MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Betke
Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno-
wysokościowych 311[10].Z1.09
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Barbara Gąsowska
mgr inż. Julitta Rosa
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Betke
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[10].Z1.09
 Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno-wysokościowych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik geodeta.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1.Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2.Wykonywanie pomiarów sytuacyjno-wysokościowych 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
5. Sprawdzian osiągnięć 24
6. Literatura 30
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu pomiarów
sytuacyjnych i sytuacyjno-wysokościowych.
W poradniku znajdziesz:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez
problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności
praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć,
- przykładowy zestaw zadań (zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki
modułowej),
- literaturę uzupełniającą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[10].Z1
Mapa sytuacyjno-wysokościowa
311[10].Z1.01
Stosowanie instrumentów geodezyjnych
311[10].Z1.02
Opracowywanie mapy sytuacyjnej
311[10].Z1.03
Aktualizacja mapy sytuacyjnej na podstawie
pomiarów terenowych
311[10].Z1.04
Opracowywanie przekrojów podłużnych
i poprzecznych
311[10].Z1.05
Wykonywanie mapy warstwicowej
311[10].Z1.06
Stosowanie rachunku współrzędnych
w obliczeniach geodezyjnych
311[10].Z1.07
Wykorzystywanie teorii błędów do
opracowywania pomiarów geodezyjnych
311[10].Z1.08
Projektowanie, pomiar i wyrównanie
szczegółowej osnowy geodezyjnej
311[10].Z1.09
Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych
i sytuacyjno-wysokościowych
311[10].Z1.10
SporzÄ…dzenie mapy
sytuacyjno-wysokościowej na podstawie
pomiarów terenowych
311[10].Z1.11
Stosowanie technologii GPS w pomiarach
geodezyjnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zakładać osnowę pomiarową,
- nawiązywać osnowę pomiarową do osnowy szczegółowej,
- wykonywać pomiar teodolitem,
- wykonywać pomiar dalmierzem i tachimetrem,
- wykonywać obliczenia w geodezyjnym układzie współrzędnych prostokątnych,
- definiować pojęcie kąt poziomy,
- definiować pojęcie kąt pionowy,
- definiować pojęcie odległość skośna,
- definiować pojęcie odległość pozioma,
- definiować pojęcie przewyższenie,
- charakteryzować zagadnienia rachunku współrzędnych,
- charakteryzować zasady prowadzenia szkiców polowych,
- posługiwać się przyborami kreślarskimi,
- kartować szczegóły sytuacyjne ze współrzędnych prostokątnych.
- posługiwać się podziałką transwersalną,
- wykonywać interpolację warstwic.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 pozyskać współrzędne biegunowe punktu,
 przeliczyć współrzędne biegunowe na prostokątne,
 określić wymagania dotyczące dokładności pomiaru szczegółów,
 zorganizować stanowisko pomiarowe do wykonywania pomiarów sytuacyjnych
i sytuacyjno-wysokościowych,
 dobrać sprzęt do pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno-wysokościowych,
 dokonać pomiaru szczegółów metodą biegunową,
 prowadzić dziennik pomiarów wykonanych metodą biegunową,
 opracować szkic polowy pomiaru szczegółów terenowych metodą biegunową,
 scharakteryzować tachimetryczną metodę pomiarów sytuacyjno-wysokościowych,
 wykonać pomiar sytuacyjno-wysokościowy terenu metodą tachimetryczną,
 prowadzić dziennik pomiarów wykonanych metodą tachimetryczną,
 opracować szkic polowy pomiaru szczegółów terenowych metodą tachimetryczną,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania pomiarów geodezyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych
4.1.1. Materiał nauczania
Pomiar sytuacyjny jest to zespół czynności technicznych, których celem jest określenie
kształtu, wielkości i wzajemnego położenia szczegółów terenowych, co umożliwia
przedstawienie obrazów szczegółów w rzucie prostokątnym na powierzchnie odniesienia.
W tym celu w terenie wykonuje się pomiar elementów liniowych i kątowych metodą
biegunowÄ… w nawiÄ…zaniu do osnowy pomiarowej.
Pomiar szczegółów terenowych metodą biegunową
W metodzie biegunowej wyznaczenie położenia szczegółów terenowych odbywa się
w oparciu o pomierzone:
- kÄ…t poziomy ² zawarty miÄ™dzy bokiem osnowy a kierunkiem do punktu zdejmowanego,
- odległość d między stanowiskiem instrumentu a szczegółem sytuacyjnym.
Wielkości mierzone określają położenie wyznaczanych szczegółów w stosunku do osnowy
pomiarowej w układzie współrzędnych biegunowych.
Układ współrzędnych biegunowych (rys.1) wykorzystywany jest w geodezji podczas
pomiaru sytuacyjnego wykonanego metodą biegunową. Położenie punktu P w tym układzie
okreÅ›lajÄ… dwie współrzÄ™dne (r , ²)., gdzie r jest to promieÅ„ wodzÄ…cy punktu inaczej odlegÅ‚ość
pozioma punktu P od stanowiska pomiarowego, a ² to kÄ…t poziomy, zawarty miÄ™dzy osiÄ…
biegunowÄ… a promieniem wodzÄ…cym. KÄ…t ten nazywany jest kÄ…tem kierunkowym punktu P.
Rys. 1. Układ współrzędnych biegunowych
- B  początek układu, czyli biegun,
- BZ  oś biegunowa, czyli linia łącząca biegun z dowolnym stałym punktem Z
(najczęściej punktem osnowy pomiarowej).
Zależności między współrzędnymi biegunowymi i prostokątnymi
XP =XB + r·cosABP
YP =YB + r·sinABP
gdzie:
XP, YP  współrzędne prostokątne punktu P,
XB, YB  współrzędne prostokątne punktu B,
r  odległość pozioma od bieguna do mierzonego szczegółu,
ABP  azymut kierunku BP.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Czynności na stanowisku pomiarowym
Zgodnie z instrukcjÄ… G-4 (wyd. IV z r. 2002) podczas pomiaru sytuacyjnego metodÄ…
biegunową powinny być spełnione następujące wymagania:
1. Stanowiskami instrumentu powinny być punkty osnowy pomiarowej lub punkty osnowy
wyższej klasy. Dopuszcza się też punkty na prostej (na boku osnowy).
