LIRYKA KONOPNICKIEJ
Pozytywizm, Henryk Markiewicz
Konopnicka zaistniała w 1876 r. dzięki postromantycznym impresjom krajobrazu pienińskiego (W
górach) i sielankowym Romansem wiosennym (wzór - W Szwajcarii Słowackiego).
W kilku wierszach manifestowała pozytywistyczny kult nauki i oświaty, wiarę w ewolucyjny
postęp i nadrzędną harmonijność świata (Asnyk).
Jej twórczość szybko przybiera inne znamiona.
" Poezje, seria I (1881), II (1883), III (1887)
" zwrot ku nizinom społecznym
" odsłania nędzę, ciemnotę i demoralizację
" mówi o wywłaszczeniu jednostki z ludzkich praw i mo\
liwości rozwoju duchowego
" alarmuje, \
e za te zjawiska odpowiedzialny jest ustrój, którzy tworzy przepaść społeczną
" buntuje się przeciw Opatrzności obojętnej lub przyzwalającej na zło co przekształca się
w protest przeciw absurdalności bytu
" gorycz i zwątpienie religijne przeradza się w błagalną skargę i poddanie wszechmocy Bo\
ej
" przeczucia rewolucyjne (bardzo mgliste) sąsiadują z apelami o braterstwo i zgodę,
wybaczenie win i krzywd
w prawo i w lewo odrębne dwa światy, / Lecz droga moja ni w lewo ni w prawo
" potępia marazm i konformizm, wzywa do \
ycia aktywnego i odwa\
nego, która stawia sobie
wysokie cele i jest zdolne do du\
ych ofiar maksymalizm neoromantyczny, a nie
pozytywistyczna trzez
wość i praktycyzm
Wielkością czynu, nie martwą pokorą / Dzieje ludzkości są płodne
" głosi przywiązanie do ziemi ojczystej, miłość i szacunek dla ludu
" tragizm niewoli wśród tego zaćmienia / Braterstwa ludów i ludów sumienia
" oburzenie na bezideowość zapustnej Warszawy, nakaz patriotycznej wierności, nadzieja na
przyszłe zmartwychwstanie ojczyzny
Od niezachwianego Contra spem spero przechodzi do załamania duchowego:
Ja będę latać, jako ptak zraniony, / Nisko nad ziemią tą, co w bólach kona,
Bym mogła objąć z miłością w ramiona / Smutnych miliony!
[...] I choćby wszyscy milczeli, ja przecie / Błękity wstrząsać będę mym protestem...
I gdy Bóg spyta: Są\
smutni na świecie? / Odpowiem  Jestem!
Bliska była pojmowaniu poety jako wieszcza, duchowego przewodnika narodu.
Początkowo pisała wiersze retoryczno-refleksyjne: wyznania, pouczenia, skargi, apele, pytania.
" patetyka hiperboli i przejaskrawień
" wielokrotna amplifikacja tej samej myśli, zestawienia kontrastowe, układy enumeracyjne,
anaforyczne
" rozwlekłość tonu lirycznego i jednostajność obrazowania wzorowanego na romantyzmie
(metaforyka światła i ciemności)
" miała wyczucie waloru stylistycznego słowa, biegłość wersyfikacyjną, umiejętność
budowania rozległej, ale przejrzystej frazy z efektowną pointą
Równocześnie powstawały Obrazki z \
ycia nędzarzy miast i wsi.
" słabo rozwinięty czynnik fabularny  naszkicowana scena to pretekst do rozwa\
ań
" minusy: demagogiczny sentymentalizm sytuacji; rozwlekłe deklamatorstwo refleksji
" najlepsze to: Jaś nie doczekał, Wolny najmita
1
Pisała wierszowane obrazki o tematyce z przeszłości, gł. antycznej (Kalokagatos, Helios) 
aluzyjne lub alegoryczne wobec spraw narodowych i społecznych.
Najlepsze są liryki ludowe.
" cykle Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pól, Piosenki i pieśni, Po rosie
" nawiązują do dziedzictwa pieśni ludowej (inspiracje równie\
z Lenartowicza) przez:
składniki świata poetyckiego, sytuację liryczną, paralelizm przyrody i spraw ludzkich,
swoiste epitety i zdrobnienia, właściwości wersyfikacyjno-składniowe
" podmiot lir. to bohater chłopski, który wyra\
a swą gorycz, determinację i przebłyski
gniewnego buntu, ale głównie tęskność, smutek, łzy sieroce pokrzywdzonych i bezsilnych
" balladowe opowieści (A jak poszedł król na wojnę...): lapidarność i rozległość symboliczna
" tą poetyką wyra\
ała swe poczucie tułactwa i tęsknoty do ojczyzny
" ludowo-baśniowe rysy ma czasem wizja wyzwolenia narodu (Tam w moim kraju...)
Sfera społeczno-patriotyczna przewa\
a nad liryką intymną.
" dyskretne i powściągliwe wyznania zakochanej kobiety
" zło\
oność wyra\
anych uczuć: miłość zmącona lękiem i goryczą; ból rozstania i utraty
walczy z uśmiechem rezygnacji i wiernej czułości (Listy 1893)
Pisała wiele ze względu na łatwość tworzenia, potrzeby materialne, nalegania redakcji i obowiązki
społeczno-polityczne. Wiele myśli się powtarza. Tym bardzie, \
e czerpała inspirację gł. z poezji
ludowej (Lenartowicz) i romantycznej (Słowacki).
Miała ogromną inwencję wersyfikacyjną.
" najczęściej pisała sylabicznym 11-zgł.
" lubiła ton sylabotoniczny (równie\
logaed), dopuszczała akcentowe odstępstwa od wzorca
" ponad 500 gatunków i podgatunków strof, gł. 4-wierszowych często łączyła wersy długie
z krótkimi, klauzule męskie i \
eńskie, wersy rymowe z bezrymowymi
" liczne powtórzenia: refreny, paralelizmy, konstrukcje łańcuchowe śpiewność
** E. Z.**
2