A:Wykłady:
1) Czym są SM? czym się różnią SM od wewnętrznych?
Stosunki międzynarodowe:
1. stosunki społeczne między państwami i między innymi podmiotami (organizacje międzynarodowe, uczestnicy
transnarodowi - kościoły, fundacje, przedsiębiorstwa międzynarodowe)
2. dziedzina rzeczywistości społecznej, która obejmuje wszelką aktywność podmiotów uczestniczących w stosunkach
międzynarodowych
3. samodzielna dyscyplina naukowa (zaczyna kształtować się po I wojnie światowej)
ok. 260-270 organizacji międzyrządowych; ok. 6500-7000 organizacji pozarządowych
międzynarodowe stosunki:
- polityczne (bezpieczeństwo)
- gospodarcze (handel, gospodarka światowa, transakcje)
- społeczne (kultura, aspiracje państw, potrzeby państw, edukacja, społeczeństwo)
Współczesne stosunki międzynarodowe datuje się od pokoju westfalskiego.
Stosunki międzynarodowe a stosunki wewnętrzne państw:
Stosunki wewnętrzne w państwach są hierarchicznie zorganizowane, centralnie zarządzane. W stosunkach
międzynarodowych brak jest hierarchicznego uporządkowania, brak jest nadrzędnej władzy. Stosunki
międzynarodowe charakteryzują się wielością równorzędnych władz, czyli poliarchią oraz głęboką decentralizacją.
Z tego wynika, że stosunki międzynarodowe cechuje znacznie mniejszy stopień uporządkowania.
Polityka wewnętrzna to całokształt działań państwa realizowanych wewnątrz swojego terytorium narodowego.
Polityka wewnętrzna wynika z systemu politycznego państwa i systemu wartości, który jest jego podstawą. Polityka
zagraniczna to całokształt działań państwa w środowisku międzynarodowym. Celem polityki zagranicznej jest
stwarzanie najlepszych warunków do rozwoju cywilizacyjnego państwa i do zapewnienia bezpieczeństwa
narodowego.
2) Czynniki w SM: ekologiczny, wojskowy, osobowościowy, religijny, ideologiczny... (wymienić +
scharakteryzować)
Czynniki wpływające na kształt stosunków międzynarodowych:
1. geograficzne (klimat, położenie państwa i jego ukształtowanie geograficzne)
- XIX/XX wiek - narodziny geopolityki (mówi o tym, że polityka państwa zależy od klimatu, położenia, sąsiedztwa i
wielkości zajmowanej przestrzeni)
- koniec XIX wieku 1897 r. - publikacja 'Geografia Polityczna'
- 1907r. - pojawienie się koncepcji przestrzeni życiowej (każdy naród potrzebuje przestrzeni żeby realizować swoją
politykÄ™ zagranicznÄ…)
- szkoła amerykańsko-brytyjska 1905r. - pojawia się koncepcja McKindera > położenie kontynentalne danego państwa
decyduje o jego sile i potencjale (najlepsze położenie ma Rosja, która leży w samym centrum świata)
- geopolityka oparta na czynniku morskim:
* Mahan stwierdził, że otoczenie i czynnik morski są najważniejsze, bo wyznaczają siłę państwa
- 1904-1914r. - wybudowano kanał panamski
2. demograficzne (przyrost naturalny, populacja, migracje, przekrój wiekowy)
- Japonia 130 mln mieszkańców
- Indonezja - 50/60% populacji poniżej 27 roku życia
- Chiny - największa populacja
- największy przyrost w państwach azjatyckich 3/4%
- Europa, USA - 1%
- problemem Unii Europejskiej jest starzenie się społeczeństwa (na 100 kobiet rodzi się 130 dzieci, a powinno 200)
3. narodowe:
związany z nim jest podział państwa wg kryterium narodowego. Obecnie nie ma państwa, które wyróżnia się
istnieniem tylko jednego narodu. XXI w. Stał się erą państw wielonarodowych, w których różne mniejszości
narodowe mają różne cele i różne aspiracje, co powoduje więcej konfliktów. W państwie jednonarodowym takiego
problemu nie ma. Jeśli w danym państwie istnieje bardzo silna mniejszość narodowa, może ona doprowadzić do
rozpadu państwa, tak jak to było w przypadku Czechosłowacji czy Jugosławii. W państwach wielonarodowych
konflikty mają przede wszystkim jedną, podstawową przyczynę: różnice etniczne, kulturowe, obyczajowe. Istnieje
wiele sposobów na złagodzenie sporów np. przesiedlenia, które w środowisku międzynarodowym nazywane jest
odgórnym tworzeniem społeczeństwa. Dodatkowo w obliczu dekolonizacji, by uniknąć konfliktów w Afryce między
plemionami, ONZ wydało rezolucję o nienaruszalności granic w Afryce.
4. ideologiczne
- czynnik ideologiczny miał wpływ na:
* zjawiska i procesy narodowe
* postrzeganie pewnych zjawisk
- po 1989 roku siła tego czynnika uległa ewolucji > Fukuyama wydał esej pt: 'Koniec świata' - koniec zimnej wojny,
rywalizacja wschodu z zachodem (zwycięstwo liberalizmu), światem będzie rządziła ideologia liberalno-
demokratyczna bogatego zachodu
- po 1989 roku - coraz więcej konfliktów lokalnych, które bazują na ideologiach, etniczności i religiach
5. religijne
- ten czynnik determinował politykę wielkich mocarstw
- dzisiaj jest wykorzystywany przez państwa biedne lub dyktatury, które chcą utrzymać władzę lub pewną wizję
świata
6. etyczne
- poprawność polityczna
- uwzględnienie w polityce państw, organizacji międzynarodowych, norm i wartości moralnych
7. ekonomiczne
- w skład tego czynnika wchodzą potencjał gospodarczy państwa oraz postęp w nauce i technice
- od zawsze ten czynnik wpływał na pozycję państwa
- jego znaczenie wzrosło od czasów wielkich odkryć geograficznych
- od końca XIX wieku do końca I wojny światowej funkcjonuje gospodarka światowa (sieć powiązań handlowych,
finansowych, politycznych między państwami z różnych kontynentów)
- instrumenty ekonomiczne w polityce zagranicznej - pozytywne (pomoc humanitarna i rozwojowa) i negatywne
(sankcje gospodarcze, odmowa udzielenia pożyczki)
8. militarne
- zakaz użycia siły w stosunkach międzynarodowych = art 2 pkt 4 Karty Narodów Zjednoczonych
- ekonomizacja polityki zagranicznej
- funkcje czynnika militarnego: ofensywna (ekspansja terytorialna) i defensywna (zabezpieczenie własnej egzystencji)
- kwestia broni atomowej - jej posiadaczami są stali członkowie rady bezpieczeństwa ONZ (Rosja, Francja, USA,
Wielka Brytania, Chiny), Indie, RPA, Pakistan, Izrael, Korea Północna
- elementy materialne - liczebność armii, wyposażenie, logistyka i zdolność szybkiego reagowania
- elementy niematerialne - strategie, koncepcje wojskowo-militarne
- był bardzo istotnym czynnikiem, bo był przedłużeniem polityki zagranicznej danego państwa
- wojna jest całkowicie zakazana w wymiarze międzynarodowym
- funkcja odstraszania odgrywała dużą rolę w czasie zimnej wojnie (niestosowanie siły bezpośrednio, ale istnienie
wiarygodnej groz
by jej użycia)
9. organizacyjno-społeczne
- funkcjonowanie podmiotów zajmujących sie bezpośrednio stosunkami międzynarodowymi i dyplomacja
(ministerstwa spraw zagranicznych, departamenty zajmujące się współpracą z zagranicą)
- połączenie urzędu komitetu integracji europejskiej i msz w 2009r
10. osobowościowe
- odpowiednie zdolności (przywódcze)
3) Uczestnicy SM: wymienić + dlaczego państwo jest najważniejszym podmiotem, jakie ma cele?
*uczestnicy stosunków międzynarodowych (państwa i uczestnicy pozapaństwowi) = podmioty zdolne do
aktywności międzynarodowej, mające zdolności prawne, polityczne i ekonomiczne do zmieniania lub utrwalania
pewnych sytuacji w SM
* uczestnicy pozapaństwowi = organizacje międzynarodowe, przedsiębiorstwa międzynarodowe, kościoły i fundacje
o charakterze międzynarodowym, narody i grupy narodowościowe, którzy oficjalnie nie mają swojego państwa
Wiodącą rolę w stosunkach międzynarodowych pełnią państwa, ponieważ:
- sÄ… podstawowymi jednostkami geopolitycznymi
- są najlepiej zorganizowanymi i najbardziej wpływowymi podmiotami
- są podmiotami zbiorowymi, które w obrębie swojego zwierzchnictwa mają swoje grupy i jednostki funkcjonujące w
danym państwie
- tworzą odpowiedni klimat i otoczenie w środowisku międzynarodowym, wyznaczają cele i kierunki, tworzą kodeksy
i normy prawne
4) Organizacje międzynarodowe: pozarządowe, co muszą mieć? Cele i funkcje organizacji.
Organizacje międzynarodowe = związki wielostronne, składające się z co najmniej 3 podmiotów:
- muszą posiadać 2 stałe organy (najczęściej sekretariat i zgromadzenie parlamentarne lub ogólne)
- porozumienia tworzące organizacje są najczęściej umowami międzynarodowymi
Organizacje międzyrządowe ze względu na zakres członkowstwa i zakresu:
- powszechne (wszyscy mogą do niej należeć) i wszechstronne (zajmują się wszystkim)
- powszechne o kompetencjach ograniczonych (np.: wyspecjalizowane organizacje ONZ)
- o ograniczonym członkostwie i ogólnych kompetencjach (regionalne - Unia Afrykańska, Liga Państw Arabskich,
Organizacja Państw Amerykańskich)
- o ograniczonym członkostwie i kompetencjach
Organizacje międzyrządowe - mają zdolność nawiązywania i utrzymywania SM, ponoszą odpowiedzialność za to,
co będzie czynił dany funkcjonariusz.
Organizacje pozarządowe (działają bez pośrednictwa rządu):
- o charakterze międzyspołecznym - członkami są osoby fizyczne lub prawne pochodzące z różnych państw
- podstawą ich organizacji jest prawo wewnętrzne państwa, w którym znajduje się siedziba
- celem organizacji pozarządowych jest przeprowadzenie pewnych zmian, a głównym narzędziem jest lobbing,
ekspertyzy i nacisk społeczny
- polskie organizacje wchodząc w interakcje z różnymi organizacjami międzynarodowymi umacniają swoją pozycję
(internacjonalizacja)
- osiągnięcie jak najkorzystniejszych rozwiązań jest najważniejszym z ich celów
- kilka typów organizacji pozarządowych:
* o charakterze ideologiczno-politycznym (międzynarodówki polityczne)
* związki zawodowe (Światowa Federacja Związków Zawodowych)
* o charakterze sportowym (Międzynarodowy Komitet Olimpijski)
* wyznaniowe
* o charakterze naukowym, oświatowym
* humanitarne (Lekarze Bez Granic)
* o charakterze związanym z ochroną środowiska (Greenpeace)
* o charakterze wspólnot lokalnych, regionalnych
5) Potrzeby, aspiracje, maksymalizacja interesów państw..
