6700450046

Profi dr bab. Bogdan Klepacki w trakcie wykładu

życia Uczelni

(zboża, zwierzęcej) do nakładów pracy skłaniały ludzi do poszukiwania lepszych pastwisk, czy obszarów o lepszej glebie, czy stosunkach wodnych.

Ekonomia staje się przedmiotem zainteresowania człowieka wówczas, gdy małej; zasoby (ogółem lub na jedną osobę), stąd w obecnym rozumieniu nic interesowała człowieka w okresach dawnych, kiedy nie było ograniczenia pastwisk czy ziemi uprawnej, nie było też praktycznie kapitału. W miarę potrzeby można było przenieść się w inne miejsce, na inne pastwisko lub wypalić kolejny obszar lasów. Rachunek ekonomiczny w rolnictwie mógł się pojawić wtedy, gdy zc względu na zagęszczanie ludności oraz kontrolę własności wprowadzono koszty środków produkcji, które uzyskały określoną cenę. Na pewnym etapie rozwoju nic można było kogoś wypędzić z jego ziemi, czy też zmusić do pracy niewolniczej lub feudalnej. Pojawiła się cena ziemi (cena sprzedaży lub czynsz gruntowy), a także pracy (płaca wraz z innymi obciążeniami), jak również upowszechniły się zewnętrzne środki produkcji (maszyny, urządzenia, materiały budowlane, a następnie pasze, chemikalia itd.). Kolejno zanikały bowiem dobra „wolne”, dostępne ogólnie za darmo. Warto wspomnieć, że w naszych czasach w coraz mniejszym stopniu dobrami wolnymi są: powietrze (koszt filtrów w fabrykach, opłaty klimatyzacyjne w miejscowościach uzdrowiskowych, a nawet całych państwach), czy woda (za wodę i jej dostawę płacimy prawie wszyscy, ale koszt wody to także np. koszt budowy oczyszczalni ścieków).

Człowiek zawsze dążył do jak najlepszego wykorzystania użytkowanej ziemi i innych, początkowo bardzo prymitywnych środków produkcji. Nie można jednak tego utożsamiać zc współczesnym rozumieniem ekonomiki rolnictwa oraz gospodarstw i produkcji. B. Strużek [1964] stwierdza, że można wyróżnić trzy podstawowe etapy rozwoju myśli ekonomiczno--rolniczej, a mianowicie:

•    okres przednaukowy, a więc czas od początków aktywności gospodarczej człowieka w rolnictwie do późnego feudalizmu,

•    okres kształtowania się naukowych podstaw ekonomiki rolniczej, zwykle lokowany w okresie od połowy XVI do połowy XIX wieku,

•    okres z zastosowaniem metod naukowych, od połowy XIX wieku do współczesności.

W starożytności w różnych krajach i regionach geograficznych, a zwłaszcza takich jak Chiny, Egipt, Grecja czy Rzym, ukazywały się opracowania dotyczące gospodarowania w rolnictwie, organizacji gospodarstw, czy też elementów zarządzania. Podobnie było w na ogół niedocenianym średniowieczu i kolejnych fazach rozwoju społecznego Europy.

Najczęściej były to opisy sposobu gospodarowania, rozważania dotyczące zalet gospodarki naturalnej, czy produkcji zwierzęcej, a także różnego rodzaju raporty czy zalecenia z zakresu zarzadzania folwarkiem. Można je określić jako podejście mikroekonomiczne, na szczeblu gospodarstw. Pojawiały się jednak też inne opracowania, np. dotyczące przewagi gospodarstw dużych nad małymi, zagadnień niewolnictwa, a w późniejszym okresie - maksymalizacji feudalnej renty gruntowej. Z prac polskich najbardziej znane to Gospodarstwo - Anzelma Gostom-skiego (XVI wiek), choć znaczące pozycje stanowiły np. Wielniak albo gospodarstwo rolne - A. Zbylitowskiego, Memoriale oeco-nomikum Zawadzkiego, czy Oeconomika ziemiańska generalna -J. Hauera (wiek XVII).

Jako okres tworzenia naukowych podstaw rozwoju ekonomiki rolnictwa uważa się na ogół wieki od XVII do XIX. W tym okresie pojawiło się kilka nurtów w ekonomii ogólnej, takich jak merkantylizm, fizjokra-tyzm, czy ekonomia klasyczna. Przedstawiciele merkantylizmu (zwłaszcza niemieckiego odłamu - kameralizmu) zajmowali się ekonomiką, czyh pomnażaniem majątku prywatnego oraz szczegółowymi naukami kameralnymi, zajmującymi się użytkowaniem i pomnażaniem bogactwa narodowego. Ich zdaniem naczelnym motywem działania w rolnictwie powinna być maksymalizacja przychodu pieniężnego, z uwzględnieniem aktualnych potrzeb rynku, a nie tradycji. Polscy mcrkantyliści podkreślali znaczenie rolnictwa, twierdząc, że jego rozkwit warunkuje rozwój działów pozarolniczych. Postulowali też oczynszowanic chłopów, organizacje gospodarstw wzorcowych itd.

Najbardziej bezpośrednio do rolnictwa odnosił się kierunek fizjokratyczny, w którym uznano, iż jedynym źródłem bogactwa

11