MI NI STERSTWO SKARBU.
KOMENDA STRAŻY GRANICZNEJ.
INSTRUKCJA
O PSACH GRANICZNYCH.
(Z a łą c z n ik do R o z k a z u K o m e n d y S tra ż y G r a n ic z n e j
N r 8 p k t 19, z d n ia 15 s ie rp n ia 1930 r.).
W A R S Z A W A  1930.
CENTRALNA
BI BLI OTEKA
WOJ SKOWA
Zakłady Wyd. - Druk.  PRACA", Kredytowa 2/4.
A. CZ
ŚĆ OGÓLNA.
I. ZADANIE PSÓW GRANICZNYCH-
1. Psy graniczne stanowią środek pomocnicay
dla organów Straży Granicznej podczas wykonywania
przez nich służby granicznej. Psów granicznych uży�
wa się do:
a) tropienia,
b) pościgu,
c) patrolowania i przeszukiwania terenu i po�
mieszczeń,
d) eskortowania i
e) rewizyj.
2. Uzupełnienie stanu psów granicznych odby�
wa się drogą zakupu.
3. Kosztem Skarbu Państwa utrzymywane są
tylko psy graniczne etatowe.
4. Wszelkie sprawy dotyczące psów granicznych
i ich wyszkolenia należą do zakresu działania Od�
działu I-go Komendy Straży Granicznej.
II. KATEGORJE PSÓW GRANICZNYCH
5. Psy graniczne dzielą się na dwie kategorie;
a) Psy graniczne śledcze,
b) Psy graniczne obronne.
Do kategorji  a należą psy graniczne wytreso�
wane i uzdatnione do każdej czynności przeznaczonej
dla psa śledczego.
Do kategorji  b należą psy graniczne nieposia-
dające kwalifikacji do kategorji ,,a , lecz zdolne do
służby.
Psy tej kategorji przeznaczone są dla szerego�
wych, którzy dobrowolnie zobowiążą się do utrzyma�
nia psa na koszt własny w ciągu 2-ch lat, po upływie
których pies przechodzi na własność odnośnego szere�
gowego.
III. RASY PSÓW GRANICZNYCH
I ICH ZNAMIONA.
6. Jako psy graniczne mogą byc użyte psy jed�
nej z następujących ras: owczarek alzacki (pospolicie
zwany wilkiem), doberman, rotweiler, airedeleterier,
bokser, brodacz monachijski i komandor.
.W Polsce rozpowszechnione są dwie rasy. ow�
czarek alzacki i doberman.
Rasowość i przydatność owczarka alzackiego do
służby granicznej stwierdza się według następujących
cech:
a) wysokość w łopatce 65  70 cm a to ze
względu na siłę i zwinność, gdyż psy niższe są za sła�
be, a wyższe są za ciężkie,
b) silna budowa ciała, wyróżniająca się w karku,
piersiach i zadzie, muskularnych i grubokościstych,
ogólny kształt wydłużonego prostokąta,
cj głowa średniej wielkości, wydłużona, o nie�
znacznym załamaniu nosa, szerokiem czole, łyżko�
wato do przodu stojących uszach, bystrych ciemno -
piwnych oczach w przekroju migdała, szczęki silne,
niezazębiające się, o przywartych wargach, zęby
zdrowe, nozdrza czarne,
d) kark nieprzydługi, grzbiet równy i proporcjo�
nalnej długości, zad dobrze związany, lekko spada�
jący, mięsisty,
e) nogi przednie prostopadłe, o dobrze zwartej
stopie, łopatka przyległa; nogi tylne w stawie sko�
kowym o kącie rozwartym,
f) ogon w stanie spoczynku prosto zwisający, do�
sięgający stawu skokowego, puszysty; przy ruchu psa
ogon może być wzniesiony najwyżej prostopadle do
grzbietu,
g) sierść gęsta i przyległa, o włosie gładkim
i długim dobrze podszyta,
h) wilcze pazury u nóg nie są cechą rasowości
i winy być u szczeniąt usuwane, gdyż przeszkadzają
w wykonaniu służby.
Rasowość i przydatność do służby granicznej do�
bermana stwierdza się według następujących cech:
a) wysokość w łopatce 60  65 cm,
b) ogólna budowa muskularna, zwinna, przyczem
znamienną cechą rasowości jest kwadrat, tworzony
przez średnicę grzbietu i obu nóg,
c) głowa proporcjonalna, bez odznaczającej się
nasady nosowej, wydłużona koścista; uszy obcięte,
stojące; szczęki silne i dobrze zwarte, wargi przyle�
głe, oczy bystre ciemno - piwne, średniej wielkości,
d) kark średni, muskularny, grzbiet równy, zad
związany, muskularny; piersi silnie rozwinięte, do-
sięgające łokcia; brzuch niezanadto podciągnięty,
e) nogi przednie prostopadłe o zwartej stopie,
Jok:eć winien z łopatką tworzyć kąt prostv, nogi tylne
o mięsistych udach, widziane z tyłu prostopadle do
ziemi,
f) ogon obcięty nie ponad 12 cm.,
g) maść czarna, czerwona lub stalowa, żółto po�
palana; podpalenia koloru słomianego są oznaką nie-
rasowości; białe plamy niedopuszczalne, włos krót�
ki, twardy i dobrze przylegający; jasne pazury sta�
nowią błąd.
Niezależnie od rasy pies graniczny powinien wy�
różniać się węchem, czujnością, ciętością, siłą i zwin�
nością.
IV. SZKOA
A TRESURY PSÓW GRANICZNYCH.
7. Do szkolenia przewodników i tresowania
psów granicznych powołana jest Szkoła Tresury Psów
Granicznych.
8. Na czele Szkoły Tresury Psów Granicznych
stoi Komendant Szkoły Tresury Psów Granicznych,
mianowany przez Komendanta Straży Granicznej.
9. Komendant Szkoły Tresury Psów Granicz�
nych podlega bezpośrednio Komendantowi Centralnej
Szkoły Straży Granicznej.
10. Komendantowi Szkoły Tresury Psów Gra�
nicznych podlegają instruktor o wie i przewodnicy
przydzieleni do Szkoły przez Komendanta Straży
Granicznej.
11. Komendanta Szkoły Tresury Psów Granicz�
nych zastępuje zastępca, mianowany przez Komen�
danta Straży Granicznej.
12. Komendant Szkoły Tresury Psów Granicz�
nych korzysta w stosunku do podwładnych oficerów i
szeregowych z uprawnień dyscyplinarnych w zakre�
sie komendanta obwodu.
13. W ciągu roku kalendarzowego odbywa się
z reguły jeden kurs, który trwa przeciętnie około 8
miesięcy.
14. Na dwa tygodnie przed zakończeniem kur�
su Komendant Straży Granicznej na wniosek Ko�
mendanta Centralnej Szkoły Straży Granicznej wy�
znacza Komisję egzaminacyjną i ustala termin egza�
minów.
Wynik egzaminu wpisuje Komendant Szkoły
Tresury do  Arkusza ewidencyjnego psa", (zał. 1);
przewodnik otrzymuje świadectwo odbycia kursu
(zał. 2).
15. Do praw i obowiązków Komendanta Szkoły
Tresury Psów Granicznych należy:
a) przeprowadzenie wyszkolenia przewodników,
b) wyszkolenie psów na podstawie obowiązują�
cego programu,
c) prowadzenie ewidencji psów granicznych i
przewodników,
d) przeprowadzenie po ukończeniu kursu egza�
7
minu przewodników i pokazu tresury psów przed
komisją egzaminacyjną,
e) sprawdzanie na zlecenie Komendanta Straży
Granicznej zdatności psów granicznych do służby
oraz kwalifikowania ich do powtórnego ułożenia,
względnie sprzedania.
16. W Szkole Tresury Psów Granicznych pro�
wadzi się następującą biurowość:
a) dziennik podawczy w myśl ogólnych przepi�
sów,
b) ewidencję wszystkich psów skarbowych,
c) ewidencję przewodników,
d) dziennik szkolenia przewodników i psów,
e) dziennik chorych psów,
f) księgę inwentarzową.
g) księgę magazynową,
h) książkę furażu,
i) książkę chorych,
j) książkę urlopów,
k) książkę broni,
1) księgę materjałów lek. wet. jednorazowego
użytku i
m) główną księgę materjałową.
17. Pomoc sanitarną dla szeregowych oraz we�
terynaryjną dla psów Szkoły zapewnia Komendant
Centralnej Szkoły Straży Granicznej.
18. Koszta utrzymania psów w Szkole Tresury
Psów Granicznych pokrywa Centralna Szkoła Straży
Granicznej z zaliczek do wyrachowania, otrzymywa�
nych z Komendy Straży Granicznej.
Wyżywienie psów w Szkole odbywa się zasadni*
czo według norm, określonych w specjalnej tabeli,
dołączonej jako załącznik do niniejszej instrukcji.
(Zał. 3).
V. WYSZKOLENIE.
19. Kurs tresury obejmuje:
1) wyszkolenie przewodnika i
2) wyszkolenie psa.
1) Wyszkolenie przewodnika obejmuje:
a) wykłady z kynologji,
b) wykłady o tresurze psa granicznego,
c) instrukcja służbowa o użyciu psa granicznego,
d) instrukcja o psach granicznych.
2) Ułożenie psa dzieli się na 4 okresy:
I- okres  (posłuszeństwo** obejmuje:
a) chodzenie przy nodze,
b) siadanie,
c) warowanie,
d) podawanie głosu,
ej gimnastyka,
f) pływanie,
g) ćwiczenie zbiorowe w oddziale,
II. okres ..aportowanie'* obejmuje:
a) aport zwykły,
b) aportowanie przez przeszkodę, po drabinie
i z wody,
c) aport zguby własnej,
d) aport zguby własnej zakopanej,
e) rozpoznawanie wiatru.
III. okres  praca węchowa1 obejmuje:
1
a) aport zguby obcej,
b) aport zguby obcej zakopanej,
c) tropienie śladów świeżych,
d) tropienie śladów przestarzałych,
e) sprawdzanie identyczności  wiatru'.
