70520193
Szkice
Hasłową metodę formalną, czyli morfologiczną, utrwaliły zarówno metateoretycz-ne wypowiedzi samych adeptów szkoły i ówczesne rozumowane bibliografie rosyjskiego literaturoznawstwa24, jak wystąpienia krytyczne wobec „naukowego salie-ryzmu”2> oraz późniejsze oceny formalistycznej spuścizny w światowym literaturoznawstwie26.
Za prawodawcę synonimicznych użyć pojęć „formalny” i „morfologiczny” uznaje się Borisa Eichenbauma, który w monografii o kompozycyjnych i stylistycznych chwytach Tołstoja odsłania! swój metodologiczny warsztat: „metodę tę zwykło się u nas opatrywać mianem «formalnej», chociaż chętniej przydałbym jej nazwie morfologicznej, w odróżnieniu od innych (psychologicznej, socjologicznej itd.), dla których przedmiotem badania jest nie sam utwór artystyczny, lecz jakoby «od-zwierciedlana» w nim rzeczywistość”2Eichenbaumowska konwersja pojęciowa niosła podwójną korzyść: umożliwiała wycofanie niejednoznacznego i deprecjonującego epitetu „formalny”, a zarazem oferowała adekwatne i precyzyjne określenie nowej metody analizy28. Moment morfologicznego przełomu w badaniach literackich - „nie osobistego i nie przypadkowego, ale znamiennego i organicznego” zarejestrował Eichenbaum, unaoczniając metodologiczne i stylistyczne roz-pęknięcie zbioru Skwoz' litieratum29.
24// Zob. m.in. A. Bagrij FormaUnyj mietod w litieraturie (bibliografija), Wladikawkaz 1924; S. Bałuchatyj Tieorija litieratury. Annotirowannaja bibliografija. I. Obszczije woprosy, Leningrad 1929, s. 60-70.
— Z Zob. m.in. P. Miedwiediew Uczenyj salerizm (O format nom (morfołogiczeskom) mietodie) [1925], M. Bachtin (Pod maskoj) Friejdizm. FormaUnyj mietod w litieraturowledienu. Marksizm i fiłosofija jazyka. StaUi, sostaw., tiekstołogiez. podgot.
I. Pieszkowa, kommient. W. Machlina, I. Pieszkowa, Moskwa 2000, s. 6-17, s. 6, 7,
16, 17; I. Oksenow NieskoUko słów o tak nazywajemom formaUnom (morfołogiczeskom) mietodie, w: O kompozicii „DwienadcatL y „Kniga i Riewolucija” 1923, nr 1(25);
M. Bachtin Kzooprosam mietodołogii estetiki słowiesnogo tworczestwa oraz komentarze
N. Nikołajewa, w: M. Bachtin Sobramje soczinienij, t. 1: Fiłosofskaja estietika 1920-ch godozcy ried. S. Boczarow, N. Nikołajew, Moskwa 2003, s. 267 i 742.
26/" Zob. m.in. Morfołogiczeskij (formaUnyj) mietod w litieraturowiedienii (istoriko-
bibliograficzeskaja sprawka), w: Chriestomatija po tieorieticzeskomu litie rat u row ledieniju, izd. podgotow. I. Czernow, Tartu 1976; V. Toporov, A Few Remarks..., s. 252;
V. Erlich Russian Formalism. Ilistory-Doclrine, with a Preface by R. Wellck,
The Hague 1955, s. 145, 217, 219; P. Steiner, S. Davydov The Biological Metaphor...
2/// B. Eichenbaum Mołodoj Tołstoj, Peterburg/Bcrlin 1922, s. 8.
28/ W. Szkłowskij Pamiatnik naucznojoszybkie [1930], „Nowoje Litieraturnoje Obozrienije” 2000 nr 44, s. 155.
~(J// Zob. B. Eichenbaum Priedisłozvijey w: tegoż Skwoz>litieraturu. Sbormk statiej [1924], ed. byC.H. Van Schooneveld, ’S-Gravenhage 1962, s. 3. Estetykę morfologiczną reprezentowały w zbiorze szkice: Kak sdiełana „SzinieT” Gogoljay artykuły: O Lwie Tołstomy O kńzisach Tołstogo, O tragiedii i tragiczeskom, Illuzija skaza Probliema poetiki Puszkina, O prozie M. Kuzminay Miełodika sticha, Sudyba Błokay Niekrasow.
Wyszukiwarka