Potrzeby, maksymalizacja interesów, cele polityki zagranicznej
Potrzeby = zespół odczuć, oczekiwań i wymagań podmiotu stosunków międzynarodowych od jego środowiska
zewnętrznego
Potrzeby można analizować w 3 wymiarach:
- realnym  potrzeba oznacza stan niezaspokojenia określonych warunków bytowania i rozwoju
- świadomościowym - potrzeba wyraża subiektywne odczucie określonego braku
- analitycznym  tworzy obiektywną właściwość, która polega na niezbędności warunków utrzymania lub osiągnięcia
przez podmiot określonego stanu rzeczy lub celu
> wszystkie te 3 wymienione potrzeby zawsze występują łącznie
Potrzeby państw są determinowane ze względu na:
- bezpieczne przetrwanie narodów i państw w środowisku międzynarodowym (integralność terytorialna)
- rozwój i funkcjonowanie w środowisku międzynarodowym (rozwój ekonomiczny)
- optymalne odgrywanie ról międzynarodowych
Potrzeby te stanowią czynnik, który determinuje państwa i stanowi siłę, która w istotny sposób wpływa na politykę
zagraniczną państw.
3 rodzaje potrzeb naturalnych państw i narodów:
- bytowanie i standard (bezpieczeństwo ekonomiczne i polityczne)
- uznanie
- prestiż
* Dążenie do osiągnięcia tych potrzeb ma charakter żywiołowy.
* Kiedy potrzeby zostają uświadomione to przybierają postać aspiracji i interesów.
Potrzeby aspiracyjne:
- powstają na tle różnych doświadczeń historycznych, ekonomicznych i politycznych
- w stosunkach międzynarodowych aspiracje jednych uczestników zależą od aspiracji innych uczestników
- jeżeli aspiracje państw są zbieżne ze sobą to mamy spokój i stabilizacje w stosunkach międzynarodowych
- jeżeli aspiracje są rozbieżne to mamy napięcia lub konflikty w stosunkach międzynarodowych
* Potrzeby aspiracyjne przekształcają się w potrzeby operacyjne, które przejawiają się jako interesy (mają zazwyczaj
charakter subiektywny, bo dany podmiot określa te interesy, a one zależą od tego jak ten podmiot wyobraża sobie
daną rzeczywistość międzynarodową)
Cele i interesy:
- egzystencjalne:
* dotyczą terytorium, ludności i władzy
* obejmują czynniki związane z przetrwaniem, integralnością i bezpieczeństwem państwa
* te cele są najważniejsze
- koegzystencjalne państw lub innych podmiotów:
* zorientowane na odpowiednie usytuowanie każdego podmiotu w środowisku międzynarodowym
* zakładają zapewnienie państwu jak najwyższego stopnia autonomii
* dążą do tego, aby udział danego państwa w stosunkach międzynarodowych był jak najbardziej rozwinięty (aby było
członkiem wielu organizacji i miało wpływ na funkcjonowanie stosunków międzynarodowych)
- funkcjonalne:
* wspomagają procesy realizacji celów egzystencjalnych i koegzystencjalnych
* zakładają ciągłe polepszanie sprawności i efektywności uczestnictwa państwa w stosunkach międzynarodowych
* wymagają wykorzystania w sposób maksymalny wszelkich środków polityki zagranicznej aby realizacja interesów
egzystencjalnych i koegzystencjalnych przebiegała w sposób możliwie optymalny
Te 3 grupy celów i interesów są właściwe wszystkim państwom. Zakres i ranga każdej z nich zależy od siły danego
państwa.
Maksymalizacja poszczególnych interesów przez różne państwa:
- jeśli jakieś państwo bardzo skrajnie interpretuje interesy żywotne to powoduje napięcie w stosunkach
międzynarodowych
- jeśli interesy są realizowane w organizacjach międzynarodowych to sprzyja stabilizacji i tworzy ład
międzynarodowy
- interesy i cele każdego z państw muszą być realizowane w otoczeniu międzynarodowym > system bezpieczeństwa
międzynarodowego
6) Zasady, normy w SM: polityczne, moralne i prawne
Normy w stosunkach międzynarodowych:
1. moralne  we wszystkich dziedzinach stosunków społecznych określają kryteria oceny tego co dobre a co złe, tego
co słuszne a co nie
- moralne jest to, co uznane przez większość uczestników za dobre i słuszne
- niemoralne jest to, co w jakimÅ› stopniu odbiega od pewnego kodeksu norm moralnych
- najważniejsze kodeksy moralne, które wpływały na stosunki międzynarodowe:
* kodeksy norm religijnych - różniły się w zależności od tego, w jakiej części świata zostały stworzone
* po procesie laicyzacji kodeksy religijne zostały zastąpione przez cywilno-prawne
* zróżnicowanie postaw moralnych wynika z tego, że każde państwo/naród próbuje prezentować w środowisku
międzynarodowym własną interpretację kodeksu moralnego
* nie ma możliwości istnienia jednego kodeksu moralnego dla całego świata
* istnieją pewne normy moralne, które mają zasięg globalny
2. polityczne:
- bardziej realne, konkretne i wymierne niż normy moralne
- pojawiają się na przełomie XIX i XX wieku
- przejawiają się w kodyfikacjach, deklaracjach, wzorach zachowań, dokumentach o charakterze politycznym
- opierają się na woli politycznej pewnej zbiorowości podmiotów stosunków międzynarodowych
- ukazują zaistnienie kompromisu między systemami wartości i interesami różnych podmiotów uczestniczących w
stosunkach międzynarodowych
- obligatoryjność norm politycznych polega na przestrzeganiu danego status quo
- siła norm politycznych polega na używaniu sankcji politycznych (ich użycie oznacza brak poparcia dla danego
państwa, wpływa negatywnie na klimat i stosunki między podmiotami, które nakładają sankcje, a podmiotem którego
sankcje dotyczÄ…)
3. prawne:
- opierają się na prawie międzynarodowym publicznym
- artykuł 38 statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
- sankcje prawne wyróżnia Karta Narodów Zjednoczonych
- ONZ ma do dyspozycji sankcje polityczne, ekonomiczne, militarne  nakłada je Rada Bezpieczeństwa
- wszelkiego rodzaju Trybunały:
* Trybunał Norymberski 1945r.
* Trybunał Międzynarodowy do spraw zbrodni w byłej Jugosławii
7) Czym jest globalizacja, jak dzielimy, jakie ma cechy, etapy...
- przechodzenie od tego co lokalne, aż do światowych procesów
- wielowymiarowy proces zmiany warunków życia ludzi i społeczeństw w skali całego świata; zmiany które obejmują
sfery świadomości i wzorce zachowań, reguły funkcjonowania wszelkich instytucji społecznych, w tym także państw
interakcje o charakterze lokalnym w danym państwie > interakcje o zasięgu krajowym > interakcje międzypaństwowe
> interakcje trans graniczne > interakcje globalne
Pojęcia procesów globalizacji nie można używać zamiennie z pojęciem stosunków międzynarodowych:
- przedmiotem globalizacji są interakcje społeczne i procesy zmian, podczas gdy przedmiotem stosunków
międzynarodowych są stosunki między narodami
- stosunki międzynarodowe badamy z punktu jak dana sytuacja na nie wpływa
*Polityka wewnętrzna w większości państw ulega umiędzynarodowieniu > zewnętrzne zasady przenikają do
narodowych zasad, norm, kodeksów
Procesy globalizacji, globalizm i globalność są to wzajemnie uzupełniające się pojęcia
- Globalizm może występować w dwojakim znaczeniu  jako cecha polityki zagranicznej danego mocarstwa lub gdy
pojęcie globalizmu wiążemy z problemami o charakterze globalnym
- Globalizacja  proces zmian w stosunkach międzynarodowych
- Globalność  cecha powiązań i interakcji między uczestnikami stosunków międzynarodowych
Globalizacja:
1. ekonomiczna:
- część badaczy twierdzi, że jest najważniejsza
- integracja rynków kapitałowych, finansowych, alokacja w skali światowej kapitału produkcyjnego
- procesy globalizacji ekonomicznej prowadzą do powstania gospodarki globalnej, która jest zbiorem gospodarek
narodowych
- najbardziej rozwiniętą formą gospodarki światowej był okres końca XIX wieku do I wojny, kiedy państwa były
powiÄ…zane kwestiami handlowymi i finansowymi
- z globalizacją ekonomiczną wiążą się dysproporcje rozwojowe (podział świata na globalną Północ i globalne
Południe)
- konsensus waszyngtoński = ideologia ekonomicznej globalizacji; wiara w globalny kapitalizm i neoliberalizm
2. polityczna:
- Chiny odnotowują ciągły wzrost gospodarczy od 30 lat od 8% do 10%
- państwa Ameryki A
acińskiej, Afryki w niewielkim stopniu skorzystały z tych procesów, a nawet straciły politycznie i
ekonomicznie
- z procesem globalizacji politycznej łączy się istnienie ustroju demokratycznego > ilość państw, które mają ustrój
demokratyczny się zwiększa (90 r. - 40% państw demokratycznych, 2005 - 55%).
- idea państwa narodowego (część badaczy uważa, że z globalizacją wiąże się koniec państwa narodowego)
- glokalizacja = tradycyjne role państwa i jego gospodarki są zasadniczo zmienione
* proces łączenia podejścia globalnego i lokalnego w działalności gospodarczej, co polega na lokowaniu w ramach
strategii globalnej poszczególnych elementów, faz produkcji i usług w wybranym regionie lub mieście danego
państwa
- deregulacja funkcji państwa oraz liberalizacja wszelkich form obrotu międzynarodowego (przystąpienie do UE czy
NATO = niektóre kompetencje oddaje się organom międzynarodowym)
3. kulturowo-społeczna
Globalizacja:
- służy do wyjaśniania bardzo wielu sprzecznych, a nawet wykluczających się zjawisk
- wyjaśnia wszystkie procesy jakie zachodzą w stosunkach międzynarodowych, tzn. wyjaśnia wszystkie kwestie
polityczne, ekonomiczne, społeczne czy kulturowe, a także procesy zachodzące wewnątrz i na zewnątrz państwa
- w procesy globalizacji zaangażowanych jest wielu aktorów (zarówno państwa jak i inni uczestnicy stosunków
międzynarodowych)
- procesy globalizacji działają w pewnym otoczeniu, które determinuje zachowania państw
System anarchiczny > układ sił funkcjonujący w dzisiejszym świecie:
- nie ma podziału na państwa gorsze i lepsze oraz nie ma jednej centralnej władzy
- dzisiejszy świat jest niestabilny, tzn. nie wykształcił się nowy system światowy
Czynniki determinujÄ…ce globalizacjÄ™:
- gwałtowne przyspieszenie rozwoju cywilizacyjnego ludzkości
- 5 fal rozwoju: 1. energia wodna, żelazo, tekstylia 2. stal, kolej 3. chemikalia, silnik spaliniowy, elektryczność 4.
elektronika, lotnictwo 5. sieci cyfrowe i nowe media
- postindustrialne społeczeństwo informacyjne obejmuje obecnie niewielką część świata, przede wszystkim państwa
wysoko rozwinięte
- procesy globalizacji sÄ… zwiÄ…zane z dysproporcjÄ… rozwojowÄ…
Cechy towarzyszÄ…ce procesowi globalizacji:
- bardzo silne tendencje związane z współzależnością między podmiotami oraz między ogółem zjawisk
gospodarczych, politycznych, społecznych czy kulturalnych
- intensyfikacja zjawisk (przejawia się w handlu)  szybkie rozprzestrzenianie się różnych wzorców, modeli i stylów
- globalizacja polega na tworzeniu wielości powiązań i wzajemności oddziaływania państw i społeczeństw,
charakteryzuje się pogłębianiem się relacji i powstawaniem ogólnoświatowych współzależności
- proces internacjonalizacji o zasięgu światowym został rozpoczęty procesami gospodarczymi, które wciąż w znacznej
mierze kształtują wzrost, przebieg i charakter procesów globalizacji
- globalizacja gospodarcza miała polegać na długofalowym procesie integrowania się gospodarek narodowych,
sektorów, rynków i przedsiębiorstw
- czynniki ekonomiczne pobudzające globalizację tworzą splot wzajemnie warunkujących się różnych zjawisk (m.in.:
rozwój nowych technologii informacyjnych, które powodują, że dostęp do informacji jest dużo tańszy > lepsze
zarządzanie globalne i rozwój globalnych rynków finansowych > większa mobilność siły roboczej >
umiędzynarodowienie produkcji).
