WALKA ODDZIAŁÓW PIŁSUDSKIEGO PRZECIW ROSJI NA TERENIE KIELECCZYZNY W 1914 ROKU
Historia Rosji - serwis historyczny Page 1 of 6 Czytelnia | Postacie | Dynastie | yródła | Inne | Aktualności | Kontakt WALKA ODDZIAAÓW PIASUDSKIEGO PRZECIW ROSJI NA TERENIE KIELECCZYZNY W 1914 ROKU [Aldemus de Dodogne] ZWIZEK WALKI CZYNNEJ I ZWIZEK STRZELECKI Władze austriackie po wydarzeniach rewolucyjnych (1904-1905) w Rosji i zaborze rosyjskim zmuszone zostały do przeprowadzenia reformy wyborczej oraz do złagodzenia napięć z lewicowymi ugrupowaniami w Galicji. W takiej sytuacji, związanie z Austrią dla ugrupowań polskich stało się dobrą okazją do przygotowań wojennych przeciw Rosji. W czerwcu 1908 roku we Lwowie dochodzi do zało\ycielskiego zebrania Związku Walki Czynnej zorganizowanego przez Kazimierza Sosnkowskiego. Związek szybko się rozrasta i tworzy sieć organizacyjną początkowo w miastach Galicji, a następnie na obszarze Królestwa Kongresowego. Na czele ZWC staje Piłsudski. Działania ZWC miały prowadzić do powstania Niepodległej Republiki Demokratycznej. Głównymi celami ZWC było, prowadzenie poza granicami caratu robót przygotowawczych oraz wykształcenie organizatorów i kierowników dla przyszłego powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim.. Z racji du\ego niepokoju władz austriackich wobec ZWC, we Lwowie w 1910 roku powstaje Związek Strzelecki, a w Krakowie towarzystwo Strzelec . W tym przypadku władze austriackie nie zgłosiły sprzeciwu (jak w przypadku ZWC), tym bardziej, \e miały one oficjalnie charakter kół sportowych, a faktycznie przeprowadzano w nich praktyczne ćwiczenia wojskowe. ZWC pozostając w konspiracji obejmuje faktyczną zwierzchność nad Związkiem Strzeleckim i Towarzystwem Strzelec. PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA, SZANS DLA POLAKÓW 28 czerwca 1914 roku w zamachu w Sarajewie (stolica Bośni i Hercegowiny) ginie Franciszek Ferdynand - następca tronu austriackiego. Zginął on z rąk serbskich nacjonalistów inspirowanych przez serbski wywiad. Austriacy, choć nie dysponowali dowodami świadczącymi o takim spisku, chcieli wykorzystać to wydarzenie do rozprawienia się z Serbią, główną ich rywalką w gromadzeniu ziem południowosłowiańskich. Był to idealny moment dla Piłsudskiego, który planował wraz z Austriakami rozprawić się z Rosją, a pózniej wystąpić przeciw Austrii i państwu niemieckiemu. W tym wypadku, Krakowie od końca lipca trwa mobilizacja oddziałów strzeleckich. 3 sierpnia na krakowskich Oleandrach Piłsudski odczytał listę \ołnierzy którzy będą tworzyć I Kompanie Kadrową. Przemówienie Józefa Piłsudskiego do złączonych w Kompanię Kadrową Oddziałów Związków i Dru\yn Strzeleckich. Kraków "Oleandry", 3 sierpnia 1914 roku (fragment) "śołnierze ! [...] Spotkał was ten zaszczyt niezmierny, \e pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie ojczyzny. Wszyscy jesteście równi wobec ofiar, jakie ponieść macie. Wszyscy jesteście \ołnierzami. Nie naznaczam szar\, ka\ę tylko doświadczeńszym wśród was pełnić funkcje dowódców. Szar\e http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06 Historia Rosji - serwis historyczny Page 2 of 6 uzyskacie w bitwach. Ka\dy