606616848

104 KAZIMIERZ DOBROWOLSKI

we] Jadwigi¹, że rękopisy łacińskie Objawień cieszą się u nas od końca XIV stulecia poprzez cały następny wiek wielką wzięto-ścią², że wcześnie wreszcie pojawiają się w Polsce żywoty tej szwedzkiej patronki³. Kult jej znalazł też dość wcześnie trwały punkt oparcia w lubelskim klasztorze Brygidek założonym w r. 1426 przez Jagiełłę w podzięce za zwycięstwo grunwaldzkie⁴.

Inne teksty modlitewnika Aleksandra nie są już tak charakterystyczne, by dawały sposobność do dociekań nad kwestją ich wyboru. Dobiegłszy w ten sposób do kresu, zwróćmy jeszcze uwagę na stosunek zabytku londyńskiego do najstarszej książki polskiej: Hortulusa drukowanego w Krakowie u Unglera w r. 1513 lub 1514. Otóż jest rzeczą nader ciekawą, że większość tekstów modlitewnika Aleksandra weszła w przekładzie do pierwszego druku polskiego. Są to następujące teksty: 1) 15 modlitw św. Brygidy, 2) Hymn o 7 boleściach MB., 3) Stabat mater, 4) Część modlitw podczas podniesienia, 5) Część modlitw przed i po komunji, 6) Modlitwa Ad sanctitatis tue pedes. Widocznie Hortulus polski poprzedziła dłuższa ewolucja modlitewnika łacińskiego na naszym gruncie i w skład pierwszej książki polskiej weszły przedewszystkiem modlitwy cieszące się szczególniejszą wziętością w społeczeństwie. Do śledzenia tych kwestyj modlitewnik Aleksandra stanowi ważny pomnik.

1

J. Długosz, Hist. Pol. III, 532.

2

^s Tak ms. Bibl. Un. w Pradze 1521 z r. 1394 (J. Truchlak, Całalo-gus codicum manu scriptorum lał., Pragae 1905, I, 559; S. Kraft, Handskrifłer av Revelałiones sanctae Birgitłae i Prag, Nordisk Tidskrift for Bok-och Bibiio-teksvasen 1926, XIII, 155) i ms. B. J. 1259 z r. 1396, oba sporządzone w Pradze przez Jana Kropacza z Kłobucka; nadto np. ms. Ossol. 814, 1131; ms. B. J. 1263, 1399; ms. Bibl. Kap. w Krakowie 190 (Polkowski, 16). Na «Objawie-nia» Brygidy powołuje się też Długosz, Hist. Pol. III, 283, 318; 352—353 donosi o zgonie św. Brygidy i udziale Mateusza z Krakowa w staraniach o jej kanonizację.

3

⁵ Tak np. Ms. Bibl. Un. w Pradze 40, pisany «per manus Martini Alberti de Szatroczim Plocensis diocesis sub a. dni 1403», Truhlak I, 10; Kraft 157; ms. Lat. F. I, 128 z XV w.; ms. Lat. Q. XVII, 131, J. Korzeniowski, Zapiski... z rkps. Ces. Bibl. Publ. w Petersburgu, nr. 23, 250.

4

MP. III, 373—4; J. Długosz, Lib. Ben. III, 301—302. Enumeratio monasteriorum Ord. s. Birgitłae z drug. poł. XV w., Script. Rer. Suec. III, sect. 2, 297, wymienia też ten klasztor: «Item in Polonia in opido Lublis est unum monasterium ord. n. quod vocatur Marie Triumphus*.