7682570604

1. Publikacje o charakterze ogólnopolskim

Prace dotyczące stanu wojennego w Polsce mają w dużej mierze charakter przyczynkowy. Jest to problematyka w większości jeszcze nie przebadana i nie opracowana, zarówno w przypadku zagadnień o charakterze ogólnopolskim, jak i dotyczących poszczególnych regionów. Poniżej zostanie przedstawiony wybór najważniejszych pozycji traktujących w całości lub też w części o stanie wojennym. Omówione poniżej publikacje zwarte opisują przede wszystkim sam przebieg stanu wojennego. Przedstawienie bibliografii prac ukazujących genezę stanu wojennego wymaga odrębnego opracowania. Pominięte też zostały - z uwagi na wtórny w większości charakter - opracowania obcojęzyczne¹.

1.1 Materiały archiwalne

Podstawowe znaczenie dla badacza zajmujące się stanem wojennym mają następujące archiwa i znajdujące się tam zespoły akt:

Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN posiada materiały archiwalne byłego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1980-1983 (w tym oryginalne materiały NSZZ „Solidarność” i opozycji z tego okresu). Pozwalają one poznać działania resortu spraw wewnętrznych w ramach przygotowań do stanu wojennego oraz w jego trakcie.

Archiwum Akt Nowych dysponuje materiałami Komitetu Centralnego PZPR (w tym aktami sekretariatów poszczególnych sekretarzy i archiwalia poszczególnych Wydziałów, np. Administracyjnego, Nauki i Oświaty czy Ideologicznego; w chwili obecnej część materiałów nie jest jeszcze udostępniana, np. Wydziały - Społeczno-Zawodowy i Zagraniczny) oraz archiwaliami byłego Urzędu Rady Ministrów, przekazanymi z Archiwum Akt Jawnych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (w tym aktami z gabinetów prezesów Rady Ministrów i biur RM, np. ds. współpracy ze związkami zawodowymi). Dostarczają one ważnych informacji o działalności partii i władz państwowych na początku lat 80-tych.

Archiwum Akt Jawnych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów posiada archiwalia byłego Urzędu Rady Ministrów (w tym mikrofisze z przekazanych do AAN oryginałów, normatywy URM z lat 1980-1983 oraz meldunki, tzw. Dysory (czyli informacje Dyżurnego Sztabu Operacyjnego Rządu) z okresu od końca marca 1981 r. do grudnia 1983 r. Dokumenty te ilustrują działalność Rady Ministrów w latach 1980-1983.

Archiwum MSWiA dysponuje archiwaliami byłego Rzecznika Prasowego Rządu J. Urbana. Pozwalają one prześledzić działalność propagandową rządu.

Centralne Archiwum Wojskowe, Archiwum Instytucji MON, Archiwa Wojsk Lądowych (Warszawa, Wrocław, Toruń) i pozostałe, posiadają materiały wytworzone przez Ministerstwo Obrony Narodowej i jednostki Wojska Polskiego. Umożliwiają one poznanie działań sił zbrojnych w latach 1980-1983.

Zarówno w BUiAD IPN, jak też w AAN znajdują się przekazane niedawno z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów tajne (do niedawna) części materiałów byłego Urzędu Rady Ministrów. Niestety zostały one przekazane bez ewidencji (płyty CD).

W Archiwum Centralnego Zarządu Zakładów Karnych w Warszawie znajdują się teczki akt Ministerstwa Sprawiedliwości poświęcone tzw. ośrodkom odosobnienia z lat 1981-1982. Zawierają rozporządzenia o powoływaniu i likwidacji poszczególnych obozów internowania, postępowaniu służb więziennych wraz z regulaminami dla internowanych. Wśród ważnych dokumentów wymienić należy wykazy obozów internowania z terenu całej Polski, imienne listy internowanych oraz różnego typu dane statystyczne dotyczące osób tam osadzo-

5

1

Do wyjątków wartych wspomnienia należą wspomnienia gen. W.a Jaruzelskiego, Les chaines et le refuge, Paris: 1992, które różnią się zawartością od napisanych po polsku książek tego autora.