z was mo\e zostać oficerem, jak równie\ ka\dy oficer mo\e znów zejść do szeregowców, czego oby nie było [...] Patrzę na was, jako na kadry, z których rozwinąć się ma przyszła armia polska, i pozdrawiam was, jako pierwszą kadrową kompanie." DROGA DO KIELC 6 Sierpnia 1914 roku I Kompania Kadrowa wyrusza z krakowskich Oleandrów w kierunku Królestwa Polskiego, ku zaborowi rosyjskiemu. Osiąga ona o godzinie 9 granice zaborów w Michałkowicach niszcząc przy okazji wszelkie oznaki obecności rosyjskiej. Kompania kieruje się dalej na północ maszerując przez Słomniki, Miechów a\ w końcu osiągając Jędrzejów (9-11 VII). W myśl rozkazów austriackich władz wojskowych, Piłsudski miał jedynie dotrzeć do Jędrzejowa. Józef Piłsudski tak oto wspomina ten cel stawiany przez Austriaków: Z krótkich słów, które usłyszałem od wojskowych władz austriackich przy odbieraniu ostatecznych informacji, wywnioskowałem, \e władze te do mnie i moich \ołnierzy nie mają \adnego zaufania, \e wyznaczając mi ten Jędrzejów, nawet nie wierzą bym mógł tam dotrzeć...Co więcej, dalej poza Jędrzejów posunąć się nam nie było wolno. Kielce, najbli\sze większe miasto zostało wyznaczone na planie koncentracyjnych sztabów państw centralnych, jako punkt styczny wojsk niemieckich i austriackich... Z rozmowy pomiędzy oficerami austriackimi wywnioskowałem, \e według ich przekonania dalej poza Jędrzejowem będziemy, mówiąc ich technicznym językiem <> (prześcignięci) przez austriacką kawalerię. Dzięki przekornej naturze legionowej postanowiłem nie dopuścić, by nas wyprzedzono. Plany Piłsudskiego potwierdziły się. Pierwsza Kompania Kadrowa wkroczyła do Kielc pierwsza. Było to dnia 12 sierpnia 1914 roku. KIELCE W 1914 ROKU Kielce w 1914 roku jako stolica władz gubernialnych było miastem które liczyło ponad 37 tyś mieszkańców. Do wybuchu I wojny światowej gubernatorem Kielc był B.A Ozierow. Ludność Kielc ROK LUDNOŚĆ 1906 30984 1909 32381 1913 37141 Wliczono tak\e wojskowych z garnizonu kieleckiego W 1914 roku w Kielcach zało\ono pierwszą centralę i sieć telefoniczną. Podjął się tego in\ynier Antoni Olszewski. Zainstalowanych było łącznie 200 teflonów, w tym 4 w magistracie. Tak\e od niedawna kielczanie posiadali w swoim mieście elektryczne oświetlenie ulic i placów (do 1913 roku Kielce nocą były oświetlone lampami naftowymi). Powstała wówczas pierwsza elektrownia usytuowana przy ulicy Leśnej. W Kielcach widać było wyraznie dominacje dwóch orientacji politycznych: niepodległościowa popierała działania Piłsudskiego który dą\ył do walki z Rosją u boku Austrii. Druga uwa\ała za słuszne trzymanie się http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06 Historia Rosji - serwis historyczny Page 3 of 6 Rosji w walce z państwami centralnymi. WKROCZENIE DO KIELC Około godziny 13:30, 400 osobowy oddział strzelców na czele z Piłsudskim wjechał do Kielc. Batalion kadrowy dotarł do dworca kolejowego. Rozlokowany został w budynku dworcowym jak równie\ w zabudowaniach Monopolu Spirytusowego przy ulicy Skałdowej, w hotelu Bristol oraz w prywatnych mieszkaniach kielczan. Piłsudski zaś udał się do pałacu podbiskupiego, dotychczasowej siedziby gubernatora