Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego to jeden z najstarszych fakultetów prawniczych w Polsce. Jego tradycje sięgają czasów Księstwa Warszawskiego, kiedy to powstałe wówczas nowoczesna administracja i sądy potrzebowały fachowych, wykształconych w trybie akademickim kadr. W roku 1808 r. utworzono w Warszawie Szkołę Prawa, zaś w roku 1811 dołączono do niej Szkołę Administracji, ich twórcami byli Feliks Łubieński, Stanisław Kostka Potocki, Stanisław Staszic i Franciszek Ksawery Szaniawski. Warszawska Szkoła Prawa i Administracji stała się pierwszym wydziałem utworzonego w 1816 roku Uniwersytetu. Pierwsi wykładowcy rychło stworzyli prężne środowisko naukowe, służąc także swą wiedzą prawniczą polski charakter. Stopniowo zmniejszano grono polskich wykładowców, zwłaszcza podczas rządów Aleksandra III. Od 1887 r. dziekanami byli wyłącznie profesorowie rosyjscy. Mimo to wśród studentów było wielu Polaków.
W 1915 r. Uniwersytet Cesarski ewakuowano do Rostowa nad Donem.
15 listopada 1915 r., pod okupacją niemiecką, uroczyście reaktywowano Uniwersytet Warszawski, w tym i Wydział Prawa. Jego pierwszym dziekanem został Alfons Parczewski.
W okresie II Rzeczypospolitej wielu wykładowców Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego włączyło się w budowę nowego Państwa Polskiego, łącząc pracę uniwersytecką ze
IĄ ■ |
całemu społeczeństwu. Sukcesem Szkoły i Wydziału były też losy absolwentów: pierwszego polskiego pokolenia wykształconych w trybie akademickim prawników. Jeszcze długo po likwidacji Uniwersytetu to właśnie pokolenie pełniło urzędy w administracji i sądownictwie.
Po upadku Powstania Listopadowego zlikwidowano Uniwersytet Warszawski, jego losy podzielił też Wydział Prawa i Administracji. Wznowiono jego działalność, próbując odnowić prawniczą, akademicką tradycję w 1862 roku, w ramach Szkoły Głównej Warszawskiej. Pierwszym dziekanem został późniejszy uczestnik Powstania Styczniowego Jan Kanty Wołowski. Gdy w 1869 r. w miejsce Szkoły Głównej Warszawskiej utworzono Cesarski Uniwersytet Warszawski z rosyjskim językiem wykładowym. Wydział zaczął tracić służbą publiczną na forum Sejmu, Senatu, w Komisji Kodyfikacyjnej, w wymiarze sprawiedliwości i w administracji państwowej. I wykładowcy i studenci Wydziału, podobnie jak cała społeczność akademicka, nie uniknęli niestety uwikłania w bieżące spory polityczne. Jednak wobec wybuchu II wojny światowej podziały te przestały mieć znaczenie. Znaczenie podstawowe miało przetrwanie - choć w ukryciu - polskiej państwowości we wszystkich jej przejawach, w tym kontynuowania nauczania akademickiego mimo wprowadzonego przez okupanta zakazu działalności wyższych uczelni. Pod kierownictwem dziekanów Romana Rybarskiego i - następnie - Józefa Rafacza zorganizowano tajne komplety, w których prowadzono zajęcia aż do Powstania Warszawskiego. W powstańczych walkach brało udział wielu pracowników i studentów
Q