4989292128

I    stopień - podział rozprawy na rozdziały,

II    stopień - podział rozdziałów na podrozdziały,

III    stopień - podział podrozdziałów (paragrafów) na punkty,

IV    stopień - podział punktów na podpunkty.

Zastosowanie tylko dwóch stopni podziału sprawia, że rozprawa przy swojej objętości staje się mało przejrzysta. Z kolei zastosowanie więcej niż pięciu stopni podziału, stosowane z powodzeniem w bardzo    obszernych    monografiach,

w przypadku rozprawy doktorskiej może już powodować zbytnie rozdrobnienie treści. Za punkt wyjścia do podziału korpusu rozprawy, zarówno, co do ilości poszczególnych jednostek, jak i ich zhierarchizowania, powinno się przyjąć założenie, że najmniejsza jednostka będzie liczyć od 5 - 7 znormalizowanego maszynopisu.

Ostatecznie jednak o ilości rozdziałów, ich kolejności i strukturze decydować będzie zastosowana metoda badawcza, rozumiana jako logiczny ciąg złożonych czynności nauko-twórczych, odpowiednio dobranych do celu i przedmiotu badań, jak również materiału źródłowego. W niejednym przypadku to właśnie źródła w pierwszym rzędzie wytyczać będą metodę badań, a tym samym strukturę rozprawy. Te kwestie są zasadniczym przedmiotem dyskusji w ramach seminarium doktoranckiego, dlatego tu należy wstrzymać się przed jakimkolwiek ostatecznym rozstrzygnięciem.

Analogicznie do struktury całej rozprawy, także poszczególne rozdziały powinny posiadać wstęp, trzon w postaci podrozdziałów oraz zakończenie. W zakończeniu rozdziału należy zamieścić krótkie podsumowanie, które - z jednej strony - nawiązuje do wprowadzenia do danego rozdziału, a z drugiej - pokazuje powiązanie z rozdziałem następnym. Innymi słowy, wprowadzenia i zakończenia rozdziałów powinny dobrze odsłaniać przebieg linii głównej tezy. Cennym ubogaceniem rozprawy, ściśle związanym z danym momentem prowadzonego wywodu, mogą być wszelkiego rodzaju diagramy, tabele i zestawienia, a nawet zdjęcia¹⁸.

2.3.3.    Zakończenie

Istotę finalnej części rozprawy', czyli zakończenia stanowi weryfikacja postawionych we wstępie hipotez badawczych. Pewnym elementem zakończenia, a zarazem punktem wyjścia do dalszych wniosków końcowych jest syntetyczne przypomnienie głównej linii wywodu. Może okazać się ono potrzebne szczególnie w obszernych rozprawach. Zakończenie musi zawierać to, co w pracy zostało dow iedzione. T. Mendel pisze, iż „punktem wyjścia zakończenia jest cel pracy, który po porównaniu z wynikami określa, co faktycznie udowodniono. Nie może natomiast być spisem szczegółowych wniosków zawartych w pracy ani tym bardziej streszczeniem”¹⁹.

W zakończeniu należałoby udzielić odpow iedzi na przedstawione poniżej pytania:

1)    Jakie są osiągnięcia badawcze doktoranta? Do jakich wniosków doszedł w wyniku przeprowadzonych badań? Na ile wyprowadzone wnioski weryfikują postawioną we wstępie głów ną tezę dy sertacji?

2)    Na czym polega ory ginalność osiągniętych wyników? Jakie są mocne strony rozprawy? W jakim stopniu osiągnięte wyniki są zależne od innych autorów lub koncepcji?

3)    Jakie są możliwości, zakresy i sposoby zastosowania osiągniętych wyników? Jakie inne (dalsze) problemy badawcze można zasugerować innym badaczom?

2.3.4.    Bibliografia

Żadna praca naukowa nie powstaje w intelektualnej próżni, toteż trudno wyobrazić sobie rozprawę doktorską, w której nie byłoby żadnych odwołań do odpowiedniej literatury. Stopień ważności określonego materiału badawczego jest zróżnicowany , dlatego jedną z ważniejszych czy nności jest właściwa klasyfikacja literatury (książek, artykułów, czasopism itp.). W zależności od tego, w jaki

¹⁸    M. Chmielewski, Poradnik doktoranta, op. cit., s. 42 - 46.

¹⁹    T. Mendel, Metodyka pisania prac doktorskich, op. cit., s. 52.