WYKA
AD 11
ZASADY DYDAKTYCZNE
Podstawowe znaczenia pojęcia  zasady w dydaktyce (wg W. Okonia):
źð Twierdzenie oparte na prawie naukowym, rzÄ…dzÄ…ce jakimiÅ› procesami.
Pojęcie najbardziej właściwe, ale rzadko uwzględniane przez teoretyków dydaktyki
przy formułowaniu zasad kształcenia  rzeczywistość edukacyjna nie ma takiego
oparcia w prawach naukowych, jak np. fizyka: raczej nie prawa, ale prawidłowości
 przyczynowe lub statystyczne.
źð Teza wywiedziona z jakiejÅ› doktryny (lansowanej w danym czasie).
- koncepcja Pawłowa funkcjonowania układu nerwowego,
- idea politechnizacji,
- prakseologia T. Kotarbińskiego:
Próby wykorzystania do optymalizacji pracy szkoły; mało zwolenników
tego podejścia.
źð Norma postÄ™powania dydaktycznego uznanego za obowiÄ…zujÄ…ce
(rozumienie najbliższe większości dydaktyków).
Próba określenia  na podstawie doświadczenia lub intuicji  norm lub wytycznych,
które winny być przestrzegane w pracy nauczyciela z uczniami dla racjonalizacji i
optymalizacji procesu kształcenia, maksymalizacji jego efektywności;
Klasyczne zasady dydaktyczne
źð W toku rozwoju dydaktyki ogólnej wypracowano kilka zasad nauczania,
z których pięć zostało uznanych za  klasyczne .
źð Klasyczne zasady dydaktyczne (ksztaÅ‚cenia, nauczania)  wprowadzone
do polskiej dydaktyki przez Z. Mysłakowskiego (1953).
źð MiaÅ‚y uzasadnienie w ówczesnej wiedzy o procesie ksztaÅ‚cenia
 uproszczonej i unormowanej na użytek nauczycieli.
ZASADA
ZNACZENIE
Świadomości Uczeń wie czego się uczy i po co się tego uczy
Przystępności Stopniowanie trudności (nowości, złożoności, abstrakcji)
Poglądowości Obserwacja i działania wyprzedzają pojęcia
Systematyczności Optymalne uporządkowanie treści kształcenia
Trwałości Dostateczna liczba powtórzeń głównych czynności
Zasada świadomości
źð Nakazuje zorientować uczniów w ukÅ‚adzie przedmiotów, programie
kształcenia i planach dydaktycznych, w tym zwłaszcza w celach lekcji.
źð Zapewnić uczniom czynny udziaÅ‚ w procesie dydaktycznym.
źð WspółczeÅ›nie  jej znaczenie wiÄ™ksze niż dawniej:
źð Bardziej elastyczne jej pojmowanie: by umożliwić uczniom odkrywanie
(własnego) porządku rzeczywistości, a nie tylko uzyskanie orientacji
w działaniach dydaktycznych szkoły,
źð Uczniowie powinni siÄ™ uczyć zdobywania Å›wiadomoÅ›ci, a nie byli jej
nauczani.
źð Dlatego obecnie możliwe:
«ð spontaniczne, uzasadnione okolicznoÅ›ciami modyfikacje programu i planów,
«ð przejÅ›ciowe  gubienie siÄ™ uczniów w tematyce,
«ð celowe zacieranie granic miÄ™dzy przedmiotami ksztaÅ‚cenia (tworzenie Å›cieżek
międzyprzedmiotowych).
źð zasada Å›wiadomej aktywnoÅ›ci (zasada Å›wiadomego i aktywnego
uczestnictwa):
«ð Wyzwalanie u uczÄ…cych siÄ™ Å›wiadomej aktywnoÅ›ci w tym procesie  czynnego
i świadomego uczestnictwa (nie udział, ale uczestnictwo zaangażowane:
możliwe, gdy uczniowie zainteresowani przekazywaną wiedzą i umiejętnościami,
przekonani o potrzebie uczenia się  wtedy wiadomości i umiejętności trwale
opanowane i przyswojone).
2
«ð Aktywność wielostronna: intelektualna, emocjonalna i psychomotoryczna.
«ð Dotyczy bardziej ucznia niż nauczyciela: brak wiÄ™kszego znaczenia w systemie
dydaktyki tradycyjnej, rosnące znaczenie dziś (uczeń  centralną postacią
procesu kształcenia, rola nauczyciela  kierowanie uczeniem się).
