Projekty AVT
Zasilacz 10A 10...20V
Z
a
s
i
l
a
c
z
1
0
A
1
0
.
.
.
2
0
V
Zasilacz 10A 10...20V
Z
a
s
i
l
a
c
z
1
0
A
1
0
.
.
.
2
0
V
Opisywany układ jest wbrew pozorom bar-
dzo prostÄ… i uniwersalnÄ… konstrukcjÄ…. Ma ob-
wody zabezpieczenia przed zwarciem, co
przy tego typu układach jest bardzo istotne.
Daje możliwość monitorowania napięcia
wyjściowego, a co znacznie ważniejsze 
2463
2
4
6
3
2463
2
4
6
3
prądu wyjściowego za pomocą jakiegokol-
wiek zewnętrznego miernika. Oznacza to, że
oprócz dwóch głównych zacisków wyjścio-
wych, zasilacz na dwa dodatkowe gniazda do
podłączenia woltomierza oraz przełącznik.
W jednej pozycji przełącznika miernik poka-
zuje bezpośrednio wartość napięcia wyjścio- przy napięciu wyższym lub niższym, na rze cały prąd płynący przez R3 i na bazie T1
wego  można wtedy ustawić potrzebne na- przykład po skończeniu jazdy, gdy napięcie napięcie wyniesie około 2V (napięcie to nie
pięcie wyjściowe. W drugiej pozycji prze- akumulatora spadnie znacznie poniżej 12V. spadnie do zera  wynika to z właściwości
łącznika ten sam woltomierz na bieżąco po- Przyjęto, że zakres napięć wyjściowych ta- kostki TL0431). Ponieważ w obwodzie emi-
kazuje pobór prądu z zasilacza. kiego zasilacza powinien wynosić 10...20V, tera umieszczona jest dioda LED, więc przy
Co bardzo ważne, zasilacz ma też obwody a wydajność prądowa nie powinna być napięciu na bazie, wynoszącym 2V, tranzy-
sygnalizujące przeciążenie i brak stabilizacji. mniejsza niż 7A. stor T1 zostanie zatkany. Oznacza to, że
Prezentowany model, zbudowany do kon- przestanie płynąć prąd bazy TA i tranzystor
kretnego zastosowania, może w typowych Koncepcja ten zostanie zatkany, powodując spadek na-
warunkach pracy dostarczyć prąd do 10A, Jak wspomniano, układ zasilacza jest w su- pięcia wyjściowego.
a zakres regulacji napięcia to 10...20V. Nic mie zadziwiająco prosty. Rysunek 1 pokazu-
nie stoi jednak na przeszkodzie, by zastoso- je wersję minimalną stabilizatora. Można
wać inny transformator i uzyskać inne para- stwierdzić, że układ stara się utrzymać napię-
metry: regulowane napięcie wyjściowe do cie Uref równe 2,495V, a tym samym, co
30...32V i prąd nawet do 20A. Dostosowanie ważniejsze, także napięcie wyjściowe wy-
jest proste  układ pozostaje praktycznie bez znaczone przez stosunek podziału napięcia
zmian, a parametry zależą od użytego trans- przez potencjometr.
