Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu został utworzony Dekretem Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 1945 roku, zaś uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego miała miejsce 15 stycznia 1946 roku.
W skład Uczelni wchodzi siedemnaście wydziałów:
- Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
- Wydział Chemii
- Wydział Farmaceutyczny (Collegium Medicum w Bydgoszczy)
- Wydział Filologiczny
- Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej
- Wydział Humanistyczny
- Wydział Lekarski (Collegium Medicum w Bydgoszczy)
- Wydział Matematyki i Informatyki
- Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
- Wydział Nauk Historycznych
- Wydział Nauk o Zdrowiu (Collegium Medicum w Bydgoszczy)
- Wydział Nauk o Ziemi
- Wydział Nauk Pedagogicznych
- Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych
- Wydział Prawa i Administracji
- Wydział Sztuk Pięknych
- Wydział Teologiczny
Wydziały: Lekarski, Farmaceutyczny oraz Wydział Nauk o Zdrowiu tworzą Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, powstałe w wyniku włączenia ustawą z dnia 8 października 2004 r. Akademii Medycznej im. L. Rydygiera w Bydgoszczy do Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika jest uczelnią publiczną, działającą na podstawie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Wszystkie wydziały Uczelni posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, szesnaście uprawnionych jest do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego. W toruńskiej uczelni stopnie naukowe doktora można uzyskać w 28 dyscyplinach, a doktora habilitowanego w 23. Uczelnia jest sygnatariuszem Wielkiej Karty Uniwersytetów Europejskich, przyjętej 18 września 1988 r. w Bolonii.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu jest jedną z największych uczelni wyższych w Polsce pod względem potencjału naukowego, oferowanych kierunków i form kształcenia oraz liczby studentów. Uczelnia zatrudnia ponad 2 tys. nauczycieli akademickich, w tym 285 z tytułem naukowym profesora, 430 ze stopniem naukowym doktora habilitowanego oraz 1056 doktorów.
W roku akademickim 2015/2016 w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika na studiach stacjonarnych oraz niestacjonarnych kształci się 25088 osób, zaś na studiach doktoranckich 845 osób.
W roku akademickim 2015/2016 na 17 wydziałach UMK prowadzonych jest 99 kierunków studiów. W ofercie Uczelni znajduje się 28 rodzajów studiów doktoranckich oraz 29 studiów podyplomowych. Na UMK prowadzone są kierunki humanistyczne, społeczne, ekonomiczne, prawnicze, przyrodnicze, ścisłe, medyczne i artystyczne. Na kierunkach: lekarskim, chemii, zarządzaniu, analityce medycznej, fizjoterapii, pielęgniarstwie, ochronie środowiska, matematyce oraz turystyce i rekreacji oferowane są studia w języku angielskim.
W roku akademickim 2013/14 do oferty UMK wprowadzone zostały nowe kierunki: studia wschodnie, studia miejskie, geoinformacja środowiskowa (studia II stopnia) oraz lingwistyka stosowana: język francuski z językiem hiszpańskim. Od roku akademickiego