2. Na stanowisku muszą być obserwowane co najmniej dwa kierunki orientujące na punkty
osnów: kierunek główny (na punkt dalszy) i kierunek kontrolny.
3. Odległości do mierzonych punktów obiektów I grupy dokładności nie mogą przekroczyć
podwójnej długości głównej celowej orientującej na stanowisku, zaś dla punktów
obiektów II i III grupy dokładności - czterokrotnej jej długości.
4. Dla pomiaru punktów obiektów II i III grupy dokładności dopuszcza się stosowanie
stanowisk na stabilizowanych punktach obiektów I grupy dokładności, takich jak np.
punkt załamania granicy.
5. Kierunkiem orientującym takiego stanowiska musi być celowa do stabilizowanego
punktu I grupy dokładności, znajdującego się w odległości przynajmniej 100 m od
stanowiska. Długości celowych do zdejmowanych punktów nie mogą przekraczać
długości celowej orientującej.
6. Pomiar metodą biegunową można wykonywać narzędziami spełniającymi warunki:
 średni błąd pomiaru kierunku d"60",
 średni błąd pomiaru odległości i długość celowej zgodnie z tablicą:
Grupa Średni błąd pomiaru Długość celowej
dokładności odległości
I d"0,07 m d"160 m
II d"0,20 m d"400m
III d"0,35 m d"600 m
7. Pomiar punktów obiektów zaliczonych do I grupy dokładności musi być uzupełniony
pomiarem sprawdzającym (miary czołowe, miary do punktów przecięć konturów lub ich
przedłużeń z bokami osnowy, odległości od punktów innych obiektów, pomiar z innego
stanowiska).
Czynności na stanowisku pomiarowym
Kolejność czynności na stanowisku instrumentu w pomiarach sytuacyjnych
wykonywanych metodÄ… biegunowÄ…:
- przygotowanie instrumentu do pomiaru (centrowanie, poziomowanie, ustawienie ostrości
obrazu celu, ustawienie ostrości krzyża kresek),
- ustawienie limbusa koła poziomego na odczycie 0g00cc przy celowaniu na główny
kierunek nawiązania, (tj. wykonanie nawiązania na kierunek główny),
- wykonanie nawiązania (pomiar kierunku) na punkty osnowy szczegółowej lub
pomiarowej, stanowiÄ…cy drugi (kontrolny) punkt nawiÄ…zania,
- wykonanie kontroli poprawności nawiązania, przez obliczenie ze współrzędnych
punktów nawiązania wartości pomierzonego kąta,
- wykonanie pomiaru położenia kolejnych szczegółów sytuacyjnych (pomiar kierunku
i długości),
- prowadzenie dziennika pomiaru biegunowego,
- prowadzenie szkicu pomiaru biegunowego,
- pomiar kontrolny stałości instrumentu (ponowne wycelowanie na jeden z kierunków
orientujących; odczyt początkowy i końcowy powinny być takie same).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Prowadzenie dziennika pomiarowego
Dziennik prowadzimy na kartce formatu A-4, zapisując ołówkiem obserwacje kierunków
i długości. Nie wolno dokonywać poprawek. W razie pomyłki obserwację należy przekreślić
i powtórzyć w następnym wierszu. Numeracja punktów mierzonych(pikiet) musi być zgodna
z numeracją na szkicu. Minimum co 10 pikiet oraz przed opuszczeniem stanowiska, należy
dokonać kontroli zgodności numeracji pikiet w dzienniku i na szkicu. W razie rozbieżności
należy je wyjaśnić lub pomiar powtórzyć. Dziennik pomiarowy powinien być zgodny
z poniższym(tabela nr1):
Tabela 1. Dziennik pomiaru sytuacyjnego metodÄ… biegunowÄ…
KÄ…t
Współrzędne
Nr stanowiska Cel do Odległość
poziomy
punktu pozioma Uwagi
X Y
nr d
g c
Prowadzenie szkicu polowego
Szkic polowy pomiaru sytuacyjnego wykonanego metodÄ… biegunowÄ… prowadzimy
zgodnie z ogólnymi zasadami prowadzenia szkiców polowych na druku  szkic polowy
o formacie A-4, używając znaków umownych zawartych w instrukcji K-1. Przykładowy szkic
pomiaru sytuacyjnego przedstawia rys. nr 2.
Szkic polowy pomiaru sytuacyjnego wykonanego metodą biegunową powinien zawierać:
- dane informacyjne i numer szkicu wpisane w tabeli znajdujÄ…cej siÄ™ na dole formularza;
- stanowisko tachimetru oznaczone kółkiem, numerem i kierunkami orientacji,
- pikiety oznaczone kropką i numerem bieżącym,
- szczegóły sytuacyjne (i dane opisowe) przewidziane w instrukcji K-l, zdejmowane
metodą biegunową, tj. budynki, ogrodzenia trwałe oraz nazwiska władających, numery
działek, granice własności i użytków gruntowych oraz ich rodzaje, elementy uzbrojenia
terenu i inne,
- numery sąsiednich szkiców polowych zapisywane w formie  A
Ä…czy szkic nr.... lub
umieszczane na skraju zdejmowanego obszaru w formie  Granica pomiaru ,
- oznaczenie kierunku północy,
- miary kontrolne obiektów zdjęcia sytuacyjnego (podpórki, czołówki itp.), zakres
numeracji pikiet (od  do) objętych danym szkicem polowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 2. Szkic polowy  metoda biegunowa [2, s. 345]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Przy pomocy jakich wielkości określamy położenie punktu w układzie współrzędnych
biegunowych?
2. Jaka jest zależność między współrzędnymi biegunowymi a prostokątnymi?
3. Wyjaśnij, co to jest promień wodzący punktu?
4. Jakie punkty obieramy na stanowiska instrumentu w pomiarach sytuacyjnych
wykonanych metodÄ… biegunowÄ…?
