5033108586

stwarzaniem jemu warunków zewnętrznych (zapewnienie niezbędnych środków, stworzenie ładu itp.). Natomiast czynności realizacyjne związane są z wykorzystywaniem posiadanej wiedzy ucznia.

Czynności ucznia podlegają regulacji. W dydaktyce matematyki wyróżnia się dwa rodzaje regulacji: doraźną oraz prospekty wną. Regulacja doraźna oznacza sterowanie aktualnie wykonywanymi czynnościami ucznia w sposób umożliwiający osiągnięcie rezultatu końcowego. Natomiast regulacja prospektywna polega na dążeniu do jak najlepszego wykonania danej czynności, na szukaniu jak najlepszych sposobów itp. Wyróżnione rodzaje regulacji dotyczą zachowania się uczniów w toku rozwiązywania zadań, lecz związane są one zawsze z określoną sytuacją dydaktyczną. Oto przykład takiej sytuacji w klasie drugiej, w której uczniowie otrzymują polecenie rozwiązania następującego zadania:

„Ile razy więcej jest liczb dwucyfrowych niż jednocyfrowych ?”. Obserwując dwóch uczniów w czasie rozwiązywania tego zadania zauważono, że obaj napotykają na określone trudności. Jeden z nich po krótkotrwałym wysiłku zwraca się o pomoc do nauczyciela, który udziela pewnej wskazówki. Natomiast drugi uczeń czyni wszelkie wysiłki, aby do wyniku końcowego dojść zupełnie samodzielnie i po pewnym czasie (nieco później niż uczeń pierwszy) rzeczywiście osiąga wynik poprawny.

O powyższej sytuacji możemy powiedzieć, że uczeń pierwszy wybrał drogę łatwiejszą o dużym współczynniku regulacji doraźnej i minimalnym udziale regulacji prospektywnej. Natomiast o drugim uczniu możemy powiedzieć, że wybrał on drogę o wiele trudniejszą - o wysokim współczynniku regulacji prospektywnej. Obserwując postępy uczniów w toku dalszej nauki zauważono, że działanie drugiego ucznia było bardziej skuteczne aniżeli ucznia pierwszego. Tak więc większą wartość dydaktyczną przedstawia regulacja prospektywna, która w perspektywie dalszej nauki bardziej skutecznie przygotowuje uczniów do samodzielnego rozwiązywania problemów.

Z powyższego względu w procesie nauczania początkowego powinny znaleźć miejsce takie zadania matematyczne, które umożliwiają kształcenie u uczniów układu regulacji doraźnej oraz prospektywnej, a zwłaszcza regulacji prospektywnej. Można tego dokonywać między innymi poprzez zadania -gry, zadania problemowe oraz zadania umożliwiające optymalizację sposobów działania i szukania rozwiązań względnie optymalnych.

Reasumując, możemy stwierdzić, że szczególną wartość dydaktyczną przedstawiają zadania typu miniproblemowego, które chronologicznie powinny występować wcześniej - przed rozwiązywaniem zadań bezproblemowych. Zadania - problemy stają się więc w konsekwencji zadaniami zwykłymi (bezproblemowymi), mającymi na celu doskonalenie pewnych umiejętności uczniów nabytych na drodze działania odkrywczego. Tak dzieje się jednak tylko w dobrze zorganizowanym i regulowanym procesie nauczania czynnościowego.