WALKA ODDZIAŁÓW PIŁSUDSKIEGO PRZECIW ROSJI NA TERENIE KIELECCZYZNY W 1914 ROKU


Historia Rosji - serwis historyczny Page 1 of 6
Czytelnia | Postacie | Dynastie | yródła | Inne | Aktualności | Kontakt
WALKA ODDZIAAÓW PIASUDSKIEGO PRZECIW ROSJI NA TERENIE
KIELECCZYZNY W 1914 ROKU
[Aldemus de Dodogne]
ZWIZEK WALKI CZYNNEJ I ZWIZEK STRZELECKI
Władze austriackie po wydarzeniach rewolucyjnych (1904-1905) w Rosji i zaborze
rosyjskim zmuszone zostały do przeprowadzenia reformy wyborczej oraz do
złagodzenia napięć z lewicowymi ugrupowaniami w Galicji. W takiej sytuacji,
związanie z Austrią dla ugrupowań polskich stało się dobrą okazją do przygotowań
wojennych przeciw Rosji.
W czerwcu 1908 roku we Lwowie dochodzi do zało\ycielskiego zebrania
Związku Walki Czynnej zorganizowanego przez Kazimierza Sosnkowskiego.
Związek szybko się rozrasta i tworzy sieć organizacyjną początkowo w miastach
Galicji, a następnie na obszarze Królestwa Kongresowego. Na czele ZWC staje
Piłsudski. Działania ZWC miały prowadzić do powstania Niepodległej Republiki
Demokratycznej. Głównymi celami ZWC było, prowadzenie poza granicami
caratu robót przygotowawczych oraz wykształcenie organizatorów i kierowników
dla przyszłego powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim..
Z racji du\ego niepokoju władz austriackich wobec ZWC, we Lwowie w 1910 roku
powstaje Związek Strzelecki, a w Krakowie towarzystwo  Strzelec . W tym
przypadku władze austriackie nie zgłosiły sprzeciwu (jak w przypadku ZWC),
tym bardziej, \e miały one oficjalnie charakter kół sportowych, a faktycznie
przeprowadzano w nich praktyczne ćwiczenia wojskowe. ZWC pozostając w
konspiracji obejmuje faktyczną zwierzchność nad Związkiem Strzeleckim i
Towarzystwem Strzelec.
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA, SZANS DLA POLAKÓW
28 czerwca 1914 roku w zamachu w Sarajewie (stolica Bośni i Hercegowiny)
ginie Franciszek Ferdynand - następca tronu austriackiego. Zginął on z rąk
serbskich nacjonalistów inspirowanych przez serbski wywiad. Austriacy, choć nie
dysponowali dowodami świadczącymi o takim spisku, chcieli wykorzystać to
wydarzenie do rozprawienia się z Serbią, główną ich rywalką w gromadzeniu ziem
południowosłowiańskich. Był to idealny moment dla Piłsudskiego, który planował
wraz z Austriakami rozprawić się z Rosją, a pózniej wystąpić przeciw Austrii i
państwu niemieckiemu. W tym wypadku, Krakowie od końca lipca trwa
mobilizacja oddziałów strzeleckich. 3 sierpnia na krakowskich Oleandrach
Piłsudski odczytał listę \ołnierzy którzy będą tworzyć I Kompanie Kadrową.
Przemówienie Józefa Piłsudskiego do złączonych w Kompanię Kadrową Oddziałów
Związków i Dru\yn Strzeleckich. Kraków "Oleandry",
3 sierpnia 1914 roku (fragment)
"śołnierze ! [...] Spotkał was ten zaszczyt niezmierny, \e pierwsi pójdziecie do
Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska
polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie ojczyzny. Wszyscy jesteście równi
wobec ofiar, jakie ponieść macie. Wszyscy jesteście \ołnierzami. Nie naznaczam
szar\, ka\ę tylko doświadczeńszym wśród was pełnić funkcje dowódców. Szar\e
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 2 of 6
uzyskacie w bitwach. Ka\dy z was mo\e zostać oficerem, jak równie\ ka\dy oficer
mo\e znów zejść do szeregowców, czego oby nie było [...] Patrzę na was, jako na
kadry, z których rozwinąć się ma przyszła armia polska, i pozdrawiam was, jako
pierwszą kadrową kompanie."