Globalizacja ma silny wymiar społeczny, kulturowy i polityczny, nie można jej utożsamiać jedynie ze zjawiskami
gospodarczymi.
Korzyści wynikające z globalizacji: poprawa konkurencji, wzrost wydajności, postęp ogólnoświatowy,
zapotrzebowanie na wykwalifikowanÄ… kadrÄ™.
Przeciwnicy globalizacji podkreślają to, że prowadzi ona do podziałów światowych i rozwojowych (powoduje
dysproporcje ekonomiczne jak i ze względu na poziom życia)
- 2 bieguny: bogactwo i postęp/nędza i zacofanie
- podkreślają zanik podstawowych wartości, tj: tożsamości, kultury, pamięci historycznej
- znanym przeciwnikiem globalizacji jest Stiglitz, jego zdaniem globalizacja nie przyniosła obiecanych korzyści
ekonomicznych, nie spowodowała ograniczenia ubóstwa i nie przyniosła sukcesu w zapewnieniu stabilności
finansowej
Konsensus Waszyngtoński: ubóstwo można zwalczyć przez wzrost gospodarczy, liberalizację i prywatyzację.
Globalizacja nie ogranicza roli państw w stosunkach międzynarodowych, część kompetencji jest scedowana na
wybrane organizacje międzynarodowe, ale głównym podmiotem decydującym o kształcie stosunków
międzynarodowych są wciąż państwa.
Integracja regionalna = tworzenie pewnych więzi integracyjnych, które mają pewną wspólnotę wartości, historii i
kulturową i uzupełniają się ekonomicznie.
UE jest zainteresowana globalizacją, bo rozpowszechnia ona wpływy handlowe
- UE tworzy do 30% światowego PKB
- USA: 14 bilionów PKB, Afryka: 1 bilion
- 60-70% wymiany handlowej usług USA i UE
Pojęcie globalizacji pojawiło się w XX wieku, początkowo było związane z podziałem świata na wschód i zachód
- w 1971r. termin 'globalny', jako zjawisko geograficzne obejmujące cały świat, pojawił się w jednym ze słowników
stosunków międzynarodowych
- pojęcie globalnej wioski staje się popularne po 1989 roku, kiedy zatarło się pojęcie trzeciego świata i w jego miejsce
pojawiły się globalna północ i globalne południe.
Teoria Fukuyamy (jednego świata): istnieje wizja jednobiegunowa, oparta na wolności i demokracji (liberalizm
polityczny) oraz na gospodarce wolnorynkowej (l. ekonomiczny).
Do rozpowszechnienia procesów globalizacji przyczyniło się zjawisko:
- kompresji czasu i przestrzeni  prowadzi do wrażenia, że świat jest postrzegany jako jedno miejsce przez pojedynczą
wspólnotę.
- nie mamy do czynienia z jedną gospodarką, systemem, wartościami, bo każdy ma inną cywilizację i historię
Globalizacja to wielowymiarowy proces zmiany warunków życia ludzi, grup społecznych i społeczeństw w skali
całego świata. Zmiany te obejmują sfery świadomości i wzorce zachowań, reguły funkcjonowania wszelkich instytucji
społecznych (w tym państwa).
Etapy globalizacji:
I faza:
- do XVI wieku było znane jedynie 20% globu > powiązania regionalne, a nie globalne
- w XV wieku stosunek obszarów znanych do nieznanych wynosił 10:90
- początek globalizacji wiąże się to dosyć silną pozycją kościoła rzymsko-katolickiego i z odkryciami geograficznymi
II faza:
- 1750-1875r. - dynamika współczesnych SM, pierwsze organizacje międzynarodowe
III faza:
- 1875-1925r. - rewolucja przemysłowa, odkrycia, wynalazki, patenty
IV faza:
- 1925- 1969r. - kształtowanie się nowego powojennego porządku międzynarodowego
V faza:
- po 1989r. - bezkrytyczna wiara w totalny liberalizm
- początek XXI wieku charakteryzuje się wydarzeniami, które zmieniły pogląd na globalizację
- globalizacja w sferze nowych technologii
8) Racja stanu, interes narodowy, suwerenność
Racja stanu  definicja i jej cechy:
*definicja -nadrzędność interesu ogólnego państwa jako całość względem interesów szczególnych, jest to zespolenie
interesów grupowych, których rozbieżność nie osłabia państwa i nie rozbija jego jedności
*w stosunku do polityki zagranicznej racja stanu określa priorytet dla interesu państwowego
*zasłanianie się racją stanu może służyć do usprawiedliwienia nadużyć władzy
*moralna podstawa podejmowanych przez państwo działań
*priorytet interesu państwa nad normami moralnymi
*argument dla działania politycznego
*wartości polityczne nie są dane raz na zawsze, podlegają odmiennej interpretacji w czasie
*stanowi kategorię motywacyjna polityki zagranicznej państwa oraz podstawowe kryterium decyzji i działań na arenie
międzynarodowej
*ma charakter ponadklasowy i ponadsektorowy, nie ulega zasadom etyki ani moralności
*treść racji stanu:
-charakter uniwersalny  zapewnienie bezpieczeństwa narodowego i suwerenności
-charakter specyficzny  związany wyłącznie z konkretnym państwem
*wiąże się z osobą lub instytucją panującego
*podmiot = wewnątrzpaństwowy system polityczny
*w sensie przedmiotowym odnosi się do zabezpieczania najważniejszych potrzeb i wartości egzystencjalnych
Suwerenność (jeden z atrybutów państwa):
- całowładność państwa = pełna i wyłączna kompetencja państwa, w zakresie wszystkich spraw wewnętrznych i
zagranicznych
- samowładność państwa  państwo jest niezależne od podmiotów zewnętrznych
- w SM oznacza, że dana jednostka terytorialna i geopolityczna:
* nie uznaje nad sobą żadnej władzy zwierzchniej
* sama w sposób niezależny realizuje swoje interesy
* ponosi wyłączną odpowiedzialność za swoje postępowanie
- wyrazem suwerenności państwa w SM jest to, że państwo niezależnie podejmuje decyzje w polityce zagranicznej
(podpisywanie umów międzynarodowych, prowadzenie negocjacji, występowanie przed sądami międzynarodowymi)
- suwerenność może być ograniczona ze względu na udział w organizacji lub przystąpienie do umowy
międzynarodowej
- kiedy państwa różnią się między sobą zdolnościami cywilizacyjnymi, ekonomicznymi i politycznymi pojawia się
problem nieformalnej zależności i tworzenia państw satelitarnych (państwa silniejsze dominują nad słabszymi)
- ochrona suwerenności w SM > zasady chroniące suwerenności:
* zasada poszanowania suwerenności każdego państwa
* zasada nie ingerencji w sprawy wewnętrzne
* zasada suwerenności państwa stanowiąca podstawę porządku międzynarodowego
Interes narodowy:
IN - to ogólne, długookresowe i kontynuowane cele funkcjonalne w stosunku do celu ostatecznego, któremu służy
państwo, naród, władza.
> z punktu widzenia obiektywnego  konieczny element systemu wartości narodowej, trwały i żywotny dla
zaspokojenia potrzeb narodu
> z punktu widzenia subiektywnego  element zmienny, zależnych od okoliczności zewnętrznych i wewnętrznych.
-na jego podstawie formułowane są cele, metody, działania i środki niezbędne do ich realizacji, a także determinowane
są zachowania państw na arenie międzynarodowej
-realizacją interesów społeczeństwa
-powstaje w oparciu o prawdziwe powody realizacji interesu państwa
-ochroną i utrwaleniem pokoju światowego
-ochroną praw człowieka
-rozwojem współpracy narodowej
* trzy poziomy identyfikacji interesu narodowego:
>na płaszczyz
nie społeczeństwa: ogólnikowe konstatacje, uproszczone wartości- przeciętni obywatele nie są zdolni do
wnikliwego spojrzenia w treść interesu narodowego
>decydentów politycznych: możliwość kreowania i manipulowania wartościami na użytek wewnętrzny i
międzynarodowy
>uczestników stosunków międzynarodowych: instrument perswazji, propagandy, legitymizacji działań rządowych
9) Suwerenność a procesy integracyjne.