IV. okres  praca przy figurze** obejmuje:
a) nieprzyjmowanie pokarmu,
b) pilnowanie przedmiotów,
c) pilnowanie osób,
d) eskorta,
e) przytrzymanie osoby,
f) obrona przewodnika,
g) przyzwyczajenie do strzału, .
h) reakcja na strzał własny ,i obcy.
VI. KANDYDACI NA PRZEWODNIKÓW.
20. Kaitdydatów na kurs przewodników do
Szkoły powołiije Komendant Straży Granicznej, a
wyznaczają Komendanci Okręgów z pośród podle�
głych im szeregowych.
Kandydaci na przewodników winni posiadać na�
stępujące warunki:
a) wrodzone zamiłowanie do psów,
b) stateczność i cierpliwość,
cj spryt,
d) zdrowy i silny organizm,
e) ukończony kurs przeszkolenia w Centr. Szk.
Str. Gr..
10
~ Ponadto kandydatów na przewodników wyzna-
czać należy z pośród szeregowych stanu wolnego (ka�
walerów).
Pierwszeństwo mają kandydaci zgłas? ^cy się
ochotniczo.
21. Powołanych na kurs przenosi s:ą służbowo
i gospodarczo do Centr. Szk. Str. Gr.
22. Kandydaci pwołani nk kurs tresury winni
zabierać ze sobą kompletne wyekwipowanie służbo�
we i włapną pościel.
23. Podczas trwania kursu nie będą udzielane
kandydatom żadne urlopy, za wyjątkiem wypadków
nadzwyczajnych.
24. Kandydaci winni zepsucia lub zniszcżenia
psa będą pociągani do odpowiedzialności dyscyplinar�
nej i materjainej.
VI I PRZEWODNICY PSÓW GRANICZNYCH
I ICH OBOWI
ZKI.
25. Przewodnikiem psa granicznego może być
szeregowy Str. Gr., który ukończył kurs tresury p6Ów
granicznych, względnie otrzymał odpowiednie facho�
we wyszkolenie i zdał egzamin według programu obo�
wiązującego w Szkole z wynikiem conajmniej do�
statecznym.
26. Przewodnicy z chwilą otrzymania psów skar�
bowych są za nie odpowiedzialni i w wypadku zawi�
nionego uszkodzenia ich lub nieprzepisowego obcho�
dzenia się z niemi będą pociągani do odpowiedzialno�
ści materjainej i dyscyplinarnej.
27. Przewodnicy obowiązani są starannie pielę�
gnować powierzone im psy, a pomieszczenie dla psów
11
utrzymywać w jaknajwiększym porządku. Na pielęg�
nację psa przeznacza się 1 godzinę dziennie.
W wypadku zachorowania psa przewodnik obo�
wiązany jest niezwołcznie zameldować o tem swemu
bezpośredniemu przełożonemu i zasięgnąć porady
lekarza weterynarji.
28. Przewodnik " obowiązany jest pełnić służbę
graniczną z przydzielonym mu psem granicznym, jak
również obowiązany jest do bezpośredniego wystą�
pienia z psem we wszystkich wypadkach, wskaza�
nych przez władze przełożone.
Z tego powodu powinien przewodnik otrzymać
taki przydział służbowy, któryby w każdej chwili
umożliwił mu natychmiastowe wykonanie rozkazu.
Przewodnik powinien prowadzić taki tryb życia, by
w każdej chwili był gotowym do podjęcia z psem
służby.
29. Niezależnie od wykonywania służby granicz�
nej z psem przewodnicy psów obowiązani są syste�
matycznie ćwiczyć przydzielone im psy graniczne.
Ćwiczeniu psa należy poświęcać po dwie godziny
dziennie z wyjątkiem niedziel i dni świątecznych, o*
raz dni, w których pies był użyty do służby przez
czas dłuższy, niż 5 godzin. Czas zużyty na pielęgnacje
i ćwiczenie psa zalicza się do normalnej służby.
30. Ćwiczenia należy odnotowywać w dzienniku
szkolenia (zał. 4).
Z końcem miesiąca przewodnik zamvka dziennik
szkolenia i przedkłada go do komisarjatu.
Komisarjat do dnia 5 każdego miesiąca przesyła
12
dziennik szkolenia za ubiegły miesiąc wprost do Szko�
ły Tresury Psów Granicznych.
Komendant Szkoły Tresury sprawdza dziennik
i odsyła go z powrotem do Komisarjatu, gdzie winien
om być stale przechowywany.
31. Przewodnik psa prowadzi oprócz dziennika
szkolenia dziennik użycia psa w służbie (zał. 5} i za�
myka go z końcem kwartału. Dzienniki użycia psa
w służbie prowadzi się wyłącznie dla psów śledczych.
Zamknięte dzienniki użycia psów przesyła Ko-
misarjat wprost do Szkoły Tresury w terminie 10 dni
po upływie kwartału.
32. Przewodnik psa śledczego Itib obronnego
obowiązany jest w ciągu 6-ciu miesięcy po przybyciu
na miejsce przydziału wyszkolić sobie zastępcę.
Zastępcę wyznacza Komendant właściwego ko�
misarjatu z pośród posiadającyh odpowiednie kwalifi�
kacje szeregowych placówki, na której przewodnik
pełni służbę.
33. W razie choroby lub urlopu przewodnika
zastępca tylko pielęgnuje psa i odbywa z nim co
dziennie dwugodzinną przechadzkę w miejscu ustron-
nem, nie wolno mu natomiast szkolić psa ani używać
go do służby.
34. W wypadku dłuższej nieobecności przewo�
dnika lub w razie jego zwolnienia, zastępca może
szkolić i używać psa do służby dopiera po stwier�
dzeniu jego kwalifikacji jako przewodnika psa gra -
nicznego. Stwierdzenie tych kwalifikacji należy* do
Komendanta Szkoły Tresury Psów Granicznych.
1?,
VIII. u m u n d u r o w a n i e i u z b r o j e n i e
p r z e w o d n i k ó w p s ó w ŚLEDCZYCH.
35. Przewodnik psa śledczego powinien po�
siadać:
a) jedno kompletne umundurowanie ćwiczebne
(w lecie drelichowe),
b) krótką broń palną i 20 naboi oraz
c) krótką broń białą (bagnet).
IX. W YEKWIPOWANIE PSA GRANICZNEGO.
36. Ekwipunek psa granicznego stanowi:
a) obroża zwykła (ściągana),
b) obroża kolczasta,
c) smycz rzemienna krótka,
d) smycz rzemienna długa,
e) szorki,
f) szczotka włosiana do czyszczenia psa,
g) grzebień,
h) zgrzebło,
i) szczotka ryżowa,
k) dwie miski emaljowane.
37. Ekwipunek dla psów tresurowanych Zakła�
du zakupuje Centr. Szk. Str. Gr. Z ekwipunkiem
tym pies odchodzi na granicę.
X. OBCHODZENIE SI
Z PSEM.
38. Obchodzenie się z psem winno być nace�
chowane cierpliwością, stanowczością i energją. Sto�
pień stanowczości powinien być dostosowany do cha�
14
rakteru, a nawet usposobienia psa. Tylko systema�
tycznością, cierpliwością i wytrwałością można psa
doprowadzić do doskonałości.
Bicie psa jest surowo zakazane.
39. Psa chorego nie używać do służby lub ćwi�
czeń. Od psa zdrowego wymagać należy ścisłego wy�
konania poszczególnych ćwiczeń w formie przepisa�
nej. Nie wolno być pobłażliwym, nie wolno jednak
również być niecierpliwym, ani okazywać złości,
przemęczenia i t. p.
40. W czasie wychowania, szkolenia i służby
powinien przewodnik stale, zależnie od konieczności
stosować nagrodę lub karę.
Nagrodę dla psa stanowi podanie mu jakiegoś
smakołyku lut poklepanie psa prawą ręką.
Karci się psa, gdy zajdzie tego potrzeba, odpo�
wiednio silnie użytem słowem  puść".
XI. PIEL
GNOWANIE PSA.
41. Psa należy codziennie wyczesać grzebie�
niem i dokładnie wyszczotkować. Po oczyszczeniu
skóry włos tizeba wypolerować papierem.
Przybory do czyszczenia psa (grzebień, szczotka
i zgrzebło) przynajmniej raz na tydzień powinny być
zdezynfekowane w 5% rozczynie kreoliny.
42. Oczy i nozdrza psa powinny być codzien�
nie, zaraz po oczyszczeniu psa przemywane płatkami
waty drzewnej, umaczanej w 1% rozczynie kwasu
bornego; do każdego oka i nozdrza należy używać
świeży płatek waty.
43. Co pewien czas trzeba ostrożnie oczyszczać
wnętrzne uszu psa płatkiem waty drzewnej lekko
umaczanym w 1% rozczynie kwasu bornego.
44. W miarę potrzeby, celem usunięcia osadu,
czyści się psu zęby, używając do tego soku z cytryny.
45. W lecie należy psa kąpać jaknajczęściej,
najlepiej w wodzie płynącej. Zimą kąpie się psa tyl�
ko wtedy, gdy warunki na to pozwalają, przyczem
należy kąpać go w letniej wodzie i w ciepłem pomie�
szczeniu, w którem psa należy przetrzymać aż
zupełnego wyschnięcia, aby zapobiec przeziębienia
XII. KARMIENIE PSA.
46. Pies musi otrzymywać pokarm zawsze świe�
ży, w dobrym gatunku i w dostatecznej ilości. Pokarm
należy podawać psu zawsze w czystych naczyniach,
stale tych samych, o jednej porze i na tem samem
miejscu.
Psa karmi się dwa razy dziennie, około południa
i przed wieczorem.
Temperatura pokarmu powinna wynosić około
25� C. Sprawdzić to można w ten sposób, że wło�
żony palec do miski nie odczuwa gorąca.
Przez cały czas karmienia przewodnik musi być
obecny. Karmienie psa przez osoby obce jest surowo
zakazane. W wyjątkowych wypadkach zastąpić prze�
wodnika może tylko wyszkolony przez niego za�
stępca.
Gdy pies przestaje jeść, należy miskę zaraz usu�
nąć. Pozostałego pokarmu nie wolno pozostawiać
v/ kojcu, lub podawać ponownie.