źð Przestrzegać reguÅ‚:
«ð uÅ›wiadamiać uczniom cele ksztaÅ‚cenia i potrzebÄ™ posiadania wiedzy
oraz umiejętności z różnych dziedzin nauki,
«ð systematycznie rozwijać zainteresowania uczniów przekazywanÄ… na zajÄ™ciach
problematyką oraz ich umiejętności i sprawności z tego zakresu,
«ð przekonywać o potrzebie samodzielnego utrwalania przekazywanych
na zajęciach: wiedzy, umiejętności i nawyków,
«ð stwarzać warunki dla wyzwalania aktywnoÅ›ci uczÄ…cych siÄ™.
źð Sposoby na zwiÄ™kszenie aktywnoÅ›ci uczniów:
«ð dobre przygotowanie i prowadzenie zajęć przez nauczyciela,
«ð utrzymanie w czasie zajęć kontaktu psychicznego z uczniami,
«ð wyzwalanie pozytywnej motywacji do uczenia siÄ™,
«ð zadania, wymagajÄ…ce aktywnego uczestnictwa w zajÄ™ciach,
«ð wykorzystanie Å›rodków dydaktycznych w trakcie zajęć,
«ð skÅ‚anianie do współdziaÅ‚ania, podejmowania decyzji.
Zasada przystępności
źð J.A. KomeÅ„ski  czynić naukÄ™ Å‚atwÄ… i przyjemnÄ….
źð Dawniej  jako  zasada stopniowania trudnoÅ›ci .
źð Dostosować treÅ›ci i metod ksztaÅ‚cenia do poziomu umysÅ‚owego uczniów
(ważna znajomość i grupy, i poszczególnych osób).
źð Zasada ta nakazuje przechodzić:
«ð od tego co bliższe, do tego co dalsze,
«ð od tego co Å‚atwiejsze, do tego co trudniejsze,
«ð od tego co znane, do tego co nowe,
«ð uwzglÄ™dniać różne tempo uczenia siÄ™, zaawansowanie w nauce.
3
źð Zasada o dużym znaczeniu w edukacji wczesnoszkolnej
(choć już w przedszkolu dzieci lubią zaskakujące pytania i zagadki).
źð Na wyższych etapach ksztaÅ‚cenia jej rola stopniowo maleje:
«ð wstÄ™pne uporzÄ…dkowanie pojÄ™ciowe lekcji ma być dokonane na wyższym
poziomie ogólności niż póz
niejszy materiał dydaktyczny (Ausubel);
«ð lekcja problemowa jest rozpoczynana od trudnego pytania teoretycznego.
«ð to, co nowe, dalekie i abstrakcyjne pobudza w tym przypadku do wysiÅ‚ku
umysłowego, a staje się przystępne w wyniku uczenia się.
źð W. OkoÅ„: przechodzenie od rzeczy ogólnych do szczegółowych.
źð Zasada doceniona dziÄ™ki psychologom (Å‚Ä…czenie przechodzenia
od konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu).
źð Zasada ta nie oznacza stosowania uÅ‚atwieÅ„ w opanowywaniu treÅ›ci
kształcenia (zadania  zbliżone do max możliwości ucznia). Taki kontakt
z uczniem, metody, środki i formy pracy, aby maksymalnie uruchomić
jego siły i możliwości poznawcze.
Zasada poglądowości (bezpośredniości)
źð Jedna z najwczeÅ›niej sformuÅ‚owanych (W. Ratke?): Naprzód rzecz
poznana na niej samej, potem dopiero mówienie o rzeczy.
źð WczeÅ›niej (Erazm z Rotterdamu, J. Sturm)  nauczanie rozpoczynać
od poznawania wyrazów, potem przechodzić do poznania rzeczy.
źð HumaniÅ›ci, krytykujÄ…cy werbalizm szkół Å›redniowiecznych (J. L. Vives,
F. Bacon, M. de Montaigne)  obserwować i poznawać zjawiska
przyrody, nabywać wiadomości o rzeczach, zamiast tylko nabierać
zapasu wyrazów i układać z nich kwestie wypracowania.
