RENESANS BAROK OŚWIECENIE HUMANIZM SARMATYZM Polskie oświecenie Pod koniec XV wieku na Koncepcja sarmackiego ukształtowało się pod wpływem uniwersytecie w Krakowie ze pochodzenia szlachty. Szlachta idei zachodu {Francja, Anglia, szczególnym dowodziła, że pochodzi od Niemcy]. zainteresowaniem: wianego legendą starożytnego * zaczęto studiowad grekę, plemienia Sarmatów, którzy Filozofia wolności narodowej, hebrajski i klasyczną łacinę zajęli tereny RP, a ich racjonalizmu, postrzeganie * czytad i objaśniad dzieła potomkowie przekształcili się w świata przez pryzmat nauki Owidiusza, Horacego, dominującą warstwę padały na podatny grunt Wergiliusza i Terencjusza szlachecką. [co za głupota :D] chylącego się ku upadkowi paostwa. Wielu Polaków poznawało System wartości i styl życia nowe idee, odbywając podróże szlachty określany mianem Wpływ nowej ideologii w RP zagraniczne, a przede sarmatyzmu oznaczał: dało się już zauważyd w czasach wszystkim studiując w krajach patriotyzm, pracowitośd i saskich. Jej prekursorem był włoskich. uczciwośd. Stanisław Leszczyoski. Dwór królewski Zygmunta Szlachta czuła się mocno W podatkach oświecenia Starego i Bony Sforzy był związana z rodziną, sąsiadami, zaczęto wydawad pisma. mecenasem kultury. parafią. Hołdowała prostocie i oszczędności. Powstały: Szkoła Konarskiego Bona Sforza: wprowadziła w Collegium Nobilium oraz Polsce modę na stroje włoskie. Jednak już w XVII wieku Biblioteka Załuskich w szlachta była obojętna wobec Warszawie. Humaniści polscy: Andrzej Frycz losów ojczyzny. Cechowało ja IDEOLOGIA Modrzewski, Stanisław warcholstwo, pijaostwo, Z inicjatywy S. A. Orzechowski, Jan rozluznienie obyczajów i Poniatowskiego zaczęto Kochanowski, Stanisław wyzyskiwanie chłopa. wydawad Monitor . Hozjusz. Była też niechętna wobec Powstał Teatr Narodowy oraz cudzoziemszczyzny i Szkoła Rycerska. przywiązania do tradycji; ksenofobia niechęd do tego S. A. Poniatowski otoczył co obce. mecenatem wiele dziedzin życia. Starał się ożywid kulturę Zanikła tolerancja religijna przez system stypendiów cechująca początkowo RP, zagranicznych i udzielanie zastępowana koncepcją różnego rodzaju pomocy przedmurza chrześcijaostwa. młodym uzdolnionym artystom. Misją dziejową naszego Królewskim stypendystą był paostwa według szlachty Tadeusz Kościuszko. miała byd obrona katolicyzmu Europy przed muzułmanami, Obiady czwartkowe: przy protestantami. królewskim stole spotykali się uczeni, artyści, pisarze. U politycznych podstaw Założone zostało czasopismo sarmatyzmu tkwiło Zabawy Przyjemne i Pożyteczne przekonanie, że ustrój RP jest uznawane za organ prasowy doskonały [najgorzej jak się coś obiadów. komuś wydaje :D] Na początku XVI wieku w Od I poł. XVII wieku następował Przeprowadzono reformę koronie działało ok. 3tys szkół powolny upadek szkolnictwa. szkolnictwa. Wprowadzono do parafialnych. programów nauczania nauki Postępowały ciemnota i wiara przyrodnicze, język i historie 25% stanowiły dzieci w zabobon. ojczystą. SZKOLNICTWO mieszczaoskie, kilka % chłopskie; reszta chłopcy z 1773 powołano Komisję rodzin szlacheckich. Edukacji Narodowej pierwsze w Europie ministerstwo Uczono podstaw wiary, śpiewu oświaty. kościelnego, czytani i pisania po łacinie oraz liczenia. Wiązało się to z wydaniem nowych podręczników oraz Gimnazja zakładane przez kształceniem kadry protestantów: 1551 kalwini nauczycielskiej. założyli gimnazjum w Pioczowie pózniej było szkołą ariaoską 1775 Komisja powołała Towarzystwo do spraw Ksiąg Gimnazjum luteraoskie: Elementarnych Gdaosk, Toruo; Gim. Braci czeskich: Leszno XV/XVI uniwersytet w Krakowie prezentował najwyższy europejski poziom 1519 Jan Lubraoski założył kolegium humanistyczne w Poznaniu Akademia Lubraoskiego 1594 Jan Zamoyski Akademia w Zamościu 1587 Stefan Batory Akademia Wileoska Mikołaj Kopernik: sformułował prawo o wypieraniu monety dobrej przez złą; twórca teorii heliocentrycznej, która obalała geocentryzm Ptolemeusza i Arystotelesa. DZIEAA: O obrotach sfer niebieskich Maciej z Miechowa: pierwsze NAUKA nowożytne dzieło o geografii Europy