PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
O P R A C O W A N I A :
FIZJOLOGIA
Patryk Kiciński
1
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
SPIS TREÅšCI
FIZJOLOGIA UKA
ADU KR
ŻENIA 8
Potencjał spoczynkowy kardiomiocytów roboczych i komórek układu bodz
cotwórczego 8
Powolna spoczynkowa depolaryzacja 8
Potencjał czynnościowy roboczych i komórek układu bodz
cotwórczego. 9
Budowa układu bodz
cotwórczego- bodz
coprzewodzÄ…cego. 10
Propagacja potencjału czynnościowego w układzie bodz
coprzewodzÄ…cym. 11
Cykl hemodynamiczny. 11
Mechanizmy regulacji pracy serca- wpływ autonomicznego układu nerwowego. 13
Objętości serca, pojemność minutowa. 14
Średnie ciśnienie tętnicze. 14
Mechanizm działania baroreceptorów. 15
Rola baroreceptorów w próbie ortostatycznej. 15
EKG, interpretacja zapisu. 16
OÅ› elektryczna serca 17
Wpływ wysiłku fizycznego na pracę układu krążenia. 17
FIZJOLOGIA KRWI 18
Właściwości fizykochemiczne krwi 18
Funkcje krwi 18
Skład krwi 19
Elementy morfotyczne 20
Osocze 22
Białka osocza i ich funkcje 23
Erytropoeza 24
Hemoliza 25
Podstawowe badania krwi 26
FIZJOLOGIA NERKI 28
Czynność nerek 28
Anatomia czynnościowa nerek 29
Podstawowe procesy zachodzÄ…ce w nerkach 30
Przesączanie kłębuszkowe 31
Kanalikowo-kłębuszkowe sprzężenie zwrotne 32
Regulacja hormonalna 33
Autoregulacja miogenna 36
Transport Na+ w kanaliku proksymalnym 37
Kontrolka 38
Kamień nerkowy 39
FIZJOLOGIA UKA
ADU NERWOWEGO 40
Właściwości i aktywność elektryczna komórki nerwowej 40
typy komórek występujących w ośrodkowym układzie nerwowym 40
funkcje komórki nerwowej 40
2
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
budowa błony komórkowej 40
funkcje błony komórkowej 41
przepuszczalność błony komórkowej 41
transport bierny przez błonę komórkową 41
klasyfikacja kanałów jonowych 42
transport aktywny przez błonę komórkową 42
mechanizm działania pompy sodowo- potasowej 42
fizjologiczne rola pompy sodowo-potasowej 43
potencjał równowagi 43
równanie Nernsta 43
równanie Goldmana 43
potencjał spoczynkowy komórki nerwowej 43
geneza potencjału spoczynkowego komórki nerwowej 43
potencjał lokalny 44
potencjał czynnościowy komórki nerwowej 44
fazy potencjału czynnościowego komórki nerwowej 44
cechy potencjału czynnościowego komórki nerwowej 45
refrakcja względna i bezwzględna 45
propagacja potencjału czynnościowego w komórce nerwowej 45
Czucie i percepcja 46
Receptory 46
potencjał receptorowy 47
adaptacja receptorów 47
siła bodz
ca a pobudzenie receptorów 47
czucie powierzchniowe 47
pola recepcyjne 49
budowa i funkcja oka 49
właściwości optyczne oka 51
fotorecepcja i fototransdukcja 51
przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce 52
adaptacja oka do światła i ciemności 52
pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki 53
widzenie barw 53
zaburzenia widzenia barw 53
kanały informacji wzrokowej 54
pole widzenia 54
ruchy gałek ocznych 55
akomodacja oka 55
regulacja szerokości z
renicy 55
budowa i czynności narządu słuchu 56
przebieg fali akustycznej w uchu wewnętrznym 57
pobudzenie komórek włoskowatych wewnętrznych 57
sprzężenie elektromechaniczne w komórka włoskowatych zewnętrznych 57
unerwienie komórek włoskowatych 57
3
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowatym 58
podkorowe ośrodki słuchu- cena położenia z
ródła dz
więku 58
organizacja okolicy słuchowej kory mózgowej 58
budowa i czynności komórek węchowych 58
białka receptorowe komórek węchowych 58
transdukcja sygnału w komórce węchowej 58
wybiorczość percepcji węchowej 58
receptory smaku 59
budowa i czynności komórki smakowej 59
działanie substancji smakowych na komórki smakowe 59
drogi czucia smaku 60
Nerwowa kontrola skurczu mięśnia szkieletowego 60
budowa i mechanizm działania złącza nerwowo-mięśniowego 60
budowa mięśni szkieletowych 60
budowa cienkich i grubych filamentów 61
mechanizm skurczu miofibrylii 61
rola ATP i jonów wapnia w skurczu mięśni szkieletowych 61
jednostka motoryczna 62
typy skurczów mięśni 62
regulacja siły skurczu mięśnia 62
skurcz tężcowy 63
zależność pomiędzy długością mięśnia a napięciem oraz szybkością skurczu 63
asynchroniczna rekrutacja jednostek motorycznych 64
Przekaz
nictwo synaptyczne 64
pojęcie synapsy 64
podstawowa funkcja synapsy 64
typy synaps ze względu na sposób przekazywania informacji 65
budowa synapsy elektrycznej 65
mechanizm działania synapsy elektrycznej 65
budowa synapsy chemicznej 65
mechanizm działania synapsy chemicznej 65
rola receptorów jonotropowych i metabotropowych w przekaz
nictwie synapt. 66
postsynaptyczny potencjał pobudzający EPSP- powstawanie i znaczenie 66
postsynaptyczny potencjał hamujący IPSP- powstawanie i znaczenie 66
sprzężenie elektro-chemiczne i chemiczno-elektryczne w synapsie chemicznej 67
modyfikowanie przekazywanej informacji w synapsie chemicznej na drodze 67
FIZJOLOGIA UKA
ADU ODDECHOWEGO 68
Budowa układu oddechowego 68
budowa i podział dróg oddechowych 68
czynność górnych dróg oddechowych 70
rola poszczególnych stref oddechowych 70
czynniki wpływające na aktywność skurczową i rozkurczową mięśniówki
drzewa oskrzelowego 71
4
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
budowa pęcherzyków płucnych 71
Mechanika oddychania 72
mięśnie oddechowe 72
cykl oddechowy 72
opory oddechowe 75
podatność płuc 75
surfaktant 76
Czynnościowe metody spirometryczne 76
Zależność VA/Q 80
Dyfuzja 81
aspekt fizyczny zjawiska dyfuzji gazów w organizmie 82
czynniki wpływające na tempo dyfuzji gazów oddechowych 82
pojemność dyfuzyjna 83
gradient dyfuzyjny 83
dyfuzja w obrębie płuc i tkanek 83
transport O2 i CO2 we krwi 84
rola hemoglobiny 85
krzywa dysocjacji hemoglobiny 85
hipoksja, hipoksemia 86
hipokapnia, hiperkapnia 86
Regulacja oddychania 87
ośrodki oddechowe 87
receptory uczestniczÄ…ce w regulacji oddychania 87
udział mechanoreceptorów płuc w regulacji oddychania 87
udział chemoreceptorów obwodowych i centralnych w regulacji 88
oddychania
Krążenie płucne 88
charakterystyka krążenia płucnego 88
przepływ krwi przez tkankę płucną 88
Obturacja 88
Restrykcja 89
FIZJOLOGIA WYDZIELANIA WEWN
TRZNEGO 90
Definicja hormonu. 90
Receptory 90
Mechanizmy działania hormonów 90
Oś podwzgórze-przysadka 91
Hormony podwzgórza 91
Hormony przedniego płata przysadki mózgowej 93
Regulacja wydzielania wewnętrznego 94
Hormonalna regulacja stężenia jonów wapnia w surowic krwi 94
Mechanizmy parakrynne wydzielania trzustki 95
Glukagon, insulina, somatostatyna- czynniki regulujące wydzielanie hormonów 95
5
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Komórki efektorowe dla glukagonu i insuliny 96
Efekt oddziaływania glukagonu i insuliny na komórki docelowe 96
Cukrzyca typu I i II 97
6
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA CZA
OWIEKA - nauka zajmująca się procesami życiowymi organizmu
ludzkiego (czynnościami i funkcjami jego komórek, tkanek i narządów oraz prawami, które tymi
funkcjami rzÄ…dzÄ…).
Podstawowym pojęciem fizjologii jest homeostaza  równowaga fizykochemiczna w organizmie
umożliwiająca jego funkcjonowanie. Wszystkie komórki i narządy współdziałają w celu jej
utrzymania.
W swych badaniach opiera się na fizyce, chemii, biologii, a także współpracuje z cytologią,
anatomią, biofizyką, biochemią, elektroniką i wieloma innymi. Poszczególne działy fizjologii są
również podstawą nauk klinicznych. Na przykład na fizjologii układu dokrewnego opiera się
endokrynologia, a na fizjologii układu krążenia - kardiologia. Fizjologia zwierząt i człowieka
stanowi łącznik pomiędzy biologią i medycyną.
Wyróżniamy fizjologię: ogólną, porównawczą, zwierząt, roślin, człowieka i patologiczną
(patofizjologiÄ™).
