9487209319

Jan Siuta

NATLENIANIE W OCHRONIE I UŻYTKOWANIU ŚRODOWISKA - PANORAMA ZAGADNIEŃ

Tlen jest głównym składnikiem wszystkich elementów środowiska. Procesy utleniania i odtleniania (oksydoredukcyjne) składników (związków chemicznych) organicznych i mineralnych warunkują życie biologiczne wszystkich organizmów oraz stanowią o charakterze i dynamice chemicznej transformacji biomasy i substancji (składników) mineralnych.

Biochemiczna mineralizacja materii organicznej w środowisku naturalnym (wodnym, glebowym, gruntowo-wodnym) polega na jej utlenianiu do postaci przyswajalnych przez rośliny i mikroorganizmy. Stanowi więc o krążeniu składników pokarmowych w ekosystemach lądowych i wodnych. Niedostatek tlenu w środowisku, powodowany przez nadmierną obecność biologicznieczynnej substancji organicznej, utrudnia nie tylko mineralizację substancji organicznej, ale także ogranicza lub uniemożliwia życie organizmów tlenowych. W warunkach niedoboru tlenu zachodzi beztlenowa przemiana substancji organicznej i mineralnej, a jej produktami są związki szkodliwe (w tym toksyczne) dla organizmów tlenowych środowiska wodnego i glebowego. Procesy beztlenowe (gnilne) są bardzo intensywne:

•    w ściekach obfitujących w substancje organiczne pochodzenia biologicznego,

•    w osadach z biologicznego oczyszczania ścieków,

•    w gnojowicy i gnojówce,

•    w mokrych skupiskach biodegradowalnej masy roślinnej, w tym na składowiskach odpadów komunalnych,

•    w skupiskach materii zwierzęcej,

•    w osadach dennych zbiorników wodnych - obfitujących w substancje organiczną,

•    w pryzmach obornika,

•    w glebie nasyconej wodą oraz w wodzie gruntowej zawierającej biodegradowalne składniki organiczne, w tym ropopochodne zanieczyszczenia.

Ostry niedobór tlenu występuje też okresowo:

•    w zanieczyszczonych (eutroficznych) wodach powierzchniowych,

•    w stawach rybnych o intensywnej produkcji,

•    w glebach okresowo podtapianych i zatapianych wodą,

•    w wierzchniej (ornej) warstwie gleby z nadmierna dawką obornika (innej masy roślinnej) lub gnojowicy.

Redukcja związków żelaza trójwartościowego do dwuwartościowego przejawia się w postaci tak zwanego oglejenia barwy zielonej, niebieskiej lub jasnoszarej, zależnie

7