628033533

20 TOMASZ GOBAN-KLAS

pytania, bez względu na ich znaczenie i przesłanki wyboru. Jak twierdzą kompetentni autorzy, „mniemanie takie byłoby jednak niesłuszne, bowiem najistotniejszym zadaniem badawczym jest wybór przedmiotu badań, następnie sprawdzenie celowości badania, na koniec właściwe sformułowanie zagadnienia” ⁴⁶.

Dla rozwijania wiedzy prasoznawczej niezbędne jest znalezienie bardziej zwartego zadania badawczego, niż tylko służenie celom praktycznym. Takim zadaniem — scalającym i organizującym programy badawcze — może być doskonalenie polityki prasowej, pojmowanej jako działanie całego systemu prasowego. Wówczas naczelnym celem prasoznawstwa byłoby dostarczanie informacji naukowej niezbędnej dla doskonalenia tej polityki, a kryteria wyboru tematów byłyby dwa: doniosłość aktualnych problemów tej polityki oraz potrzeba ich naukowego rozeznania. Ocena przydatności praktycznej badań prasoznawczych jest wówczas całościowa — w jakiej mierze stanowią one podbudowę całej polityki prasowej, a nie tylko niektórych jej elementów.

Skoro badania prasoznawcze mają być podporządkowane potrzebom informacyjnym polityki prasowej, to należy najpierw określić przedmiot tej polityki, a następnie wskazać na jej zasadnicze elementy oraz podać zakres zagadnień wymagających naukowej analizy. Zacznijmy od przedstawienia przedmiotu polityki prasowej.

Przez politykę prasową należy rozumieć ogół norm i zasad kierujących działaniem prasy na wszystkich szczeblach, poczynając od ogólnego kierownictwa politycznego, a kończąc na różnego typu poziomach wykonawczych. Jako złożone działanie społeczne może ona — dla celów analitycznych — zostać podzielona na dwa główne etapy: ustalania i wyznaczania celów polityki prasowej oraz ich realizowania i osiągania ⁴⁷.

Wyznaczanie celów polityki prasowej opiera się na przesłankach trojakiego rodzaju: zespole nadrzędnych wartości, które ukierunkowują działanie i stanowią jego cel perspektywiczny (przesłanka ideologiczna), istniejących potrzebach społecznych i jednostkowych (przesłanka socjologiczna) oraz na istniejących warunkach (przesłanka rzeczowa).

Wbrew potocznym mniemaniom, naukowa analiza jest potrzebna nie tylko przy wyznaczaniu środków działania, lecz również i jego celów. Na ogół bowiem cel perspektywiczny nie jest ściśle sprecyzowany, ale należy go dopiero wywieść z przyjętej ideologii, co winno następować zgodnie z zasadami metody naukowej. Stąd prymarnym zadaniem badań prasoznawczych jest ekspertyza aksjologiczna, tzn. określenie systemu wartości odnoszących się do zadań prasy a wynikających z ideologii marksistowsko-leninowskiej. Ekspertyza ta może dotyczyć różnych płaszczyzn relacji systemu wartości wobec rzeczywistości społecznej. Może chodzić o ustalenie relacji strukturalnej, tj. odniesienie do całego systemu społecznego; ideologicznej, tj. odniesie-

•** Z. Wasiutyński, W. Ga s pars ki: Zagadnienie przejścia od wyników prac badawczych do praktycznej realizacji w technice. Prakseologia 1968 nr 28, s. 198.

⁴⁷ E. Leniewicz. Op. cit., s. 104.