Klasyczna filozofia niemiecka: Kant, Fichte, Hegel WykÅ‚ad II: Filozofia Kanta Dane kontaktowe: wnswp@ug.gda.pl Na czym polega Kantowski przewrót kopernikaÅ„ski ? }ð Genetyczne ujÄ™cie zagadnienia zródeÅ‚ poznania: SkÄ…d pochodzi wiedza? }ð Racjonalizm genetyczny (natywizm) caÅ‚a wiedza opiera siÄ™ na rozumie; wiedza jest wrodzona. }ð Empiryzm genetyczny caÅ‚a wiedza pochodzi z doÅ›wiadczenia. }ð Stosunek Kanta do obu stanowisk: }ð Oprócz wiedzy apriorycznej, czÅ‚owiek może nabywać wiedzÄ™ syntetycznÄ…, która wykracza poza analizÄ™ pojęć. }ð Możliwe jest przezwyciężenie sceptycyzmu }ð Problem: gdzie zatem można usytuować filozofiÄ™ Kanta? 2 Klasyczna filozofia niemiecka Tezy o przewrocie kopernikaÅ„skim : }ð PrzedsiÄ™wziÄ™cie Kanta dotyczy filozoficznego problemu wiedzy. }ð Przedkantowkie stawianie problemu wiedzy: }ð Oddzielenie poznania i bytu (rzeczywistoÅ›ci) oraz podkreÅ›lenie ich radykalnej odrÄ™bnoÅ›ci . }ð UjÄ™cia poznania jako medium dotarcia do bytu; wymaganie adekwacji poznania. }ð Wiedza-o-przedmiocie odzwierciedlenie rzeczywistoÅ›ci. }ð Problem dualizmu obu elementów: Na czym ma polegać adekwacja? W jakiej relacji pozostajÄ… oba elementy? Co jest pierwotne? }ð Poszukiwanie fundamentu obu elementów wiedzy (powszechnego obowiÄ…zywania i ważnoÅ›ci przedmiotowej): Bóg, Natura, Harmonia. }ð Konsekwencja: autonomizacja problemu wiedzy i jej radykalne oddzielenie od bytu matematyzacja bytu i metafizyki. 3 Klasyczna filozofia niemiecka Status questionis Kanta: Problemy z tradycyjnym SformuÅ‚owanie głównego problemu problemem wiedzy: Krytyki czystego rozumu : Niemożliwość objÄ™cia obu SpeÅ‚nienie obu elementów warunków wiedzy: powszechnoÅ›ci i ważnoÅ›ci WyjÅ›cie poza Przekonanie o Niezrozumienie pytania: czym strukturÄ™ pola prawdziwoÅ›ci klasycznej teorii jest wiedza? wiedzy poznania Jak możliwe Niemożliwość adekwatnego sÄ… sÄ…dy postawienia problemu wiedzy syntetyczne apriori? Problem ograniczenia strukturalnego 4 Klasyczna filozofia niemiecka PodziaÅ‚ sÄ…dów: Apriori przed doÅ›wiadczeniem (pewne) S jest P Aposteriori po doÅ›wiadczeniu (niepewne) SÄ…d syntetyczny SÄ…dy syntetyczne SÄ…dy analityczne Podmiot Orzeczenie S P SÄ…dy X doÅ›wiad- czeniowe SÄ…d analityczny Podmiot Analiza ? pojęć Orzeczenie 5 Klasyczna filozofia niemiecka Aposteriori Apriori Metodologiczne ujÄ™cie zagadnienia zródeÅ‚ poznania: Radykalny Racjonalizm Empiryzm Empiryzm racjonalizm umiarkowany umiarkowany radykalny " WyÅ‚Ä…cznie " SÄ…dy " SÄ…dy " WyÅ‚Ä…cznie sÄ…dy syntetyczne aprioryczne sÄ…dy aprioryczne apriori syntetyczne " SÄ…dy " SÄ…dy syntetyczne syntetyczne Czy to wyczerpuje możliwość ujÄ™cia przewrotu kopernikaÅ„skiego Kanta? 6 Klasyczna filozofia niemiecka Zagadnienie granic poznania: }ð Zagadnienie immanentnych granic poznania: }ð Czy można poznać coÅ› poza wÅ‚asnÄ… myÅ›lÄ…? }ð Zagadnienie transcendentalnych granic poznania: }ð Czy można poznać rzecz samÄ… w sobie ? Wniosek: przewrót Immanentny Transcendentalny kopernikaÅ„ski oznacza Nie można Nie można poznać nic dotrzeć do przeniesienie poza myÅ›lÄ… rzeczy rozważaÅ„ z Realizm tak Idealizm nie poziomu epistemicznego Można Można na epistemologiczny: poznać coÅ› dotrzeć do poza myÅ›lÄ… rzeczy Pytanie o Jak wiedzy. 7 Klasyczna filozofia niemiecka Realizm Idealizm ZakreÅ›lenie pola problemowego: }ð Metafizyka jest naturalnÄ… skÅ‚onnoÅ›ciÄ… czÅ‚owieka. }ð Przedmioty metafizyki wg Kanta: Bóg, wolność nieÅ›miertelność. Jak możliwa jest metafizyka jako nauka? Metafizyka }ð Krytyka czystego rozumu jako Idealizm propedeutyka rozumu, okreÅ›lajÄ…ca zasady rozumu i ich prawomocne użycie. }ð Filozofia transcendentalna caÅ‚y system A priori Krytyka zasad czystego rozumu. }ð Transcendentalnym nazywam wszelkie poznania, które zajmuje siÄ™ w Filozofia transcenden- ogóle nie tyle przedmiotami, ile naszym talna sposobem poznawania przedmiotów, o ile sposób ten ma być a priori możliwy (KCR, B 25). 8 Klasyczna filozofia niemiecka Ku jakiemu idealizmowi? }ð Skandal rozumu dogmatyzm idealizmu tradycyjnego. }ð Intelekt nie czerpie swych praw (a priori) z przyrody, lecz je przyrodzie A priori dyktuje (Prolegomena, s. 107). }ð Odpowiedniość pomiÄ™dzy formami poznania a rzeczywistoÅ›ciÄ…. }ð Relacyjność obiektywnoÅ›ci i subiektywnoÅ›ci. Potoczne Czyste }ð PomiÄ™dzy fenomenami i noumenami. }ð Argument Peirce a o konsekwencjach praktycznych. }ð Konsekwencja: rozszerzenie pola ÅšcisÅ‚a Koniczność problemowego filozofii ogólność transcendentalnej. 9 Klasyczna filozofia niemiecka Rozszerzanie pola problemowego: Co mogÄ™ Co powinienem Czego mogÄ™ siÄ™ wiedzieć? czynić? spodziewać? }ð PrzedsiÄ™wziÄ™cie Kanta nie ogranicza siÄ™ do analityki poznania. }ð Analityka poznania tworzy obraz zdeterminowanego podmiotu. }ð Sam rozum posiada istotowo antynomiczny charakter: antynomie rozumu. 10 Klasyczna filozofia niemiecka Funkcja prawodawcza: teoretyczna Rozstrzyganie o zakresie stosowalnoÅ›ci Funkcja prawodawcza: praktyczna 11 Klasyczna filozofia niemiecka