źð NajpeÅ‚niejsze uzasadnienie teoretyczne  J. A. KomeÅ„ski:
[...] aby ludzi uczyć w granicach możliwie najszerszych, nie z książek
4
czerpać mądrość, ale z nieba, ziemi, z dębów i buków.
Gdy brakuje rzeczy  modele, rysunki itp.
źð PodstawÄ…  Å‚aciÅ„ska zasada niczego nie ma w umyÅ›le, czego by wpierw
nie było we zmysłach (J. J. Rousseau, J. H. Pestalozzi, J. F. Herbart,
J. W. Dawid, B. Nawroczyński).
źð Funkcja  uÅ‚atwienie rozumienia i zapamiÄ™tywania.
źð Zdobywanie wiedzy (nazw, okreÅ›leÅ„) poprzedzone bezpoÅ›rednim
poznaniem rzeczy i zjawisk lub poprzez środki dydaktyczne.
źð Stosowanie zasady poglÄ…dowoÅ›ci  charakter ilustracyjny
(bierny  pokazywanie rzeczy, przedmiotów, modeli,
lub operatywny  kojarzenie poznania z działaniem).
źð Wraz z rozwojem psychologii uczenia siÄ™ reguÅ‚Ä™  najpierw rzecz, potem
słowo uzupełniono regułą  najpierw działanie, potem słowo , wiążąc
stosowanie obu reguł z etapem rozwoju poznawczego dziecka.
źð Nie utożsamiać tej zasady z nauczaniem poglÄ…dowym
(przedszkola i niższe klasy szkoły elementarnej).
źð W. OkoÅ„: Na wyższych etapach nauki szkolnej procesy myÅ›lenia
przebiegają nie tylko od konkretów do abstrakcji, ale i odwrotnie.
Dlatego zasada poglądowości to [...] zespół norm, które wywodzą się
z prawidłowości procesu kształcenia, dotyczących poznania
rzeczywistości na podstawie obserwacji myślenia i praktyki
 na drodze od konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu.
Zasada systemowości
źð Zasada systematycznoÅ›ci + pojÄ™cie systemu (W. OkoÅ„).
źð Systematyczność  cecha planowego dziaÅ‚ania (procesu ksztaÅ‚cenia):
dotyczy nie tylko uczniów, ale i nauczyciela (zobowiązanie do
starannego planowania i przygotowywania zajęć dydaktycznych).
5
źð TreÅ›ci ksztaÅ‚cenia  ich ukÅ‚ad i sposób przekazu  logicznie
uporządkowane, sklasyfikowane zgodnie z określonymi regułami.
źð ZwiÄ…zek z zasadÄ… korelacji  ukÅ‚adu treÅ›ci w programach przedmiotów
(korelacja wewnątrzprzedmiotowa) i układu przedmiotów w planach
kształcenia (korelacja międzyprzedmiotowa).
źð Sposób przekazywania treÅ›ci:
«ð nowy materiaÅ‚ podawać po okreÅ›leniu dotychczasowej wiedzy uczniów,
nawiązywać do niej,
«ð dzielić go na mniejsze fragmenty i kolejno je omawiać (ważna nie tylko nowa
wiedza, ale i jej struktura),
«ð wyodrÄ™bniać i akcentować wiadomoÅ›ci najważniejsze  wÅ‚Ä…czać je do wiedzy
posiadanej przez uczniów,
«ð przekazywać wiedzÄ™ rytmicznie, bez przerw i zakłóceÅ„.
źð System  logicznie uporzÄ…dkowany zbiór elementów i zależnoÅ›ci
między nimi.
źð Zasada systemowoÅ›ci: rzeczywistość  uporzÄ…dkowana caÅ‚ość,
złożona z różnych elementów (ludzie, rzeczy, zjawiska), pozostających
względem siebie w określonych relacjach. Każdy z nich także swoistym
układem  całością z wzajemnie powiązanych elementów.
źð Porcje wiedzy  system; ich powiÄ…zanie z innymi  struktura wiedzy
(ułatwia zapamiętanie i zrozumienie).
źð ZwiÄ…zki miÄ™dzy faktami, rzeczami, procesami, zjawiskami:
«ð czasowe, przestrzenne i iloÅ›ciowe,
«ð przyczynowo-skutkowe (nie przekazywać wiedzy faktograficznej).
źð Zasada systemowoÅ›ci  bliski zwiÄ…zek z podejÅ›ciem holistycznym.
