5332217778

Szkiełko i oko. Logopedia

Yiktor Łechta

Zaburzona zdolność komunikacyjna

Podstawową kategorią nowoczesnej logopedii jest termin „zaburzona zdolność komunikacyjna” - ang. Communicatwe Disability; niem. Gestorte Kommunikalionsfahigkeil; fr. trouble de la capacite communicatwe; rus. naruszennaja komunikacionnaja sposobność

Przy określaniu tego, co specyficzne, trzeba zakładać, że rożne kryteria przesądzają o tym, że możemy mówić o zaburzonej zdolności komunikacyjnej: rozwojowe (czy aktualny poziom władania językiem u danego człowieka odpowiada konkretnym normom rozwojowym, np. osiągnięcie lub nieosiągnięcie pewnego poziomu rozwoju mowy w odpowiednim wieku); fizjologiczne (czy sposób mówienia danego człowieka jest fizjologicznie poprawny, np. fizjologiczna lub niefizjolo-giczna nosowość przy artykulacji); terapeutyczne (czy w konkretnym przypadku potrzebna jest pewna interwencja terapeutyczna: czyli czy dany sposób wypowiadania wymaga celowej interwencji logopedy); lingwistyczne (czy dany sposób mówienia odpowiada normom kodyfikowanym dla tego języka); związane z intencją komunikacyjną (czy jednostka jest w stanie prezentować, przejawiać swoją intencję komunikacji bez momentów zakłóceń: czy dane odstępstwo od normy ma zakłócający wpływ z punktu widzenia ekste-rioryzacji intencji komunikacyjnych).

W logopedii, przy definiowaniu zaburzonej

- zdolności komunikacyjnej, za decydujące przyj-

44 mujemy kryterium związane z intencją komu-- nikacyjną. To kryterium umożliwia bowiem jednoznacznie najogólniejszą aplikację i ma najmniej ograniczeń. Można je zastosować: bez względu na specyfikę danego języka (wiemy przecież, że poszczególne języki mają nieco odmienne normy językowe, co w przypadku zastosowania kryterium lingwistycznego mogłoby komplikować porównywanie wyników opieki logopedycznej na poziomie międzynarodowym); bez względu na specyfikę danego podejścia terapeutycznego (przy zastosowaniu podejścia terapeutycznego musimy wziąć pod uwagę ryzyko subiektywizmu). Wreszcie - można je zastosować i tam, | gdzie niemożliwe jest użycie innych kryteriów,

I

i np.: przy jąkaniu, zaburzeniach głosu; w innych

•    przypadkach sposób mówienia może być prawidłowy z punktu widzenia kryterium fizjologiczne-

; go, ale upośledzony jest leksykalno-semantyczny, morfologiczno-syntaktyczny czy też pragmatycz-no-komunikacyjny poziom języka.

Kryterium intencji komunikacyjnej implikuje również najnowocześniejsze, tzw. pragmalingwi-styczne podejście do komunikacji, w przypadku j zaburzonej zdolności komunikacyjnej przedkła-j dające ponad inne aspekty właśnie intencję ko-j munikacyjną oraz możliwość jej realizacji, spełnienia. Aktualne przejawy zaburzonej zdolności i komunikacyjnej nadawcy powodują interferen-| cję przy dekodowaniu informacji: mają zaklócają-

•    ce działanie z punktu widzenia intencji komuni-

j

j kacyjnej, a zwrotnie mogą negatywnie wpływać | również na samego nadawcę. Zgodnie z tą kon-j cepcją, z socjolingwistycznego i psycholingwi-j stycznego punktu widzenia mówi się dziś o zabu-| rzonej komunikacji jako o sprzeczności pomiędzy zamiarem komunikacyjnym po stronie nadawcy i a zrozumieniem po stronie odbiorcy.

Zdolność komunikacyjna człowieka jest zabu-I rzona wtedy, gdy któryś z poziomów językowych

Konspekt nr 4/2006 (27)