formatora, napięcia kondensatorów filtrują- Kluczowym elementem jest tu znany od
cych, tranzystora mocy i radiatora. lat i popularny układ scalony TL431, nazy-
Nie wszyscy jednak potrzebują zasilacza wany też programowaną diodą Zenera. Dzia-
o prądzie 10 czy 20A. Przy odrobinie sprytu łanie kostki TL431 jest bardzo proste. Jeśli
układ można  odchudzić , uzyskując typowy napięcie między nóżkami 1, 2 jest mniejsze
warsztatowy zasilacz o napięciu wyjściowym od 2,495V, przez  diodę Zenera praktycznie
regulowanym w zakresie 2,5...30V i prądzie nie płynie prąd (nóżki 3,2). Jeśli napięcie to
na przykład do 2...3A. byłoby większe niż 2,495V, przez  diodę Rys. 1 Układ podstawowy
Prezentowany model ma takie a nie inne popłynie znaczny prąd. W ten sposób układ
parametry, ponieważ został zaprojektowany TL431 jednocześnie pełni rolę precyzyjnego W czasie normalnej pracy ustali się stan
pod konkretne potrzeby: w firmie zajmujÄ…cej z
ródła napięcia odniesienia (2,495Vą50mV równowagi, gdy układ TL431 będzie prze-
się między innymi samochodowymi syste- 50ppm/K) oraz wzmacniacza operacyjnego. wodził pewien prąd. Tranzystor T1 też bę-
mami audio trzeba niekiedy sprawdzić Jeśli na przykład przez chwilę napięcie dzie przewodził jakiś niewielki prąd. Warto
współpracę poszczególnych składowych sy- wyjściowe jest małe i napięcie Uref jest zwrócić uwagę, że prąd ten będzie wprost
stemu. Wcześniej do zasilania wykorzysty- mniejsze niż 2,495V, przez układ TL431 proporcjonalny do prądu wyjściowego, pły-
wano akumulator, który ma napięcie w grani- praktycznie nie płynie prąd. Prąd płynie nato- nącego przez tranzystor TA  przecież prąd
cach 12V. Tymczasem do testów potrzebne miast przez rezystor R3, obwód baza-emiter T1 to praktycznie prąd bazy TA (pomijając
jest z
ródło nieco wyższego napięcia  samo- T1, R1. Tranzystor T1 jest otwarty i płynie niewielki prąd płynący przez R2). Oznacza
chodowego . Jak powszechnie wiadomo, no- przezeń prąd. Jest to głównie prąd bazy tran- to, że jasność diody LED D1 będzie tym
minalne napięcie w instalacji samochodu zystora TA. TA zostaje otwarty i napięcie większa, im większy będzie prąd wyjściowy.
podczas jazdy wynosi 14,4V i takie powinno wyjściowe rośnie. Jeśli wzrośnie tak, że Dioda ta pełni więc rolę wskaz
nika prÄ…du
być napięcie zasilania podczas typowych te- przez chwilę napięcie Uref będzie większe wyjściowego.
stów. Czasem potrzebne jest jednak inne na- niż 2,495V, przez układ TL431 popłynie Jeśli taki stabilizator ma pracować przy
pięcie, by sprawdzić, jak zachowa się system prąd. Można powiedzieć, że układ ten zabie- dużych prądach, tranzystor TA musi być
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
 darlingtonem mocy o wzmocnieniu rzędu między wejściem a wyjściem. W opisywa- Wzmacniacz operacyjny TL071 (U1) ma
1000, a nie zwykłym, pojedynczym tranzy- nym układzie, jeśli ta różnica napięć będzie końcówki do korekcji wejściowego napięcia
storem mocy o wzmocnieniu rzędu 20...50. zbyt mała, odezwie się brzęczyk. Rysunek 3 niezrównoważenia, co zapewnia wysoką pre-
Kondensator o niewielkiej pojemności ilustruje wykorzystaną koncepcję. Przy pra- cyzję obwodu pomiaru także przy bardzo
100pF...10nF zapobiega samowzbudzeniu. widłowej pracy napięcie między emiterem małych prądach wyjściowych. Zastosowano
Taka wersja minimalna może się okazać a kolektorem tranzystora TA jest większe niż, dwa tranzystory T6, T7 w układzie Darling-
przydatna w praktyce, warto jednak dodać powiedzmy 3V. Dzielnik R4, R5 jest tak do- tona oraz rezystor R9 i potencjometr PR2 za-
trochę elementów i zrealizować szereg do- brany, żeby przy napięciu U większym niż miast jednego rezystora (500&!), co dodatko-
T
datkowych, pożytecznych funkcji. 3V tranzystor T3 był otwarty, a T4 zamknię- wo zwiększa precyzję układu pomiaru prądu.
