5484453740

54 TOMASZ GOBAN-KLAS

doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako — ex defi-nitione — opinii obowiązującej.

Na tym tle łatwiej zrozumieć uwagę F. Toenniesa: „opinia publiczna zawsze rości sobie pretensję do autorytatywności. Wymaga uległości albo przynajmniej narzuca milczenie lub powstrzymanie się od sprzeciwu” ¹⁸.

E.    Noelle-Neumann swą teorię kształtowania opinii publicznej rozwinęła jako próbę zmniejszenia błędu popełnianego w sondażach przedwyborczych. Jak sama wspomina: „w 1969 roku wykonaliśmy naszą najgorszą prognozę. Wprawdzie odchylenie wynosiło także tylko 1,25%, ale było jednakże większe, niż poprzednio. (..) Wtedy rozwinęłam teorię opinii publicznej, w pełni uwzględniającą nacisk opinii, która stała się znana pod nazwą «spirali milczenia». Teoria ta prowadzi do rozwiązania problemu zniekształconych danych badawczych i oszczędziła Niemcom [zachodnim] tego, co przeżyli Francuzi, Anglicy i Amerykanie: że ich instytuty minęły się z wynikami wyborów o 5, 6, 7 procent. My korygujemy, «ważymy» dane i urealniamy je w ten sposób” ^1S.

Hipoteza „spirali milczenia” opiera się na pięciu zasadniczych przypuszczeniach ”:

1.    Ludzie tworzą obrazy rozkładu opinii w swym społecznym otoczeniu oraz oceniają kierunek zmian tych opinii. Kierują się w tym „ąuasi-statystycznym zmysłem”, wyczuciem, które opinie są większościowe, a które nie. Obserwują, które poglądy wzmacniają się (upowszechniają), a które tracą zwolenników. Jest to wymaganie wstępne dla powstania lub rozwoju opinii publicznej jako interakcji jednostkowych opinii i domniemanej opinii otoczenia. Intensywność obserwacji otoczenia zmienia się nie tylko zgodnie z indywidualnymi zainteresowaniami daną kwestią, lecz również zgodnie z indywidualnymi oczekiwaniami co do konieczności publicznego wypowiadania się w danej kwestii.

2.    Gotowość do publicznego przedstawiania swych poglądów zmienia się zgodnie z jednostkową oceną rozkładu opinii oraz kierunku (trendu) jej zmian w otoczeniu społecznym. Jest większa, jeśli jednostka wierzy, że jej własny pogląd jest oraz. będzie dominujący, lub (jeśli nie jest jeszcze dominujący) stanie się bardziej powszechny. Jest mniej gotowa do wypowiedzi, gdy czuje, że jej własny pogląd traci oparcie społeczne. Stopień gotowości wypowiadania opinii wyraźnie wpływa na jednostkową ocenę rozkładu opinii na korzyść opinii częściej wypowiadanych publicznie.

3.    Można z powyższego wydedukować, że jeśli ocena aktualnego rozkładu opinii oraz rozkład faktyczny wyraźnie są rozbieżne (czyli występuje zjawisko „pluralistycznej ignorancji”) dzieje się tak dlatego, że opinie, których siła jest przeceniana, są częściej głoszone publicznie.

F.    Toenniies: Kritik der offentlichen Meinung. Berlin 1922. Cyt. za E. Noelle-Neumann: The Spiral of Silence. A Theory of Public Opi-nion. Journal of Communication 1974, vol. 24, s. 44.

u Wywiad udzielony tygodnikowi Der Spiegel, 1983 nr 11, s. 37.

¹⁴ E. Noelle-Neumann: ibidem, s. 45.