5. Jakie warunki musi spełniać punkt I grupy dokładnościowej, aby mógł być stanowiskiem
pomiarowym w pomiarach metodÄ… biegunowÄ…?
6. Jaka jest kolejność czynności na stanowisku pomiarowym w biegunowej metodzie
pomiaru sytuacyjnego?
7. Jakie wielkości mierzymy na stanowisku podczas pomiaru szczegółów metodą
biegunowÄ…?
8. W jaki sposób kontrolujemy stabilność stanowiska instrumentu?
9. Jakie dokumenty wykonujemy na stanowisku pomiarowym podczas pomiaru szczegółów
metodÄ… biegunowÄ…?
10. W jaki sposób dokonujemy poprawek w dzienniku pomiarowym?
11. W jakiej instrukcji technicznej zawarte są znaki umowne używane do prowadzenia szkicu
polowego pomiaru sytuacyjnego?
12. Kiedy należy przeprowadzać kontrolę zgodności numeracji pikiet w dzienniku i na
szkicu?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz współrzędne prostokątne punktów pomierzonych metodą biegunową, mając dany
dziennik z wykonanego pomiaru (tabela nr1 i nr 2) oraz szkic pomiarowy (rys. nr 1).
Tabela do ćwiczenia 1. Wykaz współrzędnych punktów osnowy [2, s. 335]
Współrzędne
Nr punktu
X Y
1240 5 407541,64 4 548524,09
pp 1110 5 407584,46 4 548947,67
AR 10 5 407561,17 4 549017,01
Tabela do ćwiczenia 1. Dziennik pomiaru sytuacyjnego metodą biegunową [2, s. 338]
Nr stanowiska Cel do Kąt poziomy Odległość Współrzędne Uwagi
punktu pozioma
nr g c d X Y Pomiar wykonano
tachimetrem
pp1110 1240 0 00
elektronicznym
Leica TC500.
AR10 227 04,8 73,14
t=+ 20O C
p=1013 hPa
1 220 41 5,50
2 236 68 8,76
3 244 91 11,61
4 252 49 14,93
5 185 07 17,48
1240 0 00
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rysunek do ćwiczenia 1. Szkic polowy- metoda biegunowa [2, s. 345]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obliczyć ze współrzędnych prostokątnych azymut nawiązania głównego,
2) stwierdzić jakimi kątami są pomierzone kąty poziome: prawymi czy lewymi,
3) obliczyć azymuty kierunków do kolejnych szczegółów, uwzględniając pomierzone kąty
poziome,
4) skorzystać ze wzorów pozwalających przeliczać współrzędne biegunowe na prostokątne,
5) wyniki obliczeń zapisać w tabeli nr1.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartka A-4,
- kalkulator,
- ołówek.
Ćwiczenie 2
W nawiÄ…zaniu do osnowy geodezyjnej wykonaj pomiar sytuacyjny metodÄ… biegunowÄ… na
wybranym terenie (np. teren szkoły).
Tabela do ćwiczenia 2. Dziennik pomiaru sytuacyjnego metodą biegunową [2, s. 338]
Nr stanowiska Cel do punktu Kąt poziomy Odległość Współrzędne
pozioma
nr g c d X Y
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować instrument na stanowisku do pomiaru,
2) zasygnalizować tyczkami dwa sąsiednie punkty osnowy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
3) ustawić na kierunku głównym odczyt 0g00c,
4) wycelować do drugiego punktu osnowy,
5) wykonać odczyt na kole poziomym,
6) wynik zapisać w dzienniku pomiarowym,
7) wykonać kontrolę przez porównanie wartości kąta otrzymanego z różnicy pomierzonych
kierunków z wartością tego kąta otrzymaną ze współrzędnych,
8) zasygnalizować tyczką z pryzmatem szczegół sytuacyjny,
9) wykonać pomiar kierunku poziomego do wskazanego szczegółu,
10) zapisać wynik w dzienniku pomiarowym,
11) wykonać pomiar odległości do wskazanego szczegółu,
12) zapisać wynik w dzienniku pomiarowym,
13) powtórzyć czynności dotyczące pomiaru kierunku i odległości do kolejnych szczegółów
sytuacyjnych,
14) zapisać wynik w dzienniku pomiarowym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tachimetr ze statywem,
 tyczka z pryzmatem,
 szkicownik,
 komplet tyczek,
 druk dziennika pomiarowego,
 ruletka,
 kalkulator,
 ołówek,
 linijka, ekierka.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie układ współrzędnych biegunowych?
ðð ðð
2) określić zależność między współrzędnymi prostokątnymi
i biegunowymi? ðð ðð
3) określić zadania pomiaru sytuacyjnego metodą biegunową?
ðð ðð
4) podać warunki, jakie musi spełniać punkt, aby mógł być punktem
osnowy dla pomiaru sytuacyjnego metodÄ… biegunowÄ…? ðð ðð
5) wymienić dokumenty polowe tworzone podczas pomiaru
sytuacyjnego metodÄ… biegunowÄ…? ðð ðð
6) wskazać instrukcję dotyczącą pomiarów sytuacyjnych?
ðð ðð
7) określić kolejność czynności podczas pomiaru sytuacyjnego metodą
biegunowÄ…? ðð ðð
8) podać wymagania dokładnościowe odnośnie sprzętu do pomiaru
sytuacyjnego metodÄ… biegunowÄ…? ðð ðð
9) wymienić wielkości zapisywane w dzienniku pomiaru sytuacyjnego
metodÄ… biegunowÄ…? ðð ðð
10) przedstawić zasady prowadzenia dziennika pomiarowego?
ðð ðð
11) określić sposób kontroli wykonania poprawności nawiązania na
stanowisku? ðð ðð
12) określić sposób kontroli stałości stanowiska?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Wykonywanie pomiarów sytuacyjno-wysokościowych
4.2.1. Materiał nauczania
Istota pomiaru tachimetrycznego
Pomiar tachimetryczny jest to szybki pomiar sytuacyjno-wysokościowy. Pomiar
sytuacyjny wykonywany jest metodą biegunową (pomiar odległości zredukowanej i kąta
poziomego) a pomiar wysokości metodą niwelacji trygonometrycznej (pomiar kąta
pionowego, odległości poziomej oraz wysokości instrumentu i sygnałów celowniczych).