Większość prostych zasilaczy nie ma ty. Gdy napięcie na tranzystorze TA zmniej- Obwód R10, PR4, R11, T2, R8, T5 to re-
wskaz
ników napięcia ani prądu. Wspomnia- szy się poniżej 3V, tranzystor T3 przestanie gulowany ogranicznik prądu do wartości
na dioda LED jest orientacyjnym wskaz
ni- przewodzić, co będzie oznaczać otwarcie T4 9...11A. Potencjometr PR4 jest tak ustawio-
kiem prądu wyjściowego, ale jej praktyczna i uruchomienie brzęczyka. ny, że przy wzroście prądu i napięcia na R12
przydatność jest ograniczona. Tymczasem powyżej ustawionej wartości, zaczyna prze-
w wielu przypadkach, także w docelowym wodzić tranzystor T2. Już niewielki prąd pły-
zastosowaniu opisywanego zasilacza, infor- nÄ…cy przez T2 otworzy T5 i uruchomi brzÄ™-
macja o poborze prądu jest bardzo ważna, czyk. Prąd ten podnosi także napięcie na nóż-
niekiedy wręcz kluczowa. Potrzebny jest do- ce 1 układu D2, a tym samym zmniejsza na-
kładny wskaz
nik napięcia i prądu. Ponieważ pięcie wyjściowe i ogranicza prąd.
z założenia zasilacz miał być niedrogi, w opi- Wypadkowa rezystancja R12, R10, PR4,
sywanym układzie dodano obwody, pozwa- R11 powinna wynosić 10k&!, bo wtedy wska-
lające odczytać zarówno napięcie, jak i prąd zania obwodu pomiaru prądu będą prawidło-
za pomocą zewnętrznego woltomierza. Ry- we. Drobne odchyłki od tej wartości zostaną
sunek 2 pokazuje niecodzienny obwód po- skorygowane przy regulacji PR2.
miaru napięcia i prądu za pomocą tego same- W pierwotnej wersji rezystor R6 był dołą-
go woltomierza. W pozycji U przełącznika czony do masy (minusa). Podczas prób oka-
S1 woltomierz mierzy po prostu napięcie zało się jednak, że kilkanaście sekund po wy-
wyjściowe. Natomiast w pozycji I, dzięki łączeniu zasilania włączał się brzęczyk i wył
układowi ze wzmacniaczem operacyjnym niemiłosiernie przez kilka minut. Powód był
U1, mierzy prąd, przy czym 1 wolt napięcia Rys. 2 prosty: napięcie na kondensatorze C3 zmniej-
odpowiada 1 amperowi prądu. szało się powoli, w pewnej chwili układ
Przepływający przez tranzystor TA i rezy- Rys. 3 stwierdzał, że napięcie wyjściowe jest mniej-
stor Rs prąd wyjściowy wywołuje niewielki sze od ustawionego, zaświecał D1 i, co naj-
spadek napięcia na rezystorze Rs. Wzmac- gorsze, włączał brzęczyk, który hałasował aż
niacz z tranzystorem TB pracuje jako z
ródło do całkowitego rozładowania C3, co przy po-
prÄ…dowe. PrÄ…d kolektora tranzystora TB (po- jemnoÅ›ci 40000µF trwaÅ‚o bardzo dÅ‚ugo. Jedy-
mijając prąd bazy) jest równy prądowi płyną- nym ratunkiem było szybkie rozładowanie
cemu przez rezystor RB. Prąd ten jest wprost C3, choćby przez zwarcie zacisków wyjścio-
proporcjonalny do napięcia na rezystorze Rs, wych, co niewątpliwie nie jest zabiegiem ele-
ponieważ w takim układzie pracy napięcia na ganckim.
rezystorach Rs i R są równe. Wynika to Aby usunąć tę niedogodność, należało
B
z zasady pracy wzmacniacza operacyjnego, albo dodać obwód szybkiego rozładowania
w którym napięcie między obydwoma wej- C3 po wyłączeniu napięcia sieci, albo do-
ściami jest praktycznie równe zeru. Na ry- dać obwód wyłączający brzęczyk po odłą-
sunku 2 pokazano sytuację, gdy prąd wyj- czeniu sieci. Obwód R18, C5, D3 realizuje
ściowy ma wartość 10A. Rezystory R , R są to drugie zadanie. Jest to prościutki obwód
B C
tak dobrane, że na rezystorze R napięcie Opis układu zasilający, dostarczający napięcia tętniące-
C
wynosi 10V. Oznacza to, że wartość prądu Schemat ideowy kompletnego zasilacza po- go, ujemnego względem punktu P. Jeśli ta-
można odczytać na tym samym woltomierzu, kazany jest na rysunku 4. Nietrudno na nim kie napięcie występuje, możliwe jest otwar-
co wartość napięcia wyjściowego i to bez zlokalizować główne bloki, pokazane na ry- cie tranzystora T4 prądem płynącym przez
zmiany zakresu! sunkach 1...3, niemniej kilka spraw wymaga R6 (gdy T3 nie przewodzi). Ze względu na
Napięcie z rezystora RC może być w pro- komentarza. obecność kondensatora C5, napięcie to wy-
sty sposób wykorzystane w obwodzie ogra- Kondensator C2 o pojemności stępuje tylko wtedy, gdy na wtórnym uzwo-
nicznika prądu. Wtedy przy zwarciu czy 100...150pF okazał się niezbędny, by uniknąć jeniu transformatora jest przebieg zmienny.