DROGA DO KIELC
6 Sierpnia 1914 roku I Kompania Kadrowa wyrusza z krakowskich Oleandrów w
kierunku Królestwa Polskiego, ku zaborowi rosyjskiemu. Osiąga ona o godzinie 9
granice zaborów w Michałkowicach niszcząc przy okazji wszelkie oznaki
obecności rosyjskiej. Kompania kieruje się dalej na północ maszerując przez
Słomniki, Miechów a\ w końcu osiągając Jędrzejów (9-11 VII). W myśl rozkazów
austriackich władz wojskowych, Piłsudski miał jedynie dotrzeć do Jędrzejowa. Józef
Piłsudski tak oto wspomina ten cel stawiany przez Austriaków:
 Z krótkich słów, które usłyszałem od wojskowych władz austriackich przy
odbieraniu ostatecznych informacji, wywnioskowałem, \e władze te do mnie
i moich \ołnierzy nie mają \adnego zaufania, \e wyznaczając mi ten Jędrzejów,
nawet nie wierzą bym mógł tam dotrzeć...Co więcej, dalej poza Jędrzejów posunąć
się nam nie było wolno. Kielce, najbli\sze większe miasto zostało wyznaczone
na planie koncentracyjnych sztabów państw centralnych, jako punkt styczny
wojsk niemieckich i austriackich... Z rozmowy pomiędzy oficerami austriackimi
wywnioskowałem, \e według ich przekonania dalej poza Jędrzejowem będziemy,
mówiąc ich technicznym językiem <> (prześcignięci) przez austriacką
kawalerię. Dzięki przekornej naturze legionowej postanowiłem nie dopuścić, by nas
wyprzedzono.
Plany Piłsudskiego potwierdziły się. Pierwsza Kompania Kadrowa wkroczyła do
Kielc pierwsza. Było to dnia 12 sierpnia 1914 roku.
KIELCE W 1914 ROKU
Kielce w 1914 roku jako stolica władz gubernialnych było miastem które liczyło
ponad 37 tyś mieszkańców. Do wybuchu I wojny światowej gubernatorem Kielc
był B.A Ozierow.
Ludność Kielc
ROK LUDNOŚĆ
1906 30984
1909 32381
1913 37141
Wliczono tak\e wojskowych z garnizonu kieleckiego
W 1914 roku w Kielcach zało\ono pierwszą centralę i sieć telefoniczną.
Podjął się tego in\ynier Antoni Olszewski. Zainstalowanych było łącznie 200
teflonów, w tym 4 w magistracie. Tak\e od niedawna kielczanie posiadali w swoim
mieście elektryczne oświetlenie ulic i placów (do 1913 roku Kielce nocą były
oświetlone lampami naftowymi). Powstała wówczas pierwsza elektrownia
usytuowana przy ulicy Leśnej. W Kielcach widać było wyraznie dominacje dwóch
orientacji politycznych: niepodległościowa popierała działania Piłsudskiego który
dą\ył do walki z Rosją u boku Austrii. Druga uwa\ała za słuszne trzymanie się
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 3 of 6
Rosji w walce z państwami centralnymi.
WKROCZENIE DO KIELC
Około godziny 13:30, 400 osobowy oddział strzelców na czele z Piłsudskim
wjechał do Kielc. Batalion kadrowy dotarł do dworca kolejowego. Rozlokowany
został w budynku dworcowym jak równie\ w zabudowaniach Monopolu
Spirytusowego przy ulicy Skałdowej, w hotelu Bristol oraz w prywatnych
mieszkaniach kielczan. Piłsudski zaś udał się do pałacu
podbiskupiego, dotychczasowej siedziby gubernatora rosyjskiego gdzie wybrał
sobie kwaterę. W mieście Piłsudski niezwłocznie ustanowił władzę cywilną na
której czele stał w randze komisarza in\. Ignacy Boerner i wojskową, którą
sprawował szef sztabu, Kazimierz Sosnkowski.