Bezpośrednio po karmieniu pies musi mieć spo�
kój i dopiero po upływie dwóch godzin może być
użyty do pracy.
47. Dzienna racja dla psa o przeciętnej wielko�
ści stanowi: ^4 kg- kaszy jęczmiennej (bez osior) lub
ryżu, 2 kg. odpadków mięsa wołowego, cielęcego lub
baraniego, ew. końskiego, z dodatkiem kości mięk�
kich oraz mały dodatek soli i odpowiednia ilość wody
w stanie przegotowanym.
Psy starsze ponad 6 lat nie powinny wcale do�
stawać kości, ponieważ to wywołuje u nich zatwar�
dzenie.
Mięso należy dawać bardzo drobno pokrajane,
a jeszcze lepiej zmielone na maszynce, co w znacz�
nym stopniu ułatwia trawienie.
48. Pokarm nie może być zaprawiany korze�
niami i z tego względu nie wolno psu dawać jako po�
karmu odpadków z restauracji, jadłodajni i t. p.
49. Dla urozmaicenia karmy, wskazanem jest
podawanie psu raz w tygodniu zamiast kaszy odpo�
wiedniej ilości grochu mielonego, lub strawy mlecz�
nej z dodatkiem tłuszczu.
50. Nie wolno psu dawać kości z drobiu, ryb
i zwierzyny, natomiast w młodym wieku powinien
on dostawać miękkie kości cielęce i baranie.
51. Latem obok legowiska psa musi się stale
znajdować czyste naczynie ze świeżą wodą. Wodę
należy zmieniać często.
Zimą należy wodę przegrzewać do temperatury
pokojowej (14 stopni C) przez odstanie w ciepłem
mieszkaniu i podawać psu tylko podczas karmienia.
17
52. Na jutrzymanie psów skarbowych, używa�
nych do pomocy w służbie granicznej, otrzymują
przewodnicy ryczałt, którego wysokość ustala Ko-
menda Straży Granicznej.
XIII. POMIESZCZENIE PSA.
53. Nieodzownym warunkiem utrzymania psa
granicznego na wysokości zadania jest odpowiednie
pmieszczenie go poza służbą. Najodpowiedniejszem
pomieszczeniem dla psa jest kojec. Zabiega to roz�
luz
nieniu dyscypliny, nie naraża psa na wpływ osób
postronnych, nie dopuszcza do przysporzenia naro�
wów oraz daje mu zdrowotne warunki bytu.
Kojec umieszcza się w miejscu zacisznem, unie-
ifcożliwiającem przystęp osobom postronnym, zabez-
pieczonem przed wpływami atmosferycznemi i nie*
narażonem na zbytnie działanie promieni słonecz�
nych, a jednak posiadającem wystarczający dopływ
świeżego powietrza.
Kojec składa się: 1) z klatki (budki), 2) z podwór�
ka (wybiegu) i 3) z przyrządów pomocniczych, jak:
legowisko, koziołek na miski i szafka na przybory.
Klatka. Wewnętrzne wymiary klatki wynoszą:
szerokość 80 cm., długość: 1 metr, wysokość od tyłu
65 cm., od przodu 85 cm.
Szkielet klatki składa się z kantówki sosnowej
o przecięciu 10 X 10 cm. Szkielet ten obija się na
zewnątrz szalówką, a wewnątrz jednocalową, jedno�
stronnie heblowaną i fugowaną deską sosnową. Przy
ścianach wewnętrznych kładziemy deski poziomo,
a przy ścianach zewnętrznych  szalówkę prosto�
padle. Dziesięciocentymetrową przestrzeń, powstałą
między ścianami, wypełniamy ubitym proszkiem
otwockim. Szczeliny ściany zewnętrznej nakrywamy
listwami.
Podłoga klatki składa się z dwóch warstw deski
podłogowej ułożone na krzyż.
Dach, który posiada również dwie warstwy sza�
lo wek tworzących próżnię 10 cm., wypełnioną prosz�
kiem otwockim, wystaje poza klatkę od strony czo�
łowej na 50 cm., a z innych stron po 30 cm Dach
pokrywamy papą oraz obciągamy smołą.
W ścianie czołowej (podwórka wybiegu) znaj�
duje się otwór o szerokości 30 cm., a wysokości 40
cm., służący psu do wejścia i wyjścia. W otworze
tym umieszczamy drzwiczki wahadłowe z jednej de�
ski dobrze wygładzonej, w rozmiarze l 1 cm. mniej�
/^
szym od otworu. Drzwiczki te poruszają się na osi
poziomej umocowanej u górnej krawędzi otworu.
Tylną ścianę klatki tworzą dwuskrzydłowe drzwi.
Drzwi te są sporządzone z dwóch warstw desek,
a przestrzeń między deskami o grubości 6 cm. jest
również wyłożona proszkiem otwockim. Drzwi te za�
mykają się na zamek. Klatka wznosi się na 15 cm.
ponad powierzchnię betonu. Wszystkie części klatki
napaja się karbolineum za wyjątkiem okucia i prosz�
ku otwockiego.
Nad drzwiczkami wahadłowemi umieszcza; się
okap (daszek) o długości 65 cm. a szerokości 25 cm.
Spad daszku wynosi 1: 1.
Podwórko (wybieg). Podwórko służy do wybie�
gu i winno być możliwie przestronne, lecz nie mniej�
sze nad 9 mtr. kwadr, powierzchni. Podwórko kojca
służbowego jest kwadratem o 3 mtr. bokach przyle�
gających do klatki.
Podwórko jest pokryte betonem, tak, by pła�
szczyzna betonu sięgała o V* metra poza granicę wy�
biegu i rozciągała się również pod klatką, tworząc
dookoła niej chodnik o szerokości ^ metra.
Podwórko spada 1 :30 od strony klatki, umożli�
wiając odpływ wody i nieczystości w jednem kierun�
ku. Odpływ ten doprowadza się do kanału, a o ile to
jest niemożliwe urządza się w pobliżu podwórka
studnię betonową (rezerwoar), przyczem dna tego
zbiornika nie betonuje się. Rozmiary zbiornika wy�
noszą: 3 mtr. sześcienne.
' Podwórko okala się (sam wybieg t. j. 9 m2 siatką
)
drucianą o oczkach 4 5 cm. z drutu 2,5 mm. ocyn�
kowanego. W ierzch podwórka również jest nakryty.
Siatkę mąntuje się na szkielecie z drzewa, przyczem
słupki pionowe tworzy kantówka sosnowa o przekro�
ju 10 X cm' a poprzeczki (poziome części) łata
sosnowa 4 X 8 cm.; z najdogodniejszej strony pozo�
stawia się otwór na drzwi do wybiegu o szerokości
%70 cm. przez całą wysokość (t. j. 2 mtr.) siatki. Drzwi
te, również obite siatką sporządza się z łaty sosno�
wej 4 X 8 cm. z dwiema poprzeczkami i zaopatruje
się zamkiem.
Legowisko. Celem legowiska jest uchronienie psa
przed przeziębieniem. Legowisko jest skrzynką z 1
calowej sosnowej deski heblowanej, umieszczonej na
20
nóżkach o wysokości 15 cm., dno skrzynki tej wy�
nosi 1 m. X 80 cm., a ściany są 20 cm. wysokie.
Legowisko jest przenośne, umieszcza się je
w tem miejscu podwórka, w którem psu najdogodniej
leżeć. i
Koziołek na m ski. Koziołek sporządzony jest
w kształcie stolika o wysokości 25 cm. W płycie są
sporządzone dwa otwory przeznaczone na miski (do
wody i pokarmu). Rozmiary tej płyty i otworów są
zależne od średnicy misek. (Najodpowiedniejsza mi*
ska dla psa jest o średnicy 30 cm., a głębokości
10 cm.).
Szafka na przybory. Szafka służy do przechowy�
wania przyborów (uprzęży). Ma ona 40 cm. wysoko�
ści, 30 cm. szerokości i jest 30 cm. głęboka.
Szafkę umieszcza się na czołowej ścianie klatki
(wewnątrz wybiegu).
54. Klatkę wyściela się stale słomą, którą zmie�
nia się przynajmniej raz na tydzień. Pod słomą roz�
sypuje się naftalinę.
Wybieg ma być codziennie oczyszczany i zmy�
wany.
55. Conajmniej raz w miesiącu należy przepro�
wadzać dezynfekcję całego kojca, oczyszczając go
dokładnie i odkażając karbolineum, wapnem lub
kreoliną.
XIV. OBOWI
ZKI K OMIS AR JAT ÓW STRAŻY
GRANICZNEJ.
56. Komendanci Komisarjatów prowadzą ewi�
dencję przydzielonych na ich odcinki psów granicz�
21
nych i przechowują karty ewidencyjne i inne akta,
założone przez Szkołę Tresury Psów Granicznych.
Wszelkie zmiany dotyczące psów granicznych
i przewodników, Komisarjaty winny uwidaczniać na
kartach ewidencyjnych (wzór Nr. 4).
57. Przy podniesieniach przewodników należy
ściśle przestrzegać, aby przewodnik był zawsze prze�
noszony razem ze swym psem granicznym  i od�
wrotnie  pies graniczny nie powinien być nawet na
krótki czas przenoszony bez swego przewodnika.
58. Ze względu na to, że ewidencję i rejestrację
wszystkich skarbowych psów granicznych i ich prze�
wodników prowadzi się również w Szkole Tresury
Psów Granicznych, Komendanci Komisarjatów winni
wprost do Szkoły niezwłocznie zgłaszać wszelkie
zmiany dotyczące psów i przewodników.
59. W wypadku przeniesienia psa Komendanci
Komisarjatów przesyłają wszystkie akta dotyczące
psa i przewodnika (dziennik szkolenia i użycia psa
w służbie) do nowego miejsca przydziału.
60. W razie padnięcia lub zniszczenia psa do
zgłoszenia należy dołączyć również akt padnięcia
oraz orzeczenie lekarza weterynaryjnego, stwierdza�
jący przyczynę padnięcia.
Jeżeli pies padł nagle, przy podejrzanych oko�
licznościach, należy przeprowadzić sekcję.