W zakres fizjologii wchodzi nie tylko wiedza o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, ale też
o sposobach przywracania właściwego działania gdy zostanie ono zaburzone. Stan zakłócenia
tego prawidłowego działania nazywa się patologią.
PODZIAA

·ð fizjologia komórki - cytologia
·ð fizjologia ukÅ‚adu nerwowego - neurofizjologia
·ð fizjologia ukÅ‚adu krążenia
·ð fizjologia ukÅ‚adu oddechowego
·ð fizjologia ukÅ‚adu dokrewnego
·ð fizjologia ukÅ‚adu pokarmowego
·ð fizjologia ukÅ‚adu ruchu
·ð fizjologia ukÅ‚adu moczowo-pÅ‚ciowego
·ð fizjologia ukÅ‚adu odpornoÅ›ciowego - immunologia
·ð fizjologia patologiczna  patofizjologia
7
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA
UKA
ADU KR
ŻENIA
POTENCJAA
SPOCZYNKOWY KARDIMIOCYTÓW ROBOCZYCH I
KOMÓREK UKA
ADU BODy
COTWÓRCZEGO
Wartość błonowego potencjału spoczynkowego w kardiomiocyach komórkowych wynosi ok. -90 mV,
w miocytach przedsionkowych jest mniejsza i wynosi ok. - 80 mV. Polaryzacja ta jest wynikiem
biernej przepuszczalności dla różnych jonów, zwłaszcza K+ i Na+. W spoczynku jony K+ dyfundują na
zewnątrz przez kanały potasowe na ich miejsce do kardiomiocytów przez kanały sodowe wnikają jony
Na+, zgodnie z gradientem chemicznym i elektrycznym. BÅ‚ona ta jest ok. 100 razy bardziej
przepuszczalna dla jonów K+ niż Na+.
KOMÓRKI UKA
ADU BODy
COTWÓRCZEGO - posiadają zdolność do samoistnego
generowania potencjału czynnościowego , układ ten jest odpowiedzialny za automatyzm serca.
Tworzą one trzy węzły. Przewodzenie impulsów elektrycznych w obrębie węzłów jest bardzo wolne.
Ich potencjał spoczynkowy wynosi ok. - 60 mV.
POWOLNA SPOCZYNKOWA DEPOLARYZACJA
y
ródłem pobudzeń elektrycznych w mięśniu sercowym, są wyspecjalizowane komórki rozrusznikowe,
których błona komórkowa odznacza się zdolnością do rytmicznej spontanicznej depolaryzacji. Ich
potencjał spoczynkowy nie jest stały, tak jak w komórkach roboczych mięśnia sercowego, tylko ulega
spontanicznie i samoistnie podwyższeniu (powolna spoczynkowa depolaryzacja, prepotencjał
rozrusznika). Dzieje się to na skutek nasilania się dokomórkowego prądu jonów wapniowych aż do
osiągnięcia potencjału progowego, przy którym wyzwala się potencjał czynnościowy (depolaryzacja).
Z węzła zatokowo-przedsionkowego (który to nadaje rytm pracy w prawidłowo działającym sercu
rytm zatokowy) depolaryzacja rozchodzi się na mięsień obu przedsionków, dalej za pośrednictwem
trzech pęczków międzywęzłowych na węzeł przedsionkowo-komorowy i dalej pęczkiem Hissa na
mięśnie komór. Następnie po repolaryzacji komórek cały cykl powtarza się.
8
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
POTENCJAA
CZYNNOŚCIOWY KOMÓREK ROBOCZYCH I
KOMÓREK UKA
ADU BODy
COTWÓRCZEGO
POTENCJAA
CZYNNOŚCIOWY KOMÓREK ROBOCZYCH
Komórki robocze mięśnia sercowego reagują na działanie stosownego bodz
ca stanem
pobudzenia, w którym następują zmiany przepuszczalności i przewodności błony komórkowej
dla jonów oraz pojawia się przepływ prądów jonowych, prowadzący do zmiany potencjału
błonowego. Ten zespół zmian nosi nazwę potencjału czynnościowego. Występujący w czasie
pobudzenia kardiomiocytów roboczych potencjał czynnościowy składa się z czterech
następujących po sobie faz:
FAZA 0:
1. Bodziec z węzła SA (zatokowo-przedsionkowego)
2. Wzrost dokomórkowego prądu Na+ i lokalna depolaryzacja z -90mV do -60mV
3. Lokalne otwarcie bramkowanych depolaryzacją szybkich kanałów dla Na+.
4. Zamknięcie kanałów dla K+, gdy depolaryzacja osiągnie wartość -40 mV.
5. Następuje pełna aktywacja sodowa -> wzrost potencjału błonowego do +25 mV.
FAZA 1:
1. Inaktywacja kanałów sodowych, chwilowy wzrost przepuszczalności dla jonów Cl- i spadek
potencjału do 0 mV.
2. Aktywacja kanałów dla Ca2+ .
FAZA 2:
1. Dokomórkowy prąd Ca+ i równowaga z odkomórkowym słabym prądem jonów K+ (faza
plateau).
2. Wzrost stężenia Ca2+ w sarkoplazmie.
3. Stopniowy wzrost aktywności kanałów potasowych.
FAZA 3: (FAZA KOC
COWEJ REPOLARYZACJI)
1. Osłabienie prądu Ca2+, silna aktywacja kanałów potasowych.
2. Repolaryzacja. Gdy potencjał błonowy spadnie do -50 mV następuje aktywacja kanałów
sodowych
FAZA 4:
1. Aktywacja pompy sodowo-potasowej, wyrzucanie Na+ na zewnÄ…trz z jednoczesnym
wciÄ…ganiem K+ do wewnÄ…trz.
2. Przywrócenie potencjału spoczynkowego.
9
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
POTENCJAA
CZYNNOŚCIOWY KOMÓREK UKA
ADU BODy
COTWÓRCZEGO
Potencjał czynnościowy w komórkach tkanki węzłowej trwa krócej niż w komórkach roboczych serca,
nie wykazując typowej dla nich, nagłej depolaryzacji z nadstrzałem w fazie 0, a fazy 1 i 2 łączą się w
fazę 3, co ostatecznie skraca cały okres repolaryzacji. Po końcowej repolaryzacji potencjał błonowy
stopniowo się zmniejsza (faza 4), osiągając wartość progową i prowadzi do wywołania kolejnego
potencjału czynnościowego. W ten sposób komórki tkanki bodz
co-przewodzącej mają zdolność do
samoistnego i rytmicznego pobudzania się, tworząc tym samym rozrusznik całego mięśnia
sercowego.
BUDOWA UKA
ADU BODy
COTWÓRCZEGO -
BODy
COPRZEWODZ
CEGO
Komórki układu bodz
cotwórczego posiadają zdolność samoistnego generowania potencjału
czynnościowego, odpowiedzialne są za automatyzm serca. Układ ten leży bezpośrednio pod
wsierdziem tworzÄ…c skupienia:
1. węzeł zatokowo - przedsionkowy czyli węzeł Keitha - Flacka - znajduje się w prawym przedsionku,
przy ujściu żyły głównej górnej i jest fizjologicznym rozrusznikiem serca. Częstość wyzwalanych przez
niego pobudzeń wynosi prawidłowo 60 - 100/min
2. węzeł przedsionkowo - komorowy czyli węzeł Aschoffa - Tawary - leży w prawym przedsionku
przy przegrodzie międzyprzedsionkowej, nad zastawką trójdzielną. Automatyzm własny komórek w
okolicy tego węzła wynosi 40 - 60/min
3. pęczek przedsionkowo - komorowy czyli pęczek Paladino - Hissa - Wychodzi z węzła
przedsionkowo - komorowego, przebiega wzdłuż przegrody międzykomorowej, dzieląc się na dwie
odnogi na granicy części błoniastej i mięśniowej przegrody.
·ð odnoga prawa pÄ™czka Hissa biegnie po przegrodzie miÄ™dzykomorowej do mięśnia komory
prawej
·ð odnoga lewa pÄ™czka Hissa dzieli siÄ™ na trzy wiÄ…zki: przedniÄ…, tylnÄ… i Å›rodkowÄ…, które docierajÄ…
do mięśnia komory lewej
4. Włókna Purkinjgo - są najbardziej dystalnym odcinkiem układu przewodzącego serca. Są to drobne
włókna, które stykają się z komórkami mięśnia sercowego.
10
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
PROPAGACJA POTENCJAA
U CZYNNOÅšCIOWEGO W UKA
ADZIE
BODy
COTWÓRCZYM
Z węzła zatokowo-przedsionkowego (który to nadaje rytm pracy w prawidłowo działającym sercu
rytm zatokowy) depolaryzacja rozchodzi się na mięsień obu przedsionków, dalej za pośrednictwem
trzech pęczków międzywęzłowych na węzeł przedsionkowo-komorowy i dalej pęczkiem Hissa na
mięśnie komór. U ludzi depolaryzacja mięśnia komór rozpoczyna się po lewej stronie przegrody
międzykomorowej i rozprzestrzenia się w prawą stronę przez środkową cześć przegrody, następnie
przemieszcza się w dół przegrody do koniuszka serca. Wraca wzdłuż ścian komór do bruzdy
wieńcowej, przechodząc od wsierdzia do nasierdzia. Na końcu depolaryzacji ulegają tylno-podstawna
część lewej komory, stożek tętnicy płucnej i najwyższa część przegrody międzykomorowej.
