analiza systemow bankowosci elektronicznej w polsce 2008
POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAA ZARZDZANIA I INśYNIERII PRODUKCJI ARKADIUSZ SKOWRON ANALIZA SYSTEMÓW BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ W POLSCE PROMOTOR PROF. DR HAB. IRENA PYKA O P O L E 2 0 0 8 SPIS TREŚCI WSTP .......................................................................................................................................5 1. BANKOWOŚĆ ELEKTRONICZNA W DZIAAALNOŚCI BANKU KOMERCYJNEGO 6 1.1. Zmiany oczekiwań klienta w relacjach z bankiem ..........................................................6 1.2. Definicja i zakres pojęcia bankowości elektronicznej .....................................................9 1.3. Ewolucja systemów bankowości elektronicznej............................................................16 1.4. Bezpieczeństwo systemów bankowości elektronicznej.................................................23 2. FORMY BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ.................................................................31 2.1. Bankowość internetowa .................................................................................................31 2.2. Bankowość telefoniczna ................................................................................................36 2.3. Bankowość modemowa .................................................................................................43 2.4. Bankowość terminalowa ................................................................................................47 2.5. Elektroniczne instrumenty płatnicze..............................................................................56 3. CHARAKTERYSTYKA UśYTKOWNIKÓW BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ ...72 3.1. Analiza rynku i obszarów zastosowań elektronicznej gospodarki w Polsce .................73 3.1.1. Profil polskiego u\ytkownika Internetu..................................................................73 3.1.2. Rynek bankowości elektronicznej w Polsce ...........................................................82 3.2. Charakterystyka u\ytkowników bankowości elektronicznej.........................................90 3.2.1. Metodologia i zakres badania ankietowego ............................................................90 3.2.2. Decyzja o wyborze banku .......................................................................................93 3.2.3. Ocena jakości usług bankowości elektronicznej ....................................................95 3.2.4. Charakterystyka elektronicznych kanałów dostępu................................................97 3.2.5. Ocena wykorzystania elektronicznych instrumentów płatniczych .........................99 3.2.6. Bezpieczeństwo bankowości elektronicznej w opinii u\ytkowników..................102 ZAKOCCZENIE ....................................................................................................................105 BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................107 INDEKSY I SPISY.................................................................................................................112 3 WSTP Bankowość elektroniczna, choć jest zjawiskiem stosunkowo nowym, odgrywa ju\ ogromną rolę w systemach funkcjonowania współczesnych banków. Silnie utwierdziła się równie\ w świadomości klientów, jako wygodna i szybka forma zarządzania środkami finansowymi, zgromadzonymi na rachunku bankowym. Wszystko to sprawia, \e współczesne banki niejako zmuszone są wdra\ać najnowocześniejsze rozwiązania informatyczne i stale poszerzać ofertę elektronicznych instrumentów finansowych. Wydaje się, \e \aden współcześnie działający bank nie mo\e ju\ funkcjonować bez zapewnienia przynajmniej minimalnej oferty w zakresie bankowości elektronicznej. Celem pracy jest próba całościowego ujęcia zagadnień związanych z bankowością elektroniczną oraz zbadanie poszczególnych jej form ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na rynku polskim. Jako metodę badań przyjęto analizę opisową oraz analizę porównawczą, a tak\e przeprowadzono badanie ankietowe. Praca składa się z trzech zasadniczych części. W rozdziale pierwszym przedstawiona została istota bankowości elektronicznej, definicja pojęcia oraz jego zakres. Omówiono równie\ etapy rozwoju bankowości