przeciążeniu prąd zostanie ograniczony do samowzbudzenia układu, który zawiera ele- Tym samym po odłączeniu od sieci przez
nastawionej wartości. menty o dużym wzmocnieniu (D2 i T8). rezystor R6 nie płynie prąd, co uniemożli-
Dobry zasilacz powinien też być wyposa- W modelu wykorzystano typowy  toroid wia pracę T4 i brzęczyka, niezależnie od
żony z obwody sygnalizujące brak stabiliza- 200W 17V, więc napięcie po wyprostowaniu napięcia na kondensatorze C3.
cji. Taka sytuacja może się zdarzyć przy na- wynosi około 25V. Do filtrowania wykorzy- Dzielnik napięcia R7, R15 ogranicza gło-
stawieniu napięcia na maksymalną wartość stano cztery połączone równolegle kondensa- śność brzęczyka. W modelu zastosowano R7
i przy próbie pobrania zbyt dużego prÄ…du. Je- tory 10000µF/25V, a tranzystory sÄ… typu o wartoÅ›ci 1k&! i zaklejono wylot brzÄ™czyka
śli napięcie wejściowe zanadto się obniży, BC548/558 o dopuszczalnym napięciu pracy taśmą klejącą. Wartość R7 można zwiększyć
stabilizator przestanie pełnić swą funkcję. Do wynoszącym 25V. Można wykorzystać do- do kilku kiloomów, a w razie potrzeby dodać
prawidłowego działania każdego stabilizato- wolny mostek prostowniczy o prądzie R15 (330&!...10k&!). Kondensator C1
ra wymagana jest określona różnica napięć 15...25A i napięciu od 35V. zapewnia płynną pracę brzęczyka i nie jest
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
niezbędny  można go pominąć lub zmniej- Montaż i uruchomienie W modelu zastosowano darlington
szyć jego pojemność. Zmontowanie układu na płytce drukowanej, BDW84C w dużej obudowie TO-93, o mocy
Tranzystor T9, diody D4, D5 i rezystory pokazanej na rysunku 5, jest proste. Tak sa- ponad 100W i prÄ…dzie 15A.
R20, R19 dodano po testach prototypu mo regulacja nie sprawi znaczących trudno- Kondensator C4 należy zmontować bez-
i spaleniu dwóch tranzystorów mocy ści. Niemniej jednak jest to układ zawierają- pośrednio na zaciskach wyjściowych, a nie
BDW84C. Okazało się bowiem, że układ cy elementy o dużym wzmocnieniu, na płytce.
ogranicznika prądowego z kostką U1 i tran- w którym płyną prądy rzędu 10A, a więc mo- Zmontowany układ trzeba wyregulować.
