5768085917

ka ograniczenia możliwości poznawczych winny być znane nauczycielowi organizującemu proces edukacji środowiskowej. Zarówno one, jak i specyfika materiału poznawczego powinny się stać wyznacznikiem postępowania dydaktyczno-wychowawczego nauczyciela. Nauczyciel musi pamiętać, iż uczeń, aby rozwiązać problem w sposób logiczny, potrzebuje manipulacji i eksperymentowania na rzeczywistych przedmiotach lub odwołania się do poprzednich spostrzeżeń i wyobrażeń, czynności lub rzeczy. Dziecko bowiem potrzebuje informacji sytuacyjnych, docierających do niego w wyniku własnej działalności. Są one dla niego bardziej wiarygodne niż informacje pasywne i należy przypuszczać, że w większym stopniu zmniejszają stan niepewności. Eksperymenty psychologiczne wskazują, że kodowanie i trwałość reprezentacji wiedzy w umyśle dziecka potęguje łączenie styczności wzrokowej i werbalnej z materiałem poznawczym oraz z aktywnością dziecka²¹. S. Sawicki stwierdza, że ze względu na możliwości rozwojowe dziecka klas początkowych oraz specyfikę przedmiotu poznania, proces edukacji przyrodniczej na poziomie klas początkowych winien odby-wać się według założeń hermeneutyczno-fenomenologicznego (herme-neutyczne koło poznania) schematu postępowania metodologicznego. Rozumienie ma - według tego schematu - strukturę koła (koło hermeneutycz-ne), co znaczy, że człowiek nigdy nie jest w stanie bez-rozumienia w sytuacji potrzeby zrozumienia czegoś. Przed-rozumienie jest pewnym horyzontem oczekiwań, nastawień i domniemań, że tak jest, jak myślimy. Przed-rozumienie jest warunkiem każdego rozumienia nowej rzeczy czy zjawiska lub sytuacji. Rozumienie nie może się zacząć przy przekonaniu, że nic nie rozumiemy i nic nie wiemy. Stan przed-rozumienia odnosi się zarówno do człowieka dorosłego, jak i do dziecka. Edukacja dziecka też więc nie rozpoczyna się od zera. Na każdym poziomie wiekowym człowiek posiada zasób wiedzy przed-rozumowej o przedmiocie poznania. Kolistość procesu rozumienia jest składnikiem natury wnętrza ludzkiego.

²¹    H. Jankowska, Rozwój czynności poznawczych u dzieci, WSiP, Warszawa 1985.

²²    „Hermeneutyka (gr. hermeneutikos - dotyczący objaśniania), metoda badania, objaśniania i wewnętrznej interpretacji dokumentów pisanych, pism i dzieł sztuki; jej celem jest ustalenie poprawnego ich rozumienia' - za: W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, s. 91. „Koło hermeneutyczne - sprzężenie zwrotne w procesie rozumienia lub poznania. Od przed--rozumienia do rozumienia i od tego rozumienia do modyfikacji przed-rozumienia. W poznaniu: od horyzontu oczekiwań do nowego poznania, i od tego poznania do modyfikacji horyzontu oczekiwań. Inny przykład koła hermeneutycznego kognitywnego: część jest rozumiana tylko przez poznaną całość, ale ta poznana całość zmienia moje rozumienie części' - za: M. Sawicki, Edukacja środowiskowa w klasach I-III..., s. 69, 101; M. Donaldson, Myślenie dzieci, WP, Warszawa 1986, s. 48-65; W. Dilthey, Rozumienie, [w:J Z. Kuderowicz, Dilthey, WP, Warszawa 1967, s. 187-207.

75