6295504514

145

Ochrona środowiska

Deklaracja sztokholmska (zwana też deklaracją końcową), przyjęta w 1972 roku podczas konferencji w Sztokholmie, nie tylko bezpośrednio wskazywała na poszczególne komponenty środowiska naturalnego, w którym człowiek żyje, ale także precyzowała zasady dysponowania i użytkowania nimi oraz częściowo wpłynęła na ukształtowanie się współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochronie środowiska. Na szczególną uwagę zasługuje to, że na konferencji ochrona środowiska została podniesiona do rangi podstawowej funkcji państwa. Dodatkowo pojawił się nowy termin: polityka ochrony środowiska jako integralna część polityki państwowej¹.

Dwadzieścia lat po konferencji w Sztokholmie odbyła się kolejna światowa konferencja, zorganizowana pod auspicjami ONZ. W 1992 roku w Rio de Janeiro spotkali się przedstawiciele 179 państw, którzy przyjęli następujące dokumenty:

1)    Deklarację z Rio w spraw ie Środow iska i Rozwoju, zwaną Kartą Ziemi²;

2)    Globalny Program Działań - Agenda 21;

3)    obszerny program działań dotyczący ogólnoświatowego zrównoważonego rozwoju -deklarację wytyczającą kierunki zrównoważonego rozwoju lasów wszystkich typów, ich ochrony i użytkowania, mających duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego i podtrzymania wszelkich form życia oraz dwie ważne konwencje (w skrócie deklaracja o ochronie lasów);

4)    (negocjowane oddzielnie, choć równolegle z przygotowaniami do Szczytu Ziemi): ramową konwencję ONZ w sprawie zmian klimatu i konwencję o różnorodności biologicznej.

W przeciwieństwie do konferencji sztokholmskiej, konferencja z Rio de Janeiro nie wpłynęła w stymulujący sposób na prace podmiotów stosunków międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska. Bardzo często podkreśla się, że nie tylko urzeczywistnianie postanowień i zaleceń konferencji z 1992 roku napotykało opór, ale również pogłębienie „chaosu kompetencyjnego narastającego w sferze ekologii”. Nie zostały sprecyzowane kompetencje i rola utworzonych przy ONZ na mocy konferencji z Rio Komisji Zrównoważonego Rozwoju (Commission for Sustainable Developinent, CSD) oraz Światowego Funduszu Środowiska (Global Enviromnental Fund, GEF), co uniemożliwiało określenie relacji pomiędzy wieloma organizacjami i instytucjami, jak np. UNEP, GEF, CSD. Jest przy tym oczywiste, że ten stan rzeczy przyczynił się jednocześnie do braku „koordynacji licznych programów zajmujących się ochroną środowiska, co zmniejszyło ich skuteczność oraz podważyło wiarę w międzynarodowe wysiłki”³.

W celu przywrócenia zaufania organizacji międzynarodowych, instytucji oraz opinii światowej do potrzeby funkcjonowania międzynarodowy ch mechanizmów służących ochronie środowiska, na przełomie września i sierpnia 2002 roku odbył się w Johannesburgu Szczyt Rio+10. Przewidywano, iż spotkanie to przyczyni się do szerszej promocji zasady

1

   R. Paczuski, Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 2000, s. 32.

2

   Deklaracja z Rio zawierała 27 zasad, które stanowiły rozwinięcie i jednocześnie kontynuację zasad przyjętych na konferencji sztokholmskiej z 1972 roku. Podkreślano, że: „Prawo do rozwoju musi być egzekwowane tak, aby sprawiedliwie uwzględnić rozwojowe i środowiskowe potrzeby obecnych i przyszłych pokoleń’". Dokumenty Końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych, „Środowisko i Rozwój”, Rio de Janeiro, 3-14 czerwca 1992 r., „Szczyt Ziemi”, Warszawa 1993, s. 13. Ostateczna wersja Karty Ziemi zatwierdzona w 2000 roku.

3

   S. Kozłowski, Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku. Warszawa 2000, s. 74.