zystorem T2 nie zabezpiecza w pełni przed gą wystąpić znaczne spadki napięć na prze- Potencjometr PR1 pozwala ustalić, przy jakim
zwarciem. Dodatkowy obwód z tranzysto- wodach. Właśnie ze względu na różne nie- napięciu na tranzystorze T8 włączy się brzę-
roem T9 i rezystorem R19 umożliwił przy spodzianki, jakie mogą się ujawnić przy du- czyk, sygnalizujący brak stabilizacji i przecią-
okazji uzyskanie charakterystyki typu fold- żych prądach z powodu ewidentnych błędów żenie. Brzęczyk powinien się odzywać, gdy
back. Oznacza to, że przy zwarciu czy sil- w montażu, projekt oznaczono dwiema gwia- napięcie na tranzystorze T8 będzie mniejsze
nym przeciążeniu następuje dodatkowe zdkami. niż 2...3V. Posiadacze oscyloskopów obciążą
ograniczenie prądu. Przykładowo, model Aby uniknąć takich niespodzianek, klu- zasilacz prądem rzędu 5...10A i sprawdzą, kie-
pracuje normalnie przy prądach 0...9,9A, czowe obwody, gdzie będą płynąć duże prą- dy w przebiegu wyjściowym pojawiają się tęt-
natomiast próba dalszego zwiększenia prą- dy, należy wykonać przewodami o przekroju nienia, i ustawią PR1, by sygnalizował to nie-
du powoduje swego rodzaju zatrzaśnięcie 2,5mm2 lub lepiej jeszcze większym  patrz bezpieczeństwo nieco wcześniej. Potencjo-
i ograniczenie prądu  prąd zwarciowy wy- fotografie. Wszystkie połączenia powinny metr PR1 można też wyregulować bez pomo-
nosi około 6A. Oczywiście przy zwarciu być możliwie krótkie. cy oscyloskopu. Bez zewnętrznego obciążenia
odzywa się brzęczyk. Z analizy układu wy- W wersji podstawowej nie należy monto- należy na chwilę odłączyć bazę T8 od punktu
nika, że dzieje się to dzięki diodzie D4. wać R12, bo rezystancja R10, R11, PR4 daje A płytki, natomiast między punkty P, A włą-
W czasie testów okazało się jednak, że w sumie 10k&!. czyć dwie połączone szeregowo bateryjki R6
brzęczyk odzywa się podczas zwarcia także Mostek prostowniczy przy dużym prądzie (lub inne z
ródło napięcia 2...3V), włączyć za-
przy braku D4. To zagadkowe zjawisko wy- może się grzać  warto zastosować egzem- silacz i wyregulować PR1, by brzęczyk był tuż
jaśniło się po sprawdzeniu przebiegów plarz o większym prądzie nominalnym, ma- przed progiem włączania.
oscyloskopem  podczas zwarcia w ukła- jący lepsze warunki chłodzenia, ewentualnie Potem, po dołączeniu bazy T8 do punktu
dzie wytwarzają się oscylacje i napięcie na dodać niewielki radiator. Zamiast mostka A, należy wyregulować PR3, by przy napię-
emiterze T2  w dolinach powstającego można zastosować cztery diody Schott- ciu wyjściowym 13...16V i braku zewnętrz-
przebiegu zmiennego wynosi około 1V, ky ego o odpowiednim prądzie. nego obciążenia (I=0A) napięcie na rezysto-
umożliwiając otwarcie T2 i T5. Tranzystor mocy, a właściwie  darlington rze R12 (punkty E, O  pomiar prądu) wyno-
mocy T8 też powinien mieć stosowny radia- siło 0,1...5mV. Potem do zacisków wyjścio-
Rys. 4 tor  patrz fotografie. wych zasilacza należy dołączyć rezystor
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
obciążenia z włączonym w szereg ampero- względu na układ TL431 (D2) i wzmacniacz
mierzem, by prąd wyjściowy wynosił 5...9A. TL071 (U1).
Wykaz elementów
Należy wtedy wyregulować PR2, aby wska- Rezystory R13 i R14 wyznaczają zakres
R
1
,
R
1
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
zanie (w woltach) woltomierza dołączonego regulacji napięcia - w modelu potrzebne są R1,R18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
R
2
,
R
3
,
R
4
,
R
8
,
R
1
3
,
R
2
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
k
&!
do punktów E, O liczbowo odpowiadało napięcia 10...20V. Kto chciałby poszerzyć za- R2,R3,R4,R8, R13,R20 . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
8
2
k
&!
wskazaniom amperomierza włączonego kres regulacji, może zmniejszać ich wartość R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82k&!
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
k
&!
w szereg z obciążeniem. (R13: 0...10k&!; R14: 820&!...3,3k&!). Teore- R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47k&!
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
.
.
.
1
0
k
&!
Testy modelu wykazały, że po takiej regu- tycznie może on wynosić 2,5....32V (P1=10k&!, R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1...10k&!
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
&!
lacji wskazania układu pomiaru prądu są pre- R13-zwora, R14=820&!), jednak ze względu R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220&!
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
,
2
k
&!
cyzyjne w pełnym zakresie pomiarowym. na właściwości kostki TL431 uzyskanie naj- R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,2k&!
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
7
k
&!
