5895614044

DZIENNIK WYPOŻYCZEŃ BIBLIOTEKI UNIWERSYTETU WILEŃSKIEGO 281

za książkami — S. B. Lindemu i jego ówczesnemu pracodawcy, jak też Tadeuszowi Czackiemu i wielu innym darowano.

Rzetelna ocena akcji przejmowania książek (s. 67-73) po suprymowanych instytucjach kościelnych wymaga jeszcze badań. Przywołane przez Autorkę źródła informują, że zbiory po skasowanym klasztorze miechowitów w Miechowie przez wiele lat niszczały. Czy musiało się tak stać? Komisja Województwa Krakowskiego latem 1820 r. zaleciła komisarzowi obwodu miechowskiego wydać biskupowi krakowskiemu książki, które z tego zbioru wybierze. Zajęcie mienia kasowanych instytucji kościelnych przez władze państwowe zgodnie z postanowieniem Namiestnika 26.06.1819 r. było tylko tymczasowe i to zajęcie „nie miało naruszać w niczem prawnych w tej mierze stosunków, które wypływają z przeszłości”. Dlaczego instytucje religijne nie skorzystały z tego prawa? Dlaczego Autorka była zmuszona użyć formy bezosobowej pisząc o losach książek pozostawionych z dawnych bibliotek kolegiackich, np. „Nie zadbano należycie również o książki z biblioteki kapituły w Uniejowie; jeszcze w połowie XIX w. w bocznej kaplicy kościoła przechowywano w dwóch szafach »w wielkim nieładzie« ich resztki, m.in. stare rękopisy i druki z XVI i XVII w.” (s. 72). Akta urzędów centralnych tych spraw dotyczące w większości przepadły w czasie ostatniej wojny, więc o działaniach świeckich urzędów będzie można sądzić dopiero po przebadaniu archiwów terenowych. Obecnie zbyt wiele jest pytań bez odpowiedzi.

Autorka kończąc ten fragment książki, przywołała ocenę Ludwika Lętowskiego. Gdyby uznać ją za trafną, wówczas spoglądając na nasze dzieje narodowe w XIX i XX w., trzeba by było wszystkie próby gromadzenia, tworzenia ogólnonarodowych zbiorów dóbr kultury, szczególnie w Warszawie, uznać za działania co najmniej przedwczesne.

Wątpliwości budzi używany przez Autorkę termin „stare druki”. Użyty w opisie zborów Biblioteki Publicznej przyczynia się do braku precyzji. Stare druki, czyli druki powstałe przed 1801 r., w tej bibliotece musiały stanowić ogromną większość nie tylko dlatego, że włączono do niej zbiory z bibliotek kościelnych. Księgozbiór Liceum Warszawskiego, który jako pierwszy stał się własnością Biblioteki Publicznej, w znakomitej większości złożony był z książek wydanych przed końcem XVIII w.

Autorka przywołując władze oświatowe Księstwa Warszawskiego, nazywa je Dyrekcją Edukacji Narodowej. Najwięcej zasług dla szkół i bibliotek ma jej poprzedniczka — Izba Edukacyjna, która działała w 1. 1807-1811.

Niezrozumiałe wydaje się — może z braku materiałów — ogólnikowe skwitowanie księgozbiorów masońskich (s. 143).

Książka E. Słodkowskiej — dzięki jasnej i przejrzystej relacji oraz aneksom — dobrze orientuje w aktualnym stanie badań. Szkoda, że ten niewątpliwy walor stylu książki zamącony został bardzo nieczytelnym zestawieniem źródeł.

Marian Ptaszyk

Maszynopis wpłynął do redakcji 19 lutego 1997 r.

DZIENNIK WYPOŻYCZEŃ BIBLIOTEKI UNIWERSYTETU WILEŃSKIEGO

Krystyna Bednarsk a-R uszajowa: Buścher und ihre Leser in Wilna am Anfang des 19. Jahrhunderts. „Journal der Ausleihungen der Bucher aus der Bibliothek der Wilnaer Universitat” 1805-1816. Eine bibliograpisch-buchwissenschaftliche Untersuchung. Frankfurt am Mein: Peter Lang 1996, 324 s. Arbeiten und Bibliographien zum Buch- und Bibliothekswesen, Bd. 13.

Recenzowana książka jest drugą pracą opublikowaną w ciągu dwóch lat przez K. Bednars-ką-Ruszajową w Europejskim Wydawnictwie Naukowym Petera Langa. Dowodzi to uznania przez europejskich wydawców dla księgoznawstwa słowiańskiego, w tym także polskiego. Jest również dobrą wizytówką dla Autorki. Buścher und ihre Leser jest publikacją źródłową, chociaż przez wydawcę rzecz została potraktowana jako dzieło autorskie, być może ze względu na