elektronicznej oraz zachodzące zmiany w relacjach klienta z bankiem. Du\o uwagi poświęcono zagadnieniom bezpieczeństwa i ochrony danych. Rozdział drugi w całości poświęcony został formom bankowości elektronicznej. Omówione zostały najbardziej popularne odmiany, jak bankowość internetowa i telefoniczna. Krótko opisana została równie\ bankowość modemowa, która kierowana jest głównie dla klientów instytucjonalnych. Szeroko rozwinięte zostały zagadnienia związane z bankowością terminalową oraz elektronicznymi instrumentami płatniczymi. Głównie skupiono się na kwestiach dotyczących kart płatniczych oraz instrumentów pieniądza elektronicznego. W ostatnim rozdziale przedstawione zostały wyniki badań nad rozwojem bankowości elektronicznej w Polsce. Rozdział składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej na podstawie danych zebranych z kilku badań dokonano analizy rynku i obszarów zastosowań elektronicznej gospodarki w Polsce. Najwięcej uwagi poświęcono kwestiom związanym z rynkiem bankowości elektronicznej. Druga część rozdziału przedstawia charakterystykę i preferencje u\ytkowników na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego. Opracowując poszczególne rozdziały opierano się głównie na dostępnej literaturze przedmiotu. Ponadto, ze względu na innowacyjność omawianych zagadnień, nieocenionym zródłem wiedzy okazały się aktualne artykuły publikowane w prasie specjalistycznej. 5 BIBLIOGRAFIA I POZYCJE ZWARTE Bogacka-Kisiel E., Charakterystyka podstawowych elementów systemu kartowego, [w:] Usługi i procedury bankowe, E. Bogacka-Kisiel (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000 Chmielarz W., Systemy elektronicznej bankowości, Difin, Warszawa 2005 Chmielarz W., Systemy elektronicznej bankowości i cyfrowej płatności, Difin, Warszawa 1999 Dobosiewicz Z., Bankowość, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 Dziuba D., Perspektywa ewolucyjna bankowych systemów informatycznych. IT w banku., [w:] Zastosowanie rozwiązań informatycznych w instytucjach finansowych. Prace naukowe AE we Wrocławiu nr 954., A. Gospodarowicz (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000 Dziuba D., Systemy informatyczne w obsłudze banków detalicznych, Katedra Informatyki Gospodarczej i Analiz Ekonomicznych, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2002 Garczyński D., Kanały elektronicznego dostępu do produktów bankowych, [w:] Bankowość elektroniczna, A. Gospodarowicz (red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 Garczyński D., Karty płatnicze, [w:] Bankowość elektroniczna, A. Gospodarowicz (red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 Kisiel M., Usługi banku w środowisku elektronicznym, [w:] Innowacyjne usługi banku, D. Korenik (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 Korenik D., Bankowość elektroniczna, [w:] Usługi i procedury bankowe, E. Bogacka-Kisiel (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000 107 Kowalczyk P., Analiza roli i struktury rynku kart płatniczych w Polsce w kontekście przeobra\eń w bankowości detalicznej, Wydawnictwo Fundacji Edukacji i Badań Bankowych, Warszawa 2000 Kozliński T., Bankowość internetowa, CeDeWu, Warszawa 2004 Kukulski J., Aspekty prawne bankowych kart płatniczych w polskim systemie pienię\nym, Kodeks, Warszawa 2002 Maciejowski T., Firma w Internecie. Budowanie przewagi konkurencyjnej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004 Matouk K., Model wspierający kształtowanie przewagi konkurencyjnej bankowości wirtualnej, [w:] Zastosowanie rozwiązań informatycznych w instytucjach finansowych. Prace naukowe AE we Wrocławiu nr 954., A. Gospodarowicz (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000 Matuszyk A., Matuszyk P., Instrumenty bankowości elektronicznej, CeDeWu, Warszawa 2006 Nosowski A., Geneza bankowości elektronicznej, [w:] Bankowość elektroniczna, A. Gospodarowicz (red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 Pluskota P., Współczesne kanały dystrybucji produktów bankowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2003 Polasik M., Bankowość elektroniczna. Istota stan perspektywy., CeDeWu, Warszawa 2007 Porębska-Miąc T., Bankowość elektroniczna jako element e-biznesu, [w:] Zastosowanie rozwiązań informatycznych w bankowości. Prace naukowe AE we Wrocławiu nr 872, A. Gospodarowicz (red.)., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000 