Kwestia suwerenności w UE:
- Unia stosuje zasadę subsydiarności (jak najwięcej spraw oddaje się na jak najniższy szczebel lokalny, brak
rozwiązania > szczebel narodowy > międzyrządowy)
- traktat konstytucyjny > UE nie może mieć konstytucji, bo nie jest państwem i nie posiada suwerena w postaci
narodu europejskiego
- traktat z Lizbony: nie ma ministra spraw zagranicznych UE (jest inny ale kompetencje są identyczne), wyłączna
kompetencja w zakresie polityki UE leży w gestii państw
* traktat jest podzielony na dwie części:
1. Traktat o UE (najważniejsze kwestie, kompetencje polityki zagranicznej UE)
2. Traktat o funkcjonowaniu UE (np.: polityka humanitarna, wspólny rynek)
Suwerenność w kontekście procesów integracyjnych (globalizacja, regionalizacja):
- najlepszym przykładem integracji w SM jest UE
- aby zaszła integracja regionalna musi nastąpić:
* wspólna świadomość i tożsamość, wspólne cechy historyczne i cywilizacyjne, wspólnota kulturowa i językowa =
cechy subiektywne
* bliskość geograficzna, wspólna koncepcja i idea, gospodarki muszą się uzupełniać = uwarunkowania materialne
- elementy tworzenia modelu integracyjnego:
* strefa, która polega na preferencyjnych układach handlowych
* wspólny rynek
* unia gospodarcza i monetarna
* unia polityczna
10) Polityka zagraniczna (czym jest?) + polityka zagraniczna a racja stanu/ interes narodowy (instrumenty +
formy)
POLITYKA ZAGRANICZNA W KONTEKÅšCIE TEORII:
- jest podstawowym instrumentem wykonywania funkcji zewnętrznej państwa
- inaczej strategia działania państwa w środowisku międzynarodowym
- jest integralną częścią polityki państwa, definiowana przez naczelne instytucje, organy danego państwa
- dotyczy każdej sfery stosunków zewnętrznych (stosunków politycznych, ekonomicznych, społecznych)
- realiści: ma za zadanie poszerzać wpływy i autonomię państwa (power politics)
- neoliberałowie = polityka zagraniczna to różni aktorzy, współdziałanie i współzależność aktorów, gotowość innych
państw do uznania racji innych państw
- czynniki decydujące o polityce zagranicznej : ustrój polityczny, sytuacja ekonomiczna, historia, tradycja, otoczenie,
uwarunkowania naturalne i geograficzne
- polityka wewnętrzna determinuje politykę zagraniczną, bo wyznacza pewne granice i kierunki polityki zagranicznej
Integracja regionalna  zacierają się różnice między tym, co stanowi politykę wewnętrzną a zagraniczną państwa
Cele polityki zagranicznej:
- zagwarantowanie bezpieczeństwa zbiorowego
- wzrost siły, potęgi
- maksymalizacja potencjału
- wzrost pozycji/prestiżu
Racja stanu = nadrzędny system interesów państwa, stanowiący najwyższe dobro wspólne wszystkich obywateli
- termin ten wywodzi się ze starożytnego Rzymu (Cyceron)
- póz
niej pojawia się w twórczości Machiavellego (XV wiek) > pierwszeństwo interesów państwa nad innymi
normami
- to pojęcie dzisiaj jest bardzo nieostre, bo: pojawiły się państwa narodowe (w których racją stanu jest racja narodu, bo
naród jest jedynym suwerenem), mamy procesy globalizacji i współzależności (podmiotem racji stanu jest państwo)
- zakresem racji stanu są wewnętrzne i zewnętrzne interesy państwa (napędza władzę do podejmowania takich a nie
innych decyzji)
Cechy racji stanu:
- wgląd na dobro państwa
- reguły postępowania politycznego
- determinuje kierunki i zadania państwa
- prymat interesu zbiorowego > stawia go ponad normami moralnymi, prawnymi czy politycznymi
- o specyfice racji stanu decydujÄ… konkretne uwarunkowania polityczne, historyczne, geopolityczne, ideologiczne,
ustrojowe
- jest to kategoria uwarunkowana społecznie i historycznie (dlatego ciężko jest stworzyć rację stanu dla całej Europy
czy całego świata)
Wspólne cele racji stanu dla wszystkich państw:
- siła i potęga państwa
- bezpieczeństwo
- rozwój polityczny i ekonomiczny
- suwerenność
żywotne/egzystencjalne interesy państwa = integralność, bezpieczeństwo, rozwój i bezpieczeństwo międzynarodowe
Decyzje polityczne:
- świadoma decyzja, która polega na wyborze jednego lub kilku na raz środków i działań
- świadoma decyzja, która polega na powstrzymaniu się od działania
- podejmowane sÄ… przez jednostkÄ™ lub przez grupÄ™ w ramach procesu decyzyjnego (procesy decyzyjne w polityce
zagranicznej są bardziej skomplikowane niż na poziomie narodowym i skutki podejmowanych działań na arenie
międzynarodowej są o wiele bardziej doniosłe niż na poziomie narodowym)
- w procesie podejmowania decyzji uczestniczą zespoły ludzi, które mają duży zasób wiedzy i informacji
- centralnym ogniwem w podejmowaniu decyzji jest decydent, musi scharakteryzować i uporządkować który interes
na daną chwilę jest najważniejszy i wybrać najbardziej racjonalną, możliwą opcje, która jest obiektywna
Racjonalny typ aktywności  wywołuje najmniejsze skutki uboczne lub negatywne konsekwencje pewnej decyzji
11) Czym jest tożsamość międzynarodowa/narodowa?
Tożsamość narodowa  poczucie odrębności wobec innych narodów kształtowane przez czynniki narodowotwórcze
takie jak: symbole narodowe, język, barwy narodowe, świadomość pochodzenia, historia narodu, świadomość
narodowa, więzy krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego, kultura, terytorium, charakter narodowy.
Poczucie tożsamości narodowej szczególnie ujawnia się w sytuacjach kryzysowych, gdy potrzebne jest wspólne
działanie na rzecz ogólnie pojętego dobra narodu, na przykład planowanie powstań narodowych.
Pozytywnym wyrazem tożsamości narodowej jest patriotyzm, a negatywnym szowinizm.
12) Uniwersalizm i relatywizm.
Uniwersalizm praw człowieka, demokracji  powszechna wartość niezależna od czynników kulturowych,
religijnych, historycznych i ekonomicznych; część badaczy uważa, że istnieje jeden system wartości i katalog praw
człowieka
- prawa człowieka i demokracja są wspólnym pojęciem dla wszystkich, ale to co różni wszystkich  prawa człowieka i
demokracja nie zawsze wywodzą się z tych samych tradycji, uwarunkowań i społecznego kontekstu
- uniwersalne pojęcie godności jednostki, etyka o ponadczasowym i ponad kulturowym wymiarze, wspólna dla
wszystkich tradycja myśli i prawa = uniwersalizm
- relatywizm kulturowy w stosunku do wspólnych wartości  kwestionowanie uniwersalności europejskiej koncepcji
i filozofii praw człowieka i demokracji, podkreślenie kulturowej odmienności świata
- relatywizm wynika z różnej tradycji historycznej, kulturowej i ekonomicznej; często politycy pozaeuropejscy
twierdzą, że wspólna koncepcja praw człowieka i demokracji jest to przejaw imperializmu państw zachodu i
westernizacja stosunków międzynarodowych
- koncepcja praw człowieka azjatycka i afrykańska: godność ludzka nie jest tożsama z pojęciem praw człowieka
- w Europie istnieje kult jednostki, indywidualizm, poza Europą  kult zbiorowości, dobro grupy społecznej jest
ważniejsze niż dobro jednostki
- UE przyjmuje podwójne standardy  krytykuje załamanie praw człowieka w niektórych państwach, a w stosunku do
innych nie podejmuje żadnych działań
B:Ćwiczenia:
1) realizm, liberalizm, konstruktywizm
1. Realiści:
- stosunki międzynarodowe to stosunki tylko między państwami
- nie ma jednej, nadrzędnej władzy (anarchiczny świat)
- ludzie sÄ… z natury egoistami
- ochrona granic, bezpieczeństwo
Neorealiści:
- dostrzegają innych uczestników stosunków międzynarodowych, np.: organizacje
- świat jest anarchiczny > brak władzy globalnej
- nie dostrzegają negatywnych cech u jednostki > zło tkwi w samym systemie
Realiści + Neorealiści:
- potęga i siła
- równowaga sił
- dążenie do samoobrony (self-help system)
2. Liberałowie (neoliberałowie):
- liberalizm polityczny  wolność i demokracja
- liberalizm ekonomiczny  gospodarka wolnorynkowa
- liberalizm instytucjonalny - instytucje międzynarodowe w szerokim tego słowa znaczeniu (organizacje, normy
prawne, obyczaje, zwyczaje)
- stosunki międzynarodowe to stosunki między państwami, więc również między jednostkami
- złe są systemy polityczne (autorytarne, totalitarne)
- system bezpieczeństwa zbiorowego ( np.: ONZ, NATO) > państwa tworzą sojusze polityczne, ekonomiczne oraz
organizacje międzynarodowe, które zapewniają wzajemną pomoc i decydują o ładzie i porządku w danym obrębie
- demokracja
3. Konstruktywizm:
- uwzględnia czynniki historyczno - cywilizacyjne, etniczne, świadomościowe (wszystko, co jest subiektywne),
podkreśla idee
- podkreśla rolę jednostki w stosunkach międzynarodowych (determinują układ sił, kreują świat stosunków
międzynarodowych)
- pojawił się kilka wieków temu, ale zyskał na popularności w latach 80/90 XX wieku
- lata 90  prywatyzacja, dominacja jednej idei  neoliberalnej
2) Globalizacja: etapy, badacze (Robertson, Bauman, Dickens u Misiaka + SM Haliżaka) Brzeziński,
Fukuyama, Huntington, teoria wieku Ameryki + europejskie marzenie
SPOA
ECZNE I KULTUROWE ASPEKTY GLOBALIZACJI:
- globalizacja kultury = dobra materialne; globalizacja powoduje przemycanie w skali światowej określonych wzorów
i stylów kultury (za promocją środków masowego przekazu)
- wg. badaczy człowiek ma ekonomiczne podejście do rzeczywistości, żyje w stresie, jest znerwicowany, uwikłany w
nierozstrzygalne konflikty zewnętrze na poziomie egzystencjalnym
- procesy globalizacji wywierają negatywny wpływ na styl życia rodzin i osób samotnych (coraz więcej rozwodów i
osób samotnych) ; ciągła zmiana i reorganizacja porządku czasowego życia codziennego ; wydłużenie czasu pracy
- czynnik ekonomiczny: dysproporcje rozwojowe = ludzie stajÄ… siÄ™ coraz bogatsi lub coraz biedniejsi
- jest to kwestia czasu gdy powstanie ogólna kultura wszechświata (przenikanie się kultur regionalnych doprowadzi do
powstania jednej kultury) > 3 tezy:
* będzie się opierała na wzorcach euro-atlantyckich (Europy i USA)
* będzie zdominowana przez kulturę amerykańską w skali globalnej (język)
* będzie łączyła wszystkie możliwe kultury świata i nie powstanie jedna kultura globalna (powstanie tzw. pluralizm
kulturowy pozwalający na zachowanie pewnych wartości regionalnych i tradycji)
Etapy globalizacji:
I faza:
- do XVI wieku było znane jedynie 20% globu > powiązania regionalne, a nie globalne
- w XV wieku stosunek obszarów znanych do nieznanych wynosił 10:90
- początek globalizacji wiąże się to dosyć silną pozycją kościoła rzymsko-katolickiego i z odkryciami geograficznymi
II faza:
- 1750-1875r. - dynamika współczesnych SM, pierwsze organizacje międzynarodowe
III faza:
- 1875-1925r. - rewolucja przemysłowa, odkrycia, wynalazki, patenty
IV faza:
- 1925- 1969r. - kształtowanie się nowego powojennego porządku międzynarodowego
V faza:
- po 1989r. - bezkrytyczna wiara w totalny liberalizm
- początek XXI wieku charakteryzuje się wydarzeniami, które zmieniły pogląd na globalizację
- globalizacja w sferze nowych technologii
Badacze globalizacji po 1989 roku:
1) Ronald Robertson:
Angielski socjolog, autor: Globalization: Social Theory and Global Culture,
Pionier badań w zakresie teorii globalizacji oraz jej związków z religiami światowymi
*Czynniki kulturowe jako czynniki hamujące rozszerzanie się procesów globalizacji
*Opracował prognozę kształtowania się nowego ładu światowego w wyniku procesów globalizacji.