Obecnie do wykonywania pomiaru tachimetrycznego powszechnie używa się tachimetrów
elektronicznych, tj. instrumentów będących połączeniem teodolitu z dalmierzem. Istotę
pomiaru tachimetrycznego przedstawia rys.3:
Rys. 4. Wielkości określające położenie punktu w tachimetrii [3, s. 352]
Punkty pomierzone metodą tachimetrii nazywamy pikietami. Ich położenie sytuacyjne
określają współrzędne biegunowe, natomiast wysokość możemy określić wzorem:
HP= HSt+i + h - s
gdzie:
HSt- wysokość stanowiska,
h - przewyższenie punktu celowania C, obliczane ze wzoru: h =dctg z,
d - odległość pozioma: stanowisko - pikieta,
z - kÄ…t zenitalny,
i-wysokość instrumentu mierzona od górnej powierzchni znaku markującego stanowisko do
poziomu osi obrotu lunety,
s - wysokość sygnału mierzona od jego podstawy do punktu celowania.
Jeżeli podczas pomiaru ustawimy sygnał na wysokości równej wysokości instrumentu to
otrzymamy uproszczony wzór na obliczenie wysokości pikiety:
HP= HSt + h
W celu wykonania pomiaru tachimetrycznego należy najpierw zaprojektować osnowę
poziomą i wysokościową dla opracowywanego terenu. Punkty osnowy będą stanowiskami dla
zdjęcia tachimetrycznego, dlatego obieramy je na wierzchołkach wzniesień, na tarasach,
balkonach lub płaskich dachach niewysokich budynków. Odpowiednie usytuowanie
stanowisk tachimetrycznych ma na celu wykluczenie powstawania tzw.  martwych pół , czyli
obszarów, których nie da się pomierzyć z żadnego stanowiska.
Na stanowiska pomiarowe możemy obierać punkty istniejącej w terenie osnowy szczegółowej
i pomiarowej, a także szczegóły sytuacyjne I grupy dokładnościowej pod warunkiem, że są
one jednoznacznie identyfikowalne na zdjęciach lotniczych lub na mapie zasadniczej dla
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
danego terenu. Nowo projektowane punkty osnowy pomiarowej stabilizujemy w sposób
nietrwały ( markujemy) za pomocą: palików drewnianych, rurek drenarskich, żelaznych,
plastikowych, bolców metalowych, itp. W terenach miejskich stosujemy często znaki
rysowane przy pomocy farb, ryte w nawierzchni asfaltowej czy brukowej.
Punkty obierane na stanowiska tachimetryczne powinny spełniać wymagania instrukcji
G-4, dotyczÄ…ce stanowisk pomiarowych dla metody biegunowej.
W tachimetrii pomiar położenia pikiet można wykonywać narzędziami spełniającymi
warunki:
1) średni błąd pomiaru kierunku d"60",
2) średni błąd pomiaru odległości i długość celowej zgodnie z tablicą:
Grupa Średni błąd pomiaru Długość celowej
dokładności odległości
I d"0,07 m d"160 m
II d"0,20 m d"400m
III d"0,35 m d"600 m
Pomiar położenia punktów obiektów zaliczonych do I grupy dokładności musi być
uzupełniony pomiarem sprawdzającym (miary czołowe, miary do punktów przecięć konturów
lub ich przedłużeń z bokami osnowy, odległości od punktów innych obiektów, pomiar
z innego stanowiska).
Przy projektowaniu osnowy tachimetrycznej należ pamiętać o następujących ustaleniach
instrukcji G-4:
- osnowa może składać się z ciągów sytuacyjnych nawiązanych do osnowy poziomej klas
I-III,
- ciągi te powinny być obustronnie nawiązane,
- wyjątkowo dopuszcza się zakładanie ciągów wiszących, które mogą mieć tylko dwa boki,
- pomiar osnowy musi zapewnić dokładność określenia położenia punktu osnowy ze
średnim błędem mp o wartości nie przekraczającej ą0,10 m względem punktów
nawiÄ…zania,
- orientację instrumentu na stanowisku tachimetrycznym należy wykonać na dwa punkty
osnowy,
- lokalizacja każdego stanowiska powinna zapewniać dobrą widoczność sygnałów na obu
sąsiednich stanowiskach oraz nienaruszalność znaków,
- długość ciągów sytuacyjnych nie powinna przekraczać 2 km,
- długości boków muszą mieścić się w zakresie od 50 m do 400 m,
- stosunek boków przyległych nie może być mniejszy od 1:4,
- punktami wykorzystywanymi jako stanowiska tachimetru mogą być także punkty
posiłkowe (pośrednie) zakładane na bokach osnowy szczegółowej i pomiarowej,
- długości boków należy mierzyć dwukrotnie; w przypadku bezpośredniego pomiaru
długości różnice wyników dwukrotnego pomiaru nie mogą przekraczać dopuszczalnej
wartości dl = u" "l
gdzie: u = 0,0059, l- długość boku wyrażona w metrach,
- długości boków osnowy mierzone dalmierzem powinny być pomierzone z błędem
średnim nie przekraczającym md=5 mm+3mm/km,.
