7808335456

LIDIA MARSZAŁEK UKSW, Warszawa

STAN ZASPOKOJENIA POTRZEB ROZWOJOWYCH DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO JAKO WYZNACZNIK JEGO ODPORNOŚCI PSYCHICZNEJ

Osobowość jednostki kształtuje się w toku jej całego życia. Spełnia ona funkcję kierowania całym postępowaniem człowieka, sama natomiast tworzy system względnie trwałych nastawień, oczekiwań i przekonań. Dla utrzymania wewnętrznej równowagi osobowości konieczne jest zaspokajanie specyficznych potrzeb człowieka, ukształtowanych w trakcie rozwoju. Stan zaspokojenia potrzeb jest też ważnym wyznacznikiem odporności psychicznej na sytuacje trudne, które są czymś naturalnym w życiu każdego człowieka. Od wczesnego dzieciństwa ludzie przeżywają stany zagrożenia, deprywacji, utrudnień i konfliktów. Sytuacje trudne wymagają zwiększonej mobilizacji psychicznej i fizjologicznej, wywołują więc podniecenie emocjonalne. Odporność emocjonalna to niska podatność na wchodzenie w stan emocjonalnego podniecenia, natomiast odporność psychiczna na sytuacje trudne polega na umiejętności znoszenia powstałych negatywnych emocji bez zakłóceń w zachowaniu. Poziom odporności psychicznej można więc określić wielkością emocji, przy których człowiek potrafi funkcjonować bez zakłóceń w zachowaniu, czyli przechodzenia do reakcji nieadekwatnych z punktu widzenia celu swojego działania (Tyszkowa 1972, s. 33).

"N T • jesteśmy w stanie usunąć wszelkich trudności i sytuacji wzbudzają--L \ -LC cych napięcie z życia dziecka - po zlikwidowaniu jednych pojawiają się kolejne, dotąd nieprzewidziane. Celem więc oddziaływania pedagogicznego powinno być kształtowanie w dziecku odpowiedniej odporności i siły psychicznej dla przeciwstawienia się zewnętrznym przeszkodom i znoszenia własnego napięcia psychicznego. W wypadku dziecka z dysfunkcją, odporność psychiczna jest cechą szczególnie pożądaną. Dzieje się tak głównie z uwagi na to, że sam fakt niepełnosprawności częstokroć jest istotną przyczyną powstawania sytuacji trudnych i napięć psychicznych, wywołanych nie tylko obiektywną sytuacją fizycznego uszkodzenia, ale również reakcjami otoczenia na niepełnosprawność dziecka.

Z pedagogicznego punktu widzenia problem kształtowania odporności psychicznej dzieci z dysfunkcjami jest więc niezmiernie ważny, jednak wciąż nie do końca opracowany. Istnieją jedynie nieliczne prace i badania w tym zakresie. Znane są jednak ogólne wyznaczniki odporności psychicznej - jednym z nich jest stan zaspokojenia potrzeb rozwojowych (Tyszkowa 1972).

180

SZKOŁA SPECJALNA 3/2006