*Kurczenie się świata i intensyfikacja świadomości o świecie jako całości
*Autor pojęcia glokalizacji
2) Anthony Giddens:
Brytyjski socjolog, wykładowca na uniwersytetach w Cambridge i Londynie
*Autor: Trzecia droga. Odnowa socjaldemokracji
*Stworzył nową koncepcję nazwaną  Trzecią Drogą , która odrzuca politykę interwencjonizmu państwowego oraz
neoliberalizmu. Jedynym rozsądnym wyjściem jest wydobycie dobrych stron z obu postaw.
*Globalizacja jako wzajemne uzależnienie grup i narodów postępuje w obecnym świecie, bowiem sprzyjają jej
następujące czynniki:
-Rozwój wielkich korporacji, które dysponują dochodami ze sprzedaży
-Rozwój środków komunikacji umożliwiający kompensację czasu i przestrzeni
-Procesy integracji gospodarki światowej
-Demokratyzacja ustrojów (szczególnie po 1989r.)
-Działalność organizacji międzynarodowych i regionalnych struktur międzynarodowych
-Zmniejszenie znaczenia niektórych funkcji państw narodowych
-Zmniejszenie znaczenia granic
*Relacja między globalizmem a regionalizmem- globalizacja nie powoduje destrukcji lokalnych wartości i lokalnej
tożsamości kulturowej.
3) Zygmunt Bauman:
- polski socjolog i filozof, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu
*W swojej książce  Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika zawarł zwięzła a zarazem krytyczną oryginalną
wykładnię istoty procesów globalizacji.
*W książce  Europa. Niedokończona przygoda zajmuje stanowisko optymistyczne. Do najtrudniejszego zadania
wobec którego stoi UE należy  powstanie ponadnarodowej europejskiej tożsamości.
*Globalizacja to wieloznaczny proces
*Na świecie występuje podział na biednych i bogatych
*Europa w ciągu 30 lat musi przyjąć obcych mieszkańców
4) Witold Morawski:
Autor: Socjologia ekonomiczna
*Koncepcja  analityczno-opisowych osi  cztery zasadnicze procedury badawcze:
*Określić stopień zaawansowania procesów globalizacji, a zatem stwierdzić różnice zaawansowania globalizacji
między państwami, regionami i obywatelami tych struktur
*Przeprowadzić analizę tych czynników przyspieszających globalizację, do których głównie należą:
*Liberalizacja handlu
*Rozwinięta infrastruktura
*Wymierzalność waluty
*Otwartość granic
*Stwierdzić, jakie są mechanizmy kształtujące cele globalizacji w wymiarze światowym i w wymiarze lokalnym
*Określić, jakich aktorów wyłaniają procesy globalizacji i jakie jest ich pole działania:
-poziomu globalnego (world players)
-Aktorzy poziomu regionalnego
-Aktorzy poziomu narodowego
-Aktorzy społeczeństwa obywatelskiego
5) Joseph Stiglitz :
-Amerykański ekonomista,
*Gruntowny krytyk negatywnych następstw procesów globalizacji, lecz nie opowiadający się za jej odrzuceniem, co
jest zresztÄ… niewykonalne
*Konieczność szeregu reform i przekształceń
*działalności kluczowych organizacji o zasięgu światowym
(WB, IMF, WTO)
*Konieczność działania organizacji światowych w kierunku ulepszenia sytuacji ekonomicznej państw biednych nie
tylko przez bezpośrednią pomoc finansową, lecz opracowanie i wdrożenie w tych państwach koniecznych zmian w
wewnętrznym i zewnętrznym funkcjonowaniu
*Zrównoważone relacje między mechanizmami funkcjonowania rynku a regulacjami państw
*Proponuje przekształcanie działalności kluczowych organizacji o zasięgu światowym takich jak np. Bank Światowy
*Opowiada się za zrównoważonymi relacjami między mechanizmami funkcjonowania rynku a regulacjami państw.
*Ważnym czynnikiem jest rozwój kapitału ludzkiego
 6) S. Bieleń, J. Simonides:
Jak długo będą istnieć państwa, będą one suwerenne . Suwerenność państw byłaby zagrożona tylko w przypadku
gdyby utworzono coś na kształt rządu globalnego.
7) Samuel Huntington:
8 cywilizacji: chińska, japońska, hinduistyczna, islamska, prawosławna, zachodnia, latynoamerykańska, afrykańska -
> konflikty na tle religijnym.
Zachód jako jedyna z cywilizacji miał przemożny, a niekiedy niszczycielski wpływ na wszystkie inne. Relacja między
siłą i kulturą Zachodu a siłą i kulturą innych cywilizacji to najbardziej znamienna cecha współczesnego świata. W
miarę jak inne cywilizacje rosną w siłę, zachodnia kultura traci na atrakcyjności. Narody z innych kręgów
kulturowych mają coraz głębsze poczucie związku ze swymi rodzimymi kulturami i pokładają w nich zaufanie. Stąd
centralnym problemem w stosunkach między Zachodem a resztą jest niewspółmierność między zamiarami Zachodu
(zwłaszcza Ameryki), który stara się propagować swoją uniwersalną kulturę, a jego coraz słabszymi możliwościami w
tym względzie.
8) Henry Kissinger:
*Przywrócenie równowagi nastąpi na przestrzeni kilku dziesięcioleci.
*Pierwszoplanowa pozycja USA w świecie.
*Stany Zjednoczone, jako największa siła na arenie międzynarodowej, powinny być inspiratorem działań, szukać
wspólnego mianownika dla różnych poglądów. Trzymanie ręki na pulsie oraz wykazywanie inicjatywy, to  zdaniem
Kissingera  najlepszy sposób dla Ameryki do modelowania świata na swój użytek. Kto trzyma rozkład dnia, ten
decyduje kiedy i o czym rozmawiamy. Podejście akcentujące chęć słuchania daje partnerom sens
współodpowiedzialności za rezultaty polityki.
9) Z. Brzeziński  Wielka szachownica :
Hegemonia USA w sferach:
1) Militarnej
2) Gospodarczej
3) Technologicznej
4) Atrakcyjny model życia
3) Simonides: globalizacja a państwo (czy traci czy nie traci?) jak się zmienia funkcja państw?
*Według Simonidesa globalizacja nie powoduje zaniku państw
*Nie powoduje osłabienia państwa narodowego w SM
*Jest procesem obiektywnym - po prostu istnieje niezależnie
*Globalizacji nie można zatrzymać
*Stopień identyfikacji państwa jest zależny od jego wielkości
*Wartości polityczne i kulturowe rozszerzają się na inne części globu  chęć dominacji w sferze kulturowej
*Państwa rozwinięte najbardziej korzystają z procesów globalizacji w przeciwieństwie do państw biedniejszych, które
w zasadzie nie odnoszą z globalizacji żadnych korzyści
*Pojawia się rynek globalny  przestrzeń handlowa bez fizycznych granic
*Państwo ponosi odpowiedzialność międzynarodową za swoje działania
*Obywatele nie są poddanymi własnego rządu, mają wynikające z instrumentów międzynarodowych prawa uznane za
uniwersalne i poddane międzynarodowej ochronie
*Groz
ba wojen międzypaństwowych ulega zmniejszeniu w wyniku globalnych powiązań, współpracy i wspólnych
interesów
*Siły militarne powinny być używane wyłącznie w celach utrzymania pokoju i walki z międzynarodowym
terroryzmem
*Zależność gospodarcza, wojskowa czy polityczna nie prowadzi do ograniczenia suwerenności państwa  państwo
posiada pełną suwerenność  wszelkie uczestnictwo oraz oddanie części kompetencji państwa odbywa się tylko i
wyłącznie za zgodą samego państwa
4) racja stanu i interes narodowy (Bieleń): kryteria, co jest wspólnego dla racji stanu i interesu narodowego?
jak interpretuje rację stanu Bieleń i jak interpretuje interes narodowy, trzy poziomy identyfikacji + nazwiska:
racja stanu - Machiavelli, Rousseau..
Interes narodowy:
} Relacja między potrzebami państwa a stanem rzeczy, w którym owe potrzeby mogą być zaspokojone
} Określenie niejasne, nieprecyzyjne
} Możliwość zaspokojenia splotu rozmaitych potrzeb jednostki, społeczeństwa i państwa
} Interes narodowy to podstawowa przesłanka motywacyjna zachowań organów państwa
i jego mieszkańców
} Interesy to uświadamiane preferencje państw
} Rezultat wewnętrznych warunków materialnych, potrzeb funkcjonalnych; czynników
zewnętrznych (naśladownictwo, sprawdzone wzory, doświadczenie innych uczestników SM)
} Interesy to pochodna ról i utrwalonych wzorów zachowań w środowisku międzynarodowym
} Państwa muszą się liczyć z normatywnym kontekstem środowiska międzynarodowego
} Ważne są normy społeczne, reguły gry, porozumienia i związki z innymi uczestnikami
} Interes narodowy   pożądane stany zjawisk
i procesów w środowisku międzynarodowym (np. ochrona praw człowieka, rozwój handlu
międzynarodowego) oraz pożądane statusy, pozycje i role międzynarodowe (np. siła moralna, prestiż)
} Ochrona własnego stanu posiadania, ale też ekspansja kosztem innych
}  WÅ‚adanie przestrzeniÄ… i czasem (Wolfers)
Podział interesów:
} Żywotne (podstawowe, pierwszoplanowe):
determinują państwo do ich obrony
możliwość wojny
} Ich rangę określają obiektywne potrzeby państwa oraz systemy wartości przywódców
} Np. kwestie zasobów ropy naftowej lub broni jądrowej
} Drugorzędne: państwa są skłonne do negocjacji i kompromisów; interesy te są często zbieżne dla kilku
państw
Racja stanu:
} Kategoria wcześniejsza niż interes narodowy
} Zabezpieczenie najważniejszych potrzeb
i wartości egzystencjalnych państwa, dobro państwa
} Cyceron, Giovanni della Casa, N. Machiavelli, F. Guicciardini, G. Boter
} Służyła celom instrumentalnym panujących, tłumaczeniu samowładności monarchów
} Nadrzędność interesów państwa wobec innych interesów politycznych oraz norm moralnych i prawnych
} Kryterium uzasadniania, oceny i wartościowania skuteczności polityki zagranicznej
} Dobór celów i środków, które pozwolą państwu funkcjonować bezpiecznie i sprawnie
} Charakter uniwersalny: bezpieczeństwo, suwerenność, niepodległość polityczna, integralność terytorialna
} Charakter specyficzny, związany z konkretnym państwem: uwarunkowania geopolityczne, ustrojowe,
ideologiczne
} Racja stanu to kategoria uwarunkowana społecznie i zmienna historycznie
} Nadrzędne wartości: bezpieczeństwo, suwerenność, rozwój; ulegają jednak pewnej zmianie, zmienia się ich
kontekst realizacyjny
} Racja stanu ma charakter ponadklasowy; nie ulega zasadom etyki i moralności
} W celu zrealizowania racji stanu należy poznać środowisko międzynarodowe, sprecyzować cele, osiągnąć
konsensus społeczny i polityczny wokół różnych celów, opinia publiczna ma być zadeklarowana
Różnica:
} Interes narodowy: obejmuje szersze zbiorowości zamieszkujące terytorium państwa
} Racja stanu: zwiÄ…zana przede wszystkim z osobÄ… lub instytucjÄ… panujÄ…cego
} Cechy wspólne: cel czyli zabezpieczenie najistotniejszych potrzeb i wartości egzystencjalnych podmiotów;
przejawiajÄ… siÄ™ w polityce zagranicznej
5) suwerenność (Bieleń): historyczna ewolucja: starożytność <-> współczesność (krótko w punktach) + błędy w
pojmowaniu suwerenności; suwerenność w 4 aspektach + ujęcie prawne i politologiczne
*Początek w średniowieczu. Tworzenie się niezależnych jednostek politycznych.
