5484453727

30 SYLWESTER DZIKI

Pozostawmy więc na uboczu zagadnienie dominowania badań hi-storycznoprasowych, którego przy pomocy badań ilościowych nie rozwiążemy. Ich intensyfikacja postępuje szczególnie od roku 1970. Marginalnie możemy tylko stwierdzić, iż spośród 2873 pozycji dotyczących historii prasy:

—    846 pozycji odnosi się do prasy sprzed 1918 r.,

—    626 pozycji odnosi się do prasy okresu międzywojennego,

—    236 pozycji odnosi się do prasy okresu okupacji hitlerowskiej

(prasa konspiracyjna),

—    568 pozycji dotyczy okresu po 1945 r.¹².

Nasze zainteresowania są skupione wokół współczesnych zagadnień środków masowego komunikowania. Jeśli od ogółu 6871 pozycji bibliograficznych odejmiemy 2307 pozycji dotyczących historii prasy (pomniejszonych o 568 pozycji dot. prasy Polski Ludowej), to okaże się, iż zagadnieniom współczesnym poświęcone są 4564 pozycje, czyli historia prasy Polski Ludowej zajmuje ok. 12%. Relacja historia prasy Polski Ludowej — pozostałe kierunki badawcze okazuje się względnie poprawna.

Zestawienie 3, które tu analizujemy, wyraża wszystkie charakterystyczne cechy polskich współczesnych badań nad środkami masowego komunikownia, które uzewnętrzniają się w zaskakujących różnicach między poszczególnymi kategoriami tematycznymi. Np. zwraca uwagę bogato reprezentowana kategoria „teoria i praktyka środków masowego komunikowania” zajmująca łącznie (opracowania ogólnoteoretyczne i szczegółowe) 24'%. Zważywszy na wewnętrzne bogactwo treściowe tej kategorii (oprócz teorii i metodologii — organizacja i funkcjonowanie instytucji prasowo-wydawni-czych, radiowo-telewizyjnych; analiza zawartości wytworu; układ graficzny; typologia; gatunki dziennikarskie) trudno tu mówić o jakimś „zwichnięciu” proporcji ilościowych. Ilość ta, uzasadniona przez rangę problematyki dowodzi, że jest najistotniejsza dla interesującej nas dyscypliny ¹³.

Analiza tabeli zezwala na skonstruowanie następującego zestawienia rangowego (wyznaczonego tu wskaźnikami ilościowymi obszarów tematycznych) w polskich badaniach nad współczesnymi środkami masowego komunikowania (bez uwzględniania historii prasy):

1.    teoria i praktyka środków masowego komunikowania — 24,3%,

2.    socjologia i psychologia — 14%,

3.    dokumentacja — 9,5% ^t4,

4.    prawo — 4,7%¹⁵,

5.    ekonomika — 2,6%,

6.    język — 2,1%.

¹² 597 pozycji dotyczy prasy zagranicznej i polonijnej.

¹⁸ W powoływanych już tu rozważaniach I. Tetelowskiej (zob. przyp. 9) kategorię tę wręcz utożsamia się z prasoznawstwem w węższym tego słowa znaczeniu.

¹⁴Względnie wysokie usytuowanie tej problematyki łączy się z jej usługową rolą wobec pozostałych kierunków badawczych.

¹⁵ Dominowanie tej problematyki w r. 1968 jest związane m. in. z wydaniem w tym roku przez OBP zbiorowego opracowania „Prawo i prasa. Część 2: Sprawozdawczość sądowa”; w latach 1980—1981 — z toczącą się dyskusją nt. funkcjonowania cenzury i wstępnych prac nad ustawą prasową.