Podczas uruchamiania i testów prototypu niższych napięć w zakresie 2,5...3V może R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,7k&!
R
1
4
,
R
1
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
,
3
k
&!
wystąpiły pewne problemy, a w celu ich wy- być utrudnione. R14,R19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3k&!
R
1
6
,
R
1
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
0
,
1
3
&!
.
.
.
5
W
eliminowania trzeba było zmienić układ  W roli T8 zamiast darlingtona PNP moż- R16,R17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0,1 3&!...5W
P
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
k
&!
/
A
p
o
t
e
n
c
j
o
m
e
t
r
stąd też różnice między modelem a płytką na zastosować MOSFET-a P. Ma to swoje za- P1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&!/A potencjometr
P
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
m
i
n
i
a
t
u
r
o
w
y
z rysunku 5. Do pierwotnego układu trzeba lety i wady. MOSFET-y P odpowiednio dużej PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&! miniaturowy
P
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
0
0
&!
h
e
l
i
t
r
i
m
było dodać kondensator C2 by zwiększyć mocy są trudne do zdobycia, po drugie do PR2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500&! helitrim
P
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
h
e
l
i
t
r
i
m
stabilność i dodać obwód wygaszania brzę- otwarcia MOSFET-a wymagane jest napięcie PR3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&! helitrim
P
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
m
i
n
i
a
t
u
r
o
w
y
czyka R18, C5, D3. UGS rzędu 4...6V, co wręcz uniemożliwi PR4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! miniaturowy
R
1
2
,
R
1
5
.
.
.
.
.
.
w
w
e
r
s
j
i
p
o
d
s
t
a
w
o
w
e
j
n
i
e
m
o
n
t
o
w
a
ć
Zmieniono też miejsce włączenia R16, uzyskanie na wyjściu napięć w zakresie R12,R15 . . . . . .w wersji podstawowej nie montować
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
2
5
V
R17, które wczeÅ›niej byÅ‚y umieszczone 2,5...6,5V. Dlatego należy pozostać raczej C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/25V
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
p
F
w obwodzie kolektora T8. przy darlingtonie. C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100pF
C
3
.
.
.
.
.
.
.
2
0
0
0
0
.
.
.
4
4
0
0
0
µ
F
/
2
5
V
(
2
x
1
0
0
0
0
µ
F
/
2
5
V
)
W pierwszej wersji prototypu z transfor- Kto chce, we wÅ‚asnym zakresie może zmo- C3 . . . . . . .20000...44000µF/25V (2x10000µF/25V)
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
0
µ
F
/
2
5
V
matorem 150W 17V zaobserwowano nieo- dyfikować wartoÅ›ci elementów ogranicznika C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000µF/25V
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
czekiwanie duży spadek napięcia transfor- prądowego R10, PR4, R11, co umożliwi regu- C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
L
E
D
,
n
a
j
l
e
p
i
e
j
ż
ó
Å‚
t
a
matora pod obciążeniem. Przyczyną była re- lację maksymalnego prądu. Wypadkowa rezy- D1 . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda LED, najlepiej żółta
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
T
L
4
3
1
zystancja uzwojenia transformatora, a głów- stancja R10, PR4, R11 i R12 powinna wyno- D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TL431
D
3
,
D
4
,
D
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
nie fakt, że w układzie z prostownikiem sić 10k&!ą1k&!. W najprostszym przypadku D3,D4,D5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
B
i kondensatorem filtrującym prąd pobierany R10, R11 można zastąpić zworami i usunąć T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548B
T
3
,
T
4
,
T
6
,
T
7
,
T
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
5
8
B
jest w postaci krótkich, silnych impulsów. R12  wystarczy PR4 o wartości 10k&!. T3,T4,T6,T7,T9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BC558B
T
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
D
W
8
4
C
W związku z tym ostatecznie zastosowano Ponieważ na emiterze T2 podczas normal- T8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BDW84C
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
T
L
0
7
1
większy transformator (200W 17V). Z tym nej pracy panuje napięcie 2,495V, próg ogra- U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TL071
T
2
,
T
5
.
.
.
.
.
.
.
.
w
w
e
r
s
j
i
p
o
d
s
t
a
w
o
w
e
j
n
i
e
m
o
n
t
o
w
a
ć
transformatorem przy napięciu zasilania niczania na pewno nie może być mniejszy niż T2,T5 . . . . . . . . w wersji podstawowej nie montować
S
1
.
