20 TOMASZ GOBAN-KLAS
pytania, bez względu na ich znaczenie i przesłanki wyboru. Jak twierdzą kompetentni autorzy, „mniemanie takie byłoby jednak niesłuszne, bowiem najistotniejszym zadaniem badawczym jest wybór przedmiotu badań, następnie sprawdzenie celowości badania, na koniec właściwe sformułowanie zagadnienia” 46.
Dla rozwijania wiedzy prasoznawczej niezbędne jest znalezienie bardziej zwartego zadania badawczego, niż tylko służenie celom praktycznym. Takim zadaniem — scalającym i organizującym programy badawcze — może być doskonalenie polityki prasowej, pojmowanej jako działanie całego systemu prasowego. Wówczas naczelnym celem prasoznawstwa byłoby dostarczanie informacji naukowej niezbędnej dla doskonalenia tej polityki, a kryteria wyboru tematów byłyby dwa: doniosłość aktualnych problemów tej polityki oraz potrzeba ich naukowego rozeznania. Ocena przydatności praktycznej badań prasoznawczych jest wówczas całościowa — w jakiej mierze stanowią one podbudowę całej polityki prasowej, a nie tylko niektórych jej elementów.
Skoro badania prasoznawcze mają być podporządkowane potrzebom informacyjnym polityki prasowej, to należy najpierw określić przedmiot tej polityki, a następnie wskazać na jej zasadnicze elementy oraz podać zakres zagadnień wymagających naukowej analizy. Zacznijmy od przedstawienia przedmiotu polityki prasowej.
Przez politykę prasową należy rozumieć ogół norm i zasad kierujących działaniem prasy na wszystkich szczeblach, poczynając od ogólnego kierownictwa politycznego, a kończąc na różnego typu poziomach wykonawczych. Jako złożone działanie społeczne może ona — dla celów analitycznych — zostać podzielona na dwa główne etapy: ustalania i wyznaczania celów polityki prasowej oraz ich realizowania i osiągania 47.
Wyznaczanie celów polityki prasowej opiera się na przesłankach trojakiego rodzaju: zespole nadrzędnych wartości, które ukierunkowują działanie i stanowią jego cel perspektywiczny (przesłanka ideologiczna), istniejących potrzebach społecznych i jednostkowych (przesłanka socjologiczna) oraz na istniejących warunkach (przesłanka rzeczowa).
Wbrew potocznym mniemaniom, naukowa analiza jest potrzebna nie tylko przy wyznaczaniu środków działania, lecz również i jego celów. Na ogół bowiem cel perspektywiczny nie jest ściśle sprecyzowany, ale należy go dopiero wywieść z przyjętej ideologii, co winno następować zgodnie z zasadami metody naukowej. Stąd prymarnym zadaniem badań prasoznawczych jest ekspertyza aksjologiczna, tzn. określenie systemu wartości odnoszących się do zadań prasy a wynikających z ideologii marksistowsko-leninowskiej. Ekspertyza ta może dotyczyć różnych płaszczyzn relacji systemu wartości wobec rzeczywistości społecznej. Może chodzić o ustalenie relacji strukturalnej, tj. odniesienie do całego systemu społecznego; ideologicznej, tj. odniesie-
•** Z. Wasiutyński, W. Ga s pars ki: Zagadnienie przejścia od wyników prac badawczych do praktycznej realizacji w technice. Prakseologia 1968 nr 28, s. 198.
47 E. Leniewicz. Op. cit., s. 104.