PIERWSZE POTYCZKI Z ROSJANAMI W KIELCACH
W kilku zakątkach miasta dochodziło do potyczek począwszy od dnia 12 sierpnia.
Najpowa\niejsza potyczka jednak miała miejsce przed dworcem kolejowym. Około
godziny 16-tej niespodziewanie pojawił się samochód osobowy z karabinem
maszynowym i kilkoma oficerami rosyjskimi jako zwiadem. Ostrzelał on dworzec
kolejowy, wywiązała się strzelanina, ocalał jedynie kierowca, a samochód
szybko opuścił miasto. W tym czasie Austriacy usunęli się z Czarnowa (wieś
pod Kielcami, obecnie dzielnica Kielc) w związku z czym przemieściły się tam
główne siły strzelców, pozostawiając jedynie niewielki oddział na dworcu
kolejowym.
Doszło do starć tak\e z patrolami rosyjskimi podczas, której polegli bądz odnieśli
rany oficerowie z 14-tej dywizji kawalerii rosyjskiej gen. Nowikowa. Doszło do
drobniejszych utarczek na rynku oraz przed hotelem Bristol. Podczas strzelaniny
został zabity austriacki oficer łącznikowy i ranny jeden strzelec.
ODDZIAAY STRZELECKIE WYCOFUJ SI Z KIELC
Rankiem 13 sierpnia Rosjanie rozpoczęli atak na miasto. O godzinie 10-tej
rozpoczął się ostrzał Kielc przez rosyjską artylerię rozlokowaną w rejonie
Niewachlowa (Piłsudskiego ju\ w Kielcach nie było. Dnia 12 sierpnia o godzinie 16-
tej wyjechał z Kielc do Jędrzejowa na skutek wezwania dowództwa austriackiej 7
dyw. Kawalerii gen. Kordy) Piłsudskiego zastępował gen. Sosnkowski.
Piłsudski tak mówił o wycofaniu się oddziałów strzeleckich z Kielc:
 Awangarda, licząca 500 strzelców przyjęła bój, którego nasi sojusznicy, czyli
szwadron austriacki, rozumniej nie przyjął i cofnął się, z czego oczywiście
nie mo\na mu było czynić zarzutu. Sosnkowski wdał się w bój, mając przeciw
sobie całą dywizję kawalerii. Bitwa trwała niedługo. Sosnkowski okazał się
rozwa\nym i wydał nakaz odwrót. Pod naporem całej dywizji nieprzyjacielskiej
cofa się on, ale cofa się powoli. Wracając z Krakowa w dniu odwrotu, spotkałem
oddział strzelecki w Chęcinach oddalonych od Kielc tylko 15 km.
Do miasta powrócili Rosjanie. Natychmiast gen. Nowikow ukarał kielczan
ogromnym okupem w wysokości 100.000 rubli, płatnym w kilka godzin. Za
sprzyjanie strzelcom aresztowani zostali prezydent E. Winnicki i naczelnik
stra\y ogniowej Edward Karsz. Rozstrzelany został jeden z mieszkańców u
którego znaleziono odezwę Rządu Narodowego. Kozacy splądrowali sklepy i
niektóre instytucje. Okup został wręczony generałowi jeszcze tego samego
dnia przez Jana Rudnickiego, dyrektora banku Towarzystwa Wzajemnego
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 4 of 6
Kredytu.
PONOWNE WKROCZENIE DO KIELC ODDZIAAÓW STRZELECKICH
Wraz z Piłsudskim, który pojawił się pod Chęcinami, zjawił się te\ batalion
Tadeusza  Wyrwy Fugalskiego w sile 390 ludzi. Kolejne bataliony: pod
komendą T. Monasterskiego (600 strzelców) oraz M. Trojanowskiego (1100 ludzi)
maszerowały ju\ w kierunku Kielc.
