Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM Wiedza o spo"eczeÅ‚stwie Poziom rozszerzony Listopad 2009 Schemat punktowania Model odpowiedzi Nr W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi zadania Zasady przyznawania Punkty alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce punktów za zadanie 1. c) inicjatyw´ ludowÄ… 0 1 2. b) pomaraÅ‚czowÄ… rewolucjÄ… 0 1 3. c) Egipt 1 pkt za dwa zazna- 0 1 d) Jordania czenia 4. a) Chorwacja 1 pkt za zaznaczenie 0 1 c) Macedonia trzech paÅ‚stw f) Turcja 5. a) Rzecznik Praw Obywatelskich 1 pkt 0 2 b) Janusz Kochanowski 1 pkt Uwaga: Warunkiem przyznania punktu za pra- wid"owe wykonanie polecenia b jest prawid"owe wykonanie polecenia a. 6. a) 1. system parlamentarno-komitetowy; Szwajcaria Po 1 pkt za podanie 0 4 2. system pó"prezydencki [semiprezydencki, w"aĘciwego systemu prezydencko-parlamentarny]; np.: Francja, Rosja rzÄ…dów lub wyborcze- Uwaga: Uznajemy inne paÅ‚stwa, o ile wyst´puje go i nazw´ paÅ‚stwa w nich dany system rzÄ…dów. b) 1. system wi´kszoĘciowy, np. W. Brytania,USA 2. system proporcjonalny, np. Polska, W"ochy Uwaga: Uznajemy inne paÅ‚stwa, o ile wyst´puje w nich dany system wyborczy. 7. a) sÄ…dy rejonowe 1 pkt za podanie 0 1 b) sÄ…dy apelacyjne dwóch nazw sÄ…dów powszechnych 8. 1. prawda 1 pkt za trzy prawi- 0 1 2. prawda d"owe odpowiedzi 3. fa"sz 9. 1. fa"sz 1 pkt za trzy prawi- 0 1 2. prawda d"owe odpowiedzi 3. fa"sz 10. Funkcja represyjna polega na wymierzaniu kar 1 pkt za podanie kaÅ»- 0 2 za pope"nianie przest´pstw. dej definicji Funkcja organizacyjna przejawia si´ w tworzeniu instytucjonalnych podstaw Å»ycia spo"ecznego i paÅ‚stwowego 11. 1. Niemcy, [kanclerz Angela] Merkel Po 1 pkt za podanie 0 4 2. Wielka Brytania, [premier Gordon] Brown nazwy paÅ‚stwa oraz 3. W"ochy, [premier Silvio] Berlusconi nazwiska szefa rzÄ…du 4. Hiszpania, [premier José L. Rodríguez] Zapatero danego paÅ‚stwa www. operon. pl 1 Wiedza o spo"eczeÅ‚stwie. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i GazetÄ… WyborczÄ… Schemat punktowania Model odpowiedzi Nr W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi zadania Zasady przyznawania Punkty alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce punktów za zadanie 12. BezkarnoĘç parlamentarzystów [pos"ów, senato- Po 1 pkt za nazwanie 0 1 rów]; pogarda dla prawa okazywana przez parla- problemu na rysunku mentarzystów; wykorzystywanie immunitetu dla osobistych korzyĘci; brak równoĘci wobec prawa [sÄ… osoby wybrane chronione immunitetem]. Uwaga: Problem moÅ»e zostaç nazwany inaczej, o ile zdajÄ…cy odda istot´ problemu. 13. Najszybsze: Afryka [ponad 6-krotne] 1 pkt za podanie 0 1 Najwolniejsze: Europa [mniej niÅ» 2-krotne] dwóch prawid"owych nazw kontynentów 14. a) Zast´powalnoĘç pokoleÅ‚ sytuacja, w której ko- 1 pkt 0 3 lejne pokolenie odtwarza si´ w iloĘci nie mniejszej niÅ» poprzednie pokolenie [przy wskaÄ™niku dzietno- Ęci 2,1 dziecka na jednÄ… kobiet´] Uwaga: Uznajemy inne wyjaĘnienie, o ile oddaje sens definicji. b) Afryka, Azja, Australia i Oceania 1 pkt za podanie nazw trzech kontynentów c) Na przyk"ad: 1 pkt za podanie wyd"uÅ»enie urlopów macierzyÅ‚skich trzech propozycji wprowadzanie bardzo dobrze p"atnych urlopów dzia"aÅ‚ ze strony paÅ‚- wychowawczych stwa dop"aty paÅ‚stwa do Å»"obków i przedszkoli [bez- p"atne Å»"obki i przedszkola] zmiany w prawie pracy umoÅ»liwiajÄ…ce kontynu- owanie kariery zawodowej kobiet po"Ä…czonej z ro- dzeniem i wychowywaniem dzieci wprowadzenie urlopów macierzyÅ‚skich dla m´Å»- czyzn ( tacierzyÅ‚skich ) zaliczanie okresu urlopu wychowawczego do póęniejszej emerytury Uwaga: NaleÅ»y uznaç inne, zgodne z logikÄ… i praw- dÄ… odpowiedzi! 