61. Komisarjaty przysyłają wprost do Szkoły
Tresury Psów do wglądu dzienniki szkolenia psa oraz
kwartalne dzienniki użycia psa w służbie w termi�
22
nach określonych w punkcie 30 i 31 niniejszej in�
strukcji.
Komendant Szkoły Tresury Psów po przejrzeniu
i zaopinjowaniu tych dzienników zwraca je do wła�
ściwych komisarjatów w drodze służbowej przez od�
nośnych Komendantów Okręgów. W ten sposób Ko�
mendanci Okręgów i Obwodów będą dokładnie in�
formowani o pracy przewodników i psów oraz zapo�
znają się z zaopiniowaniem tych prac przez Komen�
danta Szkoły Tresury.
62. Ponadto Komendanci Komisarjatów rozcią�
gają stały nadzór nad przydzielonemi do nich prze�
wodnikami i psami i przestrzegają, aby przepisy
objęte instrukcją o psach granicznych, a w szczegól�
ności dotyczące utrzymania, pielęgnacji i szkolenia
psa, oraz postanowienia o użyciu psa w służbie,
określone specjalną instrukcją, były ściśle wykony�
wane.
XV. KONKURSY PSÓW GRANICZNYCH.
63. Celem podniesienia sprawności psów gra�
nicznych oraz ambicji przewodników wskazanem jest
urządzanie konkursów lokalnych w poszczególnych
Okręgach i ogólnych przy Centralnej Szkole Straży
Granicznej w Górze Kalwarji, których urządzeniem
zajmie się Szkoła Tresury Psów Granicznych.
23
B. UŻYCIE PSdUl GRANICZNYCH.
I. PRZEPISY OGÓLNE.
1. Psa wolno używać do służby tylko po prze-
pisowem wytresowaniu go, stwierdzonem dodatnim
wynikiem egzaminu w Szkole Tresury Psów Granicz�
nych.
Celem tresury jest doprowadzenie do tego, by
pies chętnie i pewnie wykonywał wolę przewodnika
oraz działał na jego rozkaz lub automatycznie, lecz
zgodnie z wymogami służby.
2. Psa używa się do służby zgodnie z niniejszą
instrukcją, na zarządzenie właściwego przełożonego.
W wypadkach wyjątkowych można psa wysyłać
do pomocy organom bezpieczeństwa publicznego,
celem wykrycia przestępcy. W danym wypadku kosz�
ta przejazdu przewodnika i psa ponoszą władze bez�
pieczeństwa publicznego.
3. Przed wyprowadzeniem do służby nie wolno
psa przekarmiać, z drugiej zaś strony nie należy uży�
wać do służby psa głodnego; pożywienie powinno
być lekkie i treściwe, by na czas trwania pracy do�
starczyło psu odpowiedniej1ilości soków odżywczych.
Najwłaściwszą karmą dla psa przed pracą jest
mięso i mleko.
Psa nie należy przemęczać.
Regularność w żywieniu i ćwiczeniu psa jest wa�
runkiem jego skutecznej pracy.
4. Psów używa się w służbie w szorkach, bez
obroży. Używanie w służbie kagańca (namordnika)
i bata jest niedozwolone, natomiast przewodnik po�
winien stale mieć z sobą smycz krótką i długą.
5. Pies winien posuwać się obok przewodnika
luzem, głową przy lewem kolanie. Pozycji tej nie
wolno mu bez rozkazu zmieniać, z wyjątkiem obrony
,v razie napadu.
W chwili zatrzymania się przewodnika pies masi
usiąść u nogi, albo położyć się na rozkaz ,,waruj".
6. W miejscach zaludnionych powinien przewo�
dnik prowadzić psa na smyczy krótkiej.
7. Jeżeli przewodnik udaje się na miejsce, w któ-
rem obecność psa nie jest wskazana, rozkazuje mu
 warować" na uboczu. W tej pozycji musi pies po�
zostać aż do powrotu przewodnika.
8. W służbie melduje się przewodnik w posta�
wie zasadniczej z psem przy lewej nodze w pozycji
.,siad".
Forma meldowania się jest następująca:
 Panie (wymienić stopień) str. (podać nazwisko)
melduje się jako przewodnik psa gianicznego (podać
nazwę psa)".
9. W czasie eskortowania osob. oraz podczas
pracy na śladzie przewodnik nie melduje się.
2)
10. Psu nie wolno zwracać uwa^i na inne psy,
nie wolno szczekać bez powodu , ani tem miej za�
czepiać po drodze ludzi z
le przyodzianych, wozy, ro�
werzystów, zwierzęta i t. p.
11. W czasie służby nie wolno psu pozwalać na
żadne rozrywki. Pies musi ściśle rozróżniać służbę
od wypoczynku.
12. Psa chorego nie wolno używać do służby.
W lecie przy temperaturze ponad 20 stopni C.
i w zimie poniżej 10 stopni C.f nie należy używać psa
do służby, szczególnie do pracy węchowej, ponieważ
w tych warunkach pies nie jest zdolny do pracy na
śladzie. *
"
13. Aby uniknąć przeziębienia psa. lub odmro�
żenia łap w zimie, powinien przewodnik, udając się
do służby zabierać z sobą koc, lub kawałek filcu
o rozmiarze 1 m.2 (w ostateczności tych samych roz�
miarów słomianą plecionkę), aby pies miał na czem
leżeć, gdy ze względów służbowych wypadnie dłużej
zatrzymać się w jednem miejscu.
14. Normalnie przewodnik z psem pełni służbę
pieszo.
Nie wolno przewodnikowi pełnić służby na rowe�
rze, gdyż pies nie powinien nigdy biec za pojazdem.
15. W wypadku zawezwania psa na śledztwo do
miejscowości znajdującej się w znacznej odległości
(ponad 5 kim.), należy używać środków lokomocji
(pojazdu, samochodu, kolei, statlku), aby uchronić
psa przed zmęczeniem i okolicznościami wywierają�
cemu szkodliwe podrażnienie.
26
16. Podróż na miejsce pracy odbywa prewo*
dnik wraz z psem, przyczem winien on dbać usilnie
o to, aby ustrzec psa przed rozdrażnieniem, które
wpływa nader ujemnie na jego pracę.
17. Przy jez
dzie pojazdem umieszcza się psa
obok siebie na siedzeniu, lub na dnie wozu, wysła-
nem słomą lub nieświeżem sianem.
Przewodnik musi zważać, by łeb psa znajdował
się na powietrzu, by pies nie wyskoczył lub nie wy�
padł i nie był narażony na przeciąg lub deszcz.
18. Przy użyciu samochodu należy psa strzec
przed wyziewami benzynowemi. Wyziew benzyny,
nawet w małych ilościach, oddziaływa na psa odurza-
jąco.
19. Przy podróży koleją przewodnik zajmuje
miejsce z psem w przedziale dla niepalących. Prze�
wodnik powinien posiadać przy sobie legitymację
służbową psa, wydaną przez komisarjat i stwierdza�
jącą, że pies odbył przepisany kurs tresury.
Legitymację tę,- gdy zajdzie potrzeba, należy oka�
zywać organom kolejowym i policyjnym.
W czasie podróży koleją pies nie powinien leżeć
na podłodze wagonu, ponieważ w ten sposób za każ�
dym oddechem wciąga kurz i pył.
Psa umieszcza się na ławce obok przewodnika,
głową w kierunku jazdy.
20. Psa, którego drażni turkot i trzęsienie wozu
winien przewodnik uspakajać.
21. Psa należy przyzwyczajać do jazdy. Najsil�
niejszy pies, nieprzyzwyczajony do podróży dostaje
mdłości, a nawet torsji.
22. W czasie podróży należy psa jaknajczęściej
poić świeżą, czystą wodą i wykorzystać każdą spo�
sobność, by dać mu pobiegać swobodnie na świeżem
powietrzu.
23. Po ukończeniu podróży, a przed rozpoczę�
ciem pracy, musi pies wypocząć.
II. ZASTOSOWANIE PSA W SA
UŻBIE
GRANICZNEJ.
24. Pies, jako środek pomocniczy, może być
użyty na granicy:
1) do służby śledczej,
2) do służby obronnej.
25. Do służby śledczej wolno używać psów gra�
nicznych. które ukończyły kurs tresury z wynikiem
,.bardzo dobrym".
Psów, które ukończyły tresurę z wynikiem ,,do�
brym" lub ..dostatecznym", wolno używać do służby
śledczej po doszkoleniu ich na granicy, nie wcześniej
jednak, jak po zakwalifikowaniu ich do tej czynności
przez Komendanta Szkoły Tresury Psów Granicznych.
26. Do służby obronnej moŁą być użyte zarów�
no psy śledcze, jak psy graniczne obronne.
27. W służbie obronnej używa się psa:
1) do patrolowania i przeszukiwania terenu i po-
mieszcżeń,
2) jako obrony przy rewizji i
3) do eskortowania.
2S
III. SA
UŻBA PATROLOWA ORAZ PRZESZUKI�
W ANIE TERENU I POMIESZCZEC
.
28, Zadaniem psa w służbie patrolowej jest za�
bezpieczenie przewodnika, a pośrednio całego patrolu
przed zasadzką, względnie zwrócenie uwagi przewod�
nika na bliską obecność osób obcych.
29, Podczas potrolowania pies.porusza się przed
przewodnikiem w odległości 20- 30 kroków w nocy
i do 100 kroków w dzień. Napotkane osoby zgłasza
szczekiem, lub w razie konieczności przytrzymuje,
chwytając za przegub prawej lub lewej ręki,
30, Przeszukając teren lub pomieszczenia poło�
żone poza ogrodzeniem, lub okolone rowami, przy�
trzymuje pies napotkaną osobę { umożliwia przewod�
nikowi bezpieczne zbliżenie się i jej ujęcie, względnie
ostrzega o grożącem niebezpieczeństwie,
31, Psu można nakazać przeszukiwanie prze�
strzeni zamkniętych wysokiemi lub szerokiemi prze�
szkodami (wada, płoty lub tp.) tylko wtedy, kiedy
przewodnik w razie wykrycia przez psa osoby podej�
rzanej będzie mógł pospieszyć z pomocą,
32, Do osoby przytrzymanej przez psa należy
natychmiast pospieszyć, a w razie zranienia okazać
jej pomoc,
33, Ze względu na to, że pies na rozkaz prze�
szukiwania przytrzyma każdą napotkaną osobę, roz�
kaz tert dawać należy z rozwagą, by nie narazić nie�
potrzebnie na niebezpieczeństwo n. p, ludzi pracują�
cych w polu lub lesie. kobiet i dzieci zbierających
jagody lub grzyby i t. p.