rosyjskiego gdzie wybrał sobie kwaterę. W mieście Piłsudski niezwłocznie ustanowił władzę cywilną na której czele stał w randze komisarza in\. Ignacy Boerner i wojskową, którą sprawował szef sztabu, Kazimierz Sosnkowski. PIERWSZE POTYCZKI Z ROSJANAMI W KIELCACH W kilku zakątkach miasta dochodziło do potyczek począwszy od dnia 12 sierpnia. Najpowa\niejsza potyczka jednak miała miejsce przed dworcem kolejowym. Około godziny 16-tej niespodziewanie pojawił się samochód osobowy z karabinem maszynowym i kilkoma oficerami rosyjskimi jako zwiadem. Ostrzelał on dworzec kolejowy, wywiązała się strzelanina, ocalał jedynie kierowca, a samochód szybko opuścił miasto. W tym czasie Austriacy usunęli się z Czarnowa (wieś pod Kielcami, obecnie dzielnica Kielc) w związku z czym przemieściły się tam główne siły strzelców, pozostawiając jedynie niewielki oddział na dworcu kolejowym. Doszło do starć tak\e z patrolami rosyjskimi podczas, której polegli bądz odnieśli rany oficerowie z 14-tej dywizji kawalerii rosyjskiej gen. Nowikowa. Doszło do drobniejszych utarczek na rynku oraz przed hotelem Bristol. Podczas strzelaniny został zabity austriacki oficer łącznikowy i ranny jeden strzelec. ODDZIAAY STRZELECKIE WYCOFUJ SI Z KIELC Rankiem 13 sierpnia Rosjanie rozpoczęli atak na miasto. O godzinie 10-tej rozpoczął się ostrzał Kielc przez rosyjską artylerię rozlokowaną w rejonie Niewachlowa (Piłsudskiego ju\ w Kielcach nie było. Dnia 12 sierpnia o godzinie 16- tej wyjechał z Kielc do Jędrzejowa na skutek wezwania dowództwa austriackiej 7 dyw. Kawalerii gen. Kordy) Piłsudskiego zastępował gen. Sosnkowski. Piłsudski tak mówił o wycofaniu się oddziałów strzeleckich z Kielc: Awangarda, licząca 500 strzelców przyjęła bój, którego nasi sojusznicy, czyli szwadron austriacki, rozumniej nie przyjął i cofnął się, z czego oczywiście nie mo\na mu było czynić zarzutu. Sosnkowski wdał się w bój, mając przeciw sobie całą dywizję kawalerii. Bitwa trwała niedługo. Sosnkowski okazał się rozwa\nym i wydał nakaz odwrót. Pod naporem całej dywizji nieprzyjacielskiej cofa się on, ale cofa się powoli. Wracając z Krakowa w dniu odwrotu, spotkałem oddział strzelecki w Chęcinach oddalonych od Kielc tylko 15 km. Do miasta powrócili Rosjanie. Natychmiast gen. Nowikow ukarał kielczan ogromnym okupem w wysokości 100.000 rubli, płatnym w kilka godzin. Za sprzyjanie strzelcom aresztowani zostali prezydent E. Winnicki i naczelnik stra\y ogniowej Edward Karsz. Rozstrzelany został jeden z mieszkańców u którego znaleziono odezwę Rządu Narodowego. Kozacy splądrowali sklepy i niektóre instytucje. Okup został wręczony generałowi jeszcze tego samego dnia przez Jana Rudnickiego, dyrektora banku Towarzystwa Wzajemnego http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06 Historia Rosji - serwis historyczny Page 4 of 6 Kredytu. PONOWNE WKROCZENIE DO KIELC ODDZIAAÓW STRZELECKICH Wraz z Piłsudskim, który pojawił się pod Chęcinami, zjawił się te\ batalion Tadeusza Wyrwy Fugalskiego w sile 390 ludzi. Kolejne bataliony: pod komendą T. Monasterskiego (600 strzelców) oraz M. Trojanowskiego (1100 ludzi) maszerowały ju\ w kierunku Kielc. Tymczasem oddziały Piłsudskiego zmuszone zostały wycofać się w okolice Brzegów-Brze\na-Chojn. Oddziały wracały do Kielc drogą okrę\ną przez Konecko- Bolmin-Rykoszyn-Tumlin. Bataliony 19 sierpnia rozpoczęły marsz w kierunku Kielc. Tego samego dnia Piłsudski otrzymuje wiadomość o powstaniu Naczelnego Komitetu Narodowego. Musiał wobec tego wyjechać do Krakowa na rozmowy z politykami galicyjskimi. Ich efektem będzie zgoda na formowanie Legionów Polskich. 