Obwodowe wrzodziejące zapalenie rogówki
Obwodowe wrzodziejące zapalenie rogówki (peripheral ulcerative
keratitis  PUK)
PUK jest agresywną formą zapalenia rogówki zagrażającą utratą widze-
nia, w której podłożem może być zaburzenie ogólnoustrojowe. Etiolo-
gia jest niepewna, chociaż model reumatoidalny sugeruje odkładanie się
kompleksów immunologicznych w rąbku, powodujące zarostowe zapa-
lenie naczyń z wtórnym zapaleniem rogówki i rozmiękaniem istoty wła-
ściwej.
Przyczyny
Ramka 7.4. Przyczyny obwodowego wrzodziejÄ…cego zapalenia
rogówki
Idiopatyczne
Reumatiodalne zapalenie stawów
Ziarniniak Wegenera
Toczeń rumieniowaty układowy
NawracajÄ…ce zapalenie wielochrzÄ…stkowe
Guzkowe zapalenie tętnic
Mikroskopowe zapalenie wielonaczyniowe
Zespół Churga-Strauss
Objawy kliniczne
" Ból o różnym nasileniu i zaczerwienienie (mogą nie występować);
“! VA.
" Jedno-/obustronne obwodowe owrzodzenie w rÄ…bku (uniesione, na-
strzyknięte) ą zapalenie twardówki.
Objawy ogólne (jeśli związek z chorobą): zwyrodnienie stawów (reu-
matoidalne zapalenie stawów), siodełkowaty nos (ziarniniak Wegene-
ra), zmiany skórne (łuszczyca, twardzina, toczeń rumieniowaty układo-
wy), zwyrodnienie chrząstek małżowiny (nawracające zapalenie wielo-
chrzÄ…stkowe).
Badanie
Ukierunkowane na podstawie choroby ogólnej. Należy rozważyć BP, FBC,
ESR, U+E, LFT, glukoza, CRP, markery zapalenia naczyń (w tym RF, ANA,
ANCA, dsDNA), krioglobuliny, serologiÄ™ WZW C, analizÄ™ moczu, RTG klp.
Leczenie
" Pilne skierowanie do specjalisty zajmującego się rogówką i zaangażo-
wanie lekarza rodzinnego/reumatologa.
" Ogólna immunosupresja (uzgodniona z lekarzem rodzinnym/reuma-
tologiem): może obejmować kortykosteroidy, metotreksat, mykofeno-
lat, azatioprynÄ™ lub cyklofosfamid.
" Miejscowa immunosupresja: steroidy (stosować ostrożnie w reumato-
idalnym zapaleniu stawów) lub przy znacznym ścieńczeniu, ponieważ
mogą nasilić rozmiękanie rogówki) lub cyklosporyna A.
" Nawilżanie powierzchni oka, miejscowo antybiotyki w celu zapo-
biegania wtórnym infekcjom (np. chloramfenikol bez konserwan-
tów 0,5% 4 x dz.) oraz cykloplegia (przy bólu i aktywności w komo-
rze przedniej).
" Ochrona gałki ocznej (np. okulary w ciągu dnia, osłonki na noc).
" Należy rozważyć opatrunkową soczewkę kontaktową + klej cyjano-
akrylowy przy zagrażającej/obecnej perforacji. Możliwości zabiegowe
obejmują przeszczepy błony owodniowej, warstwowy przeszczep ro-
gówki, przeszczepy opatrunkowe oraz rzadko płaty spojówkowe.
188
Obwodowe wrzodziejące zapalenie rogówki
Tabela 7.12. Powikłania rogówkowe zapalenia reumatiodalnego
stawów
Obwodowe ścieńczenie Obwodowe ścieńczenie bez zapalenia lub utraty na-
błonka; typu  soczewki kontaktowej ; nie ulega per-
foracji
Obwodowe wrzodzieją- Obwodowe zapalenie; utrata nabłonka, nacieki i utra-
ce zapalenie rogówki ta istoty właściwej; może ulec perforacji
Ostre zapalenie istoty Zapalenie o nagłym początku z naciekami w istocie
właściwej właściwej, jednak często zachowany nabłonek
Zapalenie rogówki Stopniowe przyrąbkowe zmętnienie istoty właściwej
twardniejące rogówki graniczące z obszarem zapalenia twardówki
Rozmiękanie rogówki Ścieńczenie istoty właściwej ( rozpływ rogówki ) ą
powiÄ…zane z zapaleniem
Wrzód Moorena
Jest rzadką postacią obwodowego wrzodziejącego zapalenia rogówki
prawdopodobnie o etiologii autoimmunologicznej. Czasem jest zwiÄ…za-
ny z zapaleniem wątroby typu C. Występuje w dwóch postaciach: ograni-
czona jest typowa dla osób w średnim/starszym wieku rasy białej i obja-
wia siÄ™ jednostronnymi zmianami dobrze odpowiadajÄ…cymi na leczenie;
bardziej agresywna postać zwykle jest obserwowana u młodych Afryka-
nów, jest obustronna i może postępować pomimo leczenia.
Objawy kliniczne
" Ból, Å›wiatÅ‚owstrÄ™t, “! VA.
" Jedno-/obustronne postępujące obwodowe owrzodzenie; brzeg wio-
dący podminowuje nabłonek; szare nacieki na brzegu; owrzodzenie
postępuje centralnie i wokół brzegu rogówki; istota właściwa pod
owrzodzeniem rozmięka. Uwaga: nie ma przyrąbkowej przezroczystej
strefy i nie współwystępuje zapalenie twardówki (jedynie zapalenie
spojówki i nadtwardówki).
Powikłania: perforacja; zapalenie błony naczyniowej; zaćma; w końco-
wym stadium rogówka jest ścieńczała i ulega zespojówkowieniu.
Badania
Badania ogólne wykluczające zapalenie wątroby C lub inną związaną
z PUK (peripheral ulcerative keratitis) chorobę układową (jak wyżej).
Leczenie
" Miejscowo steroidy (np. deksametazon 0,1% bez konserwantów co go-
dzinÄ™).
" Ogólna immunosupresja: steroidoterapia, cyklofosfamid lub cyklo-
sporyna A (w porozumieniu z lekarzem rodzinnym/reumatologiem);
interferon, jeśli współistnieje zapalenie wątroby typu C (według wska-
zówek lekarza hepatologa).
" Także miejscowo antybiotyki, cykloplegia, ochrona gałki ocznej, opa-
trunkowa soczewka kontaktowa Ä… klej tkankowy oraz zabiegi chirur-
giczne, takie jak w obwodowym wrzodziejącym zapaleniu rogówki
związanym z chorobą ogólnoustrojową.
189
7. Rogówka