Zasada trwałości wiedzy, umiejętności i nawyków
źð ReguÅ‚y:
«ð zainteresować uczniów materiaÅ‚em (pozytywne motywy),
6
«ð zapewnić każdemu aktywny udziaÅ‚ w zajÄ™ciach poprzez odpowiednie
ich przygotowanie (organizacyjne i dydaktyczne),
«ð ćwiczenia utrwalajÄ…ce gdy wszyscy dobrze zrozumieli materiaÅ‚,
«ð urozmaicanie powtórzeÅ„  umożliwienie uczniom indywidualnego zakodowania
danej informacji;
«ð wielokrotne powtórzenia  ich czÄ™stotliwość dostosować do krzywej zapominania:
(Są różne krzywe zapominania  te na rys. dotyczą pamiętania materiału bezsensownego;
rys. prawy  po powtórzeniach)
źð ReguÅ‚y:
«ð systematyzowanie wiadomoÅ›ci Å‚Ä…czyć z samodzielnym ich odtwarzaniem
przez uczniów,
«ð wdrażać uczniów do naukowej weryfikacji praw, zasad i reguÅ‚,
«ð przedmiotem utrwalenia  wiedza uformowana w struktury,
«ð systematycznÄ… kontrolÄ™ wyników ksztaÅ‚cenia Å‚Ä…czyć z uzasadnianÄ…
i komunikowanÄ… uczniom ocenÄ… ich pracy.
7
WYKA
AD 12
ZASADY DYDAKTYCZNE (2)
źð Klasyczne zasady nauczania uzupeÅ‚niano na wiele sposobów
(K. Kruszewski, Sztuka nauczania  64 zasady dydaktyczne!).
źð Nie wszystkie te zmiany zyskaÅ‚y popularność  zwÅ‚aszcza te, oparte
na ideologii.
Zasada Å‚Ä…czenia teorii z praktykÄ…
źð Tak prowadzić zajÄ™cia, by uczniowie widzieli użyteczność przyswajanej
przez nich wiedzy i umiejętności, a przez to i sens uczenia się (wiązać
wiedzÄ™ teoretycznÄ… z praktykÄ…).
źð Praktyka sama z
ródłem wiedzy, sprawdza prawdziwość wiedzy
teoretycznej, przygotowuje do działalności praktycznej.
źð Oderwanie ksztaÅ‚cenia od praktyki  werbalizm (bliski encyklopedyzmowi).
Brak odwołania się w działalności praktycznej do teorii  wąski praktycyzm.
źð Formy realizacji:
«ð Å‚Ä…czenie myÅ›lenia i poznawanej teorii z treÅ›ciami praktycznymi,
«ð Å‚Ä…czenie wiadomoÅ›ci w struktury i posÅ‚ugiwanie siÄ™ nimi w praktyce, zwÅ‚aszcza
dla zdobywania dalszych wiadomości,
«ð Å‚Ä…czenie nauki z technikÄ…, Å‚Ä…czenie poznania z dziaÅ‚aniem.
źð Stosowanie tej zasady: operatywność wiedzy oraz jej weryfikacja.
źð Szczególnie ważna w ksztaÅ‚ceniu zawodowym (nie tyle wiadomoÅ›ci,
co umiejętności, nawyki, postawy, poglądy, przekonania, wartości).
Zasada indywidualizacji i zespołowości
źð A
ączy dwie na pozór przeciwstawne tendencje w kształceniu.
źð Godzi interesy jednostki (rozwój zainteresowaÅ„ i uzdolnieÅ„) oraz
zbiorowości (uspołecznienie uczniów)  nie zawsze zbieżne.
8
źð Wskazane:
«ð dużo treÅ›ci  zespoÅ‚owe dziaÅ‚anie, wykorzystanie indywidualnych zdolnoÅ›ci
i umiejętności uczniów,
«ð jak najwiÄ™cej różnorodnych form pracy zespoÅ‚owej,
«ð możliwość peÅ‚nienia na zajÄ™ciach funkcji organizacyjnych.
źð JednoczeÅ›nie:
«ð dostrzegać jednostki utalentowane w okreÅ›lonych dziedzinach,
«ð różnicować zadania dydaktyczne ( mÅ‚odzież uzdolniona),
«ð indywidualne podejÅ›cie do mÅ‚odzieży z trudnoÅ›ciami w nauce,
«ð dokÅ‚adnie poznać cechy osobowe uczniów  pozwala na dostosowanie metod
kształcenia do ich możliwości percepcyjnych, obiektywną i sprawiedliwą ocenę
ich wysiłku w opanowywaniu wiedzy i umiejętności.