29
IV. REW IZJA OSÓB I POMIESZCZEC
.
34. Przy rewizji osób lub pomieszczeń pies chro�
ni przewodnika przed możliwym zamachem.
35. Jeśli zatrzymana osoba legitymuje się do�
browolnie, zostawia się psa o 3 kroki od siebie w po�
stawie warującej.
36. Przy rewizji pomieszczeń zamieszkałych, psa
prowadzi się na smyczy; przy przeszukiwaniu zabu*
dowań, względnie pomieszczeń niezamieszkałych
(stodoła, strych, piwnica) psa puszcza się luzem.
V. ESKORTOWANIE.
37. Zadaniem psa podczas eskortowania jest
niedopuszczenie do ucieczki przytrzymanego, ani też
do targnięcia się tegoż na przewodnika.
38. W czasie eskortowania idzie przytrzymany
przed przewodnikiem w odległości 3 kroków, pies zaś
podąża luzem przy nodze, zachowując się spokojnie;
w razie napadu lub ucieczki aresztowanego działa au�
tomatycznie.
39. Przy eskortowaniu osób pijanych prowadzi
się psa krótko na smyczy,
VI. TROPIENIE.
40. Służba śledcza psa polega ha umiejętnem
wykorzystaniu i zastosowaniu jego subtelnego węchu.
Pies przy pomocy węchu i odpowiedniego wyszkole�
nia chwyta podany mu  wiatr" pozostawiony na
30
śladzie i prowadzo da miejsca ukrycia przedmiotu
względnie przestępcy.
41. Tropienie można rozpocząć tylko z tego
miejsca, w którem przestępca pozostawił widoczno
śldy stóp, albo przedmioty, co do których jest pew�
ność, że pochodzą od przestępcy.
42. W wypadkach niepewnych i wątpliwych, o
których mowa w następnych punktach, pracy rozpo�
czynać nie wolno, ponieważ pies może poprowadzić
na mylne tory.
43. Miejsce wypadku musi pozostać w stanie
niezmienionym aż do przybycia psa, przedmioty zaś
niedo tykane.
44. Nie wolno chodzić po terenie wypadku, po
wyjściach, noszących ślady nóg, kół, przedmiotów
wleczonych i po drogach od wyjść tych prowadzących.
Nawet posterunkowi zabezpieczającemu ślady nie
wolno wchodzić na miejsce czynu.
45. Należy zabezpieczyć odciski nóg, rąk, pal�
ców. Najlepiej zabezpiecza się ślady przez okolenie
ich drutem na kołkach, nie wolno natomiast przykry�
wać odcisków i śladów deskami, skrzynkami, papie�
rem, liśćmi, słomą lub sianem.
46. W służbie granicznej zabezpieczenie miejsca
i śladów oraz wystawienie posterunku należy do kie�
rownika odnośnej placówki; w innych wypadkach za�
bezpiecza ślady władza wzywająca psa.
47. Każdą osobę, która po spełnieniu czynu by�
ła na miejscu, lub dotknęła któregoś z przedmiotów,
należy zanotować, by zapobiedz błędnej i daremnej,
a mozolnej pracy.
31
48. Skuteczność pracy psa na śladzie zależną
jest od:
1) zabezpieczenia śladów,
2) świeżości śladu,
3) warunków atmosferycznych,
4) warunków terenowych,
5) długości śladu,
6) wyrobienia psa, jego zdolności węchowej i je�
go usposobienia,
7) wyszkolenia i orjentacji przewodnika.
49. Okres trwania ,,wiatru uzależniony jest od
rodzaju podłoża, od warunków atmosferycznych i kli�
matycznych oraz od innych okoliczności, które albo
ułatwiają psu na śladzie, albo ją utrudniają.
' W normalnych warunkach pies. posiadający węch
przeciętny, może wypracować ślad do 24-ch godzin,
licząc od chwili pozostawienia śladu; po upływie tego
czasu zasadniczo nie powinno go się już używać do
pracy, na nieświeżym śladzie.
50. Pracę psa na śladzie ułatwiają następujące
okoliczności:
1) wilgotna ziemia,
2) powolny, ciężki krok osobnika,
3) silnie pocące się nogi,
4) długo noszone obuwie.
5) wilgotne podeszwy,
6) zanieczyszczenie obuwia substancją wydzie�
lającą silną woń,;
7) drobny, krótko trwający deszcz.
51. Utrudniają, a w niektórych wypadkach na�
wet uniemożliwiają pracę na śladzie:
32
1) twarde podłoże, lub suchy piasek,
2) świeżo zorane pole,
3) gorąco,
4) deszcz ulewny,
5) wicher,
6) śnieg ponad 5 cm.,
7) mróz silny i
8) skrzyżowanie lub zadeptanie śladu przez inne
osoby.
52. Zasadniczo pies powinien pracować na śla�
dzie za dnia; najlepiej rozpoczynać pracę wczesnym
rankiem. Jeżeli zawezwano psa w nocy, wyjeżdża
przewodnik z psem tak, by mógł pracę rozpocząć
0 świcie.
Przy specjalnych okolicznościach można rozpo�
cząć pracę i w nocy.
53. Sprowadzenie psa na miejsce musi być
utrzymane w ścisłej tajemnicy.
54. Przed wysłaniem psa śledczego należy roz�
ważyć następujące okoliczności:
1) Co się stało?  chodzi o krótkie określenie
wypadku, by rozstrzygnąć, czy wysłanie psa jest wo*
gćle wska zanem. Często wzywa się psy w wypad�
kach, w których użycie ich jest niemożliwe. Wynika
to z nieznajomości rzeczy i naraża na nadaremne
wysyłanie psa. niepotrzebną stratę czasu, a nieraz i na
związane z tem koszta.
2) Jaka szkoda?  psa wysyła się tylko wtedy,
gdy szkoda jest duża, lub gdy szkodę choćby nie�
znaczną popełniono na niekorzyść Skarbu Pańjtwa
1 w wypadkach morderstwa lub innej zbrodni. G: v
33
chodzi o wykrycie przemytników lub towarów pr. _ -
myconych psa wysyła się zawsze bez względu na wy�
sokość szkody, o ile tylko warunki pracy na to po�
zwalają.
3) Gdzie?  prócz określenia miejscowości, na�
leży również podać dokładne informacje. Wypraco�
wanie śladu łatwe jest w polu. Na wielkomiejskiej
ulicy niemożliwe.
4) Kiedy?  należy ustalić możliwie dokładnie
czas spełnienia czynu, względnie pozostawienia śladu
i rozważyć, czy jest jeszcze wynik możliwy. Ślad
w polu daje się wypracować w okolicznościach zwyk�
łych do 24-ch godzin, w wypadkach wyjątkowych zaś
(ślad krwi, szukanie trupa i w innych wypadkach po�
zostawienia silnego  wiatru") praca w ciągu 36'ciu
godzin, a nawet nieraz póz
niejszym okresie daje czę�
sto wynik pomyślny.
5) Czy padał deszcz lub śnieg i kiedy  przed,
podczas lub po spełnieniu przestępstwa?  o ile
przestępstwo popełnione było pod gołem niebsm, w
takim razie pomaga deszcz lub śnieg, który upadł
przed, lub podczas spełnienia czynu, gdyż wzmacnia
 wiatr", silny opad po spełnieniu przestępstwa nisz�
czy  wiatr", lekki deszcz lub rosa tuż przed rozpo�
częciem pracy ożywia  wiatr .
6) Czy wiał wicher?  silny wicher rozrzuca
 wiatr".
7) Czy miejsce czynu po odkryciu przestępstwa
zostało zamknięte, a ślady zabezpieczone?  należy
wszelkiemi środkami zapobiegać, aby nikt nie odwie�
dzał miejsca czynu, gdyż bytność osób tłumi ,. wiatr"
34
i utrudnia psu pracę; zawsze trzeba ustalić, kto po
spełnieniu czynu mógł być na miejscu.
8) Jak dostać się do miejsca przestępstwa? 
przy użyciu kolei należy wezwać w razie potrzebv
władzę wzywającą psa do dostarczenia samochodu
lub koni na stację celem odbycia dalszej podróży n?
miejsce czynu.
9) Czy pracował już inny pies na miejscu? 
o ile pracował na miejscu inny pies, praca jest trud�
niejszą i należy wziąć w rachubę pozostawiony
 wiatr" obcy, powstały przez nieuniknione dotknięcie
śladów i przedmiotów przez poprzedniego przewo�
dnika i psa.
Po pracy suki nie można nigdy osadzać na ślady
psa, raczej inną sukę.
Po psie może pracować i inny pies, należy jednak
osadzać psa wypróbowanego i starszego.
55. Po przybyciu na miejsce przewodnik zgłasza
się u prowadzącego śledztwo. Jeżeli przewodnik nie
jest jeszcze dostatecznie poinformowany, uskutecznia
to po zgłoszniu się, zadając pytania wyszczególnione
w poprzednim punkcie.
56. Nie wolno ustawiać w pobliżu miejsca wy�
padku, samochodu, ponieważ woń benzyny jest dla
psa szkodliwa.
57. Przed rozpoczęciem śledztwa należy zażą�
dać uwiązania wszystkich psów, znajdujących się w
pobliżu miejsca przestępstwa.
Przewodnicy samców winni pamiętać o wpływie
suk na psa i z tego powodu powinni zawsze zasięgać
informacji, czy wpobliżu miejsca nie znajduje się su�
ka, która się cieką.
58. Przy pracy wstępnej należy wziąć pod uwa�
gę, że w danem śl>dztwi-2 moŁą być użyte i inne spo�
soby służby śledczej, (diaktylcskopja, folografja, chem-
ja),,wcbcc czsfeo nie wolno śladów niepotrzebnie dep�
tać i dotykać.
