Poezja wykazuje zróÂżnicowanie tematyczne na wiersze programowe, spoÂÅ‚eczne, refleksyjne, miÂÅ‚osne i pejzaÂże. Twórcami byli Adam Asnyk, Maria Konopnicka, Felicjan FaleÃÄ…ski.
A. Asnyk w wierszu "Daremne Âżale, próÂżny trud..." twierdzi, Âże upadÂÅ‚y wartoÅ“ci romantyczne. Czas zerwaÃÅš z przeszÂÅ‚oÅ“ciÂÄ… - "Trzeba z Âżywymi naprzód iÅ“ÃÅš" - poszukiwaÃÅš nowe ideaÂÅ‚y. "PróÂżny Âżal" romantyków, gdyÂż myÅ“li pozytywistycznej nic nie jest w stanie stÂÅ‚umiÃÅš.
Utwór "Do mÂÅ‚odych" jest apelem do pozytywistów. NawoÂÅ‚uje do poszukiwaÃÄ… twórczych, które dadzÂÄ… odbiorcy moÂżliwoÅ“ÃÅš szerszego patrzenia na Å“wiat. Pomimo, Âże kaÂżda epoka posiada wÂÅ‚asne cele, nie naleÂży deptaÃÅš "przeszÂÅ‚oÅ“ci oÂÅ‚tarzy". Pozytywista winien przejÂÄ…ÃÅš czêœÃÅš dorobku poprzedników, dobudowaÃÅš wÂÅ‚asne idee i przekazaÃÅš potomnym. Asnyk podkreÅ“la znaczenie tradycji. Wiersz jest odpowiednikiem "Ody do mÂÅ‚odoÅ“ci".
Sonety "Nad gÂłêbiami" mówiÂÄ…, Âże cechÂÄ… rzeczywistoÅ“ci jest przemijanie. Ze sÂÅ‚awy, miÂÅ‚oÅ“ci i czynów czÂÅ‚owieka korzystaÃÅš bêdÂÄ… jego nastêpcy. JeÂżeli u Polaków nie wygaÅ“nie idea wolnoÅ“ci, jeÂżeli nie zapadnÂÄ… w letarg; nie popeÂÅ‚niÂÄ… "samobójstwa ducha", to Polska odrodzi siê w doskonalszym ksztaÂÅ‚cie - "przystrojona w królewski diadem". Sonety zawierajÂÄ… koncepcjê ewo-lucji wywoÂÅ‚ywanej postêpem i samodoskonaleniem ludzkoÅ“ci.
"Ulewa" ukazuje pejzaÂż tatrzaÃÄ…ski. Tworzy on nastrój nostalgii; szary, mroczny, przygnêbiajÂÄ…cy. Nastrój jest metaforÂÄ… "epoki pozbawionej marzeÃÄ…". Utwór ukazuje pesymizm i samotnoÅ“ÃÅš podmiotu lirycznego.
Wiersz "Limba" tworzy portret romantyka-epigona - przyrównuje go do wspaniaÂÅ‚ego drzewa. Opuszcza ono koronê nad "ciemnymi gÂłêbiami", nad "spienionymi wodami". Idealista nie chce zatraciÃÅš wÂÅ‚asnego spojrzenia na Å“wiat. Woli przepaÅ“ÃÅš w zapomnienie niÂż doÂÅ‚ÂÄ…czyÃÅš do pozytywistów. Wiersze pejzaÂżowe wykazujÂÄ… dÂÄ…Âżenie do poÂÅ‚ÂÄ…czenia postêpu z tradycjÂÄ….
Poeta posÂÅ‚uguje siê w utworach bogatÂÄ… metaforykÂÄ… i symbolikÂÄ….
M. Konopnicka w utworze "Wolny najmita" porusza problem chÂÅ‚opa pouwÂÅ‚aszczeniowego.
Autorka ukazuje, iÂż ustawa podatkowa nie przewidziaÂÅ‚a klêsk nieurodzaju. ChÂÅ‚op nie miaÂÅ‚ z czego opÂÅ‚aciÃÅš naleÂżnoÅ“ci, wiêc porzucaÂÅ‚ dom, stawaÂÅ‚ siê "wolny". SÂÅ‚owo wolny pierwotnie oznacza jednÂÄ… z najwyÂższych wartoÅ“ci. Tu zmienia znaczenie w zestawieniu z sytuacjÂÄ… najmity - staje siê ironiÂÄ…. Losem chÂÅ‚opa nie interesowaÂÅ‚ siê dawny wÂÅ‚aÅ“ciciel, gdyÂż wygasÂÅ‚y powinnoÅ“ci paÃÄ…szczyŸniane. Poetka "wspóÂÅ‚odczuwa" z bohaterem. Ukazuje Å“wiat przenikniêty Å“wiadomoÅ“ciÂÄ… krzywdy.
Wiersz "A jak poszedÂÅ‚ król na wojnê..." mówi o nierównoÅ“ci spoÂÅ‚ecznej. Ofiarami wojny sÂÄ… ubodzy, proÅ“ci ludzie. Nie doceniany jest ich wkÂÅ‚ad w zwyciêstwo; umierajÂÄ… w zapomnieniu. WÂÅ‚adcy natomiast nie odnoszÂÄ… szkód na zdrowiu; sÂÄ… pompatycznie witani przez lud. Utwór opiera siê na paraleli-kontraÅ“cie.
"Rota" stanowi utwór patriotyczny; jest wyrazem buntu przeciw germanizacji. Muzykê skom-ponowaÂÅ‚ F. Nowowiejski.
W wierszu "Contra spem spero" (wbrew nadziei) Konopnicka, podobnie jak romantycy, uwaÂża, iÂż dÂÄ…Âżenie do niepodlegÂÅ‚oÅ“ci nie powinno odbywaÃÅš siê na drodze ugodowej. IstniejÂÄ… tu kontrasty miêdzy pozytywistycznÂÄ… wiedzÂÄ… a wiarÂÄ…, miêdzy teraŸniejszoÅ“ciÂÄ… "wystygÂÅ‚ych duchów" a przyszÂÅ‚oÅ“ciÂÄ… "wskrzeszenia". Utwór stanowi zapowiedŸ nurtu neoromantycznego.