- pomiar kątów w ciągach należy wykonywać w jednym poczecie instrumentem
gwarantującym uzyskanie średniego błędu pomiaru kierunku d"6" (20cc),
- stanowiska tachimetryczne są równocześnie punktami osnowy sytuacyjnej i punktami
osnowy wysokościowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wysokościowa osnowa pomiarowa powinna spełniać wymagania instrukcji G-4, zgodnie
z którą:
- jest nawiązana do punktów osnowy wysokościowej kl. IV,
- składa się z ciągów niwelacyjnych i punktów o znanej wysokości,
- charakteryzuje się średnim błędem niwelacji podwójnej d" ą20 mm/km,
- błąd średni wysokości najmniej dokładnego punktu nie może przekroczyć 0,10 m,
- do nowej osnowy mogą zostać włączone i ponownie wyrównane istniejące ciągi
niwelacyjne, pod warunkiem, że dla środkowego punktu ciągu średni błąd wysokości nie
przekracza Ä…0,10 m,
- osnowa jest jednorodna, tj. nie jest podzielona na rzędy,
- przebieg ciągów powinien być dostosowany do rzez
by terenu i zapewniać ekonomiczne
wykonanie pomiaru,
- długość odcinka niwelacji nie może przekraczać 1,5 km,
- punkty węzłowe na obszarze podlegającym pomiarowi powinny być rozmieszczone
równomiernie,
- ciągi powinny być obustronnie nawiązane do punktów sieci niwelacyjnej klasy IV lub
wyższej albo do punktów węzłowych zakładanej sieci,
- nie dopuszcza się stosowania wysokościowych ciągów wiszących,
- zalecaną metodą pomiaru wysokościowej osnowy pomiarowej jest niwelacja
geometryczna ze środka w kierunku głównym i powrotnym,
- długości celowych nie mogą być większe niż 50 m,
- rozbieżność dwukrotnego pomiaru różnicy wysokości na jednym stanowisku niwelatora
nie może przekroczyć ą4 mm,
- dopuszczalna odchyłka wysokościowa obustronnego nawiązania ciągu o długości L [km]
oraz różnice między wynikami pomiaru w obu kierunkach nie może przekroczyć wartości
Ä…20mm"L,
- na stanowiska tachimetryczne do pomiaru rzez
by terenu można także wybierać dogodnie
położone punkty sytuacyjne - szczegóły I grupy, posiadające jednoznaczną identyfikację
na zdjęciach lotniczych lub istniejące na mapie zasadniczej,
- dla osnowy tachimetrycznej należy sporządzić szkic przeglądowy.
Szkic tachimetryczny
Szkic jest sporządzany w przybliżonej skali lub bez zachowania skali, jednak
z zachowaniem pewnych widocznych proporcji odległości. Przeważnie przedstawia on teren
pomierzony z jednego stanowiska pomiarowego, którego położenie zaznacza się najczęściej
na środku szkicu.
Szkic tachimetryczny powinien zawierać:
- dane informacyjne i numer szkicu wpisane w tabeli znajdujÄ…cej siÄ™ na dole formularza;
- stanowisko tachimetru oznaczone kółkiem, numerem i kierunkami orientacji,
- pikiety oznaczone kropką i numerem bieżącym,
- rysunek rzez
by terenu, wykonany przy zastosowaniu znaków umownych
przedstawiających: usytuowanie linii szkieletowych (grzbietowych i ściekowych),
przybliżony zarys warstwic, strzałki (kierunki) spadku łączące sąsiednie pikiety
i wyznaczajÄ…ce przewidywane kierunki interpolacji warstwie na mapie
wysokościowej.(rys. 4).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 5. Oznaczenie rzez
by terenu na szkicach tachimetrycznych [2, s. 360]
- elementy sytuacji terenowej zwiÄ…zane z rzez
bÄ…, w tym linie ograniczajÄ…ce formy rzez
by
terenu oraz te szczegóły, które przerywają lub zmieniają naturalny przebieg warstwic,
takie jak: urwiska, osuwiska, wÄ…wozy, skarpy, budowle ziemne, rowy, drogi gruntowe,
tarasy itp.,
- szczegóły sytuacyjne o charakterze orientacyjnym dla wyznaczenia elementów rzez
by
terenu a w przypadku łącznego pomiaru sytuacyjno-wysokościowego wszystkie
niezbędne szczegóły sytuacyjne (i dane opisowe) przewidziane w instrukcji K-l,
zdejmowane metodą biegunową, tj. budynki, ogrodzenia trwałe oraz nazwiska
władających, numery działek, granice własności i użytków gruntowych oraz ich rodzaje,
elementy uzbrojenia terenu i inne,
- numery sąsiednich szkiców polowych zapisywane w formie  A
Ä…czy szkic nr.... lub
umieszczane na skraju zdejmowanego obszaru w formie  Granica pomiaru ,
- oznaczenie kierunku północy,
- miary kontrolne obiektów zdjęcia sytuacyjnego (podpórki, czołówki itp.),
- zakres numeracji pikiet (od - do) objętych danym szkicem polowym.
Przykładowy szkic tachimetryczny przedstawiono na rys.5.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Nazwa lub symbol obiektu. Sikornik Rodzaj pracy: tachimetria
Czynności Data Nazwisko i imię Podpis Sprzęt pomiarowy:
ZESPÓA
3
wykonawcy tachimetr elektron.
Pomierzył: 5.10.06 Zespół 3 Województwo:
małopolskie
Nazwa instytucji wykonujÄ…cej pomiar
Skartował: 6.10.06 Zespół 3 Powiat: Kraków L. ks. rob.
Wykreślił: 6.10.06 Zespół 3 Gmina: Kraków Szkic polowy: 1
10.10.06 Miejscowość: Stara Nr sekcji mapy: 163.331.141
Sprawdził::
WieÅ›
Rys. 6. Szkic tachimetryczny [4, s.211]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Czynności na stanowisku tachimetrycznym
Kolejność czynności na stanowisku tachimetrycznym jest następująca:
- przygotować instrument do pomiaru (centrowanie, poziomowanie, ustawienie ostrości
pola celu i krzyża kresek),
- wykonanie nawiÄ…zania na dwa punkty osnowy tachimetrycznej,
- wykonanie kontroli poprawności nawiązania, poprzez obliczenie pomierzonego kąta ze
współrzędnych punktów nawiązania,
- wykonanie pomiaru wysokości instrumentu,
- wykonanie pomiaru kierunku do pikiety,
- wykonanie pomiaru odległości do pikiety,
- wykonanie pomiaru wysokości celu (na stanowisku celu),
- wykonanie pomiaru kÄ…ta pionowego,
- wykonanie kontroli stałości stanowiska, przez ponowne wycelowanie na punkty
nawiązania i wykonanie odczytów kierunków.