59. Przedmioty pozostawione przez przestępcę
bądz
to przez zapomnienie, bądz
też z zabobonu, bie�
rze przewodnik kleszczami, a jeżeli je zabezpiecza,
wkłada je do naczynia szklanego, jako  wiatronośne".
Jeżeli dotknięcie przedmiotu  wiatronośnego"
ręką z powodu wielkich rozmiarów jest konieczne na�
leży to uskutecznić ostrożnie, by nie przytłumić  wia�
tru*; przedmioty te dotyka się w miejscu nie noszą-
cem  wiatru".
60. Przy przeszukiwaniu miejsca należy ściśle
rozważyć, czy znalezione ślady pozostają w związku
z przestępstwem; w razie niepewności nie wolno śla�
dów tych używać do przeprowadzenia śledztwa.
61. Podawanie ,.wiatru jest początkiem każde�
go tropienia, musi więc być przeprowadzone prze�
zornie i roztropnie. Mając więcej przedmiotów .,wia-
tronośnych" wybiera przewodnik  wiatronośnik" naj�
odpowiedniejszy, który psu ułatwia tropienie, biorąc
pod uwagę, że rodzaj ,.wiatru"  przedmiotu wiatronoś�
nego" musi się możliwie równać z rodzajem ..wiatru"
przedmiotu poszukiwanego i że z dwóch przedmiotów
 wiatronośnych" należy wybierać przedmiot posiada�
jący  wiatr" przestępcy w silniejszym stopniu.
62. Mając kilka  wiatronośników" do dyspozy-
36
qi należy je przechować, używając przy poszukiwa�
niach po bezskutecznej próbie z jednym z nich, na�
stępnego.
63. Nie posiadając ,,wiatronośnika wogóle, ani
wyraz
nych śladów nóg, lecz jedynie ,,wiatr" prze�
stępcy, pozostały tylko na osobie, na której popełnio'
no zbrodnię, lub na jej odzieży, musi przewodnik do�
brze rozważyć, które części ciała ofiary noszą
 wiatr przestępcy, przeniesiony przez dotknięcie,
n. p. dłonie ofiary, przeguby rąk, pęki włosów w rę�
kach ofiary, ślady krwi za paznokciami, ślady dusze�
nia, splądrowane kieszenie.
64. Przed rozpoczęciem pracy należy psu po�
zwolić wybiegać się. Przerwę tę wykorzystuje prze�
wodnik dla pouczenia obecnych osób urzędowych o
sposobie pracy psa i wezwania, by podczas pracy po�
zostali w odpowiednim oddaleniu, zachowując mil�
czenie.
Następnie oczyszcza przewodnik nozdrza psa
płatkami waty drzewnej, umaczanemi w 1^ rozczy�
nie kwasu bornego.
65. Podając  wiatr" z przedmiotu leżącego na
ziemi, lub ze śladu nóg, bierze przewodnik psa za
skórę karku tak. by nozdrza skierować prostopadle do
 wiatronośnik" umieszczony w kleszczach do nozdrzy,
przenośnych, rozkazujemy psu usiąść, przybliżając
jącej.
66. Przy podawaniu ,,wiatru" z przedmiotów
przedmiotu lub śladu. Pies pozostaje w postawie sto-
,,wiatronośnika", lecz ostrożnie, bv pies nie dotknął
lecz nie tykając ich. Również podając ,,wiatr* z prze-
37
chowywawcza nalwży przestrzegać, by pies nie do�
tknął nozdrzami naczynia.
67. Chcąc wzmocnić  wiatr" przedmiotu prze�
chowanego w naczyniu szklanem, otwieramy je i
trzymamy pod parującą wodą tak, by para dosta�
wała się do naczynia. Woda parująca musi być bez�
względnie czysta. Po kilku sekundach nasycenia pa�
rą przedmiotu zamykamy naczynie na 10 sekund, a
dopiero potem podajemy psu  wiatr*.
68. Gdy nie rozporządzamy żadnym  wiatronoś-
nikiem ) zamykamy psa na kilka minut w miejscu,
gdzie ostatnio przebywała poszukiwana osoba.
69. Po podaniu psu  wiatru" zabiera przewod�
nik, jeżeli to jest możliwe ,,wiatronośnik rp snba. aby
móc od czasu do czasu przypominać psu  wiatr".
70. Pies tropi ślad luzem albo na smyczy: lu�
zem w okolicach przejrzystych i mniej uczęszczanych;
na smyczy  w wypadkach, w których zależy nam
na dokładnem wypracowaniu samego śladu (n. p.
stwierdzenia pozycji przedmiotów porzuconych na
śladzie).
71. Z chwilą podjęcia  wiatru* przez psa i roz�
poczęcia tropienia śladu,  zwłaszcza na śladzie po�
czątkowo widocznym, nie wolno psu pomagać ani na�
woływaniem, ani też podawaniem zn^ów. a co naj�
ważniejsze  kierowaniem smyczą. Gdy pies pracuje
dobrze, można pochwalić go, jeżeli prze naprzód pra�
cując powierzchownie, wpływa się na niego uspakaja�
jąco. ~
72. Jeżeli gawiedz
. otaczająca m ielce czynu,
ślad przytłumiła, przewodnik przeprowadza psa przez
SH
tłum, polecając psu po osiągnięciu wolnej przestrzeni
odnalezienie tropionego śladu (,.szukaj ).
73. W czasie tropienia śladu musi przewodnik
dokładnie psa obserwować, by mógł odpowiednio osą�
dzić i wykorzystać jego pracę, a w razie konieczności
wpłynąć nań uspakajająco lub zachęcająco.
74. Jeżeli pies podczas tropienia śladu zmieni
początkowy kierunek, nie należy go ściągać, w ten
sposób bowiem można przez lekkomyślność pozbyć
się ważnych wskazówek.
75. Gdy pies  lawiruje", to znaczy nie wypraco�
wuje śladu systematycznie, lecz błąka się między róż-
netni śladami, bez określonego kierunku, należy go
ściągnąć i osadzić na początku śladu po ponownem
podaniu  wiatru".
76. Podczas tropienia śladu nie powinien prze�
wodnik, a tem mniej asysta, postępować po śladzie,
by go nie przytłumić i nie uniemożliwić powtórzenia
tropienia, ponownego (kontrolnego) wypracowania
przez innego psa. Należy więc postępować w pew-
nem oddaleniu za psem obok śladu (zawsze od stro�
ny zawietrznej).
77. Jeżeli pies wypracowuje długi ślad ..luzem",
nie wolno mu pozwolić oddalić się ponad 100 kroków,
gdyż w przeciwnym razie nie można jego pracy odpo�
wiednio kontrolować. Chcąc nie dopuścić do tego
musi przewodnik spieszyć się, aby nie pozostawiać
z tyłu, równocześnie zaś powinien psa uspakajać. Na
tropie nie należy psa zatrzymywać, za wyjątkiem nad�
zwyczajnych wypadków. Podczas przerwy pozostaje
39
przewodnik na miejscu, pies zaś waruje w kierunku
śladu. Po przerwie podaje się psu ponownie  wiatr".
78. Przedmiotów lub śladów znalezionych na
tropie nie wolno używać do ponownego podawania
,,wiatru", z wyjątkiem wypadków bezsprzecznego
stwierdzenia autentyczności tychże.
79. Jeżeli pies nie podejmuje śladu, lecz upor�
czywie zwraca się przeciw poszkodowanemu lub wzy�
wającemu, a ślad jest świeży i niepotratowany, to mo�
że to dowodzić, że mniemany poszkodowany jest sam
sprawcą.
80. Jeżeli pies osadzony na śladzie w pewne)
zagrodzie nie okazuje zamiaru wydalenia się poza jej
obrąb, wskazuje to, że rzecz lub osoba poszukiwana
zanjduje się jeszcze w obrębie obejścia, lub przed
chwilą miejsce to opuściła.
81. Jeżeli pies tropiąc nagle zaprzestaje pracy
i wietrzy w powietrzu, należy rozważyć, czy przestęp�
ca dla zmylenia śladu nie zmienił obuwia lub nie usiadł
do pojazdu. Obowiązkiem przewodnika w tym wy�
padku jest dokładne zbadanie sytuacji. Lekkomyśl�
nie przerywać pracy nie wolno.
82. Przerwanie śLadu może nastąpić również
z przyczyn atmosferycznych, zaszłych po powstaniu
śladów, a przed przybyciem psa, naprzykład ulewny
deszcz, zawierucha śnieżna, silny grad, silny prąd
powietrza, upał słoneczny. Zjawiska takie niszczą
ślad na przestrzeni, któjrą opanowały. Taka  przer�
wa" albo inaczej ,,wyłom rozpoczyna się zwykle po
opuszczeniu osad, jako też po wyjściu z lasu.
JM
83. Również wywołuje ,,przerwę zmiana po�
wierzchni ziemi, n. p. przejście z wilgotnej łąki na
drogi, wstąpienie na świeżo zorane pole, ziemię pias-
czystą, świeżo skoszone siano, zboże lub pastwisko.
84. W wypadkach napotkania  przerwy stara
się przewodnik przeprowadzić psa w początkowym
kierunku przez  przerwę , podając psu  wiatr
z  wiatronośnika i pomagając mu odnalez
ć ślad po
drugiej stronie przestrzeni, na której ślad jest znisz�
czony. Pies uskutecznia to przeważni z ..rejonu jąc'' .
Wynik w tych wypadkach jest zależny od praktyki
przewodnika i wyrobienia psa-
85. Może zdarzyć się wypadek, że pies przerywa
tropienie dlatego, że ślad na miejscu przerwania pra�
cy przez psa faktycznie się kończy. Poszukiwany
osobnik, opuściwszy po dokonaniu przestępstwa jego
miejsce, ochłonął z pierwszego wrażenia, stanął w ce�
lu rozważenia sytuacji, a namyśliwszy się, wrócił tą
samą drogą zbaczając z niej w dalszym ciągu. W tym
wypadku po przeszukaniu miejsca tego za przedmio�
tami porzuconemi przez przestępcę, co nieraz zda�
rza, winien przewodnik wypracować ślad wstecz, zwa�
żając pilnie na odnogi. Nie uzyśkawszy wyjścia, po�
winien panownie rozpocząć tropienie z miejsca prze�
stępstwa. Najważniejszym czynnikiem dodatniego wy�
niku jest cierpliwość, wprawa, zamiłowanie i znajo�
mość właściwości psa.