*Od X do XV wieku nastąpiła hierarchizacja struktury władzy cesarz, król, książę itd. Podstawą był podbój.
*U schyłku XII wieku dominowały stosunki lenne, a co za tym idzie wzrost siły centralnej. Król uważany był za
najwyższego prawowitego władcę w państwie. Władca całkowicie wolny i bez zobowiązań nie odpowiadał za swoje
czyny.
*Machiavelli uważał, że państwo powinno osiągać swój interes wszystkimi możliwymi sposobami.
*W XVI wieku J. Bodin stwierdził, że suwerenność jest władzą absolutną i nieograniczoną.
Od rewolucji francuskiej musi być zgoda ludności, władcy odpowiadają za swoje czyny przed narodem.
*W XIX wieku mocarstwa nie kierowały się żadnymi zasadami, państwa azjatyckie i afrykańskie traktowano
przedmiotowo i nierówno prawnie. Traktaty ograniczały prawa suwerenne wielu państw np. Chin, Japonii, Korei,
Syjamu, Afganistanu.
*XIX wieczna doktryna interwencji humanitarnej gospodarczej dopuściła stosowanie sił zbrojnych. Europa i
Ameryka trwały w przekonaniu o ścisłym poszanowaniu suwerenności państwa. Ograniczona możliwość jurysdykcji
państw. Mimo ze popełniono przestępstwo odpowiadało się przed sądem we własnym kraju.
*Pierwsza wojna przyniosła równouprawnienie i pierwsze dekrety (Japonia) o nienaruszaniu nabytków
terytorialnych, oraz stosowaniu przymusu.
*Po II wojnie światowej eksplozja suwerennych uczestników.
Suwerenność w 4 aspektach:
*POZYTYWNY- kładzie nacisk na zakres i rodzaj kompetencji państwowych, czyli ma zdolność podejmowania
samodzielnych decyzji w nieograniczonym z góry rzeczowo zakresie.
*NEGATYWNY- podkreśla, że państwo jest  panem swoich działań i nie ma nad sobą innej władzy poza prawem
międzynarodowym.
*ZEWN
TRZNY- stosunki z pozostałymi podmiotami prawa międzynarodowego.
*WEWN
TRZNY- odnosi się do swobodnej regulacji stosunków wewnątrz państwa i jego porządku społecznego.
Ujęcie prawne i politologiczne
>W ujęciu prawno-międzynarodowym (politologicznym): suwerenność oznacza formalny status państwa w
stosunkach międzynarodowych. Status ten jest koniecznym warunkiem posiadania zdolności do samodzielnego i
nieograniczonego udziału w życiu międzynarodowym. Tylko suwerenne państwo może bez zgody i upoważnienie
kogokolwiek podejmować wszelką aktywność międzynarodową we własnym imieniu w sposób wiążący oraz ponosić
pełną odpowiedzialność za swoje działania.
>W ujęciu prawnym suwerenność jest atrybutywną (jakościową) i idealizacyjną cechą państwa, a nie normą prawną.
Odnosi się do formalnej strony stosunków państwa z otoczeniem zewnętrznym, do jego prawnej odrębności i
niezależności. Atrybut suwerenności jest niezbywalny.
6) rozdz. 5 Wendta: 5 cech istoty państwa (wymienić + scharakteryzować)
czym jest państwo? + 4 rodzaje tożsamości
1) Porządek instytucjonalno-prawny: struktury państwa są zwykle zinstytucjonalizowane w prawie i
urzędowych przepisach, ponieważ to stabilizuje oczekiwania rządzonych dotyczących zachowań każdego z
nich oraz umożliwiają powstanie nowoczesnego społeczeństwa. Zinstytucjonalizowanie stabilizuje również
oczekiwania co do użycia siły przez aktorów państwowych. Prawo jest niezbędne do kompleksu państwo-
społeczeństwo. Porządki instytucjonalno-prawne obejmują zarówno aktorów
2) Organizacja roszcząca sobie prawo do monopolu na prawomocne użycie zorganizowanej przemocy:
*Wyłączność  scentralizowane dowodzenie i kontrola nad środkami przymusu przez głowę państwa, liczy
siÄ™ efekt centralizacji, a nie centralizacja sama w sobie
*Zorganizowana przemoc  skoordynowane użycie śmiercionośnej siły przez jakąś grupę
*Prawomocne użycie  państwo musi mieć prawo do czynienia tego (tj. użycia zorganizowanej broni), co
członkowie społeczeństwa akceptują nawet gdy brak przymusu czy interesu własnego
Środki przymusu (dotyczy pojęcia  wyłączności ):
a) siły policyjne dla utrzymania bezpieczeństwa wewnętrznego (lokalna, prowincjonalna, państwowa
policja& )
b) armia dla bezpieczeństwa zewnętrznego (marynarka wojenna, siły powietrzne& )
3) Organizacja posiadająca suwerenność:
>Suwerenność wewnętrzna  państwo jest najwyższą władzą polityczną w społeczeństwie.
Obecnie przeważa jednak pogląd, że suwerenność może być podzielona:
*Funkcje: wykonawczÄ…, ustawodawczÄ…, sÄ…downiczÄ…
*Poziomy: lokalny, prowincjonalny, narodowy, prawdopodobnie międzynarodowy
*Wydzielone obszary: ekonomiczny, militarny, dobrobytu społecznego
>Suwerenność zewnętrzna  brak jakiejkolwiek zewnętrznej władzy stojącej wyżej niż państwo
Różnica pomiędzy suwerennością wew. a zew. jest taka, że ta pierwsza jest uznawana przez inne państwa a
zewnętrzna nie. Istotnym jest, że państwa mogą posiadać suwerenność zewnętrzną, nawet jeśli nie jest ona
uznawana przez inne państwa.
>Wendta:  Suwerenność nie zakłada istnienia społeczności państw. Suwerenność jest nieodłączną,
zasadniczą, niewarunkową cechą państwa. Empiryczna państwowość może istnieć bez państwowości prawnej.
Uznanie nadaje państwom pewne prerogatywy w społeczności państw, jednak wolność od władzy zew per se
tego nie zakłada.
4) Społeczeństwo: Aktorzy państwowi (państwa jako aktorzy) są stanowieni przez struktury państw posiadające
władzę polityczną nad społeczeństwami. Aktorzy państwowi są wyodrębnieni ze swoich społeczeństw, jednak
wewnętrznie z nimi połączeni: nie ma społeczeństwa bez państwa i nie ma państwa bez społeczeństwa.
5) Terytorium: Poza społeczeństwem, państwa są również związane z terytorium. Nie ma terytorium, nie ma
państwa. (łac.) TERRA + TORIUM = Terytorium;  ziemia lub  ląd +  należący do, otaczający
Aspekty terytorialności możemy podzielić na aspekty
a)stanowiące: Terytorium musi posiadać jakiś rodzaj granic (szerokość i głębokość może być różna).
Umiejscowienie granic jest jasne i niezmienne. Znaczenie społeczne może się różnic
b)przyczynowe.
Czym jest państwo?
Państwo jako takie jest aktorem organizacyjnym osadzonym w porządku instytucjonalno-prawnym, który
konstytuuje, stanowi je, nadając suwerenność i wyłączność na prawomocne użycie zorganizowanej przemocy w
odniesieniu do społeczeństwa w ramach terytorium.
4 rodzaje tożsamości:
I. Osobista lub korporacyjna
" Stanowione przez samoorganizujÄ…ce siÄ™ struktury
" Jeden aktor  jedna taka tożsamość
" Ma zawsze podstawÄ™ materialnÄ…
" Świadomość i  jaz
Å„
II. DotyczÄ…ca typu
" Podzielanie pewnej charakterystyki (np. w wyglÄ…dzie, zachowaniu, postawach)
" Jeden aktor  wiele takich tożsamości
III. ZwiÄ…zana z rolÄ…
" Zależą od kultury
" OpierajÄ… siÄ™ na cechach wrodzonych
" Nie można nadać sobie tożsamości tego typu
IV. Kolektywna
" Państwa są nastawione głównie na własny interes
" Tożsamość korporacyjna państwa jest uzależniona od silnych i trwałych poglądów na tożsamość
kolektywnÄ…
7) kategorie interesu narodowego, 3 koncepcje państwa: pluralistyczna, weberowska, marksistowska + 3
poziomy identyfikacji interesu narodowego.
kategorie interesu narodowego:
}ð Å»ywotne (podstawowe, pierwszoplanowe):
determinują państwo do ich obrony możliwość wojny
Ich rangę określają obiektywne potrzeby państwa oraz systemy wartości przywódców
Np. kwestie zasobów ropy naftowej lub broni jądrowej
}ð DrugorzÄ™dne: paÅ„stwa sÄ… skÅ‚onne do negocjacji i kompromisów; interesy te sÄ… czÄ™sto zbieżne dla kilku
państw
Interesy wg Józefa Kukułki:
-Egzystencjalne (przetrwanie, bezpieczeństwo, pewność, przystosowanie, rozwój, tożsamość)
-Koegzystencjalne (autonomia, suwerenność, uczestnictwo, współpraca)
-Funkcjonalne (podrzędne - międzynarodowa informacja, skuteczność)
3 koncepcje państwa wg Wendta: weberowska, pluralistyczna, marksistowska:
" Weberowska (organizacyjna)- Weber definiuje państwo jako organizację posiadającą suwerenność i wyłączność na
prawomocne użycie zorganizowanej przemocy na określonym terytorium. Określenie państwa jako aktora
organizacyjnego oznacza to, że państwo posiada swoje interesy, podejmuje decyzje, działa na arenie światowej. Aktor
ten jest postrzegany jako ontologicznie niezależny od społeczeństwa( Poggi 1990). Weberyści podkreślają te funkcje
państwa, które odnoszą się do działania na rzecz społeczeństwa ( wew. porządek i zew. obrona),
" Pluralistyczna (redukcyjna)- Pluraliści redukują państwo do grup interesu i jednostek w społeczeństwie. Klasyczni
pluraliści całkowicie negowali istnienie państwa, twierdząc, że jest ono niczym więcej jak tylko  rządem , tzn.
konkretnymi jednostkami, które kierują państwem w danym czasie
" Marksistowska (strukturalna)- Marksistowska teoria państwa jest konstrukcja łączącą oba wyżej wymienione
punkty widzenia. Dla Webera przedmiotem odniesienia terminu państwo jest aktor organizacyjny, a dla pluralistów po
prostu społeczeństwo, dla marksistów odniesieniem tym jest owa struktura, która łączy oba te przedmioty w stosunek
wzajemnego stanowienia siÄ™.