15. a) WskaÄ™nik maskulinizacji (wspó"czynnik maskuli- 1 kt 0 2 nizacji) wskaÄ™nik demograficzny okreĘlajÄ…cy, ilu m´Å»czyzn w danym spo"eczeÅ‚stwie przypada na okreĘlonÄ… liczb´ kobiet najcz´Ä˜ciej okreĘla licz- b´ m´Å»czyzn na 100 kobiet. b) W wieku przedprodukcyjnym liczba m´Å»czyzn 1 pkt jest wi´ksza niÅ» liczba kobiet; w wieku poprodukcyj- nym liczba kobiet jest wi´ksza niÅ» liczba m´Å»czyzn. 16. a) W latach 2000 2030 ubywaç b´dzie osób 1 pkt 0 2 w wieku 0 17 i 18 59/64, natomiast przybywaç b´dzie osób w wieku 60/65 i wi´cej [ubywaç b´dzie osób w wieku produkcyjnym i przed- produkcyjnym, natomiast przybywaç osób w wieku poprodukcyjnym]. b) Na przyk"ad: wzrost popularnoĘci konsumpcyj- 1 pkt za dwa wyja- nego stylu Å»ycia, uwaÅ»anie dzieci za przeszkod´ Ęnienia wrealizacji w"asnych planów, polepszajÄ…ca si´ opieka medyczna dla osób starszych, wyd"uÅ»anie si´ czasu Å»ycia Uwaga: Uznajemy inne przyczyny, o ile sÄ… logiczne i zgodne z rzeczywistoĘciÄ…. www. operon. pl 2 Wiedza o spo"eczeÅ‚stwie. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i GazetÄ… WyborczÄ… Schemat punktowania Model odpowiedzi Nr W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi zadania Zasady przyznawania Punkty alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce punktów za zadanie 17. a) Im wi´kszy jest stopieÅ‚ równouprawnienia mi´- 1 pkt za podanie jed- 0 2 dzy kobietami a m´Å»czyznami w Å»yciu zawodo- nej z dwóch podanych wym, tym wi´cej rodzi si´ dzieci. obok zaleÅ»noĘci lub Im lepsza polityka spo"eczna paÅ‚stwa, tym wi´cej rodzi si´ dzieci [im wi´ksze kwoty paÅ‚stwo prze- znacza na pomoc rodzinom, tym wi´cej rodzi si´ dzieci]. b) Opór cz´Ä˜ci Niemców wynika ze z"ych skojarzeÅ‚ 1 pkt za wyjaĘnienie z czasami komunistycznymi. System Å»"obków by" bardzo rozbudowany w komunistycznej NRD i jako element enerdowskiego systemu oĘwiaty zosta" w zjednoczonych Niemczech pot´piony. Uwaga: ZdajÄ…cy musi uwzgl´dniç w wyjaĘnieniu okres NRD oraz post´powanie w tym czasie wobec dzieci indoktrynacja. 18. WYPRACOWANIE TEMAT NR 1 ZdajÄ…cy: a) ocenia problem niÅ»u demograficznego w Euro- 0 1 0 20 pie (zdajÄ…cy w sposób ogólny stwierdza, Å»e to pro- blem waÅ»ny, istotny, powaÅ»ny, niebagatelny, fun- damentalny itp.) Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce, Å»e zdajÄ…cy rozumie problem niÅ»u demograficznego wEuropie. b) przedstawia dwa aspekty polityczne, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywajÄ… na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaÅ»dego stabilizacja polityczna brak wojen; dobre stosunki aspektu politycznego sÄ…siedzkie mi´dzy paÅ‚stwami) "Ä…cznie 2 pkt Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. c) przedstawia dwa aspekty