86. Gdy pies przerwie tropienie przed jakiemś
obejściem, nie mogąc, mimo wytężonych usiłowań
przewodnika, nawiązać śladu, należy do miejsca przer�
wy powrócić. ,Pu podaje się psu ponownie  wiatr ,
41
lecz nie z ziemi i nie ze śladu, lecz z  wiatronośnika'1
i tropi się lub śledzi poszukiwaną osobę w danem
obejściu.
87. Pod koniec daje się zauważyć u psa pewną
nerwowość, szczególnie przy zakończeniu śladu, przed
domem lub osobą. Przewodnik musi w tym wypadku
psa uspakajać, odnośnie zaś osoby wezwać do zacho�
wania spokoju i pozostania na miejscu. Zachowanie
się tych osób należy dokładnie obserwować. Obser�
wacja ta przysparza ważnych wskazówek.
88. Samo wskazanie osoby przez psa nie jest
wystarczające. Należy przeprowadzić próbę dowodo�
wą (kontrolę) przez porównanie ponowne, wypraco�
wanie śladu, użycie innego psa i t. p. W końcu należy
poszukać i w obejściu dowodów rzeczowych, prze�
słuchać świadków i t. p.
89. Tropienie ,,wprzód*1 stosuje się najczęściej,
gdy chodzi nam o znalezienie drogi, którą poszukiwa�
ny opuścił miejsce przestępstwa, i odnalezienie go
na tej drodze.
Gdy chcemy się dowiedzieć, skąd pewna osoba
przyszła, gdzie ostatnio bawiła, lub odnaleść przed�
miot, który tam zostawiła, zgubiła lub dotknęła, uży�
wa się tropienia  wtył , które polega na wypraco�
waniu śladu w kierunku przeciwnym.
90. Pies śledczy może być również wykorzysta�
my do ustalenia bezpośredniej łączności między pew�
ną osobą i rzeczą lub między dwoma przedmiotami,
am i ano wicie przez porównanie ,,wiairu, (stwierdze�
nie tożsamości  wiatru").
91. Mamy trzy możliwości porównywania wia�
tru": "
1) porównywanie  wiatru" przedmiotu  wiatro-
nośnego" z wiatrem osoby,
2) porównywanie  wiatru" osoby z  wiatrem"
przedmiotu  wiatronośnego",
3) porównanie  wiatru" przedmiotów  wiatro-
nośnych".
92. Praca porównywania  wiatru" jest łatwiej�
szą, niż tropienie śladów, a przedsięwzięcie prób dla
przeprowadzenia dowodu nie sprawia trudności. Jed
nakże trzeba ściśle przestrzegać, by przedmiotom
,łwiatronośmym , nie udzielano  wiatru" obcego.
Podcz/as przygotowań do porównania  wiatru'
musimy dbać, aby nie zwrócić zachowaniem swem
uwagi psa na jakąś osobę lub rzecz, gdyż pies wska-
załby ją, nie  wietrząc" (nieporównywując  wiatru").
Przy porównywaniu  wiatru" osób musimy wziąć
pod uwagę, czy pies nie wskazał danej osoby z po-
wodu nieumyślnych jej poruszeń lub przez rozdraż�
nienie jej wyglądem (ubraniem).
Nie należy również zapominać, że przedmiot
przyniesiony przez psa jako posiadający  wiatr" iden�
tyczny, jest niezdatny do przeprowadzenia wyszcze�
gólnionych porównywań, albowiem pies przynosząc
przedmiot, zaciera zębami i śliną jego właściwy
 wiatr".
W celu porównania  wiatru" przedmiotu  wia-
tronośnego" z pewną osobą ustawiamy na wolnem
miejscu kilka osób, między któremi znajduje się os43
ba poszukiwana względnie podejrzana i podajemy
psu ,,wiatr z przedmiotu  wiatronośnego**.
Po uchwyceniu  wiatru" wprowadzamy psa mię�
dzy osoby, lub puszczamy go luzem, każąc mu  szu-
kać .
Pies napotkawszy osobę o tym samym  wia-
trze wskazuje ją szczekaniem.
Przy przygotowaniach do tej pracy trzeba psa
ułożyć na uboczu i nie dotykać żadnej z podejrzanych
osób, jak również żadnej rzeczy do niej należącej.
Nie wolno również czynić tych porównań, jeżeli pies
jedną z osób podejrzanych zna, lub wytropił ją albo
konwojował.
Przedmiot  wiatr ono sny  aż do ostatniej chwili
musi być przechowywany w naczyniu szklanem. Nie�
przestrzeganie tego może psa zmylić.
93. Jeżeli porównujemy  wiatr** osoby z przed�
miotem  wiatronośnym**, kładzie się ów przedmiot
 wiatronośny** między podobnemu podając  wiatr**
z osoby i rozkazując psu, aby szukał.
Pies zwęszywszy przedmiot o identycznym
 wietrze** przyniesie go.
Przewodnik musi uważać, by nie dotknąć ręką
lub ubraniem przedmiotu  wiatronośnego", gdyż pies
może go zaaportować czując M swego przewod�
wiatr
nika.
94. Przy porównywaniu  wiatru" między przed�
miotami  wiatronośnemi** przedmiot  wiatronośny *,
którego tożsamość  wiatru" chcemy dowieść, kła�
dziemy na miejscu nie wpadającem w oko między
44
przedmiotami podobnemi, n. p, but obok butów, la�
skę między laskami i t. d.
Z drugiego przedmiotu  wiatronośnego" podaje�
my psu ,,wiatr" i rozkazujemy szukać.
Gdy pies przyniesie przedmiot, co do którego
tożsamość  wiatru" chcieliśmy się upewnić, nie ule�
ga wątpliwości, że posiada on  wiatr* identyczny.
95. Gdy chodzi nam o odnalezienie przedmiotu
o znanym ,,wietrze , sprowadzamy psa na miejsce,
gdzie przedmiot ten jest prawdopodobnie ukryty lub
porzucony, podajemy psu  wiatr" z posiadanego
przedmiotu  wiatronośnego" i rozkazujemy szukać.
96. Używanie psów śledczych do odnajdywania
przedmiotów według ich woni gatunkowej (w odróż�
nieniu od woni osób), nie jest wskazane ponieważ
tego rodzaju praca odzwyczaja psa od właściwych
zadań.
VII. p r z e s ł u c h i w a n i e o b w i n i o n y c h
i z a k o ń c z e n i e ś l e d z t w a .
97. Podczas przesłuchiwania obwinionego ukła�
da przewodnik psa na uboczu w pokoju, w którym
przesłuchuje. Nie wolno straszyć psem ani też wydo�
bywać zeznań podstępnie okłamując przesłuchiwa�
nego, jakoby pies wszystko wskazał.
98. Po ukończeniu tropienia nie wolno robić
porównania  wiatru'* między przytrzymanym osobni�
kiem, a przedmiotem znalezionym u niego, bądz

w jego domu. Postępowanie takie może spowodować
błąd o nieobliczalnych następstwach.
45
99. Przy przyznaniu się przesłuchiwanego, na�
leży zeznania sprawdzić, szukając dowodów, gdyż
obwiniony może zeznania w przyszłości odwołać.
100. Na zasadzie notatek sporządza przewod�
nik psa granicznego dokładne sprawozdanie, załącza�
jąc szkic sytuacyjny:
Treść sprawozdania powinna zawierać:
1) dokładne opisanie wypadku, a mianowicie:
aj oznaczenie dnia, godziny, minuty,
b) powiatu, wsi i miejsca,
c j' imię, nazwisko poszkodowanego, imię ojca
i matki, miejsce urodzenia, stan, zawód, karalność,
d) daty obwinionego, jak pod c),
e) podanie świadków, imię, nazwisko, wiek, do*
kładny adres, stosunek do obwinionego i poszkodo�
wanego, karalność,
2) Tok śledztwa, który obejmuje:
a) wezwanie psa granicznego z podaniem wła�
dzy wzywającej,
b) nazwa psa, rodzaj i wiek,
c) czas przybycia i rozpoczęcia pracy,
d) rodzaj pracy,
ej przedmioty  wiatronośne'*, ślady,
f) jakość pracy,
g) przeprowadzona kontrola,
h) pogoda, zjawiska atmosferyczne przed i pod�
czas pracy i długość śladu,
k) okoliczności utrudniające lub ułatwiające
pracę,
1) wyliczenie dowódców (przyznanie się do winy
zeznania świadków, znalezione dowody rzeczowe).
46
3] Szkic sytuacyjny, który winien zawierać:
a) miejsce czynu (sytuacja, położenie przedmiotu
i t. p. początek śladu),
b) droga przebyta z zaznaczeniem przerwy, na
smyczy,  linją, luzem  kreskowana, do przodu 
czerwonym kolorem, powrotna  czarnym.
Sprawozdanie to włącza się do aktów sprawy.
Z każdego sprawozdania należy przechować
odpis.
101. Przed rozprawą sądową winięn sobie prze�
wodnik sprawę przypomnieć, przeglądnąwszy notatki
i sprawozdanie.
W razie konieczności wykazania przed sądem
sprawności psa, przedkłada przewodnik świadectwo
egzaminu psa i wylicza ważniejsze jego wyniki.
Na zadawane pytania winien przewodnik odpo�
wiadać ściśle rzeczowo.
102. Przewodnik wezwany przez sąd, jako bie�
gły, dla orzeczenia pracy innego przewodnika winien
zbadać przebieg śledztwa przeprowadzonego z psem,
rozważyć okoliczności towarzyszące, i złożyć rzeczo�
we zeznanie.
v m . PRZEPISY KOC
COWE.
103. Przewodnik jest osobiście odpowiedzialny
za uszkodzenie osób lub rzeczy przez psa graniczne�
go, za wyjątkiem wypadków, gdy uszkodzenie nastą�
piło z konieczności służbowej.
104. O wszelkich uszkodzeniach osoby lub rze�
47
czy, przez psa obowiązany jest przewodnik meldować
niezwłocznie przełożonemu.