Zasada samodzielności
źð Wynik naturalnego dążenia czÅ‚owieka do uniezależnienia siÄ™ od innych
osób (samodzielności ludzi dorosłych  nie dzieci).
źð Idea: rozwijanie u uczniów samodzielnoÅ›ci myÅ›lenia i samodzielnoÅ›ci dziaÅ‚ania.
źð Wszystkie rodzaje i etapy edukacji.
źð UÅ‚atwia zdobywanie wiedzy, sprzyja rozwojowi postaw spoÅ‚ecznych
i własnych poglądów.
źð Samodzielność myÅ›lenia  przez stwarzanie uczniom sytuacji,
wymagających stawiania i rozwiązywania problemów.
źð MyÅ›lenie: a) reproduktywne  niesamodzielne, b) produktywne
 samodzielne; wyższy etap, pozwala lepiej funkcjonować
w rzeczywistości i twórczo w nią ingerować; nie pojawia się
samoczynnie, ale rozwija stopniowo w wyniku świadomej aktywności
intelektualnej uczniów i pomocy nauczyciela.
źð Samodzielność w dziaÅ‚aniu: a) wybór i planowanie pracy,
b) wykonywanie pracy, c) sprawdzanie wykonanej pracy.
9
Zasada operatywności wiedzy
źð DbaÅ‚ość nie tylko o poziom przyswojenia przez uczniów wiadomoÅ›ci i ich
reprodukowanie, ale też o nabycie umiejętności posługiwania się tymi
wiadomościami  w nauce, w życiu codziennym i pracy zawodowej.
źð ZwiÄ…zek z teoriÄ… materializmu funkcjonalnego  strony ksztaÅ‚cenia:
a) poznanie rzeczywistości i gromadzenie wiedzy, b) funkcjonowanie
wiedzy w umyśle ucznia i jego działalności intelektualnej, c) działalność
praktyczna.
źð KsztaÅ‚towanie umiejÄ™tnoÅ›ci racjonalnego posÅ‚ugiwania siÄ™ wiedzÄ…
w różnych sytuacjach, zwłaszcza innych od tych, w których była ona
przyswajana.
źð Operatywność wiedzy  ksztaÅ‚cenie problemowe.
Zasada wdrażania do kształcenia ustawicznego
(zasada ustawiczności kształcenia  nieodwracalnie niezbędnego).
źð Realizowana instytucjonalnie i przez samoksztaÅ‚cenie.
źð KsztaÅ‚towanie przekonania o potrzebie ciÄ…gÅ‚ego doksztaÅ‚cania siÄ™,
posiadania umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy.
źð Wdrażanie do ustawicznego ksztaÅ‚cenia  m.in. przez:
«ð stawianie zadaÅ„ wymagajÄ…cych siÄ™gania do literatury,
«ð rozwijanie zainteresowaÅ„ zawodowych,
«ð ksztaÅ‚towanie motywacji do samodoskonalenia zawodowego.
źð Nie dość chcieć  trzeba umieć dać uczniom umiejÄ™tnoÅ›ci przydatne
w samodzielnym uczeniu się i dokształcaniu:
«ð szybkiego czytania ze zrozumieniem,
«ð wyboru z
ródeł wiedzy,
«ð selekcjonowania informacji,
«ð gromadzenia i przechowywania wiedzy,
«ð skutecznego zapamiÄ™tywania,
«ð samodzielnego uogólniania wiedzy, wyciÄ…gania wniosków.
10
Zasada efektywności
źð Skuteczność, ale i ekonomiczność.
źð Skuteczność:
«ð precyzyjne sformuÅ‚owanie celów ksztaÅ‚cenia: co osiÄ…gnąć po zakoÅ„czeniu
realizacji przedmiotu nauczania.
«ð ustalenie stopnia realizacji celów  wnioski o efektywnoÅ›ci danego rodzaju
edukacji.
źð Stosowanie w praktyce  przy prowadzeniu zajęć pamiÄ™tać caÅ‚y czas
o celach, dążyć do ich realizacji.