Przybylska-Kapuścińska W., Uciechowska B., Karta bankowa na rynku polskim rodzaje, funkcje, dynamika wzrostu [w:] Nowe usługi bankowe na tle wybranych problemów organizacji i zarządzania bankiem uniwersalnym, A. Janc (red.), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2001 108 Solarz M., Rozwój bankowości elektronicznej w Polsce, Wy\sza Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2006 Szpringer W., E-commerce e-banking. Wyzwania globalizacji., Difin, Warszawa 2002 Świecka B., Bankowość elektroniczna, CeDeWu, Warszawa 2004 Świecka B., Elementy bankowości elektronicznej, [w:] Elementy finansów i bankowości, S. Flejterski, B. Świecka (red.), CeDeWu, Warszawa 2006 Wawrzyniak D., Bezpieczeństwo bankowości elektronicznej, [w:] Bankowość elektroniczna, A. Gospodarowicz (red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 II DOKUMENTY I AKTY PRAWNE Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego, Zasady zarządzania ryzykiem w bankowości elektronicznej, Bank Rozrachunków Międzynarodowych, Maj 2001 Rekomendacja D dotycząca zarządzania ryzykami towarzyszącymi systemom informatycznym i telekomunikacyjnym u\ywanym przez banki, Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2002 Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych, Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1385 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 1997 r. nr 140 poz. 939 z pózń. zm. III ARTYKUAY I ROZPRAWY Adamowicz W., Karty magnetyczne w bankach, Bank 1995, nr 5 Azembska M., Grozne banki?, Bank 2006, nr 6 109 Azembska M., Aowcy nie ustępują, Bank 2006, nr 10 Azembska M., Wilki w owczej skórze, Bank 2006, nr 12 Balicka H., Nowe mo\liwości, Bank 2007, nr 2 Balicka H., Sieć przeobra\a banki, Bank 2004, nr 11 Brzeg-Wieluński S., Aowcy w sieci ju\ są!, Bank 2005, nr 9 Dziuba D., IT w banku - perspektywa ewolucyjna, Bank 2002, nr 10 Grobicki J., Wirtualne, czy realne straty, Bank 2005, nr 7-8 Janc A., Kotliński G., Wykorzystanie bankowości elektronicznej w rozwoju usług, Bank 1999, nr 9 Janowicz R., Perspektywy rozwoju rynku kart płatniczych w Polsce, Bank 2001, nr 4 Janowicz R., Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju, Materiały i Studia 2001, Zeszyt 116 Jurkowski A., Bankowość elektroniczna, Materiały i Studia 2001, Zeszyt 125 Kawęczyńska E., Bank na szklanym ekranie, Bank 2003, nr 10 Kram J., Prosta, łatwa i przyjemna, Bank 2005, nr 5 Kulisiewicz T., Bankowość elektroniczna stan, rozwiązania, rola w usprawnianiu obrotu gospodarczego, [w:] VI Forum Bankowości Elektronicznej, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 12 grudnia 2003 Kulisiewicz T., Polskie banki w przeddzień integracji z Unią Europejską. Stan dzisiejszy i najbli\sze perspektywy, potencjalni nowi gracze., [w:] VII Forum Bankowości Elektronicznej Elektroniczny pieniądz i inne elektroniczne instrumenty płatnicze, Centrum Promocji Informatyki, Warszawa, 27 kwietnia 2004 Kuzmierz J., Wirtualne bezpieczeństwo?, Bank 2001, nr 1 Maderak K., Bank, którego nie widać, Bank 2003, nr 10 Marcinkowska M., WAPorujące usługi bankowe, Bank 2001, nr 1 110 Pakuła J., Chipem w fałszerzy, Bank 2006, nr 3 Rolek M., Zajrzyj do wirtualnego portfela, Bank 2004, nr 4 Ró\ański M., Pieniędzy tanie dostarczanie, Bank 2003, nr 7-8, Rzeszotarski J., Po mowie go poznacie, Bank 2004-2005, nr 12-1 Ryznar Z., I-banking symptom przemian w bankowości, Bank 2001, nr 12 Stryczyński J., Zarzycki T., Bank ery gospodarki elektronicznej, Bank 2000, nr 9 Tomala P., Systemy home banking, Bank 2002, nr 7-8 Wieruszewski M., Co nas czeka po plastiku?, Bank 2005, nr 2 Zielińska D., Chroniąc informacje, Bank 2004, nr 9 Ziółkowska K., Doładowanie przez bankomat, Bank 2006, nr 7-8 Zorski W., Cross selling usług bankowych w Internecie, Bank 2002, nr 3 śółtowski D., Bankowe zastosowanie kart mikroprocesorowych, Bank 2003, nr 4 IV RAPORTY I WYNIKI BADAC Kraska M., E-bankowość, [w:] Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2006., M. Kraski (red.), Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2007 Sowiński R., Społeczeństwo informacyjne, [w:] Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2006., M. Kraski (red.), Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2007 Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2006 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007 111