.
.
.
.
p
r
z
e
Å‚
Ä…
c
z
n
i
k
j
e
d
n
o
p
o
z
y
c
y
j
n
y
j
e
d
n
o
o
b
w
o
d
o
w
y
224V i napięciu wyjściowym 14,4V uzyska- 3,1A, a ze względu na działanie obwodu po- S1 . . . . .przełącznik jednopozycyjny jednoobwodowy
Y
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
p
i
e
z
o
z
g
e
n
.
1
2
V
no prąd wyjściowy 10,2A, co znacznie prze- miaru prądu nie może być mniejszy niż Y1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . piezo z gen. 12V
g
a
Å‚
k
a
p
o
t
e
n
c
j
o
m
e
t
r
u
kraczało postawione na początku założenia. 5...6A. W modelu pierwotnie planowano gałka potencjometru
p
Å‚
y
t
k
a
d
r
u
k
o
w
a
n
a
Przy większych prądach napięcie na C3 ustawić stałą wartość ograniczenia prądowe- płytka drukowana
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
e
l
e
m
e
n
t
y
n
i
e
w
c
h
o
d
z
Ä…
w
s
k
Å‚
a
d
z
e
s
t
a
w
u
zmniejsza się na tyle, że odzywa się brzę- go na 7A, jednak podczas prób okazało się, że Pozostałe elementy nie wchodzą w skład zestawu
A
V
T
2
4
6
3
i
n
a
l
e
ż
y
j
e
z
d
o
b
y
ć
w
e
w
Å‚
a
s
n
y
m
z
a
k
r
e
s
i
e
:
czyk Y1 sygnalizując brak stabilizacji, czyli zasilacz może dostarczyć nawet 10A prądu, AVT-2463 i należy je zdobyć we własnym zakresie:
T
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
o
r
o
i
d
2
0
0
W
1
7
V
pojawienie się tętnień i obniżenie napięcia dlatego ostatecznie zdecydowano się na war- TR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . toroid 200W 17V
M
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
m
o
s
t
e
k
p
r
o
s
t
o
w
n
i
c
z
y
1
5
.
.
2
0
A
poniżej 14,4V. tości R10, R11, PR4 podane na schemacie. M1 . . . . . . . . . . . . . . . mostek prostowniczy 15..20A
r
a
d
i
a
t
o
r
d
o
t
r
a
n
z
y
s
t
o
r
a
T
8
Zasilacz wykorzystywano także do łado- Jeśli Czytelnicy byliby zainteresowani bu- radiator do tranzystora T8
o
p
r
a
w
k
a
d
i
o
d
y
L
E
D
wania akumulatora 12V 80Ah oraz do pracy dowÄ… zasilacza laboratoryjnego o podobnej oprawka diody LED
w
Å‚
Ä…
c
z
n
i
k
s
i
e
c
i
o
w
y
,
z
a
c
i
s
k
i
l
a
b
o
r
a
t
o
r
y
j
n
e
,
o
b
u
d
o
w
a
buforowej z takim akumulatorem. konstrukcji, z wbudowanym cyfrowym mier- włącznik sieciowy, zaciski laboratoryjne, obudowa
nikiem napięcia i prądu, powinni o tym poin-
Możliwości zmian formować Redakcję za pomocą Miniankiety.
Komplet podzespołów z płytką jest
 tylko dla dociekliwych
dostępny w sieci handlowej AVT jako
i zaawansowanych Piotr Górecki
kit szkolny AVT-2463
Moc i napięcie wtórne trans- Leszek Potocki
formatora wyznaczajÄ… podsta-
wowe parametry zasilacza.
W zasilaczu można wykorzy-
stać dowolny transformator,
jednak napięcie występujące
na kondensatorze C3 nie może
przekraczać 36V. Kondensa-
tory C3, C4 muszą mieć wte-
dy odpowiednie napięcie no-
minalne; należy też wykorzy-
stać tranzystory BC547/557
o napięciu pracy 45V. Napię-
cie na kondensatorze C3 nie
może być wyższe niż 36V ze
Rys. 5 Schemat
montażowy
Elektronika dla Wszystkich
16