źð Dotyczy też funkcjonowania czynników, wystÄ™pujÄ…cych w procesie
kształcenia:
«ð bezpoÅ›rednich  metody pracy, czas na realizacjÄ™ kolejnych zadaÅ„
dydaktycznych, treści kształcenia, środki dydaktyczne;
«ð poÅ›rednich  poziom intelektualny uczniów, doÅ›wiadczenie nauczyciela itp.
źð Aspekt ekonomiczny:
«ð ksztaÅ‚cenia nie odrywać od kosztów jego prowadzenia (czas, metody, Å›rodki
dydaktyczne);
«ð potrzeba racjonalizacji, zwiÄ…zku z celami ksztaÅ‚cenia (by forma nie przerosÅ‚a
treści).
Przestrzeganie zasad dydaktycznych a skuteczność kształcenia
Zasady dotyczące materiału nauczania
źð Czy i jak nawiÄ…zywać do wczeÅ›niejszej wiedzy uczniów?
«ð Nowe wiadomoÅ›ci można zrozumieć wtedy, gdy dochodzi siÄ™ do ich znaczenia,
używając już posiadanych informacji oraz stosownie wiążąc jedne z drugimi;
«ð Takie postÄ™powanie nauczyciela, które zapewnia Å‚Ä…czenie tego, co uczeÅ„ ma siÄ™
nauczyć z tym, co już na ten temat wie.
11
źð Jaki materiaÅ‚ przedstawiać uczniom?
«ð Do materiaÅ‚u nauczania przeznaczonego na każdÄ… jednostkÄ™ metodycznÄ…
wprowadzać:
Ä…ð dodatkowe wiadomoÅ›ci gwarantujÄ…ce poÅ‚Ä…czenie z wczeÅ›niej opanowanym
materiałem,
Ä…ð wiadomoÅ›ci stanowiÄ…ce punkt wyjÅ›cia do materiaÅ‚u, który bÄ™dzie wprowadzany.
«ð Nauczyciel ocenia znaczenie wiadomoÅ›ci tworzÄ…cych materiaÅ‚ nauczania
i stosownie planuje wymagania wobec uczniów: jedne usuwa, inne traktuje
jak usługowe względem innych, jeszcze inne postrzega jako docelowe.
źð Jak przygotować materiaÅ‚ nauczania?
«ð Zasada strukturyzacji materiaÅ‚u  nauczyciel przedstawia uczniom materiaÅ‚
uporządkowany w określone struktury;
«ð Elementy strukturalne poÅ‚Ä…czone ze sobÄ… relacjami logicznymi (czasowymi,
przestrzennymi), przyczynowo-skutkowymi itp.;
«ð Nauczyciel dąży do tego, aby uczniowie sami tworzyli takie struktury wiedzy
(większa samodzielność  lepsze opanowanie danej struktury i łatwiejsze
posługiwanie się nią).
Zasady dotyczÄ…ce motywacji ucznia
źð Zadaniem nauczyciela  doprowadzenie do tego, aby uczeÅ„ uczyÅ‚ siÄ™
wytrwale i z zapałem.
źð Konieczne  wzbudzenie motywacji:
«ð Przekonanie ucznia, że ma wpÅ‚yw na decyzjÄ™ o posta-wieniu zadania, na jego
treść i warunki wykonania;
«ð Pozytywny stosunek ucznia do zadaÅ„, do danego przedmiotu, nauczyciela i
obowiązków szkolnych;
«ð Zadania pobudzajÄ…ce ciekawość ucznia i umożliwiajÄ…ce jej zaspokojenie;
«ð Potrzeba akceptacji ze strony nauczycieli, rodziców, kolegów;
«ð Postrzeganie wykonania zadania jako sukcesu;
«ð Istotne  czas trwania zadania i siÅ‚a napiÄ™cia.