Tabela 1. przedstawia zależność liczby obieranych w terenie pikiet od ukształtowania terenu.
Tabela 1. Liczba pikiet na 1 ha podczas zdjęcia rzez
by terenu [5, s. 120]
L.p. Charakterystyka terenu Cięcie warstwicowe
1 m 0,5 m 0,25 m
1 Teren płaski, bez widocznych różnic wysokości 2 4 5
2 Teren lekko pochylony, o spadzie jednostajnym 3 5 7
3 Teren lekko pofałdowany z pojedynczymi grzbietami i 4 8 10
dolinami o Å‚agodnych stokach
4 Teren pofałdowany z rozgałęziającymi się grzbietami i 5-10 10-15 X
dolinami
5 Teren pagórkowaty, pagórki o dużych wymiarach 15 22 X
6 Teren pagórkowaty, pagórki o drobnych wymiarach 20 30 X
Zespół tachimetryczny składa się z 3-5 osób. Są to:
- kierownik zespołu (inżynier lub technik),
- obserwator (technik),
- protokolant, czyli sekretarz,
- pomiarowi (pracownicy fizyczni).
Obowiązki poszczególnych członków zespołu:
- obserwator obsługuje tachimetr, dyktuje lub rejestruje odczyty w pamięci wewnętrznej
lub zewnętrznej, wykonuje, sprawdza i zapisuje wysokości instrumentu i sygnałów,
kontroluje stabilność instrumentu przez sprawdzanie pomiaru kierunków orientujących
instrument na stanowisku,
- sekretarz (protokolant) dokonuje w dzienniku tachimetrycznym zapisu odczytów
podawanych przez obserwatora oraz prowadzi kontrolÄ™ numeracji pikiet na szkicu
i w dzienniku pomiarowym (na umówiony z kierownikiem zespołu sygnał),
- kierownik sekcji pomiarowej organizuje pracę całego zespołu, wspólnie z sekretarzem
lub obserwatorem czuwa nad prawidłowością numeracji pikiet, prowadzi szkic
tachimetryczny i rozprowadza pikiety (czyli wskazuje pomiarowym miejsca, gdzie
powinni ustawić łaty lub lustra),
- pomiarowi są przyuczonymi pracownikami fizycznymi i wykonują czynności związane
z przenoszeniem sprzętu, pomiarem wysokości instrumentu i sygnałów, itp.
Jeżeli pomiar wykonywany jest tachimetrem z rejestracją wewnętrzną, wtedy w zespole nie
jest potrzebny sekretarz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co rozumiesz pod pojęciem tachimetria?
2. Jakie wielkości mierzymy na stanowisku tachimetrycznym?
3. Co rozumiesz pod pojęciem pikieta?
4. Jaki jest wzór na obliczenie wysokości pikiety w pomiarze tachimetrycznym?
5. W jaki sposób możemy uprościć obliczenia wysokości pikiety?
6. Co rozumiesz pod pojęciem wysokość instrumentu?
7. Co rozumiesz pod pojęciem wysokość sygnału?
8. Jakie punkty mogą być obrane na stanowiska instrumentu w tachimetrii?
9. Jakie czynności kontrolne należy wykonać na każdym stanowisku tachimetrycznym?
10. Jaki jest skład tachimetrycznego zespołu pomiarowego?
11. Jakie sÄ… obowiÄ…zki obserwatora?
12. Jakie sÄ… obowiÄ…zki sekretarza?
13. Jakie są obowiązki kierownika zespołu?
14. Jakie sÄ… obowiÄ…zki pomiarowych przy pomiarze tachimetrycznym?
15. Jaka jest zawartość szkicu pomiarowego tachimetrycznego?
16. Od czego zależy gęstość pikiet?
17. Jakim symbolem przedstawia siÄ™ liniÄ™ grzbietowÄ… z kierunkiem jej spadku?
18. Jakim symbolem przedstawia się linię ściekową z kierunkiem jej spadku?
19. Jakim symbolem przedstawia siÄ™ kierunek spadku?
20. Jakim symbolem przedstawia się pikiety o tej samej wysokości?
21. Jakim symbolem przedstawia się miejsca, gdzie nie należy interpolować warstwic?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj pomiar rzez
by terenu w oparciu o istniejącą osnowę pomiarową, przy użyciu
tachimetru elektronicznego z automatycznÄ… rejestracjÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować instrument na stanowisku do pomiaru,
2) przygotować rejestrator danych przez wywołanie funkcji  rejestracja w menu
instrumentu,
3) wpisać nazwę pliku [F1] za pomocą klawiatury,
4) wpisać za pomocą klawiatury dane dotyczące stanowiska, tj. nr stanowiska, nr punktu
nawiÄ…zania,
5) wykonać pomiar wysokości instrumentu,
6) zasygnalizować tyczkami dwa sąsiednie punkty osnowy,
7) ustawić na kierunku głównym odczyt 0g00c,
8) wycelować do drugiego punktu osnowy,
9) wykonać odczyt na kole poziomym,
10) zapisać wynik w pamięci wewnętrznej instrumentu,
11) wykonać kontrolę przez porównanie wartości kąta otrzymanego z różnicy pomierzonych
kierunków z wartością tego kąta otrzymaną ze współrzędnych,
12) zasygnalizować tyczką z pryzmatem pikietę,
13) wywołać opcję  pikieta ,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
14) wywołać opcję  wpisz ,
15) wprowadzić nr pikiety, kod oraz wysokość instrumentu,
16) wycelować do pikiety i uruchomić pomiar,
17) wynik pomiaru automatycznie zostanie zapisany w pamięci wewnętrznej instrumentu,
18) powtarzać czynności zapisane w punkcie 16), aż do pomierzenia ostatniej pikiety,
19) prowadzić szkic tachimetryczny równolegle do wykonywanych czynności pomiarowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tachimetr wyposażony w rejestrator,
 statyw,
 tyczka z pryzmatem,
 szkicownik,
 komplet tyczek,
 ruletka,
 kalkulator,
 ołówek,
 linijka, ekierka.