Komórki węzła zatokowo-przedsionkowego pobudzają się w rytmie 60-100 razy na minutę (średnio
około 72/min.). Pozostałe komórki układu przewodzącego pobudzają się samoistnie w rytmie
wolniejszym, każde niższe piętro wolniej od wyższego (najmniejsza częstość jest we włóknach
Purkiniego oraz w kardiomiocytach). W związku z tym węzeł zatokowo-przedsionkowy stanowi
ośrodek pierwszorzędowy i narzuca swój rytm wszystkim pozostałym komórkom układu
przewodzącego i komórkom całego mięśnia sercowego
CYKL HEMODYNAMICZNY
Jest indukowany przez układ bodz
coprzewodzący serca, który pobudza kardiomiocyty do skurczu w
odpowiedniej kolejności wymuszając przepływ krwi. Na układ bodz
coprzewodzący wpływa
impulsacja z układu autonomicznego regulując rytm serca i dostosowując go do aktualnych potrzeb
ustroju.
11
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Rytmiczne generowanie pobudzeń w ukł. bodz
coprzewodzącym wywołuje rytmiczne pobudzenie
przedsionków po którym następuje pobudzenie komór. Kolejne skurcze oddzielone są okresami
pauzy.
Skurcz przedsionków kończy okres pauzy. Komory i przedsionki są wtedy wypełnione krwią. Skurcz
przedsionków przesuwa dodatkową objętość krwi z przedsionków do komór. Po skurczu komory
osiągają obj. póz
noskurczową 180 -200ml, a panujące w nich ciśnienie nazywamy póz
noskurczowym
(12 mmHg).
(FAZA SKURCZU IZOWOLUMETRYCZNEGO) Następny etap skurcz komór. Ciśnienie w komorach,
rosnąc szybko wraz ze skurczem mięśnia komór, zamyka zastawki przedsionkowo - komorowe.
Komory stają się jamami zamkniętymi, nie są połączone ani z przedsionkami ani z tętnicami. Ciśnienie
w komorach stale rośnie, ale objętość się nie zmienia. Trwa to do chwili, gdy ciśnienie w komorach
przewyższy ciśnienie w aorcie i tętnicy płucnej. Ze względu na różnice w budowie ciśnienie w lewej i
prawej komorze różnią się: lewa komora - max 120 mmHg, prawa komora - max 30 mmHg.
Odwrócenie gradientu ciśnień między LK a aortą i PK a tętnicą płucną powoduje otwarcie zastawek
półksiężycowatych - FAZA WYRZUTU. Obj. komór zmniejsza się, nie zmienia się ciśnienie w
komorach. Z obu komór w tej fazie wyrzucana jest objętość krwi określana jako objętość wyrzutowa
(70 - 120 ml u zdrowego człowieka).
FAZA ROZKURCZU KOMÓR (FAZA ROZKURCZU IZOWOLUMETRYCZNEGO). Gdy ciśnienie w
komorach spadnie poniżej ciśnienia w aorcie i tętnicy płucnej zamykają się zastawki półksiężycowate.
Zastawki przedsionkowo - komorowe są wciąż zamknięte - komory serca są znowu izolowanymi
jamami, ich obj. nie zmienia się mimo obniżonego ciśnienia.
FAZA NAPEA
NIANIA KOMÓR. Gdy ciśnienie w komorach spadnie poniżej ciśnienia w przedsionkach,
otwierają się zastawki przedsionkowo - komorowe. Krew napływa do komór. Z początku komory
szybko się wypełniają, następnie napełnianie zwalnia. Szybkość napełnienia komór zależy od
wielkości powrotu żylnego (wypełnienia przedsionków). Na charakterystykę tej fazy wpływ ma
sprawność rozkurczowa mięśni komór. Podczas tej fazy do przedsionków i komór krew napływa z ukł.
żylnego.
Wszystkie zjawiska hemodynamiczne majÄ… swoje odpowiedniki akustyczne - TONY SERCA.
Ton I skurczowy  dłuższy i niższy (150 ms, 25-45 Hz), drgania zamykanych zastawek przedsionkowo
 komorowych, drgania ścian napinającego się serca
Ton II rozkurczowy  krótszy i wyższy (120 ms, 50 Hz), drgania zamykanych zastawek
półksiężycowatych i wibracji obu pni tętniczych
Ton III  cichy
Ton IV  skurcz przedsionków
12
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
MECHANIZM REGULACJI PRACY SERCA - WPA
YW
AUTONOMICZNEGO UKA
ADU NERWOWEGO
Układ nerwowy kontroluje pracę serca przez układ współczulny i przywspółczulny. Włókna
współczulne wydzielają noradrenalinę a włókna przywspółczulne acetylocholinę. Nerwy zaopatrujące
serce wpływają na częstość pracy serca (działanie chronotropowe), siłę skurczu serca (działanie
inotropowe), i prędkość przewodzenia w układzie bodz
coprzewodzącym (działanie dromotropowe).
Włókna współczulne zaopatrujące serce odchodzą od nerwów błędnych, zatem pobudzenie prawego
nerwu błędnego powoduje zmianę rytmu serca a lewego zmianę szybkości przewodzenia
przedsionkowo-komorowego.
EFEKT CHRONOTROPOWY:
·ð Pobudzenie nerwów bÅ‚Ä™dnych powoduje zwolnienie czÄ™stoÅ›ci pracy serca (ujemny efekt)
·ð Pobudzenie ukÅ‚adu współczulnego powoduje przyÅ›pieszenie czÄ™stoÅ›ci pracy serca (dodatni
efekt)
13
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
EFEKT INOTROPOWY:
·ð Pobudzenie nerwów bÅ‚Ä™dnych powoduje zmniejszenie siÅ‚y skurczu przedsionków (ujemny
efekt)
·ð Pobudzenie ukÅ‚adu współczulnego zwiÄ™ksza siÅ‚Ä™ skurczu przedsionków (dodatni efekt)
EFEKT DROMOTROPOWY:
·ð Pobudzenie nerwów bÅ‚Ä™dnych powoduje zwolnienie przewodzenia przedsionkowo-
komorowego.
·ð Pobudzenie ukÅ‚adu współczulnego przyÅ›piesza przewodzenie przedsionkowo-komorowe.
OBJ
TOŚĆ SERCA, POJEMNOŚĆ MINUTOWA
OBJ
TOŚĆ WYRZUTOWA SERCA (SV)
Objętość wyrzutowa serca jest to objętość krwi wytłoczona przez jedną z komór serca podczas jej
skurczu. U dorosłego mężczyzny objętość krwi wytłoczonej przez komorę podczas skurczu wynosi
około 70-75 ml.
Zależy od:
·ð KurczliwoÅ›ci mięśnia komór,
·ð CiÅ›nienia tÄ™tniczego,
·ð ObjÄ™toÅ›ci krwi w komorze na poczÄ…tku skurczu.
POJEMNOŚĆ MINUTOWA SERCA (CO)
Pojemność minutowa jest to pojemność krwi wytłoczonej przez jedną z komór w czasie jednej
minuty. Pojemność minutową oblicza się mnożąc objętość wyrzutową (SV) przez liczbę skurczów w
czasie jednej minuty (HR)
(CO) = (HR) * (SV)
Zależy od:
·ð ObjÄ™toÅ›ci wyrzutowej serca
·ð CzÄ™stoÅ›ci skurczów serca
·ð Wagi, wieku, stanu metabolizmu
ÅšREDNIE CIÅšNIENIE T
TNICZE (MAP)
Średnie ciśnienie tętnicze nie jest zwykłą średnią arytmetyczną ciśnienia skurczowego i
rozkurczowego, gdyż czas trwania i krzywa pulsacyjnego ciśnienia wzrastającego są różne od czasu
trwania i krzywej pulsacyjnego ciśnienia opadającego. Jedynie w aorcie wartości te są zbliżone.
14
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
W przybliżeniu średnie ciśnienie tętnicze w tętnicach obwodowych można obliczyć wg wzoru:
MAP = ciśnienie rozkurczowe + 1/3 (ciśnienie skurczowe  ciśnienie rozkurczowe)
Norma średniego ciśnienia tętniczego wynosi od 75  100 mmHg. Wartość średniego ciśnienia
tętniczego ma znaczenie w utrzymaniu odpowiedniej perfuzji narządowej. Uważa się, że poniżej
60 mmHg MAP ciśnienie perfuzji jest niedostateczne i dochodzi do niedotlenienia.
Głównymi czynnikami wpływającymi na wartość MAP są:
·ð pojemność minutowa serca
·ð obwodowy opór naczyniowy.
Wzrost pojemności minutowej zwiększa dopływ krwi do układu tętniczego, więc zwiększa MAP.
Zmniejszenie pojemności minutowej spowoduje spadek MAP. Przy wzroście lub spadku oporu
obwodowego odpowiednio zmniejsza się lub zwiększa odpływ krwi z układu tętniczego. W pierwszym
przypadku prowadzi to do podwyższenia średniego ciśnienia tętniczego, w drugim do jego spadku.
MECHANIZM DZIAA
ANIA BARORECEPTORÓW
Baroreceptory to wolne zakończenia nerwowe, zlokalizowane w przydance naczyń. Są one
mocno rozgałęzione co zapewnia im dużą wrażliwość na rozciąganie pod wpływem ciśnienia
transmuralnego. Baroreceptory to receptory odpowiadające za stałą wielkość ciśnienia krwi.