18, 19 sierpnia z Kielc wycofują się Rosjanie (zabrali ze sobą kilku zakładników spośród najbogatszych mieszczan). Powracają wojska austriackie. Wówczas te\ po raz drugi, tym razem od strony Tumlina wkroczyły oddziały Józefa Piłsudskiego. Według zachowanych relacji, nie były one ju\ tak radośnie witane przez ludność cywilną, nara\oną poprzednio na represje ze strony Rosjan. Przewidując dłu\szy pobyt w Kielcach, Józef Piłsudski zajął na swą kwaterę pałac gubernatora. Jak sam Piłsudski wspomina: Zgodnie ze zwyczajami wojennymi najokazalszy budynek zajmuje na kwaterę ten, kto jest rangą najwy\szy. W ten sposób siłą faktu, bo wyrzucić mnie z pałacu nie ośmielono się zdobyłem pozory wy\szości. To te\ Austriacy i Niemcy przychodzili do mnie z pokorą, uwa\ając widocznie, \e skoro mieszkam w pałacu, to tym samym jestem ju\ wy\szy W pałacu biskupim równie\ znalazły swe pomieszczenia: sztab pułku, komisariat wojsk na gubernię kielecką, biuro werbunkowe, biuro przepustek i redakcja Dziennika Urzędowego Komisariatu Wojsk Polskich w Kielcach . Inne agendy sztabu zakwaterowane zostały przy ul. Zamkowej, Hipotecznej i Wniebowstąpienia (dziś ul. Mickiewicza). Zaś pięć batalionów I pułku legionów zakwaterowanych zostało w ró\nych budynkach na terenie całego miasta. MSZA POLOWA 30 SIERPNIA 30 Sierpnia 1914 roku odbyła się uroczysta msza polowa odprawiona na placu Panny Marii. Wzięło w niej udział wiele tyś. osób, w tym obok kielczan tak\e przedstawiciele wojskowych władz niemieckich i austriackich. W niedzielę 30 sierpnia odbyła się pamiętam pierwsza msza polowa wojska Msza polowa przed kielecką katedrą 30 sierpnia 1914 r. polskiego. Na wielkim placu stanęły w czworobok nasze kompanie. Plac tonął w blasku sierpniowego, upalnego słońca. Wierni i ciekawi otoczyli wojsko szerokim wieńcem ludzi zadziwionych. wzruszonych, do głębi przejętych. Odezwały się donośne komendy, trąbki zapowiadały msze świętą. Stanęliśmy wraz z Norwidem jako komendanci na czele szeregów. W tej\e chwili przybył z rygorystyczną punktualnością komendant przybyłego przeddzień niemieckiego batalionu wraz z swym adiutantem, składał on w ten sposób hołd broni polskiej." Michał Sokolnicki Rok 1914 Lecz nie wszystko uło\yło się pięknie. Przeciwny Piłsudskiemu biskup Aosiński stworzył pewne kłopoty związane z mszą. Nie zezwolił miejscowemu http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06 Historia Rosji - serwis historyczny Page 5 of 6 duchowieństwu na choćby asystowanie we mszy. Kwestionował tez prawo władzy wojskowej do dysponowania placem katedralnym. Piłsudski ju\ podczas pierwszego wkroczenia do Kielc, odwiedził biskupa kieleckiego Augustyna Aosińskiego. Chodziło o złagodzenie złej sławy działacza socjalistycznego, towarzyszącej