Wschodniej. DZIEAA: Traktat o dwu Sarmacjach, Kronika Polaków Marcin Kromer: spisał po łacinie historię Polski od czasów najdawniejszych DZIEAA: O pochodzeniu i dziejach Polaków Za pierwsze działo renesansowe Jezuici jako pierwsi wznieśli na Pod osobistym wpływem S. A. w Polsce uznawana jest ziemiach polskich kościół w Poniatowskiego ukształtował odbudowa gotyckiego nagrobka stylu barokowym. się odrębny styl w Jana Olbrachta. architekturze, zwany Fundacje założeo kalwaryjnych stanisławowskim. Przebudowano częściowo zespołów kaplic lub kościołów Zapoczątkował on w RP okres spalony zamek na Wawelu. rozmieszczonych zwykle na klasycyzmu. Oraz zmieniono wystrój wnętrz pagórkowatym terenie. Aazienki Królewskie w królewskiej siedziby na Pierwszą kalwarię w RP Warszawie: pierwsze dzieło SZTUKA i Wawelu. Wzniesiono kaplicę ufundował Mikołaj architektury klasycznej. ARCHITEKTURA grobową Zygmunta. Kaplica Zebrzydowski Zygmuntowska stała się Przebudowano wnętrze Zamku miejscem pochówku Zygmunta Zygmunt III Waza rozpoczął Królewskiego w Warszawie. Starego, Zygmunta Augusta i przebudowę i rozbudowę Anny Jagiellonki. Zamku Królewskiego w Warszawie Przebudowano ratusz w Poznaniu. Kontynuował ją Władysław IV; ufundował kolumnę Zygmunta Zaprojektowano i wybudowano poświęconą pamięci ojca. miasto Zamośd. Jan III Sobieski Pałac w Przebudowano krakowskie Wilanowie sukiennice Portrety trumienne: Attyki: dekoracyjne ścianki, charakterystyczne dla polskiej wieoczące budowle i często sztuki barokowej. Malowane przesłaniające dach. techniką olejną na miedzianej blasze, która odpowiadała kształtem trumnie [sześciokątne] Literatura piękna: Od schyłku XVI wieku Oświeceniowi twórcy Biernat z Lublina jako pierwszy powstawały liczne pamiętniki i propagowali wzorce światłego, pisał po polsku. listy. pozbawionego przesądów myślenia i postępowania w Mikołaj Rej: Krótka rozprawa Jan Chryzostom Pasek jego duchu patriotycznym i między trzema osobami, pamiętniki są kopalnią wiedzy o obywatelskim. Panem, Wójtem i Plebanem epoce W swoich dziełach odnosili się Jan Kochanowski: utwory Wacław Potocki [arianin] krytycznie do tradycyjnej liryczne, fraszki, tragedie, krytykował nietolerancję obyczajowości szlachty i wiersze epickie. religijną, krzywdę chłopską duchowieostwa. Mikołaj Sęp-Szarzyoki Krzysztof Opalioski w swych Najczęstsze formy to: oda, Satyrach piętnował bajka, satyra, sielanka, tragedia, Literatura polityczna przekupstwo, nierząd i anarchię esej, felieton literacki, powieśd, Andrzej Frycz Modrzewski: romans <3 ujmował politykę w ścisłym Jan Andrzej Morsztyn: wybitny związku z moralnością poeta zmysłowej miłości Ignacy Krasicki: najwybitniejszy chrześcijaoską. Według niego przedstawiciel polskiego świata główne wady RP: nierównośd literackiego doby stanów, zła sytuacja plebejuszy, stanisławowskiej. Tworzył bezkarnośd zabójców głównie poezję, w której wynikały ze złych obyczajów i propagował nowe idee i upadku autorytetu Kościoła. programy, krytykował nieuctwo i próżniacze życie zakonników. LITERATURA Skrytykował ustrój społeczny i DZIEAA: Bajki przypowieści, Bajki paostwowy RP; domagał się nowe równości wszystkich wobec prawa i uważał, że nie wolno Adam Naruszewicz karad chłopa za to samo przestępstwo surowiej niż Intensywnie rozwijał się teatr. szlachcica. Wystawiano Fircyka w zalotach [Franciszek Zabłocki], Powrót DZIEAA: Aaski, czyli o karze za Posła [Julian Ursyn Niemcewicz] mężobójstw, O poprawie rzeczpospolitej Stanisław Orzechowski: ksiądz, uważał, że ustrój RP nie wymaga naprawy. Dowodził, że demokracja szlachecka jest ustrojem najlepszym na świecie, dziełem Boga i jako ideał nie potrzebuje reform. Za gwarant systemu uważał Kościół katolicki i religię. Miał zupełnie przeciwne poglądy do poglądów Modrzewskiego. DZIEAA: Quincunx Rozwinęła się polifonia . MUZYKA jednoczesne prowadzenie kilku niezależnych melodii. Dominował styl a cappella. Powstawały utwory zarówno o charakterze religijnym jak i świeckim. Wacław z Szamotuł Mikołaj Gomółka: Melodie na Psałterz polski do tekstów J. Kochanowskiego