Podwyższone ciśnienia krwi i rozciągnięcie ścian tętnic drażni baroreceptory w ścianie łuku aorty i
zatokach tętnic szyjnych wewnętrznych. Impuls biegnie od baroreceptorów przez włókna aferentne
nerwu językowo-gardłowego (IX) i nerwu błędnego (X), następnie pobudza ośrodek zwalniający pracę
serca. Osłabia się jego kurczliwość i pojemność minutowa.
Spadek ciśnienia tętniczego i zwężenie naczyń powoduje spadek pobudzenia baroreceptorów.
Następuje wówczas odruchowy wzrost aktywności współczulnej (wydziela się Na), co prowadzi do:
·ð przyspieszenia rytmu serca,
·ð Ä™! pojemnoÅ›ci minutowej
·ð skurczu naczyÅ„ krwionoÅ›nych i Ä™! ciÅ›nienia tÄ™tniczego krwi.
ROLA BARORECEPTORÓW W PRÓBIE ORTOSTATYCZNEJ
Zmniejszenie tętniczego ciśnienia krwi bądz
zmniejszenie amplitudy skurczowo- rozkurczowej
tętniczego ciśnienia krwi powoduje zmniejszenie pobudzenia baroreceptorów tętniczych tj.
odbarczenie baroreceptorów
Odbarczenie wywołuje reakcje:
15
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð zwiÄ™kszenie czÄ™stoÅ›ci skurczów serca
·ð zwężenie naczyÅ„ krwionoÅ›nych
·ð zwiÄ™kszenie tÄ™tniczego ciÅ›nienia krwi
Klasycznym przykładem odbarczenia baroreceptorów jest zmiana pozycji ciała z leżącej na stojącą.
Reakcja na pobudzenie baroreceptorów jest słabsza w porównaniu z reakcją na odbarczenie
baroreceptorów. Zatem odbarczenie jest skuteczniejsze w przywracaniu prawidłowego ciśnienia
tętniczego krwi po jego obniżeniu aniżeli pobudzenie baroreceptorów w przywracaniu prawidłowego
ciśnienia tętniczego krwi po jego podwyższeniu.
EKG, INTERPRETACJA ZAPISU
Badanie elektrograficzne (EKG) jest podstawowym narzędziem diagnostycznym, rutynowo
stosowanym w badaniach internistycznych. Każda komórka mięśnia sercowego generuje pole
elektryczne w procesie swojej aktywacji. Zapis EKG jest rejestracjÄ… z powierzchni klatki piersiowej
zmian potencjałów powstających w wyniku zjawisk elektrycznych zachodzących w sercu.
Poszczególne odchylenia w górę i w dół od linii izoelektrycznej noszą nazwę załamków, a fragmenty
linii izoelektrycznych łączących poszczególne załamki  koniec poprzedzającego z początkiem
następnego  odcinków. Załamki oznaczone są litrami P, Q, R, S, T. Odcinek PQ przebiega od końca
załamka P do początku załamka Q, a odcinek ST od końca załamka S do początku załamka T. Miarą
odcinków jest czas, podobnie jak odstępów, które mierzone są od początku załamka poprzedzającego
do końca załamka następnego.
Załamek P jest wynikiem depolaryzacji przedsionków. Depolaryzację przedsionków poprTedza
depolaryzacja węzła zatokowo-przedsionkowego, jest ona jednak zbyt mała i niewidoczna z
powierzchni ciała. Poszerzenie załamka P jest wynikiem powiększenia przedsionków lub opóz
nienia
przewodnictwa śródprzedsionkowego.
Zespół QRS odpowiada przesuwaniu się fali depolaryzacji w obszarze mięśni komór. Prawidłowy czas
trwania zespołu komorowego nie przekracza 0,12 s. Wydłużenie czasu trwania zespołu RS świadczy o
desynchronizacji depolaryzacji prawej i lewej komory w sytuacji bloku prawej/lewej odnogi pęczka
Hisa lub po pojawieniu się ogniska ekotopowego generującego wcześniejszą depolaryzację jednej
komory, podczas gdy druga komora otrzymuje pobudzenie z fizjologicznego rozrusznika.
Odcinek ST odpowiada fazie plateau komórek roboczych mieęnia komór. Jego położenie określa się
względem odcinka TP (okres spoczynku komór). Uniesienie lub obniżenie odcinka ST w zapisie EKG
świadczy o ischemii mięśnia sercowego i pojawieniu się tzw. prądów uszkodzenia między prawidłowo
ukrwionym a niedokrwiony obszarem mięśnia (komórki niedokrwione mają mniej ujemny potencjał
spoczynkowy w porównaniu do komórek zdrowych, ich potencjał czynnościowy narasta wolniej,
zatem rozchodzenie się fal depolaryzacji jest tutaj wolniejsze). Niedokrwienie obszarów
podwsierdziowych przejawia się obniżeniem odcinka ST, a niedokrwienie ścian komór od strony
podnasierdziowej przejawia siÄ™ uniesieniem odcinka ST.
16
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Pogłębienie się załamka Q jest wyrazem martwicy komórek w przebiegu zawału serca i pojawieniu
się obszaru elektrycznie niemego (zawał lub blizna pozawałowa).
OÅš ELEKTRYCZNA SERCA
To rzut wektora siły elektromotorycznej serca na płaszczyznę przedniej ściany klatki piersiowej,
można ją wyznaczyć w każdym momencie cyklu serca, w którym istnieje odpowiedni wektor.
Określenie tej osi ma znaczenie kliniczne szczególnie w rozpoznawaniu położenia serca, zmian w
budowie i przerostów lewej lub prawej komory. Oś elektryczną oznacza się głównie dla okresu
depolaryzacji komorowej, biorąc pod uwagę amplitudę załamków R we wszystkich dwubiegunowych
odprowadzeniach kończynowych. Mierzy się wysokość załamka R w każdym z dwubiegunowych
odprowadzeń kończynowych i na boki trójkąta Einthovena odkłada wielkość tego załamka w każdym
odprowadzeniu. Przecięcie linii prostopadłych do każdego ze składowych wektorów wyznacza
wielkość i kierunek osi elektrycznej serca. Kąt jaki tworzy oś z linią poziomą, określa jej nachylenie w
stosunku do skali. Nachylenia osi elektrycznej serca wyznaczone dla załamka R wynosi prawidłowo od
0 do 90° i nosi nazwÄ™ normogramu.
WPA
YW WYSIA
KU FIZYCZNEGO NA PRAC
UKA
ADU KR
ŻENIA
Utrzymanie w czasie wysiłku fizycznego zwiększonego dopływu krwi do mięśni ma na celu lepsze
zaopatrzenie ich w tlen i substancje odżywcze oraz usuwanie końcowych produktów metabolizmu. W
związku z tym w czasie wysiłku, a nawet jeszcze przed jego rozpoczęciem , zachodzą w układzie
sercowo-naczyniowym duże zmiany, zwiększające dopływ krwi, częstość skurczów i pojemność
minutową serca, ciśnienie skurczowe i pulsowe oraz redystrybucję krwi w poszczególnych obszarach
naczyniowych.
Pierwsze zmiany krążeniowe, tuż przed wysiłkiem lub na początku wysiłku, mają swoje z
ródło w
ośrodkowym układzie nerwowym, a zwłaszcza w korze ruchowej, podwzgórzu i rdzeniu
przedłużonym.
Tuż przed wysiłkiem i w czasie wysiłku rozluz
niają się zwieracze przedwłośniczkowe, następuje
rekrutacja kapilar, zwiększa się ich efektywna powierzchnia oraz zmniejsza odległość pomiędzy
krwinkami czerwonymi w kapilarach a komórkami mięśniowymi (powoduje to lepszą wymianę
tlenu). Zwiększa się filtracja przez ścianę naczyń włosowatych, co prowadzi do zmniejszenia
objętości krwi krążącej (zmniejszenie objętości zwykle nie przekracza 5%). Pojemność minutowa
zwiększa się proporcjonalnie do zużycia tlenu (może wzrosnąć nawet 7-krotnie). Objętość
wyrzutowa serca również wzrasta, zwłaszcza w pozycji poziomej  przy wysiłku w pozycji stojącej
wzrost objętości wyrzutowej jest słabiej zaznaczony. Wzrost częstości skurczów serca może
wystąpić na początku wysiłku lub przed rozpoczęciem. Obserwuje się wzrost ciśnienia
skurczowego i średniego.
17
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA KRWI
WA
AÅšCIWOÅšCI FIZYKOCHEMICZNE KRWI
WA
AÅšCIWOÅšCI FIZYCZNE:
·ð Ciężar wÅ‚aÅ›ciwy - mierzony w temp 22 stopnie wynosi ok. 1,02 kg/m3.
Ciężar właściwy krwi zależy od liczby krwinek czerwonych (od
zawartości hemoglobiny w krwinkach).
·ð Lepkość - jest ok. 4-5 razy wiÄ™ksza od lepkoÅ›ci wody i zależy głównie od
ilości białek, temperatury, zawartości CO2, zmienia się w zależności od
ilości spożywanych pokarmów i płynów. Pokarmy węglowodanowe o
dużej zawartości wody zmniejszają lepkość krwi a pokarmy tłuszczowe o
małej zawartości wody zwiększają lepkość.
