628033515

18 TOMASZ GOBAN-KLAS

„Wiedza o prasie — nauka społecznie zaangażowana”, w której zawarła program prasoznawstwa jako dyscypliny zorientowanej praktycznie ³⁷. Wiele jej stwierdzeń do dzisiaj zachowało aktualność, a w kilku wypadkach inne nauki społeczne dopiero obecnie dochodzą do podobnych wniosków. Przypomnijmy przeto najważniejsze myśli autorki, traktując je jako punkt wyjścia przy analizie przydatności wiedzy prasoznawczej dla praktyki prasowej.

„Instytucja naukowa — pisała Tetelowska — służąca swym dorobkiem praktyce gromadzi określony, w określony sposób w y-sełekcjonowany zasób wiedzy, która obok tego, że jest autentyczną wiedzą naukową, jest również (czy może być) wykorzystywana w celu usprawnienia działania społecznego i którą, z tego właśnie względu, zalicza się do tzw. nauk stosowanych. Służebność jej polega przede wszystkim na tym, że zaspokaja — na drodze świadomego doboru i hierarchizacji tematów badawczych — praktyczną potrzebę orientacji w ściśle wyznaczonym zakresie, a pomija gromadzenie tej, która nie może być ani bezpośrednio, ani pośrednio wykorzystana w działaniu prasowo-wydawni-czym, jak np. zbyt odległa historia zjawisk czy ogólne dzieje danego wycinka wiedzy ludzkiej” ³⁸.

Oczywiście nie każdy rodzaj wiedzy naukowej okazuje się jednakowo przydatny w działaniu. Tetelowska przedstawia w swej rozprawie szeroką, jednocześnie teoretycznie i praktycznie ukierunkowaną koncepcję uprawiania prasoznawstwa. Pisze bowiem: „Jeśliby więc rozszerzyć postawione na wstępie pytanie: co to znaczy, że nasz?. nauka służy praktyce, i zapytać, czym ona jej służy, odpowiemy:

1.    wiedzą o tym, co jest lub zachodzi obecnie w określonym wycinku procesu masowego przekazu informacji (...);

2.    wiedzą ogólną o obiektywnych koniecznościach (...) Zadaniem instytucji naukowej jest przede wszystkim dostarczenie wiedzy ogólnej o skutkach oddziaływania (...) prasy na społeczeństwo;

3.    zaleceniami, jakie postępowanie w danej sytuacji jest wskazane. Jest to wiedza o charakterze technologicznym (...) Inaczej, jest to wdrażanie wniosków uzyskanych na drodze poznania skuteczności danego działania ludzkiego w celu jego zmiany dla zwiększenia skuteczności” ³⁹.

Tak rozwijana wiedza naukowa prowadzi — używając słów Tete-lowskiej — do tworzenia „szczególnego rodzaju technologii, której celem jest służenie realizowaniu potrzeb praktycznych, określonych przez obiektywne potrzeby”⁴⁰. O użyteczności badań decyduje zatem ich dostoso-

³⁷    Rozprawa ta została przedstawiona na międzynarodowej konferencji zorganizowanej w 1966 r. z okazji X-lecia Ośrodka Badań Prasoznawczych, a potem wydrukowana w tomie „Społeczna użyteczność wiedzy o prasie” (OBP, Kraków 1967) oraz przedrukowana w zbiorze Autorki: Szkice prasoznawcze. OBP, Kraków 1972. Z tej ostatniej pozycji zaczerpnięto wszystkie niżej podane cytaty.

³⁸    I. Tetelowska: Op. cit., s. 75.

³⁹    Ibidem, s. 78—79.

⁴⁰    Ibidem, s. 81.