5484453657

162

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

#    Wysoki odsetek bieżących aktualiów nie posiada żadnej trwałej wartości informacyjnej, jest bez znaczenia dla publiczności i kształtowania jej opinii.

#    Wszelkie pisanie jest komponowaniem wyselekcjonowanych i skróconych informacji, jest manipulacją!

W rozdziale 5 „Systemy kreacyjne: powstawanie informacji — struktury informacyjne” autor odwołuje się do Carla Friedricha von Weiz-sackera, według którego 1. informacją jest tylko to, co jest zrozumiane, 2. informacją jest tylko to, co wytwarza informację (s. 104).

„Narastanie kryzysów, czy kryzys wzrostu?” — tym pytaniem zajmuje się rozdział 6. Stałym zagrożeniem dla ludzkości, jej przetrwania jest to co niewiadome i niezrozumiałe informacyjnie (s. 132). Omawiając mechanizmy informacyjne w procesach komunikowania pisze autor, że ewolucja systemów społecznych i rozwój ludzkiej świadomości nie są stanem statycznym, lecz dynamiczną funkcją przyswajania informacji, są wynikiem cybernetycznych procesów komunikowania i zarazem są od nich zależne (s. 165). Zaś ścisła wiedza o oddziaływaniu na masy musi dopiero być wypracowana.

Dalej Tobien pisze o „efekcie rozcieńczania”, któremu ulega każda celowa manipulacja (czyli informacja) poprzez media publiczne. Daje takie przykłady (s. 169 i d.): Pewna organizacja w RFN ogłosiła w półroczu 6,5 tys. publikacji prasowych, co dało przeciętnie na gazetę jedną publikację miesięcznie — wobec 13 750 innych publikacji. Szansę postrzeżenia trzeba przy tym zweryfikować danymi o czytelnictwie, wg których gazety czyta tylko 70% mieszkańców powyżej 14 lat (a tylko 10% czyta stale więcej niż 1 tytuł), poświęcając tej lekturze jedynie 38 min. dziennie. Albo: spośród 2 milionów czytelników osiąga się grupę celową liczącą zaledwie 7,5%, uwzględniając tylko podstawowe czynniki wieku, płci i wykształcenia. Lecz to nie znaczy — zastrzega autor — że jedynie 7,5% czy akurat tyle mechanicznie odebrało adresowaną do nich publikację. W grę — poza ilościowymi wchodzą bowiem aspekty jakościowe publikacji i odbioru.

Wreszcie przestrzega tu Tobien przed tezą o samoregulacji: „System

pozostawiony sam sobie reguluje swą równowagę ku katastrofie” (s. 175).

Kolejne rozdziały, to „Informacyjne problemy świata pracy” i — szczególnie nas interesujący — „Manipulacja poprzez media” (s. 233—260). Wynotujmy z tez wstępnych, że publikacyjne błędy należy zawsze sprawdzić co do tego, czy ich przyczyną było medium, redaktorzy odpowiedzialni albo wydarzenie i jego uczestnicy, o których donoszono. Częste niewyważenie w poszczególnych publikacjach wyrównuje się — zdaniem autora — w sumie ogłoszonych różnorodnych poglądów. Inne tezy Tobiena: Żądanie powszechnej zrozumiałości zmusza do uproszczeń i jednostronności. „Zbyt często się zapomina, że prasa jest tylko środkiem transportu” (s. 240). Tekst zamyka rozdział 9 „Kryzys społeczeństwa — czy kryzys społeczny”.

Nie zajmujemy tu stanowiska wobec poglądów autora. Jedne, na pierwszy rzut oka oczywiste, po zastanowieniu budzą sprzeciw; inne, brzmiące kontrowersyjnie, w świetle przykładów i argumentów skłaniają do rewizji własnego stanowiska. Taka jest cała książka, nasycona wiadomościami, operująca nieraz fascynującymi przykładami (ile jest możliwych rozdań bridżowych? Liczba kombinacji ma 68 miejsc, a gdyby wszyscy mieszkańcy Ziemi przez 24 godziny bez przerwy obliczali w sekundzie milion układów i czynili to przez 80 lat, to nie obliczyliby milionowej części z milionowej części procenta tych kombinacji, które daje układ talii 52-kartowej).

Książka poświadcza erudycję i sprawne pióro autora. Tobien studiował filozofię, historię i prasoznaw-stwo, był dziennikarzem prasowym i BBC, przez 20 lat pracował na kierowniczych stanowiskach w gospodarce, instytucjach reklamowych (jest szefem „public relations” w jednym z największych przedsiębiorstw chemicznych świata) i w instytutach naukowo-badawczych. Jest autorem licznych książek, filmów, programów radiowych i telewizyjnych. Tak go przedstawia wydawca.

Tom wzbogacają aneksy: Charakterystyka poglądowa systemu informacyjnego (s. 310—372) zawiera m. in. budowę systemu, porządkowanie danych, kodowanie, programowanie, seleikcję materiału, tabele pomocni-