Ćwiczenie 2
Wykonaj fragment mapy sytuacyjno-wysokościowej w skali 1:1000 z wykorzystaniem
technologii numerycznej (np. programu WinKalk), mając wyniki pomiaru z ćwiczenia 1.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) nazwać obiekt w katalogu WinKalk,
2) wykonać transmisję danych pomiarowych z instrumentu, przy pomocy oryginalnego
kabla stanowiącego wyposażenie tachimetru, do wskazanego obiektu programu
komputerowego WinKalk,
3) wykonać obliczenie współrzędnych punktów pomierzonych metodą tachimetrii przy
pomocy opcji  obliczenia/tachimetria programu WinKalk,
4) wykonać import danych z programu WinKalk do utworzonego obiektu programu
MikroMap,
5) wyświetlić pomierzone punkty na ekranie w postaci kropek z numerami,
6) zadeklarować skalę mapy,
7) zastąpić kropki znakami punktowymi dla małych obiektów, których nie da się
przedstawić w skali mapy,
8) połączyć wybranych punktów odcinkami linii w dobranym stylu dla utworzenia na mapie
obiektów liniowych lub konturowych,
9) wprowadzić na mapę opisy dla: numerów punktów osnowy, wysokości punktów
terenowych, numerów i funkcji budynków, nazw ulic, placów, rodzajów nawierzchni,
symboli użytków, itp.,
10) wprowadzić na mapę punkty wysokościowe wykonując ich import z danych programu
Wink Kalk,
11) ustalić cięcie warstwicowe,
12) wywołać funkcję programu MikroMap  utwórz warstwice ,
13) wywołać funkcję programu MikroMap  wygładz
warstwice
14) wywołać funkcję programu MikroMap  warstwice/opis .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tachimetr z rejestratorem,
- komputer,
- program WinKalk,
- program MikroMap,
- drukarka.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie tachimetria?
ðð ðð
2) zdefiniować pojęcie pikieta?
ðð ðð
3) określić warunki techniczne zakładania pomiarowej osnowy poziomej?
ðð ðð
4) określić warunki techniczne zakładania pomiarowej osnowy
wysokoÅ›ciowej? ðð ðð
5) podać wzór na obliczenie wysokości pikiety?
ðð ðð
6) podać warunek, dzięki któremu można uprościć obliczenie wysokości
pikiety? ðð ðð
7) zdefiniować pojęcie wysokość sygnału?
ðð ðð
8) zdefiniować pojęcie wysokość celu?
ðð ðð
9) wymienić czynności wykonywane na stanowisku tachimetrycznym?
ðð ðð
10) wymienić czynności kontrolne wykonywane na stanowisku
tachimetrycznym? ðð ðð
11) nazwać poszczególnych członków zespołu tachimetrycznego?
ðð ðð
12) określić obowiązki kierownika zespołu?
ðð ðð
13) określić obowiązki obserwatora?
ðð ðð
14) określić obowiązki sekretarza?
ðð ðð
15) określić obowiązki pomiarowych?
ðð ðð
16) narysować znaki umowne przedstawiające rzez
bÄ™ terenu?
ðð ðð
17) określić od czego zależy gęstość pikiet w pomiarze tachimetrycznym?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
7. Pracuj samodzielnie.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudności, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zastanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Współrzędnymi biegunowymi są
a) (X, Y).
b) (A, r).
c) (², r).
d) (X, r).
2. Promieniem wodzÄ…cym punktu nazywamy
a) odległość skośną.
b) odległość poziomą.
c) odległość pionową.
d) miarę bieżącą.
3. Współrzędna XB punktu B wynosi
Nr pkt. Przyrosty Wspłrzędne Nr pkt.
X Y
"X "Y
A -39,20 +43,08 3102,07 1032,99 A
B B
a) 3062,50.
b) 3062,87.
c) 3062,90.
d) 3062,97.
4. Przy zakładaniu pomiarowej osnowy poziomej stosunek długości sąsiednich boków nie
może być mniejszy niż
a) 1:3.
b) 1:4.
c) 1:5.
d) 1:6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5. Zależność między współrzędnymi biegunowymi i prostokątnymi przedstawia wzór
a) XB =XA + dAB"cosAAB.
b) XB =XA + dA"cosAAB.
c) XB =XA + dAB"cosÄ….
d) XB =XA - dAB"cosAAB.
6. Na stanowisku pomiarowym w metodzie biegunowej należy wykonać następującą
czynność w celu przygotowania instrumentu do pomiaru
a) przygotować szkic pomiarowy.
b) przygotować dziennik pomiarowy.
c) wykonać centrowanie instrumentu.
d) przygotować odbitkę z mapy zasadniczej.
7. Na stanowisku pomiarowym w metodzie biegunowej należy pomierzyć
a) wysokość instrumentu.
b) wysokość celu.
c) azymut promienia wodzącego szczegółu sytuacyjnego.
d) odległość między stanowiskiem a szczegółem sytuacyjnym.
8. Punktem nawiązania w pomiarach sytuacyjnych wykonywanych metodą biegunową może
być
a) dowolny punkt terenowy jednoznacznie identyfikowalny.
b) szczegół sytuacyjny II grupy dokładnościowej.
c) punkt osnowy szczegółowej lub pomiarowej.
d) szczegół sytuacyjny III grupy dokładnościowej.
9. Na stanowisku pomiarowym pomiaru sytuacyjnego metodÄ… biegunowÄ… wykonujemy
następujący dokument polowy
a) opis topograficzny punktu osnowy.
b) szkic polowy.
c) sprawozdanie techniczne.
d) szkic przeglądowy szkiców polowych.
10. W dzienniku pomiarowym poprawki nanosimy przez
a) nie ma możliwości naniesienia poprawki.
b) przeprawienie błędnego wyniku pomiaru na prawidłowy w tym samym miejscu.
c) przekreślenie błędnego wyniku pomiaru kolorem czerwonym, napisanie obok wyniku
prawidłowego oraz parafowanie poprawki.
d) przekreślenie błędnego wyniku pomiaru i wpisanie w następnym wierszu
prawidłowego.