·ð CiÅ›nienie osmotyczne - Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za
wartość ciśnienia osmotycznego krwi są elektrolity. Szczególne znaczenie
dla osmolarności mają jony Na+ i K+. Roztwory mające ciśnienie
osmotyczne takie samo jak krew nazywa siÄ™ roztworami izotonicznymi z
krwią. Można je stosować jako płyny infuzyjne. Najczęściej stosowanym
takim roztworem jest 0,9% wodny roztwór NaCl.
·ð Krzepliwość - osocze zawiera wiÄ™kszość biaÅ‚kowych czynników
krzepnięcia
·ð Przewodnictwo elektryczne
·ð NapiÄ™cie powierzchniowe
WA
AÅšCIWOÅšCI CHEMICZNE KRWI:
·ð aglutynacja  zlepianie siÄ™ erytrocytów
·ð hemoliza  przejÅ›cie barwnika krwi erytrocytów do otaczajÄ…cej je cieczy,
w której ulega rozpuszczeniu
·ð sedymentacja  opadanie erytrocytów
FUNKCJE KRWI
1. rozprowadza po organizmie substancje odżywcze oraz
2. witaminy i hormony,
3. odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, płuca,
4. wątroba, gruczoły potowe) substancje zbędne bądz

5. szkodliwe,
6. zapewnia możliwość regulacji termicznej. Termoregulacja- krew krążąc po ciele
rozprowadza ciepło od narządów wytwarzających ciepło do tych co wytwarzają
go mniej intensywnie)
7. buforuje (zapewnia w pewnych granicach stałe pH 7,35-
18
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
8. 7,45),
9. stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy (pozwala na utrzymanie
szczelności naczyń krwionośnych)
10. rozprowadza po organizmie O2, a odprowadza do płuc CO2,
11. udział w mechanizmach obronnych ustroju.
SKA
AD KRWI
·ð W skÅ‚ad krwi wchodzÄ… skÅ‚adniki komórkowe (ok. 44%) i osocze (ok. 55%).
Dalsze składniki krwi to hormony, rozpuszczone gazy oraz substancje odżywcze
(cukier, tłuszcze i witaminy), transportowane do komórek, a także produkty
przemiany materii (np. mocznik i kwas moczowy), niesione z komórek do miejsc
gdzie mają być wydalone.
·ð Krew zawiera 92% wody oraz
składniki organiczne i nieorganiczne
·ð Ucieczce wody zapobiega ciÅ›nienie osmotyczne.
19
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
ELEMENTY MORFOTYCZNE
ERYTROCYTY
·ð Erytrocyty majÄ… ksztaÅ‚t dwuwklÄ™sÅ‚ych dysków. U ssaków tracÄ… jÄ…dro przed wejÅ›ciem do
układu krążenia. Średnica ich waha się od 6,9 - 9mm, grubość na obwodzie wynosi ok.
2,0 mm, a w środku 1mm.
·ð Krwinki prawidÅ‚owej wielkoÅ›ci i ksztaÅ‚tu - normocyty, wiÄ™ksze od prawidÅ‚owych -
makrocyty, mniejsze od prawidłowych - mikrocyty.
·ð ZawierajÄ… hemoglobinÄ™ (16g/100ml krwi). Hemoglobina jest to czerwony barwnik
zawarty w erytrocytach. Jest kulistą cząsteczką składającą się z 4 podjednostek. U ludzi
dorosłych hemoglobina prawidłowa (hemoglobina A) zawiera dwa rodzaje łańcuchów
polipeptydowych, nazwanych łańcuchami a i b. Wyróżniamy 4 typy hemoglobiny:
-ð OsyhemoglobinÄ™
-ð Methemoglobine
-ð Karbaminohemoglobine
-ð Karboksyhemoglobine
·ð GÅ‚ownÄ… funkcjÄ… erytrocytów jest transport tlenu. Wysokie ciÅ›nienie parcjalne tlenu,
niskie CO2 i zasadowe pH to warunki występujące w płucach, które sprzyjają wiązaniu
tlenu.
·ð Erytrocyty sÄ… plastyczne i dopasowujÄ… swój ksztaÅ‚t do Å›rednicy naczyÅ„ krwionoÅ›nych.
·ð Czas życia: 120 dni
·ð Erytropoeza-30 dni.
·ð W prawidÅ‚owych warunkach tyle samo erytrocytów zostaje wyprodukowane co
zniszczone
·ð Tkanki krwiotwórcze to u dorosÅ‚ych czerwony szpik kostny a u pÅ‚odu Å›ledziona i
wÄ…troba.
·ð 30%obj krwi możemy stracić bez uszczerbku na zdrowiu. Erytropoeza wyrównuje te
straty.
·ð UlegajÄ… rozpadowi w Å›ledzionie. Podczas rozpadu uwalniana jest hemoglobina, która
następnie żyłą wrotną podąża do wątroby, a tam przekształca się w biliwerdynę, a
następnie do bilirubiny. Bilirubina wchłaniana do krwi, przechodzi filtracje w nerkach a
w osoczu zamienia się w urobilinogen(powoduje żółte zabarwienie moczu) i
sterkobilinogen (brunatne zabarwienie kału).
20
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
LEUKOCYTY:
·ð Leukocyty sÄ… niemal bezbarwne i mniej liczne od erytrocytów, posiadajÄ…
zdolność ruchu. Żyją nawet do 20 lat. Ich zadaniem jest ochrona organizmu przed
patogenami takimi jak wirusy i bakterie. Ważną ich cechą jest to, że pod
wpływem bodz
ców chemicznych (substancji wytwarzanych przez bakterie) mają
zdolność przemieszczania się- CHEMOTAKSJA.
·ð Na ruch wpÅ‚ywajÄ… produkty rozkÅ‚adu tkanek, produkty wysyÅ‚ane przez bakterie.
·ð Funkcja odpornoÅ›ciowa leukocytów jest realizowana przez:
-ð fagocytozÄ™ (pochÅ‚anianie, trawienie komórek drobnoustrojów oraz
martwych krwinek czerwonych przez część krwinek białych)
-ð odporność swoistÄ… (przeciwciaÅ‚a)
-ð
LEUKOCYTY DZIEL
SI
NA:
I. Agranulocyty  pozbawione zaiarnistości w cytoplazmie.
Øð Limfocyty  StanowiÄ… 25  35% ogólnej liczby leukocytów, zawierajÄ… duże
kuliste jądro i mało cytoplazmy.
·ð Limfocyty T
-ð DojrzewajÄ… w grasicy
-ð WywoÅ‚ujÄ… odpowiedz immunologicznÄ… typu komórkowego
-ð Na ich powierzchni znajdujÄ… siÄ™ przeciwciaÅ‚a wiążące
antygeny
-ð Po namnożeniu różnicujÄ… siÄ™ na limfocyty cytotoksyczne i
limfocyty T pamięci.
·ð Limfocyty B
-ð DojrzewajÄ… w szpiku kostnym i wÄ™zÅ‚ach chÅ‚onnych
-ð SÄ… prekursorami plazmocytów wytwarzajÄ…cych przeciwciaÅ‚a
(humoralna odpowiedz immunologiczna)
-ð Namnożone komórki różnicujÄ… siÄ™ m.in. na limfocyty B
plazmatyczne (produkują przeciwciała) i limfocyty B pamięci.
Øð Monocyty
-ð StanowiÄ… 4  6% ogólnej liczby leukocytów
-ð NajwiÄ™ksze komórki krwi
-ð Duże jÄ…dro ksztaÅ‚tu nerkowatego
-ð MajÄ… zdolnoÅ›c ruchu i fagocytozy
-ð Wspólnie z limfocytami T uczestniczÄ… w reakcjach odpornoÅ›ciowych
-ð WytwarzajÄ… czynnik hamujÄ…cy wzrost komórek nowotworowych oraz
interferon  czynnik hamujący namnażanie wirusów
-ð PrezentujÄ… limfocytom T obce antygeny
-ð Po okoÅ‚o 2 dniach przebywania we krwi przedostajÄ… siÄ™ do tkanek i
przekształcają w makrofagi pochłaniające bakterie, wirusy, grzyby i
martwe komórki.
II. Granulocyty  mają płatowate jądro oraz ziarnistości w cytoplazmie o
swoistych zdolnościach barwienia się.
·ð Neutrofile
-ð StanowiÄ… 60% ogólnej liczby leukocytów
21
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
-ð OpuszczajÄ… Å›wiatÅ‚o naczyÅ„ krwionoÅ›nych
-ð WykrywajÄ… i fagocytujÄ… różne czynniki chorobotwórcze
·ð Eozynofile
-ð StanowiÄ… 2  4% ogólnej liczby leukocytów
-ð PoruszajÄ… siÄ™ ruchem peÅ‚zakowatym
-ð Na drodze fagocytozy niszczÄ… obce biaÅ‚ka i sterujÄ… reakcjami
alergicznymi
-ð ZwalczajÄ… pasożyty jelitowe.
·ð Bazofile
-ð StanowiÄ… okoÅ‚o 0,5% ogólnej liczby leukocytów
-ð WykazujÄ… znikome wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci poruszania siÄ™ ruchem peÅ‚zakowatym
-ð UczestniczÄ… w reakcjach alergicznych
-ð WytwarzajÄ… histaminÄ™ i heparynÄ™.
