9524124212

[.2.2.3 Ekstrakcja rozpuszczalnikami organicznymi

Metoda klasycznej ekstrakcji za pomocą układu rozpuszczalników pozwala na otrzymanie oleju pozbawionego wody oraz zawiesin, ale z wysoką zawartością różnych substancji towarzyszących, rozpuszczalnych w rozpuszczalnikach organicznych. Należą do nich związki barwne, wolne kwasy tłuszczowe oraz fosfolipidy. Rafinacja takiego oleju jest kosztowna i przeważnie jest on gorszej jakości niż oleje otrzymywane przez wytop (Niewiadomski 1993).

Lipidy w surowcu rybnym występują w różnej postaci. W tkance zapasowej lipidy tworzą duże agregaty, stosunkowo łatwe do wyekstrahowania, natomiast te związane z białkami i polisacharydami w strukturze błon komórkowych jest znacznie trudniej wydobyć. Wybór rozpuszczalnika wpływa na wydajność ekstrakcji poszczególnych klas lipidów (Harrod 1998). Ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi można poddać surowiec rybny suszony, świeży a także wytłok, otrzymany np. po wcześniejszym wytopie. Ekstrakcja surowca, który zawiera dużą ilość wody tj. 45-60% jest niekorzystna, ponieważ obecność wody przyczynia się do niekorzystnych zmian oksydacyjnych w oleju i ma on gorsze właściwości niż olej uzyskany przez tłoczenie na prasach hydraulicznych. W celu polepszenia jakości surowiec podsusza się do wilgotności ok. 10%. Najlepszej jakości olej i mączkę uzyskuje się z ekstrakcji podsuszonego surowca o zawartości 35-40% tłuszczu i wytłoków o zawartości ok. 8% tłuszczu (Niewiadomski 1993).

Ekstrakcję za pomocą układu rozpuszczalników organicznych stosuje się szeroko w analityce laboratoryjnej. Ekstrakcja jest punktem krytycznym analizy w badaniach nad przemianami oksydatywnymi lipidów w mięsie ryb. W porównaniu do lipidów natywnych, produkty oksydacji są bardziej polarne a ponadto mogą być związane w strukturze błon komórkowych. Dlatego też mieszanina ekstrakcyjna musi być wystarczająco polarna, aby rozpuszczać kompleksy białkowo-lipidowe błon i ekstrahować zarówno lipidy natywne, jak i produkty utlenienia. Powinna również działać efektywnie w niskiej temperaturze, aby uniknąć utleniania podczas ekstrakcji tłuszczu z surowca (Harrod 1998).

Najpopularniejszą metodą ekstrakcji jest metoda Folcha (1957) za pomocą chloroformu i metanolu, przy jednoczesnej homogenizacji surowca, oraz jej modyfikacje, np. metoda Bligh-Dyera (1959). Metody te pozwalają na najwyższą efektywność ekstrakcji w niskiej temperaturze i ograniczenie przemian oksydatywnych w oleju. Modyfikacja zaproponowana przez Bligh i Dyera (1959) polega na zmianie proporcji rozpuszczalników, zmniejszeniu ich ilości w stosunku do surowca. Procedura ta jest wykorzystywana do