Państwo jest  trwałą strukturą rządów i panowania w społeczeństwie (Benjamin, Duvall 1985).
Marksiści podkreślają, że zarówno państwo jako aktor, jak i społeczeństwo, nie mogą istnieć bez siebie jak i w
oderwaniu od struktur władzy politycznej ich stanowiącej.
3 poziomy identyfikacji interesu narodowego:
}ð SpoÅ‚eczeÅ„stwo: trudno rozpoznawalny, uproszczone wartoÅ›ciowanie
}ð Decydenci polityczni: kreowanie lub manipulowanie interesem narodowym dla potrzeb wewnÄ™trznych lub
międzynarodowych
}ð Uczestnicy stosunków miÄ™dzynarodowych: instrument perswazji, propagandy, legitymizacji dziaÅ‚aÅ„
rzÄ…dowych
8) rozdz.1 role międzynarodowe państw (wymienić), ranga państw (wymienić)
interes narodowy: holistyczny i pozytywistyczny
*michałowska: globalizacja a kultura, jak wpływa na kulturę? nowe czynniki: media, Internet, dyfuzja,
identyfikacja, przyspieszenie, komercjalizacja kultury, glokalizacja z uwarunkowaniami lokalnymi, tożsamość
kulturowa a międzynarodowa, dodatkowo uniwersalizm + relatywizm
Role międzynarodowe państw:
*Państwa są  nie równowartościowe na scenie politycznej - zależy to od ich siły, potencjału i atrybutów, które
posiadajÄ… (lokalizacja , zasoby naturalne , ludzkie itp.)
*Państwa  nieuznane mogą zostać wykluczone, co stanowi broń polityczną.
*Role międzynarodowe, są różne, czasami nieznane np. chęć objęcia roli mocarstwa w danym regionie. (Izrael, Rosja,
Iran).
*Państwa mogą mieć różne role np. lider-przywódca-opiekun o zakresie globalnym, kontynentalnym, regionalnym,
jak i role mogą być rewolucyjne, innowacyjne konserwatywne i reakcyjne ( są to zwolennicy radykalnych zmian np.
obrońcy wiary/ideologii )
Ranga państw:
*Charakter umowny czyli nie ma nigdzie ściśle określonych zakresów i zasięgów aktywności .
*Giganty przemysłowe takie jak m.in. USA, Kanada, Japonia, Niemcy, Francja czy inni członkowie G-8 rozwiązują
konflikty handlowe, umarzają długi, zajmują się ekologią, rekonstrukcją gospodarek.
*Tzw. Tygrysy to Korea, Tajwan, Hongkong, Singapur, Tajlandia, Malezja, Indonezja, charakteryzujÄ… siÄ™ one
dynamicznym rozwojem w każdej dziedzinie. Ameryka A
acińska szybko dogania tygrysy.
*Państwa wysoko zaludnione takie jak Chiny i Indie charakteryzują się dużą siłą roboczą, oraz wysoką dynamiką
rozwoju.
*Państwa mające coś wyjątkowego np. Arabia Saudyjska (ropa), Rosja (gaz). Do najbogatszych państw zaliczamy
USA, JaponiÄ™, Chiny, Niemcy, FrancjÄ™, WielkÄ… BrytaniÄ™, WÅ‚ochy, BrazyliÄ™, RosjÄ™, HiszpaniÄ™.
Interes narodowy w dwóch aspektach: holistyczny i pozytywistyczny:
}ð Aspekt holistyczny: akcentowanie wyjÄ…tkowoÅ›ci danego paÅ„stwa, jego historycznej misji i przeznaczenia,
rządzący odkrywają te wartości, interes narodowy nawiązuje do idei narodowej, posłannictwa, wielkości;
absolutyzacja interesu narodowego jako najważniejsze z
ródło legitymizacji
Reżimy autorytarne i totalitarne oraz młode demokracje
}ð Aspekt pozytywistyczny: interes narodowy jako wypadkowa interesów rozmaitych grup spoÅ‚ecznych, rzÄ…dzÄ…cy
odczytują interes narodowy z istniejących realiów
Dojrzałe demokracje
Globalizacja a kultura:
Czynniki globalizacji:
" Zwiększenie zasięgu oddziaływania środków masowego przekazu,
" Upowszechnienie technik informatycznych
" Rozszerzenie sieci i szybkości komunikacji,
transferu kapitału, produkcji, usług;
" Stworzenie warunków dla niezwykłej mobilności ludzi
Czynniki przenikania siÄ™ kultur:
" Rozwój telewizji satelitarnej i kablowej;
" Telekomunikacja, w tym telefonia komórkowa;
" Komputeryzacja;
" Transport lotniczy i samochodowy.
Odbiorcy kultury poruszajÄ… siÄ™ w niemal bezgranicznej, ale bardzo podobnej ofercie kulturalnej.
" Koncentracja mediów  globalny zasięg, globalizacja i komercjalizacja treści obejmująca prasę radio,
telewizję; przeważa w nich tzw. model kalifornijski (podważanie dotychczasowych wartości, tworzy
odmienne sposoby myślenia, różne od dotychczasowych aspiracje, zmienia nawyki konsumpcyjne).
" Globalna infantylizacja  zmiana ludzi w osłupione pożądaniem zabawek dzieci, narodzone, by kupować.
" Dyfuzja kulturowa  wzmożone procesy oddziaływań kulturowych, są one intensywniejsze i skompresowane
w czasie.
" Redukcja przestrzeni i utrzymanie wyłącznie czasu  możliwość szybkich zmian we własnym środowisku
kulturowym, jak i zmiany jednego środowiska kulturowego na inne; wiąże się to z masowym
przemieszczaniem siÄ™ ludzi.
Glokalizacja  kompromis między intensywnym prądem kulturowym oddziałującym z zewnątrz a tradycjami
kulturowymi grupy; stanowi realne zagrożenie dla specyfiki grupy, tym co stanowi o jej tożsamości i integralności.
Przykład: ten sam na całym świecie McDonalds różni się w poszczególnych regionach świata, adaptując własną ofertę
do miejscowych nawyków żywieniowych.
Uniwersalizm a globalizacja:
Najbliższym leksykalnie pojęciem dla globalizacji jest uniwersalizm. Globalizacja dosłownie oznacza światowy
zasięg, uniwersalizm  powszechność i wspólnotę wartości.
*W najnowszej historii tylko dwa systemy wartości kulturowych pretendowały do miana uniwersalnych. W obu
przypadkach podstawowym kryterium była religia. Były to chrześcijaństwo i islam.
*W kulturze europejskiej status wartości uniwersalnych przyznawany był często tym, które zawarte są w platońskiej
triadzie: prawda, dobro, piękno.
*Dziś w politycznej dyskusji priorytetowe miejsce zajmują prawa człowieka i liberalizm ekonomiczny.
Tożsamość kulturowa:
- suma specyficznych cech wyróżniających kulturę danej grupy społecznej i stanowiących podstawę identyfikacji jej
członków.
Dwa aspekty tożsamości:
" aspekt subiektywny: wyzwala emocjonalne więzi grupowe, niekoniecznie pozytywne, pozwalające jednostce i
grupie społecznej określić kim jest, a także kim nie jest. W normalnych warunkach ten wymiar tożsamości
praktycznie nie ma znaczenia. Pojawia się dopiero wobec innych tożsamości kulturowych
" aspekt obiektywny: cenne zróżnicowanie grup społecznych, sprawiające temu, że społeczność
międzynarodowa nie jest jednolitą masą, różniącą się zaledwie kolorem skóry, że może się wzajemnie
inspirować i tworzyć nowe wartości
Tożsamość kulturowa na forum organizacji międzynarodowych:
" UNESCO  dyskusja o środkach służących podtrzymaniu tożsamości, zachowaniu dóbr i wartości
odróżniających poszczególne kultury; prowadzi się badania etnologiczne, rejestruje unikalne zwyczaje i
obyczaje, tu powstała ważna konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego,
odbywają się sympozja naukowe i polityczne służące upowszechnieniu idei zachowania tożsamości naukowej.
Relatywizm kulturowy:
*Założenie, że wszystkie kultury są równe, tak samo dobre i wartościowe.
*Nie istniejÄ… bowiem obiektywne kryteria ich ocen.
*Każda próba dyskwalifikacji elementów jakiejś kultury lub wskazania innych jako lepszych, nowocześniejszych albo
bardziej humanitarnych jest zawsze próbą podejmowana przez jakiś podmiot i z jakiegoś punktu widzenia.
> Wg Geertza  Relatywizm to twierdzenie, że wszelkie oceny są ocenami względnymi, zależnymi od standardów lub
ocen, a standardy i oceny wywodzÄ… siÄ™ z kultur.
>  Wszystkie jednostki i grupy maja prawo do różnienia się, do uważania tej różności artykuł 1 Deklaracji UNESCO
z 27 listopada 1978 r.
9) rozdz.1 z Wendty: konstruktywizm, racja stanu, interes narodowy, suwerenność, hasłowo: teoria społeczna,
teoria systemu
teoria społeczna  zajmuje się podstawowymi założeniami badań społecznych: naturą ludzkiej sprawoczości i jej
stosunkiem do struktur społecznych, rolą idei i sił materialnych w życiu społecznym, właściwym sposobem
wyjaśnienia w naukach społecznych itd.
teoria systemów  w pierwszym znaczeniu (system jako zmienna zależna) gdy przedmiotem wyjaśnienia czyni wzory
bÄ…dz
regularności zachowań państwa na poziomie grupy lub populacji, czyli systemu państw. Drugie znaczenie, w
jakim teorie SM zwykle nazywa się systemowymi (system jako zmienna niezależna). W tym sensie teorię uważa się
za systemową, jeśli kładzie ona nacisk na przyczynową moc struktury systemu międzynarodowego w wyjaśnieniu
postępowania państwa.
Konstruktywizm  metastanowisko  nazywane inaczej przez Nicolai Hartmanna "metafizyką od góry" lub
"transcendentalnymi domkami z kart"  traktujące filozofię jako swobodny twór, który w oparciu o pewne, a
priori lub intuicyjnie przyjęte tezy, dedukcyjnie (w szerokim rozumieniu tego słowa) wyprowadza z nich
konsekwencje, dbając głównie o koherencję zdań. Celem działalności konstruktywisty jest swoista pojęciowa
konstrukcja, często przybierająca postać systemu filozoficznego, gdzie poszczególne tezy wyprowadzane są jako
nieuchronne konsekwencje niewielkiej liczby najogólniejszych zasad (aksjomatów), do których dopasować należy
badany przez ich pryzmat świat.
Racja stanu   może być częścią interesów państwowych, tą najważniejszą ale nie jedyną. Ma charakter
ponadklasowy i ponadsektorowy: nie ulega też zasadom etyki i moralności. Obowiązuje wyłącznie kierowanie się
względami realnych interesów, wyborów, kalkulacji zysków i strat.