TROMBOCYTY
·ð KsztaÅ‚t dysku
·ð Bezbarwne, różnoksztaÅ‚tne fragmenty komórek
·ð Pozbawione jÄ…dra
·ð PowstajÄ… w czerwonym szpiku kostnym
·ð UlegajÄ… degradacji w Å›ledzionie
·ð BiorÄ… udziaÅ‚ w procesie krzepniÄ™cia krwi.
OSOCZE
zasadniczy (główny), płynny składnik krwi, w którym są zawieszone elementy morfotyczne
(komórkowe). Stanowi ok. 55% objętości krwi. Uzyskuje się je przez wirowanie próbki krwi.
Osocze po skrzepnięciu i rozpuszczeniu skrzepu nazywamy surowicą krwi.
WA
AÅšCIWOÅšCI:
Osocze krwi jest płynem składającym się przede wszystkim z wody, transportującym cząsteczki
niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich
przemiany materii. Z powodu zdolności krzepnięcia odgrywa podstawową rolę w hemostazie.
Białka osocza pełnią różne funkcje: odpowiadają za równowagę kwasowo-zasadową, ciśnienie
onkotyczne, lepkość osocza, obronę organizmu, a w przypadku głodu są z
ródłem aminokwasów
dla komórek. Osocze ma na ogół zabarwienie słomkowe, ale może przybierać także inne barwy
w zależności od stanu fizjologicznego organizmu i spożytych pokarmów, np.:
-ð zielony - u kobiet stosujÄ…cych antykoncepcjÄ™ hormonalnÄ…,
-ð brÄ…zowy - w przypadku chorób wÄ…troby,
-ð żółta - w przypadku spożycia dużej iloÅ›ci tÅ‚uszczu
SKA
AD:
üð 90%  woda üð albuminy
üð 7%  biaÅ‚ka üð globuliny alfa 1
üð 3%  zwiÄ…zki organiczne i üð globuliny alfa 2
nieorganiczne üð globuliny beta
22
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
üð globuliny gamma üð glukoza
üð lipoproteiny üð witaminy rozpuszczalne w
üð HDL tÅ‚uszczach (A, D, E, K)
üð IDL üð dwutlenek wÄ™gla
üð LDL üð produkty metabolizmu biaÅ‚ek
üð VLDL (mocznik, aminokwasy)
üð kwasy tÅ‚uszczowe üð produkty metabolizmu hemu
üð cholesterol (bilirubina oraz urobilinogen)
üð trójglicerydy üð sole mineralne (Cl-,K+,Na+)
üð hormony
BIAA
KA OSOCZA I ICH FUNKCJE
BIAA
KA DZIEL
SI
NA TRZY FRAKCJE:
Øð Albuminy - 55%
Øð Globuliny - 38%
Øð Fibrynogen - 6,5%
Przyjmuje się, że z
ródłem albumin, fibrynogenu i ok. 50%
globulin, głównie typu a 1 i a 2 jest wątroba.
ALBUMINY
Albuminy sÄ… wytwarzane w wÄ…trobie.
FUNKCJE ALBUMIN:
·ð wiążą i zatrzymujÄ… wodÄ™ w osoczu krwi a także
przyciągają wodę z płynu miedzykomórkowego wywierając
tzw. ciśnienie onkotyczne = 25 mmHg
·ð wiążą i przenoszÄ… we krwi: hormony (np. tarczycy),
kwasy tłuszczowe, barwniki żółciowe.
Dzięki temu:
-ð chroniÄ… przed ucieczkÄ… wodÄ™ z naczyÅ„ krwionoÅ›nych
-ð nie dopuszczajÄ… do gromadzenia siÄ™ wody w
tkankach i tworzenia się obrzęków
GLOBULINY
·ð Globuliny sÄ… bardzo niejednorodnÄ… grupÄ… dzielÄ…cÄ… siÄ™ na Ä…1, Ä…2, ² i Å‚ -globuliny.
·ð Alfa i beta-globuliny peÅ‚niÄ… funkcje transportera różnych, czÄ™sto sÅ‚abo
rozpuszczalnych w wodzie składników osocza.
·ð Alfa-globulina, zwana ceruloplazminÄ… transportuje miedz
, Beta-globulina, zwana
transferyną  żelazo. Inne globuliny przenoszą hormony steroidowe, karoteny,
·ð cholesterol, barwniki żółciowe i inne skÅ‚adniki
23
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð Globuliny typu Å‚ tworzÄ… ciaÅ‚a odpornoÅ›ciowe (przeciwciaÅ‚a)
zwane immunoglobulinami, które dzielą się na:
-ð Immunoglobuliny G - IgG
-ð Immunoglobuliny A - IgA
-ð ImmunoglobulinyM - IgM
-ð Immunoglobuliny D - IgD
-ð Immunoglobuliny E  IgE
FIBRYNOGEN
·ð Fibrynogen jest biaÅ‚kiem osocza, wytwarzanym w wÄ…trobie. Stanowi 6% (4g/l)
ogólnej ilości białka zawartego w osoczu.
·ð Z fibrynogenu powstajÄ… pod wpÅ‚ywem trombiny czÄ…steczki fibryny, które tworzÄ…
sieć włókien składającą się na skrzep krwi.
ERYTROPOEZA
- Powstawanie i rozwój erytrocytów
·ð Proces odbywa siÄ™ w szpiku kostnym koÅ›ci pÅ‚askich i nasadach koÅ›ci dÅ‚ugich.
Mechanizm kontrolowany jest przez glikoproteinowy hormon peptydowy 
erytropoetynÄ™ (EPO).
·ð Do prawidÅ‚owego procesu erytropoezy, oprócz erytropoetyny, potrzebne sÄ…
czynniki krwiotwórcze, tj.:
-ð żelazo
-ð witamina B12
-ð witamina B6
-ð witamina C
-ð kwas foliowy
-ð kwasy i substancje biaÅ‚kowe
-ð hormony
ROLA WITAMINY B12 (CYJANOKOBALAMINY)
W erytropoezie jest niezbędna do prawidłowej syntezy DNA w komórkach,
szczególnie szpiku kostnego, które wytwarzają komórki krwi. Brak kabalaminy
upośledza dojrzewanie i podział jądra, a ponieważ tkanka krwiotwórcza należy do
najszybciej namnażających się, brak tej witaminy prowadzi do zahamowania
wytwarzania krwinek czerwonych.
Witamina B12 uwalnia się w żołądku ze związków z białkiem pod wpływem niskiego pH
i działania pepsyny. Wolna cząsteczka witaminy B12 zostaje związana przez czynnik
wewnętrzny Castle a w postaci kompleksu, umożliwiającego wchłonięcie
cyjanokabalaminy w alkalicznym środowisku jelita cienkiego.
24
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Wchłonięta z jelita witamina B12 gromadzi się w wątrobie, skąd uwalniana jest do
krążenia oraz dociera do szpiku i innych tkanek.
SKUTKI NIEDOBORU WITAMINY B12
·ð Zahamowanie dojrzewania komórek i wytwarzanie czerwonych krwinek, co
również powoduje anemię.
·ð PowstajÄ…ce komórki nabierajÄ… charakterystycznego wyglÄ…du i ksztaÅ‚tu i zarówno
one, jak i ich jÄ…dra stajÄ… siÄ™ olbrzymie (stÄ…d nazwa: "anemia megaloblastyczna"
pochodząca od greckiego słowa"megas", czyli "wielki").
Zmniejszenie liczby krwinek białych i płytek krwi.
Czynniki regulujące erytropoezę(tworzenie erytrocytów
Erytropoetyna (EPO)
Wytwarzana w nerkach i wątrobie. (90% śródbłonka naczyń włosowatych otaczających
kanaliki nerkowe w korze nerek) i wÄ…trobie(10%)
Zmniejszenie prężności tlenu w nerkach stanowi zasadniczy czynnik zwiększający
wydzielanie EPO do krwi (zmniejszona podaż tlenu do organizmu w stanach
upośledzonego transportu tlenu)
POWSTAWANIE ERYTROCYTU
1. TSC CFU-LM CFU-GEMM BFU CFU-E (komórki macierzyste pnia)
2. proerytroblast
3. erytroblast zasadochłonny (bazofilny)
4. erytroblast wielobarwliwy (polichromatyczny)
5. erytroblast kwasochłonny (ortochromatyczny)
6. retikulocyt
7. erytrocyt
HEMOLIZA
- Rozpad krwinek czerwonych z wypływaniem z nich hemoglobiny do osocza krwi.
PRZYCZYNY HEMOLIZY:
1) działanie hemolizym: toksyn bakteryjnych (jady bakteryjne), pasożytniczych (zimnica),
nowotworowych, jadów zwierząt (węży, skorpionów), leków, trucizn tj. sole ołowiu
2) mechaniczne uszkodzenie np. krążenie pozaustrojowe.
Hemoliza występuje także w żółtaczce hemolitycznej, żółtaczce noworodków i niedokrwistości.