105. Osobom skaleczonym przez psa przewod�
nik winien natychmiast udzielić pomocy sanitarnej.
106. Użycie psa granicznego-do ataku i do po�
ścigu może nastąpić tylko w tych wypadkach, w któ�
rych w myśl obowiązujących przepisów wolno jest
Straży Granicznej użyć broni palnej.
Użycie psa winno nastąpić przed użyciem broni
palnej.
107. Przed użyciem psa granicznego winien
przewodnik wpierw przestrzec osoby, przeciw któ�
rym ma być pies użyty.
108. Przeciwko osobom pijanym, lub umysłowo
chorym, dzieciom, kobietom i starcom psów granicz�
nych używać nie wolno.
109. Za niewłaściwe użycie psa granicznego
przewodnik odpowiada osobiście.
48
 str. 1 
Zał. 1 (do pktu. 14 Cz.A.) (Format arkusza)
Arkusz ewidencyjny psa granicznego.
K ategoria psa ...................................................
Na z wa p ia ...................................................
Nr. ew iden cyjny--------------------
49
 str. 
Dzień przyby�
Nr. ewid. Rocznik
cia do szkoły
Dzień odejścia
Nazwa Płeć
ze szkoły
Rasa, rodzaj, płeć
i poszczególne
znaki psa
Pochodzenie
Cena
Rodowód
Uwagi
kupna
kupiony sprzedany
L. p.
Uwagi
Choroby psa od do
|
50
w cm.
pom iotu
Wysokość
^
Data
 str. 3 
Przewodnicy i zastępcy
Przydział
Nr.
Imię i nazwisko od do
służbowy
ewid.
L. p. Data Zaszłe zmiany Uwagi
51
Stopień
stuibow y
 str. 4 
Przeszedł kurs tresury w Szkole Tresury psów granicznych w
czasie od ............................................. do ...............................................
Ocena wyszkolenia psa:
I. POSA
U SZEC
STW O IV. P R A C A P R Z Y FIGURZE:
1. JChodzenie przy nodze: . . . 1. Nieprzyjm owanie pokarmu: .
2. Pilnowanie przedmiotu: . .
2. H o p la :.........................................
3 .'Siad : 3' Pilnowanie o s ó b : ...................
4.;|Waruj: 4. E s k o r t a :....................................
5...W a r u j- z o s t a ń :....................... 5. O b r o n a :....................... ....
6 Da) g ł o s : ........................... .... . 6. Pościg: . . . . . . . . .
V . REAKCJA NA ST R ZA A
:
II. APO RTO W AN IE:
1. W ł a s n y :.....................................
1. A port z w y k ł y : .......................
2. O b c y : .........................................
2. Apoot, iguba własna: . . .
3. Aport, zguba obca: . . . . V I. P R A C A NA W ODZIE:
4. Aport, zakop, własny: . . .
1. Pływanie: . . . . . . . .
2. A p o rto w a n ie :...........................
III. P R A C A W 
CHOW A:
VII. GIM NASTYKA:
1. Ślad ś w i e ż y : .......................
2.^Sład d a w n y : ....................... 1. Skok w z w y ż :.................. .... .
3. Przeszukiwanie terenu: . 2. Skok w szerz: . . . . .
4. 'Przeszukiw anie zabud.: 3. Drabina: . ................................
Ogólna ocena wyszkolenia i zdolności psai
.................. ,(lnia........................19 . . r.
Komendant Szkoły Tresury Psóur Granicznych
S K A L A O C E N Y :
10-9 bardzo dobrze
8-7 dobrze
6 5 d o state czn ie
4-3 n ie dostatecznie
Z al 2 (do pktu 14 Cz.A) (Format arkusza)
Szkota Tresury Psów Granicznych
*
Świadectwo
ukończenia kursu tresury psów granicznych.
Sto p ie ń służb, im ię i n azw isko ...........................................
u ko ńczył w cz asie o d .................. T......... do..............................
.............. k u rs tre su ry psów granicznych z w ynikiem
dnia ...............  19 . . r.
Komendant Szkoły Tresury
Pstiui Granicznych:
Skala ocony
bardzo dobry
dobry
dostateczny
niedostateczny
Załącznik 3 (do pktu 18 Cz. A).
T A B E L A
NALEŻNOŚCI ŻYWNOŚCIOWEJ DLA PSÓW
GRANICZNYCH.
Postanowienia ogólne:
1) Należność żywnościowa dla psów granicznych
jest to określona przepisem ilość artykułów żywno�
ściowych, przysługująca jednemu psu na przeciąg
24-ch godzin. Ilość artykułów żywnościowych wcho�
dzących w skład należności żywnościowej, jest okre�
ślona w normach' dziennych.
2) Wymiar należności żywnościowej zależy od
następujących czynników:
a) rodzaju i intensywności wykonanej pracy,
b) stanu zdrowia,
c) szczególnych warunków, powodujących po�
trzebę zwiększenia, względnie zmniejszenia należno�
ści żywnościowej.
3) Należności żywnościowe mogą być stosowane
na koszt Skarbu Państwa tylko dla tych psów, które
pozostają na etacie Straży Granicznej. Psom prywat�
nym przysługuje należność żywnościowa za poprzed�
nią zapłatą, określoną przez komendanta Centralnej
Szkoły Straży Granicznej.
55
4) Ze względu na wymiar należności żywnościo*
wej oraz warunki jej stosowania rozróżnia się:
a) zasadniczą należność żywnościową,
b) dodatkowe należności żywnościowe, czyli do�
datki żywnościowe.
Zasadnicza należność żywnościowa stanowi pod�
stawową normę wyżywienia, która przysługuje stale
wszystkim psom.
Dodatki żywnościowe stanowią uboczne normy
wyżywienia, stosowane tylko w warunkach wyjątko�
wych, w odniesieniu do niektórych zwierząt, jako
dodatki do zasadniczej należności żywnościowej.
5) Ustala się następujące zasadnicze należności
żywnościowe:
a) należność normalna dla psów granicznych,
b) należność normalna dla szczeniąt do 6-ciu
miesięcy.
c) należność normalna dla szczeniąt od 6 8
miesięcy.
6) Ustala się następujące dodatki żywnościowe:
a) dodatek dla psów ćwiczących w Szkole Tre�
sury Psów Granicznych,
b) dodatek dla suk karmiących w hodowli psów,
c) dodatek dla szczeniąt.
1) Wymiar należności dla psa granicznego:
A) L. Ar t yk uł: Norma dzienna
P. w gramach.
1) Odpadki mięsne 2,000
2) Jarzyna twarda 250
3) Tłuszcz 15
4) Soli kuchennej i5
56
2) Wymiar należności dla szczeniaka do 6_ciu
miesięcy:
B) L. Ar t ykuł : Norma dzienna
P. w gramach.
1) Odpadki mięsne 1.000
2) Jarzyna twarda 250
3) Tłuszcz 15
4) Mięso surowe 15
5) Soli kuchennej 3
3) Wymiar należności dla szczeniaka od 6 ciu
miesięcy do 8-miu mies.
C) L. Ar t ykuł : Norma dzienna "
P. w gramach.
1) Odpadki mięsne 1.500
2) Jarzyna twarda 250
3) Tłuszcz 15
4) Soli kuchennej 3
1. Dodatki żywnościowe.
Dodatek żywnościowy dla psów ćwiczących
w Zakładzie Tres. Psów Gran.
A) L. Ar t ykuł : Norma dzienna
P. w gramach.
1) Odpadki mięsne 250
2) Tłuszcz 10
2) Dodatek dla suk w hodowli:
Norma dzienna
B) L. Ar t ykuł :
P. w gramach.
500
Odpadki mięsne
1)
10
2) Tłuszcz
2 litr.
Mleko
3)
Dodatek należy wydawać dla suk karmiących je�
den tydzień przed porodem, oraz przez pięć tygodni
po porodzie.
3) Dodatek żywnościowy dla szczeniąt:
C) L. Ar t ykuł : Norma dzienna
P.
w gramach.
Mleko y litr.
1)
Dodatek mleka dla szczeniąt wydawać należy
przez osiem tygodni po rozpoczęciu samo karmienia.
Dla psów chorych wymagających specjalnego od�
żywiania, lub djety, normy żywnościowe określa
w każdym wypadku lekarz weterynarji.
Słoma na podściółkę dla psa i szezęnięcia:
L.
Ar t ykuł : Norma dzienna
P.
w gramach.
Słoma
1) 500
 str. 1 
ZaA
4 (do pktu 30 Cz.A') (format arkusza)
Okrąg Straży Granlczne]-
Obwód . ,  ...
Komisarjat K  ...
Placówka - , 
Dziennik szkolenia psa granicznego
Kategorja psa .................................. .
Nazwa psa ...................................
Nr. awldencyjny ------------------------------
Przewodnik psa.................................................
59
 Str. 2 
godz.
UWAGI
Data ODZAJ ĆWICZENIA
L. p.
od do
--------
------
-----
----- - --- -------------
------
------
------
*
i
60
 str. 1 
Zał. 5 (do pktu 31 Cz..A.) (format arkusza)
OKrąg Straży Granicznej
Obwód  
Kom isarjat  
Placówr.a ,, ,,
Dziennik
użycia p sa śle d c z e g o w słu ż b ie za cz as
o d ___________  do.------------------------
Nazw a p sa ---------------------------------------
Nr. e w id e n c y jn y ---------------------------------
P rze w od n ik p s a ----------------------------------
 Str. 2 
Godzina
Dokładne opisanie przebytej
Data rozpoczęcia ukończenia
drogi
pracy
Str. 3 
Ilość
{ Dokładne opisanie czynno�
Data przedłożenia m el�
godzin służby
ści psa w czasie słuiby(opl-
dunku o pracy m a 1 d o �
sać Jego prace 1 j�
wynik te
kąd go przedłożono,
przed | po
że, leżeli pracował poza
z* oraz ewent sine
siedzibą urzędowy, podać
pół� { pół�
uwagi przełożonych.
odległość w kilometrach) dn* a
nocą j nocy
]
- 
T  "
64
CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA
WARSZAWA
Arch. 33013 1930