4962384083

S48

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

teki, (przyjmując zasady Tobołki, musiały je indywidualnie uzupełniać lub modyfikować w zależności od potrzeb i charakteru biblioteki.

Przepisy Tobołki zostały częściowo uzupełnione przez ntiego samego w drug.m wydaniu w 1947 r. zatytułowanym Heslovy seznam vecny /Hasłowy spis rzeczowy), częściowo uzupełniali je w dyskusji inni bibliotekarze. Tak np. kicroiwiuk katalogów rzeczowych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Pradze Feliks Welische, wprowadzając pojęcie punikitu, w którym krzyżują się pytania czytelników z tematem książki („pojem iprusecikovy”), starał się rozwiązać zagadnienie przypadków, w których konieczne jest uogólnianie tematu książki.

Problem uogólniania tematu wiąże się częściowo na terenie Czechosłowacji z problemem tzw. inwersji, czyli zmieniania szyku wyrazów w temacie złożonym z rzeczownika i przymiotnika w ten sposób, aby rzeczownik stał na pierwszym miejscu. W niektórych tematach przymiotnik wyraża szczegółowiej przedmiot niż rzeczownik (np. gończe psy, (nowożytny Egipt). Stcsując zasadę „pojęcia prusesikovego” (w tłumaczeniu polskim „pojęcia na skrzyżowaniu”) Weltsch określił równocześnie przypadki stosowania inwersji.

Zagadnienie to, najbardziej dyskusyjne wśród spraw katalogu przedmiotowego, inaczej rozwiązał J. L. Zivny w wydanym w 1941 r. studium o katalogu przedmiotowym, przyznając zawsze pierwszeństwo rzeczownikowi. Rozprawa Żivnego starała się też rozwiązać problem słownictwa haseł proponując: o) eliminację słów potocznych, a używanie tylko terminów naukowych, b) oznaczanie każdego pojęcia jednym terminem językowym uzupełnianym dodatkowo określnikami. Określndki te Zivmy dzieli na metodyczne, geograficzne, chronologiczne i formalne.

Nie opracowano też w Czechosłowacji słownika tematów, który stanowi niezbędną pomoc przy katalogowaniu przedmiotowym. Co prawda pracę tę rozpoczął Tobołka w Bibliotece Zgromadzenia Narodowego, ale nie doprowadził jej do końca.

Tak więc w chwili powtórnego odzyskania (niepodległości przez Czechów sytuacja w zakresie katalogów rzeczowych wyglądała następująco: W bibliotekach prowadzano bardzo rozbudowane, często oparte na własnych koncepcjach katalogi przedmiotowe, których konstrukcja wykazywała niejednolitość podstawy teoretycznej, czemu towarzyszyło niedostrzeganie wielu problemów albo wręcz ich błędne rozwiązywanie. Mimo to katalog przedmiotowy był najczęściej używany tak przez bibliotekarzy jak i przez czytelników. Z ftego powodu przystąpiono w r. 1948 do opracowania ogólnokrajowych przepisów katalogowania przedmiotowego. Po -naradach w Pradze i w Czeskich Budziejowicach utworzono • komisję do spraw katalogu pi zedmiotowego. Komisja ta jednak nie opracowała przepisów w wersji ostatecznej, gdyż rozbieżności w poglądach jej członków, niemożność sprawdzenia przepisów w praktyce uniemożliwiły zredagowanie zasad, które spotkałyby się z ogólną aprobatą. Przepisy wydane przez komisję w 1952 r. nazwano t> mczasowymi („Prozatimne pravidla”), a ich ostateczne zatwierdzenie uzależniono od tego, czy zdadzą one egzamin w praktyce bibliotecznej.

Obecnie problemem przepisów katalogowania przedmiotowego zajmuje się jedna z komisji Centralnej Rady Bibliotecznej przy Ministerstwie Kultury i Szkolmotwa. Ma ocią za zadanie opracować ostateczną redakcję przepisów