683539621

wygodne i higieniczne, na pewno nikt wcześniej z nich nie korzystał... Mamy wątpliwości, jakże więc ma ich nie mieć uczeń? [Sobczyk 1998a, s. 289].

Najnowszym nurtem ekofilozofii jest kierunek głębokiej filozofii ekologicznej (filozofia biocentryczna, ekozofia), stworzony przez Norwega Ame Naessa. Zaproponował on nowy punkt widzenia, nowy sposób myślenia, a nade wszystko działania. Nurt ten odrzuca antropocentryzm i zakłada równoprawność człowieka z innymi elementami przyrody. Przymiotnik głęboka nie oznacza przeciwstawiania się filozofii płytkiej, lecz wynika stąd, że zakłada zadawanie sobie głębokich pytań i pracę nad sobą, nad swoim charakterem i postępowaniem [Kalinowska 1993, s. 81]. Ideą filozofii głębokiej jest całościowe widzenie przyrody i człowieka oraz łączących ich relacji. Kładzie ona nacisk na myślenie o charakterze syntetycznym, otwartym na zjawiska nie mieszczące się w dotychczasowych systemach wiedzy. Dla ekologów tej orientacji sfera emocji i wrażeń jest równie istotna jak czynności i uzdolnienia intelektualne [Korpo-rowicz 1994, s. 58]. Filozofia głęboka zakłada powrót do natury, prostą symbiozę człowieka z przyrodą (inkluzjonizm). Postuluje równość wszystkich istot i ograniczanie potrzeb człowieka. Wiele kontrowersji wzbudza odrzucenie postępu naukowo-technicznego przez zwolenników tego nurtu. Największe jednak opory wywołuje zasada równości wszystkich istot (egalitaryzm ekologiczny). Przeciwnicy tego nurtu twierdzą, że ludzie wymarliby z głodu, gdyby stosowali się dosłownie do tej zasady (nie mieliby prawa niczego zabijać). Filozofia Naessa wprowadza do ekozofii zasadę odpowiedzialności: prawo do życia jest jedno, lecz potrzeby życiowe najbliższych i odpowiedzialność za nich są na pierwszym miejscu [Kalinowska 1993, s. 83].

Porównanie cech światopoglądu ekologicznego z cechami współczesnej filozofii życia przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Cechy cywilizacji współczesnej i alternatywnej [Waloszczyk 1995]

Dominujący paradygmat cywilizacji	Cechy cywilizacji alternatywnej
Antropocentryzm Człowiek jest panem natury. Jej wartość mierzy się użytecznością dla człowieka. Natura jest magazynem surowców. Postawa dominacji, eksploatacji	Ekocentryzm Człowiek jest cząstką natury. Istoty pozaludzkie i ekosystemy mają wewnętrzną wartość i równe prawo do istnienia. Osobną wartością jest ich bo-

25