Tymczasem oddziały Piłsudskiego zmuszone zostały wycofać się w okolice
Brzegów-Brze\na-Chojn. Oddziały wracały do Kielc drogą okrę\ną przez Konecko-
Bolmin-Rykoszyn-Tumlin. Bataliony 19 sierpnia rozpoczęły marsz w kierunku
Kielc. Tego samego dnia Piłsudski otrzymuje wiadomość o powstaniu
Naczelnego Komitetu Narodowego. Musiał wobec tego wyjechać do Krakowa na
rozmowy z politykami galicyjskimi. Ich efektem będzie zgoda na formowanie
Legionów Polskich.
18, 19 sierpnia z Kielc wycofują się Rosjanie (zabrali ze sobą kilku zakładników
spośród najbogatszych mieszczan). Powracają wojska austriackie. Wówczas te\
po raz drugi, tym razem od strony Tumlina wkroczyły oddziały Józefa
Piłsudskiego. Według zachowanych relacji, nie były one ju\ tak radośnie witane
przez ludność cywilną, nara\oną poprzednio na represje ze strony Rosjan.
Przewidując dłu\szy pobyt w Kielcach, Józef Piłsudski zajął na swą kwaterę pałac
gubernatora. Jak sam Piłsudski wspomina:
 Zgodnie ze zwyczajami wojennymi najokazalszy budynek zajmuje na
kwaterę ten, kto jest rangą najwy\szy. W ten sposób siłą faktu, bo wyrzucić
mnie z pałacu nie ośmielono się zdobyłem pozory wy\szości. To te\ Austriacy i
Niemcy przychodzili do mnie z pokorą, uwa\ając widocznie, \e skoro
mieszkam w pałacu, to tym samym jestem ju\ wy\szy
W pałacu biskupim równie\ znalazły swe pomieszczenia: sztab pułku, komisariat
wojsk na gubernię kielecką, biuro werbunkowe, biuro przepustek i redakcja
 Dziennika Urzędowego Komisariatu Wojsk Polskich w Kielcach . Inne agendy
sztabu zakwaterowane zostały przy ul. Zamkowej, Hipotecznej i
Wniebowstąpienia (dziś ul. Mickiewicza). Zaś pięć batalionów I pułku legionów
zakwaterowanych zostało w ró\nych budynkach na terenie całego miasta.
MSZA POLOWA 30 SIERPNIA
30 Sierpnia 1914 roku odbyła się uroczysta msza polowa odprawiona na placu
Panny Marii. Wzięło w niej udział wiele tyś. osób, w tym obok kielczan tak\e
przedstawiciele wojskowych władz niemieckich i austriackich.
 W niedzielę 30 sierpnia odbyła się pamiętam pierwsza msza polowa wojska Msza
polowa przed kielecką katedrą 30 sierpnia 1914 r. polskiego. Na wielkim placu
stanęły w czworobok nasze kompanie. Plac tonął w blasku sierpniowego,
upalnego słońca. Wierni i ciekawi otoczyli wojsko szerokim wieńcem ludzi
zadziwionych. wzruszonych, do głębi przejętych. Odezwały się donośne komendy,
trąbki zapowiadały msze świętą. Stanęliśmy wraz z Norwidem jako komendanci na
czele szeregów. W tej\e chwili przybył z rygorystyczną punktualnością
komendant przybyłego przeddzień niemieckiego batalionu wraz z swym
adiutantem, składał on w ten sposób hołd broni polskiej."
Michał Sokolnicki  Rok 1914
Lecz nie wszystko uło\yło się pięknie. Przeciwny Piłsudskiemu biskup Aosiński
stworzył pewne kłopoty związane z mszą. Nie zezwolił miejscowemu
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 5 of 6
duchowieństwu na choćby asystowanie we mszy. Kwestionował tez prawo
władzy wojskowej do dysponowania placem katedralnym.
Piłsudski ju\ podczas pierwszego wkroczenia do Kielc, odwiedził biskupa
kieleckiego Augustyna Aosińskiego. Chodziło o złagodzenie złej sławy działacza
socjalistycznego, towarzyszącej Komendantowi. Piłsudskiemu zale\ało na tej
rozmowie, aby społeczeństwo Kielc przekonało się co do intencji Piłsudskiego.
