8851686556

B. Śliwerski (red. nauk.), Teoretyczne podstawy edukacji alternatywnej, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7850-234-0, ©by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009.

Wprowadzenie

Przykładowo zaliczanie w jednym państwie do szkolnictwa alternatywnego jedynie szkół prywatnych powoduje, że mieszczą się w jego zakresie szkoły wyznaniowe i laickie, szkoły autorskie (np. C. Freineta, M. Montessori, R. Steinera itp.) i szkoły bez specyficznej dla siebie pedagogii, różniące się jedynie źródłami ich finansowania, stopniem zależności od państwa czy odmiennością w sferze organizacji i zarządzania. Tymczasem szkoła wyznaniowa niekoniecznie musi być szkołą alternatywną, prywatną, a szkoła alternatywna typu M. Montessori czy C. Freineta może być szkołą publiczną (a więc niealternatywną). Kryteria alternatywności tych szkół czy koncepcji edukacyjnych są zatem nieostre i często zależą od konotacji obowiązujących rozstrzygnięć prawa oświatowego¹¹.

Jaki rodzaj edukacji może być zatem zaliczony do edukacji alternatywnej? Czy są jakieś cechy wspólne dla wszystkich tych, którym przypisuje się alternatywność edukacyjnego działania? Sądzę, że można pokusić się o znalezienie wspólnych właściwości dla różnych alternatyw edukacyjnych. Spełnienie jednej z nich lokuje dany typ edukacji na poziomie alternatywności. Oto te cechy:

-    Po pierwsze, każdy z tych nurtów stanowi określoną opozycję w stosunku do istniejących w danej rzeczywistości powszechnych rozwiązań.

-    Po drugie, edukacja alternatywna tworzy władny system krytyki, stosując na wszelkie sposoby zabiegi „demaskacyjne£(\$&)>zcząc kolejne tabu, obalając dotychczasowe mity, konwencje i fafeSyw^tp&esądy.

-    Po trzecie, nie dysponuje żad^^y^^leKtywnym” kryterium przynależności poza rozwinięciem w^^j^p^twórców czy realizatorów poczucia tożsamości (przez wytwo1^r^\tfspólnego znaczenia odmienności i wspólne określenie celu oraz utrudnianie minimalnych więzi organizacyjnych).

-    Po czwarte, bazą dla idealnych i praktycznych projektów edukacji alternatywnej są demokracja, pluralizm, tolerancja i otwartość na nowość.

-    Po piąte, jej geneza jest niezależna od uwarunkowań teoretycznych, politycznych, społecznych i gospodarczych.

-    Po szóste, projekt edukacji alternatywnej zbliża jej twórców do określonej subkultury a nawet ruchów kontrkulturowych.

-    Po siódme, celem alternatywnych ofert edukacyjnych nie jest uczynienie z nich matrycy, modelu jedynie słusznych i wartościowych rozwiązań, obalenie systemu czy doprowadzenie do anarchii. Z tego powodu edukacja alternatywna zaliczana jest w sensie ilościowym do rozwiązań „wyspowych”, „śladowych”, „marginalnych” czy „pogranicza”.

-    Po ósme, życie ludzkie jest postrzegane w perspektywie horyzontalnej, w której edukacja ma charakter antyinstytucjonalny i nie jest środkiem do osiągania wartości instrumentalnych czy kontrybutywnych, lecz staje się celem samym w sobie.

Por. W. Rabczuk, Szkolnictwo prywatne id Europie Zachodniej i w Polsce, WSiP, Warszawa 1992.