JACY JESTEŚMY? ROZWAŻANIA O POLAKACH I. GAÓWNE ZAGADNIENIA LEKCJI Zajęcia dotyczą zagadnień związanych z konstrukcją felietonu, z wykorzystywanymi w nim środkami językowymi. Stanowią punkt wyjścia do debaty i ćwiczeń warsztatowych w pisaniu felietonu. II. CELE LEKCJI Uczeń powinien: -określać cechy gatunkowe felietonu na przykładzie tekstu Stefana Kisielewskiego (ze zwróceniem szczególnej uwagi na jego warstwę językową: rozpoznawać cechy stylu potocznego, określać funkcje zdań pytajnych, cudzysłowu i nawiasu) -zajmować stanowisko w debacie na temat obrazu współczesnych Polaków przedstawionego w felietonie Stefana Kisielewskiego -dobierać właściwe argumenty w czasie dyskusji -kulturalnie dyskutować -redagować notatkę z lekcji III. UWAGI DOTYCZCE REALIZACJI LEKCJI Zajęcia realizowane są w ciągu dwóch godzin lekcyjnych bez przerwy. Nauczyciel metodę heurezy łączy z debatą1. Aawki najlepiej ustawić w dwu rzędach stojących naprzeciw siebie. Felieton Stefana Kisielewskiego uczniowie czytają w domu. IV. ŚRODKI DYDAKTYCZNE 1. Magdalena Danielewiczowa: Mowa polska. II, s. 115 118. 2. Słownik języka polskiego. 3. Kartony do zapisywania argumentów, grube mazaki. V. POJCIA I TERMINY Felieton, styl potoczny, znaczenia i zakres wyrazu, związek wyrazowy VI. PRZEBIEG LEKCJI Część I 1. Wprowadzenie Nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji; prosi uczniów, aby podzielili się swoimi refleksjami na temat cech Polaków i pierwszymi wnioskami wynikającymi z lektury felietonu Stefana Kisielewskiego. Klasa przedstawia swoje propozycje tytułów, które pasowałyby do treści tekstu. Następnie wykonuje ćwiczenie 4 ze strony 117 (podaje znaczenia słów: polskość, Polska, polszczyzna, spolszczyć i wskazuje ich podstawy słowotwórcze) i weryfikuje wyniki ćwiczenia, pracując ze słownikiem języka polskiego. (Ok. 15 minut). 2. Rozwinięcie Uczniowie odnajdują w tekście felietonu przymiotniki i rzeczowniki będące nazwami cech i zastanawiają się, dlaczego jest ich tak dużo (np. wiąże się to z satyrycznym zabarwieniem tekstu, autor wyraża subiektywne opinie na temat rodaków). Następnie omawiają elementy wizerunku Polaków stworzonego przez Stefana Kisielewskiego (zachowanie Polaków w kraju i zagranicą, różnice pomiędzy zachowaniem Polaków w czasie wojny i okupacji, a ich postępowaniem w okresie pokoju i wolności) i wykonują ćwiczenia 5, 1 Metoda opracowana w materiałach metodycznych Fundacji Edukacji dla Demokracji. 6 i 7 ze strony 117 (dwa pierwsze za pomocą tabelki z nagłówkami: Przywary Polaków, Ludzkie zalety, trzecie wykresu, którego wzór znajduje się w podręczniku na stronie 37). Z kolei młodzież określa cechy języka felietonu (np. ekspresyjność; wyrażenia potoczne i pospolite; aktywizujące czytelników pytania; wtrącenia w nawiasie; ironia wyrażana słowami i zwrotami wziętymi w cudzysłów) i wykonuje ćwiczenia: 9 ze strony 118 (znowu dobrze jest wykorzystać tabelę, tym razem z hasłami: Wyrażenia potoczne i pospolite z felietonu, Odpowiedniki tych wyrażeń w polszczyznie literackiej) oraz 8 i 10 (pracując ze słownikiem języka polskiego). (Ok. 30 minut). Uczniowie zapoznają się z notką na temat felietonu i wskazują cechy tego gatunku w tekście Stefana Kisielewskiego. (Ok. 10 minut). Część II 1. Wprowadzenie Nauczyciel podaje temat debaty (Czy osąd Polaków dokonany przez Stefana Kisielewskiego jest właściwy?), dzieli klasę na dwa zespoły (pierwszy zgadza się z opinią autora felietonu, drugi polemizuje z nią)2 i ustala czas na przygotowanie argumentów (10 minut). Uczniowie zapisują argumenty na planszach papieru (potem kartony umieszcza się na tablicy, co ułatwia ich prezentację). Prowadzący podaje zasady debaty: grupy będą wypowiadały się na przemian, każda z nich otrzyma głos dwukrotnie, a łączny czas wypowiedzi jednego zespołu to 10 minut. (Ok. 5 minut). 2. Rozwinięcie Nauczyciel daje sygnał do rozpoczęcia debaty, udziela głosu oraz mierzy czas wypowiedzi dyskutujących grup. (Ok. 30 minut). 3. Podsumowanie Każda z grup znajduje wśród argumentów zespołu przeciwnego chociaż jeden, który mogłaby zaakceptować. Nauczyciel ocenia pracę klasy. (Ok. 5 minut). 2 Metoda debaty jest idealna w sytuacji, kiedy trzeba spojrzeć na ten sam problem z różnych punktów widzenia. Zadaniem uczniów jest zaprezentowanie w przyjazny sposób argumentów za i przeciw oraz przekonanie do swoich poglądów za pomocą owych argumentów, a nie ataków słownych (nie wolno dopuszczać do ataków personalnych). Każda grupa ma takim sam czas łączny wypowiedzi. Wprowadzając tę metodę, nauczyciel musi się liczyć z subiektywnym przedstawieniem poglądów.