7921506558

komórkowe, sieci neuronowe, etc.

W układach samoorganizujących mamy poziomy organizacji - części układu tworzą swoje nadrzędne poziomy organizacji o odmiennych własnościach emergentnych. Różne poziomy organizacji mogą powstawać w układach dzięki samoorganizacji (komórki, organizmy, społeczeństwa) albo mogą być wytworzone, jak samochód.

Typowymi cechami układów samoorganizujących są:

•    brak centralnego sterowania (współzawodnictwo),

•    dynamiczna zmienność układu (ewolucja czasowa),

•    fluktuacje układu (w kierunku znajdowania najlepszej opcji),

•    łamanie symetrii (zubożenie symetrii przestrzeni stanów),

•    niestabilność, wielokrotność stanów równowagowych (atraktorów),

•    krytyczność (przemiany fazowe z efektem progowym),

•    uporządkowanie układu obejmujące układ jako całość,

•    dyssypacja (pobór lub eksport energii),

•    redundancja (odporność na zniszczenia),

•    samo-konserwacja (naprawa i wymiana części układu),

•    adaptacja (odporność na zmiany otoczenia),

•    złożoność (wielość parametrów),

•    hierarchiczność (wielokrotność poziomów organizacji).

W dalszej części pracy, po tym obszernym, ale z konieczności niekompletnym wstępie, przejdziemy do omówienia przykładów układów samoorganizujących. Czytelnika zainteresowanego pogłębieniem wiedzy o układach samoorganizujących odsyłamy do niezwykle bogatej literatury przedmiotu. Interesujące uwagi historyczne dopatrujące się korzeni koncepcji badanych przez nas układów w greckiej filozofii starożytnej i u Kanta można znaleźć w [35]. Współczesne zasady układów samoorganizujących były dyskutowane przez Ashby [4] oraz von Foerstera [45]. Na aspekty termodynamiczne układów samoorganizujących zwrócił uwagę Nicolis oraz Prigogine [31]. Ogromne zasługi w kierunku sformułowania matematycznych podstaw opisu samoorganizacji dokonał Haken [14]. Warte polecenia są klasyczne monografie z dziedziny układów złożonych [6] z interesującymi refleksjami filozoficznymi. Układy samoorganizujące były inspiracją dla wielu filozoficznych syntez [17]. Prywatnie rekomendujemy monografię D. Scotta [36].

Celem tej pracy jest nie tyle przedstawienie układów samoorganizujących we współczesnej nauce, co zwrócenie uwagi na problemy filozoficzne, które są generowane poprzez

5