7025753126

13

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 17, 2008

MIROSŁAW BEREZIŃSKI,

DARIUSZ WAGNER

Instytut Badań Systemowych PAN, Warszawa

KAPITAŁ SPOŁECZNY - POJĘCIE NOWE CZY ZAPOMNIANE

Streszczenie

Przeprowadzono krytyczną analizę definicji pojęcia kapitału społecznego, podanych przez Bourdieu i Colemana. Zwrócono uwagę na nieprawidłowość bezpośredniego przenoszenia na grunt europejski koncepcji kapitału społecznego, sformułowanych w innych kręgach cywilizacyjnym i kulturowych. Pokazano wkład europejskich szkół filozoficznych, socjologicznych i ekonomicznych, w tym polskiej, w sformułowanie teorii kapitału społecznego. Wskazano na potrzebę dostosowania tej teorii do specyfiki cywilizacji europejskiej oraz kultur narodowych poszczególnych krajów. Sformułowano podstawowe postulaty, które powinny być uwzględnione w tych teoriach.

Słowa kluczowe: potencjał społeczny, kapitał społeczny, społeczeństwo, kultura, praca fizyczna i intelektualna

1. Wprowadzenie

We współczesnej literaturze naukowej dotyczącej ekonomii, zarządzania i organizacji bardzo często używane są pojęcia typu: społeczeństwo sieciowe, społeczeństwo informacyjne, gospodarka oparta na wiedzy, kapitał ludzki, kapitał społeczny itp. Autorzy wielu z tych prac - wychodząc z różnych przesłanek i spodziewanych zastosowań - posługują się różnymi definicjami pojęć, co może prowadzić do błędnych interpretacji. Dość często nie bierze się też pod uwagę prac, które powstały w przeszłości, a w których trzeba upatrywać źródeł obecnych teorii. Wydaje się więc uzasadnione podjęcie próby osadzenia teorii kapitału społecznego na fundamencie tych prac, wyjaśnienie znaczenia stosowanych w niej pojęć i wskazanie źródeł rozbieżności różnych definicji, zwłaszcza podstawowego dla niej pojęcia kapitału społecznego.

W wielu pracach z dziedziny kapitału społecznego stosowane jest podejście reprezentujące czysto ekonomiczny punkt widzenia, a mówiąc dokładniej - punkt widzenia towarzystw ubezpieczeniowych, które zrozumiały, że o wartości firmy decyduje w dużej mierze jej kapitał społeczny (zob., np., [1]). Towarzystwa te - co jest w pełni uzasadnione - dążą do wyrażenia wartości całego kapitału społecznego firmy i jego składowych w jednostkach monetarnych. Konsekwencją tego jest zawsze wybór określonego aparatu matematycznego i przyjmowanie addytywności wartości kapitału społecznego. Takie podejście jest w wielu przypadkach w pełni uzasadnione, chociaż - naszym zdaniem - nie wyczerpuje wszystkich istotnych cech kapitału społecznego. Do modelowania tego zjawiska i jego dynamiki trzeba opracować nowe metody i nową arytmetykę, uwzględniającą nieaddytywność kapitału społecznego.