984502195

D11UU1 ZJAZD

Vo pewnej przerwie wystąpił ua mównicę dr. Stanisław Win-Klakiewicz z Krakowa, młody uczony, znany już z udziału w ekspc-dyeyi naukowej do Rzymu, autor referatu. Znaczenie szkół i uniwersytetów dla oświaty i literatury łacińskićj w Polsce¹¹. Referat ów najzupełniej odpowiada swemu zadaniu, podaje w krótkości szkielet przedmiotu z wykazaniem szczególowem braków, wymagających dopełnienia za pomocą badań i studyów szczegółów—jest wiec istotnie tein, czem powinien być referat zjazdowy. P. Winda-kiewicz wychodzi z punktu, że dotąd historya szkól i liistorya literatury łacińskiej traktowano oddzielnie, a dopiero wykazanie ich wzajemnego stosunku dozwoli wytworzyć sobie pojęcie o rozwoju umy-słowości naszej do końca XIV w. Mówiąc o najdawniejszej szkole, mianowicie kuryalnej, o szkołach katedralnych, kolegialnych, miejskich i wiejskich, domaga się. aby zbadano ich powstanie. Przyjmując za fakt, że Gallus i Kadłubek stanowili „czytankę patryoty-ezną", pierwszy w szkole kuryalnej, drugi w katedralnych, pragnie, aby, obznajmiwszy sic z literaturą łacińską wieku XI[, zbadać wpływy, pod któremi pisali pierwsi kronikarze nasi. Pożądanem jest także, aby zbadano pierwszą warstwę rodzimej inteligencyi polskiej, wyszłą ze szkół katedralnych i w ogóle cały rozwój szkół wszelkiego rodzaju, datę ich powstania, z kąd biorą swych nauczycieli i t. d. Dalej referent przechodzi do klasztorów, (których znaczenia dla historyi naszej uinysłowości nie docenia) i dworów.

Nie ograniczając się na tein, p. Windakiewicz widzi drugą połowę zadania „w speeyalnych monografiach o napływie Polaków na rozmaite uniwersytety zagraniczne⁴¹. Należałoby biograficznie opracować uczonych, pochodzących z naszego narodu, jak kanonistów Stefana Polaka, Wawrzyńca Polaka, Marciua Polaka, Witellioua i t. d., odszukać ich dzieła zaginione i wydać je z odpowiednim komentarzem. Przy tej sposobności p. Windakiewicz dzieli się ze zjazdem wiadomością o odszukanych rękopismach uczonych naszych, między którymi najważniejszym wydaje się nam De o r d i u e cn-ti u m Witellioua. Ciekawemi także być muszą znalezione w Rzymie przez d-ra Miodońskiego przepowiednie astrologiczne o papieżach awiniońskich fratris Kgidii Poloni z r. 11342.

Z uniwersytetów zagranicznych największe znaczenie miał dla nas uniwersytet praski. Tutaj p. Windakiewicz powiada, że ,.prze-dewszystkiem należałoby na podstawie jasnych dat i dokumentów rozpowszechnić to przekonanie, że Słowiańszczyzna wyprzedziła ówcześnie świat germański w tr/eźwej świadomości cywilizacyjnej.

Z zadaniem tern łączy się ściśle pojęcie ówczesnych narodowości i pojęcie terenu, który dla e.ywilizaeyi rozmaitych szczepów wyznaczała wyobraźnia współczesna.¹¹ ')•

i) Za    niejasność togo iruzesu czynimy odpowiedzialnym ‘mnogo anto-

ra referatu.