12
Zasady dotyczÄ…ce pracy ucznia
źð Nauczyciel organizuje pracÄ™ ucznia wg 7 zasad:
«ð Zasada samodzielnoÅ›ci  ingerencja nauczyciela nie wiÄ™ksza, niż niezbÄ™dna;
«ð Zasada ciÄ…gÅ‚oÅ›ci  dopuszczanie do dÅ‚ugich przerw w procesie uczenia siÄ™ jest
szkodliwe;
«ð Zasada celowoÅ›ci  nauczyciel przedstawia uczniom cele zadaÅ„ tak, aby
zapewnić pełne ich zrozumienie, akceptację i uznanie za własne;
«ð Zasada polisensorycznoÅ›ci  nauczyciel tworzy warunki dydaktyczne
umożliwiające uczniom poznanie bezpośrednie;
«ð Zasada aktywnoÅ›ci  nauczyciel ma stawiać uczniom zadania, wymagajÄ…ce ich
aktywności: intelektualnej, emocjonalnej, motorycznej, werbalnej;
«ð Zasada skutecznoÅ›ci  potrzeba tworzenia sytuacji, w których uczniowie
przekonują się o efektywności swojej pracy;
«ð Zasada indywidualizacji  konieczność dostosowywania dziaÅ‚aÅ„ nauczyciela
do indywidualnych możliwości uczniów.
Zasady dotyczące czynności nauczania
źð Zasady pomocne w prowadzeniu zajęć lekcyjnych:
«ð przyjÄ™cia odpowiedzialnoÅ›ci za przebieg lekcji;
«ð racjonalnego gospodarowania czasem lekcji;
«ð utrzymania dyscypliny w czasie lekcji;
«ð stawiania uczniom ambitnych zadaÅ„;
«ð peÅ‚nienia roli wychowawcy na każdej lekcji przedmiotowej;
«ð bieżącego reagowania na powstaÅ‚e braki lub bÅ‚Ä™dy;
«ð dostarczania uczniom informacji zwrotnej o ich postÄ™pach w nauce.
źð Wzorcowe zachowania nauczyciela:
«ð Kieruje siÄ™ programem nauczania i korzysta z podrÄ™cznika, ale przy doborze
materiału nauczania do poszczególnych lekcji podejmuje samodzielne decyzje;
«ð Pozostaje z uczniami w partnerskich relacjach, ale utrzymanych w rozsÄ…dnych
granicach;
13
«ð Przeznacza najwiÄ™ksza ilość czasu lekcji na aktywne i produktywne
wykonywanie zadań przez uczniów;
«ð Nie dopuszcza do zakłóceÅ„ lekcji mogÄ…cych utrudnić skuteczne uczenie siÄ™;
«ð Prowadzi zajÄ™cia lekcyjne jako ciÄ…g zadaÅ„ wymagajÄ…cych od uczniów
intensywnej i twórczej pracy intelektualnej;
«ð Wykorzystuje treÅ›ci przedmiotowe i przekaz osobisty do osiÄ…gania zaÅ‚ożonych
celów wychowawczych;
«ð Koryguje i eliminuje na bieżąco wszystkie zauważone bÅ‚Ä™dy i niepowodzenia
uczniów;
«ð Przekazuje uczniom informacje zwrotne n.t. wykonywanej przez nich pracy,
sprawdza, czy sÄ… one wykorzystane w dalszej nauce.
PODSUMOWANIE
źð Klasyczne zasady nauczania do dziÅ› zachowujÄ… znacznÄ… aktualność,
jednak współczesne strategie i metody kształcenia śmiało, ale w sposób
kontrolowany je przełamują.
źð Zasady te uzupeÅ‚niano na wiele sposobów, choć nie wszystkie
te zmiany zyskały popularność.
źð Najcenniejsze  zasady, do których nauczyciel dochodzi samodzielnie,
analizując swe doświadczenia i lektury.
źð Szczególna rola piÄ™ciu klasycznych zasad nauczania w dydaktyce
tradycyjnej.
źð Uznawanie ich za bezdyskusyjne umacniaÅ‚o system klasowo-lekcyjny,
czyli podział uczniów na klasy, które realizują ustalone centralnie
programy nauczania (W. Okoń).
źð StÄ…d też m.in. wielka rola zasad dydaktycznych w okresach wpÅ‚ywu
ideologii totalitarnych.
14
źð Do zasad nauczania  wprowadzano hasÅ‚a ideologiczne  np.:
- zasada naukowej i komunistycznej ideowości;
- zasada kolektywnej pracy nauczyciela i uczniów
- zasada kierowniczej roli nauczycieli
oraz pragmatyczne:
- zasada zwiÄ…zku teorii z praktykÄ…;
- zasada operatywności wiedzy uczniów,
- zasada efektywności.
źð Wszystkie zasady oparte na ideologiach  zdecydowanie odrzucać!
15