Interes narodowy to ogólne, długookresowe i kontynuowane cele funkcjonalne w stosunku do celu ostatecznego,
któremu służy państwo, naród władza.
Pojęcie racji stanu oraz interesu narodowego teoretycznie odnoszą się do tej samej sfery. Najogólniej rzecz
ujmując oznaczają zbiór wartości, który powinien przyświecać władzom państwowym oraz obywatelom. Jednak
w praktyce terminy te nieco się od siebie różnią.
Jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia  interes narodowy jest bardzo trudne ze względu na jego wyjątkową
płynność i niejednoznaczność. Przyjmując pewien stopień ogólności można stwierdzić, iż w interesie całego
narodu leżą np. takie same prawa ekonomiczne dla wszystkich jego obywateli czy równe prawo do wyrażania
własnej opinii oraz zabierania głosu w dyskusjach. Interes narodowy to zatem pewna wytyczna, długofalowa
strategia, która powinna prowadzić, by osiągnąć określone cele funkcjonalne. Zamierzony efekt powinien być
uzyskany przez panstwo, jego władzę oraz naród   zatem powinni mieć ten sam cel, który przez wszystkich
jest jako interes narodowy.
Racja stanu z kolei jest pojęciem nieco mniej długofalowym, ma raczej charakter doraz
ny i determinowana jest
potrzebą chwili. Rzecz jasna podejmowanie decyzji motywowanych racją stanu musi być w pewnym stopniu
podporządkowane ogólnej linii politycznej czy gospodarczej, którą obrało dane państwo. Stąd oczywista analogia
do interesu narodowego. Racja stanu często pokrywa się z interesem narodowym, ale ponieważ (z definicji) jest
ona wartością nadrzędną nad wszystkimi interesami partykularnymi, zdarzają się przypadki ich niezgodności.
Wówczas podjęcie decyzji należy do osób aktualnie sprawujących władzę, którzy muszą rozsądzić czy dana
decyzja przyniesie większe korzyści pomimo tymczasowej niezgodności z interesem narodu, czy też zaniechać jej
podjęcia w imię tegoż interesu.
Podręcznikowym wręcz przykładem na konflikt tych dwóch wiążących się różnorako z patriotyzmem pojęć jest
rok 1981, kiedy to w dniu 13. grudnia wprowadzony został przez naczelne władze Polskiej Republiki Ludowej
stan wojenny. Było to jawne pogwałcenie podstawowych wolności konstytucyjnych, a nawet praw społecznych,
które bez wątpienia leżały w interesie narodowym Polaków, takich jak: wolność słowa, wolność zgromadzeń,
nieskrępowany dostęp do mediów. Jednak zapytany po latach o przyczyny i motywy podjęcia tak drastycznego
kroku, generał Wojciech Jaruzelski tłumaczył, iż kierował się jedynie racją stanu, bowiem chciał zapobiec groz
bie
interwencji wojsk radzieckich na terenie Polski (w tym czasie zaniepokojona burzliwymi wydarzeniami w Polsce
Moskwa planowała przywrócenie w niej socjalistycznego porządku przy użyciu sił zbrojnych).
Powyższy przykład doskonale oddaje różnicę pomiędzy pojęciami interesu narodowego, który widzimy jako
wartości bliższe zwykłym ludziom, które bezpośrednio dotyczą ich życia codziennego, a racją stanu, oznaczającą
raczej dobro państwa, a więc tworu politycznego.
Za twórcę nowożytnej koncepcji racji stanu uważany jest Niccol
Û Machiavelli,
 Wola powszechna jest w ujęciu Rousseau najprawdopodobniej synonimem racji stanu, interesu narodowego
lub podobnych pojęć.
10) 4 ujęcia socjologiczne: materializm, idealizm, indywidualizm, holizm.
MATERIALIZM:
-ð materialiÅ›ci uważajÄ…, że najbardziej fundamentalnym faktem życia spoÅ‚ecznego jest natura i organizacja siÅ‚
materialnych,
-ð w materialnym dyskursie pojawiajÄ… siÄ™ takie czynnik materialny jak: natura ludzka, zasoby naturalne,
geografia, siły wytwórcze, siły destrukcji,
-ð materialiÅ›ci dajÄ… pierwszeÅ„stwo skutkom przyczynowym, skutkom, problemom
IDEALIZM:
-ð najbardziej fundamentalnym faktem dot. spoÅ‚eczeÅ„stwa jest natura i struktura Å›wiadomoÅ›ci spoÅ‚ecznej,
-ð struktura spoÅ‚eczna może oddziaÅ‚ywać w rozmaity sposób: stanowiÄ…c tożsamoÅ›ci i interesy, pomagajÄ…c
aktorom znalez
ć wspólne rozwiązanie problemów, ustać zagrożenia itd.,
-ð nie jest to normatywny poglÄ…d na temat tego, jaki powinien być Å›wiat,
-ð nie zakÅ‚ada, że natura ludzka jest dobra, a nie że życie spoÅ‚eczne polega z istoty na współpracy,
-ð nie przyjmuje że podzielane wspólne idee nie stanowiÄ… obiektywnej rzeczywistoÅ›ci,
-ð nie zakÅ‚ada, że zmiana spoÅ‚eczna jest czymÅ› Å‚atwo zachodzÄ…cym czy też wgl. możliwym w danym spoÅ‚ecznie
skonstruowanym kontekście,
-ð nie znaczy to, że siÅ‚a i interes sÄ… nieważne, lecz raczej, że ich znaczenie i skutki zależą od idei, jakie żywiÄ…
aktorzy,
-ð idealiÅ›ci dajÄ… pierwszeÅ„stwo stosunkom konstytutywnym stanowiÄ…cym skutkom i problemom.
-ð
INDYWIDUALIZM
-ð twierdzi, że wyjaÅ›nienie w naukach spoÅ‚ecznych powinno być zredukowane do cech lub interakcji niezależnie
istniejÄ…cych jednostek ludzkich,
-ð przyjmuje wizjÄ™  od doÅ‚u do góry , czyli że wspina siÄ™ w górÄ™ wychodzÄ…c od ontologicznie pierwotnych
agentów?
-ð wiÄ™kszość indywidualistów traktuje tożsamoÅ›ci i interesy jako czynniki egzogenne, dane z zaÅ‚ożenia i zajmuje
się tylko następstwami zachowań,
-ð nie uznajÄ… istnienia żadnego stanowiÄ…cego wpÅ‚ywu, jakie systemowe struktury mogÅ‚yby wywrzeć na
państwach.
HOLIZM
-ð gÅ‚osi, że wpÅ‚ywy struktur spoÅ‚ecznych nie dajÄ… siÄ™ zredukować do niezależnie istniejÄ…cych agentów i ich
interakcji i że wpływy te obejmują konstrukcję agentów zarówno w sensie przyczynowym jak i stanowiącym,
-ð zakÅ‚ada koncepcjÄ™ życia spoÅ‚ecznego, którÄ… można okreÅ›lić jako  z góry na dół - czyli posuwa siÄ™ w dół
wychodząc od nieredukowalnych struktur społecznych,
-ð możliwość stanowienia  hipoteza charakterystyczna dla holizmu.
11) 4 szkoły teorii konstruktywizmu.
TEORIE KONSTRUKTYWISTYCZNE (4 SZKOA
Y):
1) Szkoła angielska: nie zajmuje się wprost kształtowaniem się tożsamości państwa ale traktuje system
międzynarodowy tak jak by był społecznością rządzącymi wspólnymi normami . T. Dunne argumentuje że
jest poprzedniczką współczesnej teorii konstruktywistycznej .
2) Szkoła społeczeństwa światowego: zajmuje się rolą kultury globalnej w konstruowaniu państw (Meyer 1980 ,
Thomas i inni 1987)
3) Postmoderniści pierwsi wprowadzili do badań SM współczesną teorie konstruktywistyczną i utrzymują
pozycje najbardziej gruntownych krytyków materializmu i racjonalizmu
4) Teoria feministyczna: wtargnęła niedawno w sposób znaczący do badań SM , dowodząc , że tożsamości
państw są konstruowane przez społeczne struktury płci kulturowej zarówno na poziomie narodowym jak i
globalnym .
12) rodzaje różnic: empiryczne, metodologiczne, ontologiczne.
Trzy interpretacje:
RÓŻNICA METODOLOGICZNA:
między racjonalizmem a konstruktywizmem polega na zadawaniu różnych pytań , a one nie muszą prowadzić do
istotnego konfliktu między nimi . Wszystkie teorie przyjmują coś jako dane i biorą one w nawias kwestie którymi
mogą zająć się inni.
Racjonaliści zajmują się tym jak bodz
ce środowiskowe wpływają na cenę zachowania.
>Metody i pytania nie determinują jednej teorii. Istnieją dwa sposoby wpływania pytań i metod na treść
teoretyzowania pierwszego rzędu.
>Neorealiści utrzymują ze interesy państwa wynikają z materialnej struktury anarchii .Z tego wynika że
fundamentalna struktura polityki międzynarodowej ma charakter raczej materialny niż społeczny. (teoria neoliberalna
reżimu)
RÓŻNICA ONTOLOGICZNA:
między racjonalistami a konstruktywistami jest to że dotyczy on ontologii czyli tego z jakiego rodzaju "czegoś"
zrobiony jest system międzynarodowy. Kratochwil i Ruggie dowiedli, że w teorii reżimu zachodzi sprzeczność
pomiędzy intersubiektywistyczną epistemologią, ukrytą w pojęciu reżimu a
indywidualistyczną ontologią racjonalistycznej teorii reżimu .
Książka opiera się na przekonaniu że mimo pozornej trudności zajmowania się nimi zagadnienia ontologiczne
są decydujące, gdy idzie o to jak myślimy i powinniśmy myśleć o życiu międzynarodowym . A także na tym ze
stosunków międzynarodowych dziś są niedostatecznie tego świadomi .
RÓŻNICA EMPIRYCZNA:
W debacie między racjonalistami a konstruktywistami występuje co najmniej dwa empiryczne zagadnienia .
Po pierwsze w jakiej mierze tożsamości i interesy państw są konstruowane przez struktury wewnętrzne a jakiej
systemowe . Jest to w zasadzie podejście neoliberalne. W takim stopniu w jakim odpowiedz
na pytanie będzie
brzmiała , że są inne konstruowane przez struktury systemowe , interesy państw będą endogenne wobec systemu
międzynarodowego. Teorie racjonalistyczne nie mają odpowiednich narzędzi do analizy endogennego formowania
się preferencji trzeba więc przywołać podejście konstruktywistyczne . W jakim stopniu tożsamości państw są stałe?
Racjonalizm zwykle zakłada ich stałość i gdyby miało to empiryczne uzasadnienie , mieli byśmy niezależny powód ,
żeby być racjonalistami w stosunku do systemu międzynarodowego
*zerówka: bud.17 sala: 1741A
*grupy/godz.
gr.1 >10:00
gr.2 >10:45
gr.3i4 > 12:00
gr.5i6 > 14.30
zaznaczam że za nic nie odpowiadamy ;p
Pozdro :)