PRZYSIGA I PP LEGIONÓW POLSKICH
Odziały Piłsudskiego pozostawały w Kielcach 19 dni (ju\ jako I Pułk Piechoty
Legionu Polskiego). Piłsudski wyjechał 23 VIII do Krakowa i był poza Kielcami do 2
IX, kiedy Józef Piłsudski powrócił do Kielc, aby realizować dalsze plany wojenne
zgodnie z dyspozycjami NKN. Oddziały stacjonujące w Kielcach 5 IX, by przyjąć
od strzelców przysięgę na Szydłówku. Podczas tej uroczystości obecny był tak\e
przedstawiciel NKN ppor. Władysław Sikorski. Mszę polową poprzedzającą
uroczystości celebruje kapelan, ks. Kosma Lenczowski, któremu asystują trzej
kieleccy księ\a przybyli pomimo zakazu biskupa Aosińskiego. Najpierw ppor.
Sikorski odczyta manifest NKN, a następnie wśród wichru i deszczu bataliony
tworzące szeroki front będą powtarzać za kapitanem Zagórskim:
 W obliczu Boga Wszechmogącego przysięgamy uroczyście, \e Jego Apostolskiej
Mości, naszemu Najjaśniejszemu Monarsze i Panu, Franciszkowi Józefowi I, z
Bo\ej łaski Cesarzowi Austrii, Królowi Czech etc., Królowi Apostolskiemu
Węgier, Królowi Polskiemu wierność i posłuszeństwo zachowamy."
Piłsudski nie był zadowolony (i nie on jeden) z tekstu przysięgi, lecz musiał ją
zaakceptować dla dobra wy\szego celu. Wiedział, \e nie uda mu się rozniecić
narodowego powstania, więc walcząc o Polskę musiał stanął obok jednego z
zaborców. Kielczanie pomagali strzelcom w miarę swoich mo\liwości. Zajmowali
się aprowizacją, organizowali noclegi, a przede wszystkim chętnie spotykali się ze
strzelcami, którzy urzeczywistniali ich marzenia o wolnej Polsce.
Młodzie\ z entuzjazmem garnęła się pod sztandary Legionów Polskich. W wyniku
prowadzonego werbunku, od 22 sierpnia do 8 września zgłosiło się 907
ochotników. Do Legionów tak\e wstąpiła cała orkiestra kieleckiej Ochotniczej
Stra\y Po\arnej, stając się reprezentacyjnym zespołem artystycznym I Brygady
legionów. Obecność \ołnierzy Piłsudskiego w Kielcach zmobilizowała Rosjan do
koncentracji swoich sił. W wyniku silnego uderzenia rosyjskich wojsk, Piłsudski
10.IX. zmuszony został do wycofania się z Kielc na linię Wisły. Manewr ten był dla
niego bolesną decyzją, gdy\ wiedział, \e na ludność cywilną spadną srogie
represje (w głąb Rosji wywieziono 194 kielczan oskar\onych o współprace z
legionami). Nie przeszkodziło to kielczanom wspominać pobyt Piłsudskiego jako
wyró\nienie dla miasta w drodze Polski do niepodległości.
Najbli\sze lata dla kielczan będą bardzo trudne, mieszkańcy musieli poczekać
jeszcze siedem lat aby móc \yć w Niepodległej Polsce, której powstania byli
świadkami, a przede wszystkim o którą walczyli.
Bibliografia:
Zbigniew Wójcik  Józef Piłsudski
Jerzy Daniel  Legenda 1914
Jerzy Osiecki  Kieleckie ście\ki Józefa Piłsudskiego
Zenon Guldon  Historia Kielc do roku 1945
Jan Pazdur  Dzieje Kielc : 1864-1939
Józef Piłsudski "Pisma Zbiorowe"
Skomentuj na Forum
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 6 of 6
Serwis Historyczny - Historia Rosji
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/kadrowa.html 2008-04-06


Wyszukiwarka