11. Znaki umowne wykorzystywane do prowadzenia szkicu polowego pomiaru sytuacyjnego
zawiera instrukcja
a) G-4.
b) O-2.
c) K-1.
d) O-3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
12. KontrolÄ™ numeracji pikiet na szkicu i w dzienniku pomiarowym przeprowadzamy w celu
a) zachowania poprawności prowadzenia szkicu polowego.
b) zachowania poprawności prowadzenia dziennika pomiarowego.
c) zachowania poprawności prowadzenia szkicu polowego i dziennika pomiarowego.
d) uniknięcia błędów przy kartowaniu pikiet na mapę.
13. Dalmierz użyty w metodzie biegunowej do pomiaru długości powinien spełniać
następujące wymagania dokładnościowe
a) md = 0,005m+3mm\km.
b) md = 0,05m + 3mm\km.
c) md = 0,003m+ 5mm\km.
d) md = 0,03m+ 5mm\km.
14. Instrument do pomiaru kierunków w osnowie pomiarowej powinien charakteryzować się
średnim błędem pomiaru kierunku nie przekraczającym
a) 10cc.
b) 20cc.
c) 30cc.
d) 40cc.
15. Tachimetria jest to
a) szybki pomiar sytuacyjny.
b) szybki pomiar wysokościowy.
c) szybki pomiar sytuacyjno-wysokościowy.
d) szybki pomiar sytuacyjny metodÄ… biegunowÄ….
16. Na rysunku przedstawiajÄ…cym istotÄ™ pomiaru tachimetrycznego brakuje
a) wysokości sygnału.
b) wysokości instrumentu.
c) promienia wodzÄ…cego.
d) punktu celu.
17. Długość odcinka niwelacyjnego przy projektowaniu pomiarowej osnowy wysokościowej
nie powinna przekroczyć
a) 1,0 km.
b) 1,5 km.
c) 2,0 km.
d) 2,5 km.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
18. Kontrolę wykonania poprawności nawiązania wykonujemy przez
a) obliczenie ze współrzędnych punktów nawiązania kąta nawiązania.
b) obliczenie ze współrzędnych punktów nawiązania długości boków nawiązania.
c) wykonanie pomiaru kontrolnego kierunku nawiÄ…zania po wykonaniu pomiaru na
stanowisku.
d) wykonanie pomiaru kontrolnego długości boku nawiązania głównego.
19. Wysokość pikiety obliczamy ze wzoru
a) HP= HSt - i + h + s .
b) HP= HSt+i - h + s.
c) HP= HSt- i + h - s.
d) HP= HSt+ i + h - s.
20. Wysokość instrumentu jest to wysokość mierzona od górnej powierzchni
a) znaku markujÄ…cego stanowisko do poziomej osi celowej lunety.
b) znaku markujÄ…cego stanowisko do poziomej osi obrotu lunety.
c) spodarki do poziomu osi obrotu lunety.
d) znaku markujÄ…cego stanowisko do poziomu osi obrotu lunety.
21. Wysokość sygnału jest mierzona
a) od jego podstawy do punktu celowania.
b) od poziomej osi celowej do punktu celowania.
c) od podstawy spodarki do punktu celowania.
d) od poziomu stanowiska do punktu celowania.
22. Do obowiązków kierownika zespołu tachimetrycznego należy
a) wykonywanie obserwacji na stanowisku.
b) prowadzenie dziennika pomiarowego.
c) pomiar wysokości sygnału.
d) planowanie (rozprowadzanie) pikiet.
23. Do obowiązków obserwatora w zespole tachimetrycznym należy
a) kontrola poprawności numeracji pikiet.
b) prowadzenie szkicu polowego.
c) wykonanie pomiaru wysokości instrumentu.
d) prowadzenie dziennika pomiarowego.
24. Do obowiązków sekretarza w zespole tachimetrycznym należy
a) wykonanie pomiaru odległości i kierunku.
b) prowadzenie dziennika polowego.
c) przygotowanie instrumentu do pomiaru na stanowisku.
d) kontrola stabilności stanowiska.
25. Do obowiązków pomiarowego w zespole tachimetrycznym należy
a) wykonanie pomiaru wysokości instrumentu.
b) wykonanie pomiaru wysokości sygnału.
c) prowadzenie szkicu.
d) kontrola poprawności numeracji pikiet.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
26. Na rysunku przedstawiony jest znak umowny, którym oznacza się
a) linię wzdłuż której nie wykonuje się interpolacji.
b) linię ściekową wraz ze spadkiem.
c) teren o tej samej wysokości.
d) liniÄ™ grzbietowÄ… wraz ze spadkiem.
27. W terenie lekko pofałdowanym z pojedynczymi grzbietami i dolinami o łagodnych
stokach liczba pikiet na 1 ha, przy założonym cięciu warstwicowym 1m powinna wynosić
a) 4 pikiety.
b) 5-10 pikiet.
c) 15 pikiet.
d) 20 pikiet.
28. W celu uproszczenia obliczeń wysokości pikiet w tachimetrii należy zachować warunek
a) i = h.
b) i = s.
c) h = s.
d) h = i  s.
29. Na stanowisku tachimetrycznym należy pomierzyć
a) wysokość sygnału.
b) nawiązanie do sygnału.
c) wysokość instrumentu.
d) długość miary bieżącej.
30. Na stanowisku sygnału w metodzie tachimetrycznej należy pomierzyć
a) kierunek nawiÄ…zania.
b) promień wodzący.
c) wysokość sygnału.
d) wysokość instrumentu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Wykonywanie pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno-wysokościowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
26 a b c d
27 a b c d
28 a b c d
29 a b c d
30 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
6. LITERATURA
1. Jagielski A.: Geodezja I. GEODPIS, Kraków 2006
2. Jagielski A.: Przewodnik do ćwiczeń z geodezji I. GEODPIS, Kraków 2006
3. Jagielski A.: Geodezja II. GEODPIS, Kraków 2006
4. Jagielski A.: Przewodnik do ćwiczeń z geodezji II.GEODPIS, Kraków 2006
INSTRUKCJE GEOGEZYJNE:
G-4 Pomiary sytuacyjno-wysokościowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30