CZYNNIKI HEMOLIZUJ
CE
25
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
1. FIZYCZNE:
Promieniowanie jonizujÄ…ce, magnetyczne, ultradz
więki, przyspieszenia, zmiana
temperatury
2. CHEMICZNE:
Substancje zwiększające ciśnienie osmolarne w erytrocytach, czynniki obniżające
napięcie powierzchniowe krwi (detergenty), rozpuszczalniki organiczne
3. BIOLOGICZNE:
Toksyny bakteryjne, jady węży, alkaloidy roślinne
PODSTAWOWE BADANIA:
Odczyn Biernackiego , Hematokryt (sposób wykonania badania, czynniki wpływające na
wynik )
HEMATOKRYT
Hematokryt jest to stosunek objętości krwinek czerwonych do
całkowitej objętości krwi. Wyrażany jest zwykle w procentach.
42-48% to prawidłowy wynik. W czasie anemii spada do ok. 30%.
Czerwienica 70% (nadmierna produkcja erytrocytów)
Wysoki hematokryt to tzw lepkość krwi która może prowadzić do
rozwoju procesów zakrzepowych i niewydolności serca.
Hematokryt służy również do oceny ilości wody w organizmie (za
niski to przewodnienie, a zawyżony to odwodnienie) ponieważ w
osoczu jest dużo wody.
Klasyczny sposób oznaczania wskaz
nika hematokrytowego, to metoda
mikroskopowa[potrzebne z
ródło] lub makrometoda. Ta druga polega na umieszczeniu krwi w
skalibrowanej i heparynizowanej kapilarze. Jeden koniec takiej kapilary uszczelnia siÄ™.
Wirowanie prowadzi siÄ™ przy 3000 obrotach na minutÄ™ przez ok. 30 minut lub 6000 obrotach na
minutę przez 5 minut[4]. Wysokość osiadłego na dnie słupa erytrocytów w stosunku do
wysokości całego słupa próbki jest właśnie szukanym wskaz
nikiem.
ODCZYN BIERNACKIEGO
 wskaz
nik sedymentacji erytrocytów  miara szybkości opadania czerwonych krwinek w
osoczu w jednostce czasu. Zwykle jest określany po jednej, a czasem dwóch godzinach. W
warunkach fizjologicznych jest wartością stałą, zależną od masy właściwej krwinek i osocza,
stężenia białek krwi, wielkości opadających cząstek i innych mniej poznanych czynników.
26
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
WYKONANIE
Polega na pobraniu krwi, najczęściej z żyły odłokciowej, do strzykawki zawierającej cytrynian
sodu i następnie umieszczeniu tej krwi w specjalnie kalibrowanej (co 1 milimetr) rurce.
WARTOÅšCI PRAWIDA
OWE
Dzieci
·ð noworodki  0 2 mm/h
·ð niemowlÄ™ta (do 6 miesiÄ™cy)  12 17 mm/h
Kobiety
·ð do 60 lat  poniżej 12 mm/h
·ð powyżej 60 lat  poniżej 20 mm/h
Mężczyz
ni
·ð do 60 lat  poniżej 8 mm/h
·ð powyżej 60 lat  poniżej 15 mm/h
CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA ZMIAN
WARTOÅšCI
-ð Ciąża
-ð Poród
-ð MiesiÄ…czka
-ð Ostry stan zapalny
-ð PrzewlekÅ‚y stan zapalny - gorÄ…czka
reumatyczna, reumatoidalne
zapalenie stawów
-ð Niedokrwistość
-ð Niedoczynność i nadczynność
tarczycy
-ð Stosowanie niektórych leków
dożylnych
-ð Urazy, zÅ‚amanie koÅ›ci
-ð Nadkrwistość pierwotna lub wtórna
-ð PrzewlekÅ‚a niewydolność krążenia
-ð Niedobór fibrynogenu
-ð Alergia
27
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA
NEREK
CZYNNOŚĆ NEREK
PODSTAWOW
ROL
NEREK JEST OCZYSZCZANIE OSOCZA ZE
ZB
DNYCH SUBSTANCJI, W TYM WODY, ABY UTRZYMAĆ
HOMEOSTAZ
. CZYNNOŚĆ T
WYKONUJ
NEFRONY. W CI
GU DOBY
PRZEZ NERKI PRZES
CZANE JEST OKOA
O 180 L PA
YNU.
Zadania nerek to:
Øð Utrzymanie staÅ‚ej objÄ™toÅ›ci pÅ‚ynów ustrojowych, a w pierwszej kolejnoÅ›ci pÅ‚ynu
zewnątrzkomórkowego w tym osocza;
Øð Utrzymanie staÅ‚ej osmolarnoÅ›ci pÅ‚ynów ustrojowych z uwzglÄ™dnieniem gospodarki
solami sodu, potasu i wapnia;
Øð OszczÄ™dzanie zasad, a wydalanie nadmiaru kwasów; w tym zakresie nerka jest głównym
narządem utrzymującym równowagę kwasowo-zasadową organizmu;
Øð Wydalanie produktów koÅ„cowych metabolizmu, które sÄ… zbÄ™dne lub szkodliwe (np.
kwas moczowy, mocznik, kreatynina);
Øð Regulacja skÅ‚adu substancji organicznych i nieorganicznych w organizmie
Øð Wytwarzanie substancji hormonalnie czynnych, takich jak erytropoetyna, renina,
bradykinina;
Øð PrzeksztaÅ‚canie 25-hydroksywitaminy D do 1,25-dihydroksywitaminy D ;
3 3
Øð wytwarzanie epidermalnego czynnika wzrostu (EGF); jest to jedno z ważniejszych z
ródeł
tego peptydu;
Øð Procesy detoksykacyjne (np. leki, spożywcza Å›rodki konserwujÄ…ce);
Øð Pobudzanie glukoneogenezy w przewlekÅ‚ym stanie gÅ‚odzenia.
28
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Procesy zachodzÄ…ce w nerkach:
Øð PrzesÄ…czanie kÅ‚Ä™buszkowe - za pomocÄ… którego przez bÅ‚onÄ™ filtracyjnÄ… j kÅ‚Ä™buszka
przesącza się stale płyn o składzie zbliżonym do odbiałczonego osocza.
Øð WchÅ‚anianie zwrotne  powrót części lub caÅ‚oÅ›ci niektórych skÅ‚adników po
przesączeniu przez kłębuszek nerkowy.
Øð Wydzielanie kanalikowe  polegajÄ…ce na dodatkowym usuniÄ™ciu, poza kÅ‚Ä™buszkiem,
substancji zbędnych do światła nefronu.
ANATOMIA CZYNNOÅšCIOWA NEREK
üð Nerki sÄ… narzÄ…dem parzystym, leżą pozaotrzewnowo w okolicy lÄ™dz
wiowej (Th  L ).
12 3
Prawa nerka znajduje się nieco niżej od lewej. Wyższe ułożenie lewej nerki tłumaczone
jest tym, że rośnie silniej i z tego powodu znajduje wyżej. Różnica poziomu obu nerek
wynosi około pół do jednego trzonu kręgu. Przeciętna masa pojedynczej nerki wynosi od
120 200 g. Do wnęki nerki wchodzi tętnica nerkowa (najczęściej pojedyncza) i nerwy a
wychodzą żyła nerkowa, moczowód oraz dodatkowo naczynia limfatyczne - struktury te
tworzą korzeń nerki .
üð Nerki otoczone sÄ… tkankÄ… tÅ‚uszczowÄ… oraz torebkami wewnÄ™trznÄ… i zewnÄ™trznÄ…. Każda
nerka zawiera około 1 300 000 nefronów.
üð Nefron zaczyna siÄ™ od ciaÅ‚ka nerkowego zÅ‚ożonego z kÅ‚Ä™bka naczyÅ„ wÅ‚osowatych,
zwanego kłębuszkiem naczyniowym, wpuklającym się do torebki kłębuszka zwanej tez
torebką Bowmana. Blaszka wewnętrzna torebki otacza wpuklające się do jej wnętrza
pętle naczyń włosowatych. Blaszka zewnętrzna przechodzi bezpośrednio w ścianę części
bliższej kanalika nerkowego. Część bliższa przechodzi w pętle nefronu zwaną też pętlą
Henlego. Pętla nefronu do zagięcia pętli nosi nazwę części zstępującej a od zagięcia do
kanalika zbiorczego  części wstępującej. Dalej nefron przechodzi w cześć dalszą
kanalika nerkowego a następnie w kanalik nerkowy zbiorczy. Kanaliki zbiorcze łączą się
w przewody brodawkowe, otwierajÄ…ce siÄ™ na szczycie brodawek nerkowych do
miedniczki nerkowej. Z miedniczki nerkowej odchodzi moczowód, łączący ją z
pęcherzem moczowym.
üð Nefron w obrÄ™bie nerki ma staÅ‚Ä… lokalizacjÄ™; ciaÅ‚o nerkowe wraz z częściÄ… bliższÄ… i dalsza
kanalika nerkowego, jak tez początkowym odcinkiem części zstępującej pętli Henlego
mieszczą się w obrębie kory nerki, podczas gdy większość pętli nefronu i kanalik
zbiorczy mieszczą się w części rdzennej nerki.
üð Nefrony nie sÄ… jednakowej dÅ‚ugoÅ›ci. Jedne rozpoczynajÄ… siÄ™ na obrzeżu kory nerki, inne
w pobliżu części przyrdzeniowej. Ze względu na lokalizacje dzielimy je na
powierzchowne i okołordzeniowe, a ze względu na długość pętli na nefrony z długą i
krótką pętlą.