gospodarcze, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywajÄ… na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaÅ»dego dobrobyt gospodarczy, istnienie systemów emery- aspektu gospodarcze- talnych, inwestowanie najpierw w karier´, aby go "Ä…cznie 2 pkt utrzymaç si´ na rynku pracy, a dopiero potem dzieci) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. d) przedstawia dwa aspekty spo"eczne, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywajÄ… na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaÅ»dego póęne zak"adanie rodziny, niech´ç do posiadania aspektu spo"ecznego dzieci, rozwój antykoncepcji) "Ä…cznie 2 pkt Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. e) przedstawia dwa aspekty kulturowe, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywajÄ… na rozwój demograficzny Europy (np. wienie kaÅ»dego rozwój indywidualizmu charakterystyczny dla kul- aspektu kulturowego tury zachodniej; inwestowanie w siebie, a nie "Ä…cznie 2 pkt wrodzin´ czy wspólnot´) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. www. operon. pl 3 Wiedza o spo"eczeÅ‚stwie. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i GazetÄ… WyborczÄ… Schemat punktowania Model odpowiedzi Nr W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi zadania Zasady przyznawania Punkty alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce punktów za zadanie f) przedstawia (prezentuje) trzy perspektywy Po 2 pkt za przedsta- (moÅ»liwoĘci) demograficzne Europy (np. dalszy wienie jednej per- spadek liczby dzieci w Europie; dalszy rozwój tech- spektywy (moÅ»liwo- nologiczny i mniejsza liczba dzieci; zagroÅ»enie sys- Ęci) rozwoju temów emerytalnych w Europie i zmiana nasta- demograficznego Eu- wienia ludzi; zagroÅ»enie ekspansjÄ… imigrantów, ropy "Ä…cznie 6 pkt u których jest wysoki przyrost naturalny; koniecz- noĘç sprowadzenia do Europy kolejnych imigran- tów, aby utrzymaç wzrost gospodarczy itp.) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne moÅ»liwoĘci podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. g) zajmuje i uzasadnia w"asne stanowisko w spra- 0 1 wie perspektyw rozwoju demograficznego dla Eu- ropy h) wykorzystuje materia"y Ä™ród"owe Po 1 pkt na kaÅ»dy w"aĘciwie zastosowa- ny przyk"ad odwo"ania do materia"ów Ä™ród"o- wych "Ä…cznie 2 pkt i) praca spójna kompozycyjnie: wst´p, rozwini´cie, 0 1 zakoÅ‚czenie j) praca poprawna j´zykowo 0 1 TEMAT NR 2 ZdajÄ…cy: a) ocenia i charakteryzuje rozwój demograficzny 1 pkt za ukazanie po- 0 20 Polski od 1989 roku do chwili obecnej: wagi problemu; ukazuje powag´ problemu (zdajÄ…cy moÅ»e uÅ»yç 1 pkt za charaktery- nast´pujÄ…cych sformu"owaÅ‚: rozwój demograficz- styk´ rozwoju demo- ny Polski to sprawa powaÅ»na, waÅ»na, istotna, za- graficznego Polski sadnicza, kluczowa, fundamentalna, Å»ywotna, nie- "Ä…cznie 2 pkt bagatelna itp.) Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce istot´ sprawy. charakteryzuje rozwój demograficzny Polski (zdajÄ…cy moÅ»e uÅ»yç nast´pujÄ…cych sformu"owaÅ‚: nadwyÅ»ka zgonów nad urodzinami, zmniejszajÄ…ca si´ liczba urodzin, zwi´kszajÄ…ca si´ liczba zgonów, wi´cej ludzi umiera, mniej dzieci si´ rodzi, jest co- raz mniej Polaków, liczba Polaków si´ zmniejsza, duÅ»o ludzi umiera, ma"o ludzi si´ rodzi itp.) Uwaga: Uznajemy inne sformu"owania oddajÄ…ce istot´ sprawy. b) przedstawia dwa aspekty polityczne, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (upadek wienie kaÅ»dego komunizmu w 1989 r.; wstÄ…pienie Polski do Unii aspektu politycznego Europejskiej; stabilnoĘç polityczna w Europie "Ä…cznie 2 pkt brak wojen) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. www. operon. pl 4 Wiedza o spo"eczeÅ‚stwie. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i GazetÄ… WyborczÄ… Schemat punktowania Model odpowiedzi Nr W nawiasach kwadratowych [ ] odpowiedzi zadania Zasady przyznawania Punkty alternatywne bÄ…dÄ™ uzupe"niajÄ…ce punktów za zadanie c) przedstawia dwa aspekty spo"eczne, które wp"y- Po 1 pkt za przedsta- 0 20 wa"y na rozwój demograficzny Polski (zmiany wienie kaÅ»dego w mentalnoĘci ludzi po upadku komunizmu; brak aspektu spo"ecznego poczucia bezpieczeÅ‚stwa, upowszechnienie wol- "Ä…cznie 2 pkt nych zwiÄ…zków bez zobowiÄ…zaÅ‚; wzrastajÄ…ca liczba singli w spo"eczeÅ‚stwie) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. d) przedstawia dwa aspekty gospodarcze, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (np. wienie kaÅ»dego bezrobocie niesk"aniajÄ…ce do posiadania dzieci; aspektu gospodarcze- ch´ç dorobienia si´; gospodarka rynkowa wymu- go "Ä…cznie 2 pkt szajÄ…ca cz´ste zmiany pracy brak stabilnoĘci za- trudnienia; wyjazdy za pracÄ… za granic´) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. e) przedstawia dwa aspekty kulturowe, które Po 1 pkt za przedsta- wp"ywa"y na rozwój demograficzny Polski (zmniej- wienie kaÅ»dego szajÄ…ca si´ religijnoĘç Polaków; upowszechnienie aspektu kulturowego si´ zachodniego modelu Å»ycia po 1989 r.; kult indy- "Ä…cznie 2 pkt widualizmu) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne aspekty podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. f) przedstawia pi´ç róŻnych moÅ»liwoĘci zwiÄ…za- Po 1 pkt za przedsta- nych z niskim przyrostem naturalnym dla paÅ‚stwa wienie jednej moÅ»li- polskiego (np. upadek systemu emerytalnego; du- woĘci "Ä…cznie 5 pkt Å»a liczba emerytów, ma"a liczba dzieci; wyludnianie si´ cz´Ä˜ci obszarów Polski z powodu niskiego przy- rostu naturalnego, w szczególnoĘci wsi; brak rÄ…k do pracy; koniecznoĘç wzrostu podatków w celu utrzymania duÅ»ej rzeszy emerytów; wi´ksze wy- datki na opiek´ zdrowotnÄ…; koniecznoĘç sprowa- dzenia emigrantów z innych krajów do Polski; trudnoĘci adaptacyjne w nowym spo"eczeÅ‚stwie ze strony sprowadzonych emigrantów) Uwaga: MoÅ»na uznaç inne moÅ»liwoĘci podane przez ucznia, o ile sÄ… logiczne i prawdopodobne. g) prezentuje w"asne stanowisko 0 1 h) wykorzystuje materia"y Ä™ród"owe Po 1 pkt na kaÅ»dy w"aĘciwie zastosowa- ny przyk"ad odwo"ania do materia"ów Ä™ród"o- wych "Ä…cznie 2 pkt i) praca spójna kompozycyjnie: wst´p, rozwini´cie, 0 1 zakoÅ‚czenie j) praca poprawna j´zykowo 0 1 W kluczu sÄ… prezentowane przyk"adowe prawid"owe odpowiedzi. NaleÅ»y równieÅ» uznaç odpowiedzi ucznia, jeĘli sÄ… inaczej sformu"owane, ale ich sens jest synonimiczny wobec schematu, oraz inne odpowiedzi, nieprzewidziane w kluczu, ale poprawne. www. operon. pl 5