Komendantowi. Piłsudskiemu zale\ało na tej rozmowie, aby społeczeństwo Kielc przekonało się co do intencji Piłsudskiego. PRZYSIGA I PP LEGIONÓW POLSKICH Odziały Piłsudskiego pozostawały w Kielcach 19 dni (ju\ jako I Pułk Piechoty Legionu Polskiego). Piłsudski wyjechał 23 VIII do Krakowa i był poza Kielcami do 2 IX, kiedy Józef Piłsudski powrócił do Kielc, aby realizować dalsze plany wojenne zgodnie z dyspozycjami NKN. Oddziały stacjonujące w Kielcach 5 IX, by przyjąć od strzelców przysięgę na Szydłówku. Podczas tej uroczystości obecny był tak\e przedstawiciel NKN ppor. Władysław Sikorski. Mszę polową poprzedzającą uroczystości celebruje kapelan, ks. Kosma Lenczowski, któremu asystują trzej kieleccy księ\a przybyli pomimo zakazu biskupa Aosińskiego. Najpierw ppor. Sikorski odczyta manifest NKN, a następnie wśród wichru i deszczu bataliony tworzące szeroki front będą powtarzać za kapitanem Zagórskim: W obliczu Boga Wszechmogącego przysięgamy uroczyście, \e Jego Apostolskiej Mości, naszemu Najjaśniejszemu Monarsze i Panu, Franciszkowi Józefowi I, z Bo\ej łaski Cesarzowi Austrii, Królowi Czech etc., Królowi Apostolskiemu Węgier, Królowi Polskiemu wierność i posłuszeństwo zachowamy." Piłsudski nie był zadowolony (i nie on jeden) z tekstu przysięgi, lecz musiał ją zaakceptować dla dobra wy\szego celu. Wiedział, \e nie uda mu się rozniecić narodowego powstania, więc walcząc o Polskę musiał stanął obok jednego z zaborców. Kielczanie pomagali strzelcom w miarę swoich mo\liwości. Zajmowali się aprowizacją, organizowali noclegi, a przede wszystkim chętnie spotykali się ze strzelcami, którzy urzeczywistniali ich marzenia o wolnej Polsce. Młodzie\ z entuzjazmem garnęła się pod sztandary Legionów Polskich. W wyniku prowadzonego werbunku, od 22 sierpnia do 8 września zgłosiło się 907 ochotników. Do Legionów tak\e wstąpiła cała orkiestra kieleckiej Ochotniczej Stra\y Po\arnej, stając się reprezentacyjnym zespołem artystycznym I Brygady legionów. Obecność \ołnierzy Piłsudskiego w Kielcach zmobilizowała Rosjan do koncentracji swoich sił. W wyniku silnego uderzenia rosyjskich wojsk, Piłsudski 10.IX. zmuszony został do wycofania się z Kielc na linię Wisły. Manewr ten był dla niego bolesną decyzją, gdy\ wiedział, \e na ludność cywilną spadną srogie represje (w głąb Rosji wywieziono 194 kielczan oskar\onych o współprace z legionami). Nie przeszkodziło to kielczanom wspominać pobyt Piłsudskiego jako wyró\nienie dla miasta w drodze Polski do niepodległości. Najbli\sze lata dla kielczan będą bardzo trudne, mieszkańcy musieli poczekać jeszcze siedem lat aby móc \yć w Niepodległej Polsce, której powstania byli świadkami, a przede wszystkim o którą walczyli. Bibliografia: Zbigniew Wójcik Józef Piłsudski Jerzy Daniel Legenda 1914 Jerzy Osiecki Kieleckie ście\ki Józefa Piłsudskiego Zenon Guldon Historia Kielc do roku 1945 Jan Pazdur Dzieje Kielc : 1864-1939 Józef Piłsudski "Pisma Zbiorowe" Skomentuj na Forum http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06 Historia Rosji - serwis historyczny Page 6 of 6 Serwis Historyczny - Historia Rosji http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06