üð KÅ‚Ä™buszek naczyniowy tworzy siÄ™ z docierajÄ…cej do nefronu tÄ™tniczki doprowadzajÄ…cej,
która w torebce dzieli się na około 50 naczyń włosowatych o krętym przebiegu a
następnie ponownie łączy się w tętniczkę odprowadzającą. Przepływającą przez
naczynia kłębuszka krew oddziela od światła torebki: śródbłonek naczyń włosowatych,
błona podstawna komórek torebki i warstwa komórek nabłonkowych  podocytów.
29
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
üð Filtr kÅ‚Ä™buszkowy ma strukturÄ™ sita, przez które mogÄ… przejść czÄ…steczki o Å›rednicy do 4
nm. W praktyce umożliwia to przechodzenie przez filtr wody, elektrolitów, części
substancji organicznych, hemoglobiny i albumin. Nie przechodzÄ… natomiast globuliny i
elementy upostaciowione krwi.
PODSTAWOWE PROCESY ZACHODZ
CE W
NERKACH
Do podstawowych procesów związanych z tworzeniem moczu ostatecznego
należą:
1. Przesączanie kłębuszkowe - Filtracja (przesączanie) zachodzi między siecią naczyń
włosowatych w kłębuszku nerkowym (gdzie jest wyższe ciśnienie) a ścianą torebki
Bowmana. Część składników krwi przechodzi do nefronu. Przez nerkę przepływa ok.
1 litra krwi na minutę. Powstały przesącz nosi nazwę moczu pierwotnego, w skład
którego wchodzą:
-ð woda,
-ð jony nieorganiczne, np. Na+, K+, Cl-, Ca2+, H+, siarczanowe, wÄ™glanowe i
fosforanowe,
-ð zwiÄ…zki organiczne, np. glukoza, aminokwasy, mocznik.
-ð Brak w nim biaÅ‚ek i komórek krwi.
Nerki człowieka produkują ok. 150 180 litrów moczu pierwotnego na dobę.
Mocz pierwotny jest izotoniczny w stosunku do osocza.
2. Wchłanianie zwrotne w kanalikach nerkowych
3. Wydzielanie kanalikowe
Przesącz trafiający do torebki Bowmana to mocz pierwotny, następnie podlega on zmianom
ilościowym i jakościowym w czasie jego przepływu przez kanaliki nerkowe. Procesy
prowadzące do zmiany składu moczu to resorpcja (wchłanianie) i sekrecja (wydzielanie).
Związki ulegające resorpcji trafiają z kanalika nerkowego do płynu śródmiąższowego i trafiają
do naczyń nerkowych około kanalikowych . Wchłania się do nich z przesączu około 99% wody,
jonów Na+, Cl-, wodorowęglanów, glukozy, anionów organicznych i aminokwasów. W
kanalikach wydzielają się słabe zasady, jony H+ i K+, kwasy sulfonowe i przyjęte przez człowieka
leki. Niektóre składniki przesączu (kwas moczowy, mocznik, kreatynina) ulegają tylko
częściowemu wchłonięciu, reszta wydala się z moczem. Jony K+ nie tylko podlegają przesączaniu
i wydzielaniu, są także wchłaniane.
Wszystkie wymienione procesy są zależne od siebie i mogą zachodzić równocześnie.
30
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
GA
ÓWNE MECHANIZMY TRANSPORTU W NEFRONIE:
·ð Kanalik krÄ™ty bliższy  nastÄ™puje redukcja objÄ™toÅ›ci filtratu o ok. 70%
-ð Resorpcja: HCO O, K+, glukoza (tylko tutaj)
3-, H
2
-ð Sekrecja: H+, NH
3
·ð PÄ™tla Henlego  ramiÄ™ zstÄ™pujÄ…ce
-ð Resorpcja: H O
2
·ð PÄ™tla Henlego  ramiÄ™ zstÄ™pujÄ…ce
-ð Resorpcja: NaCl (poczÄ…tkowo biernie  zgodnie z gradientem stężeÅ„, nastÄ™pnie w
wyższej części pętli Henlego dochodzi do transportu aktywnego  z wykorzystaniem
energii z rozkładu ATP)
·ð Kanalik dalszy
-ð Resorpcja: NaCl, H O, HCO
2 3-
-ð Sekrecja: H+, K+
·ð Cewka zbiorcza
-ð Resorpcja: NaCl oraz mocznik* i H O*
2
(*mocznik i woda  są resorbowane jedynie pod warunkiem, że w tylnym płacie przysadki
dochodzi do syntezy wazopresyny  jeśli zachodzi potrzeba zatrzymania wody w organizmie)
PRZES
CZANIE KA

BUSZKOWE
Przesączanie kłębuszkowe (GFR) zależy od różnicy ciśnień hydrostatycznych i onkotycznych po
obu stronach naczynia i czynniki o nim decydujące są takie jak w zwykłych naczyniach
włosowatych. Można to ująć wzorem:
GFR = K (P  P )  P
f h t o
Gdzie:
GFR  przesączanie kłębuszkowe
K  współczynnik przesączania zależny od przepuszczalności i powierzchni
f
kłębuszkowych naczyń włosowatych.
P  ciśnienie hydrostatyczne w kłębuszkowych naczyniach włosowatych
h
P  ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz torebki kłębuszka
t
P
o  ciśnienie onkotyczne białek osocza.
Siły przesączania kłębuszkowego są wiec różnicą ciśnień hydrostatycznych między
naczyniami włosowatymi kłębuszka a ciśnieniem w torebce kłębuszka, pomniejszonymi
o różnice ciśnień onkotycznych między ciśnieniem onkotycznym w naczyniu kłębuszka a
panujÄ…cym w torebce Bowmana.
31
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
WIELKOÅšC FILTRACJI KA

BUSZKOWEJ ( GFR) zależy od:
·ð ciÅ›nienia hydrostatycznego wewnÄ…trz naczyÅ„ wÅ‚osowatych kÅ‚Ä™buszka
·ð nerkowego przepÅ‚ywu krwi, na który wpÅ‚yw ma:
-ð autoregulacja miogenna
-ð zwiÄ…zki regulujÄ…ce przepÅ‚yw krwi przez naczynia nerek
-ð opór naczyniowy w tÄ™tniczkach
Przesączanie w nerkach wywołuje ciśnienie, który nosi nazwę efektywnego ciśnienia
przesÄ…czania (EFP):
EFP = P  (P + P )
h o t
Gdzie:
P
h  ciśnienie hydrostatyczne w kłębuszkowych naczyniach włosowatych
P
o  ciśnienie onkotyczne białek osocza
P
t  ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz torebki kłębuszka nerkowego
CZYNNIKAMI WYWIERAJ
CYMI WPA
YW NA PRZES
CZANIE KA

BUSZKOWE S
:
·ð CiÅ›nienie tÄ™tnicze krwi
·ð PrzepÅ‚yw krwi przez kÅ‚Ä™buszki nerkowe
·ð Stan skurczu tÄ™tniczek doprowadzajÄ…cych i odprowadzajÄ…cych kÅ‚Ä™buszków
·ð Stężenie biaÅ‚ek osocza
·ð Aktywność ukÅ‚adu współczulnego
·ð CiÅ›nienie w drogach moczowych
Należy jednak zaznaczyć, ze głównym czynnikiem wpływającym na przesączanie
kłębuszkowe jest ciśnienie hydrostatyczne w naczyniach włosowatych kłębuszka.
Przesączanie kłębuszkowe jest stabilizowane przez kanalikowo-kłębuszkowe
sprzężenie zwrotne.
KANALIKOWO - KA

BUSZKOWE SPRZ
ŻENIE
ZWROTNE
Kanalikowo- kłębuszkowe sprzężenie zwrotne ma na celu utrzymanie stałości  ładunku
moczu kanalikowego dopływającego do kanalika dalszego i plamki gęstej.
32
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
MECHANIZM DZIAA
ANIA:
W nefronie działa system stabilizujący GFR  działa on na zasadzie ujemnego sprzężenia
zwrotnego pomiędzy ilością przesączu i moczu kanalikowego dopływającego do
kanalika dalszego i plamki gęstej a średnicą tętniczki doprowadzającej kłębuszka.
Zwiększenie GFR i ilości przesączonego NaCl działa przez chemoreceptory w ten sposób,
ze kurczy się tętniczka doprowadzająca kłębuszka i zostaje przywrócona prawidłowa
GFR, w procesie tym pośredniczą tromboksany. W warunkach przeciwnych podczas
zmniejszenia przesączania kłębuszkowego zmniejsza się ilość NaCl docierającego z
moczem do plamki gęstej i zmniejsza się jej pobudzenie, co prowadzi do rozkurczu
tętniczki doprowadzającej i powrotu GFR do warunkach prawidłowych.
REGULACJA HORMONALNA
DZIAA
ANIE UKA
ADU RENINA  ANGIOTENSYNA  ALDOSTERON
Układ RAA reguluje przepływ krwi w krążeniu nerkowym jak i krążeniu ogólnym.
W aparacie przykłebuszkowym nerek (komórkach ziarnistych) wytwarzana jest kwaśna
proteaza  renina. Proteaza ta po przejściu do krążenia działa na angiotensynogen
wytwarzany w wątrobie i odszczepia od niego angiotensynę I, aby następnie w płucach
mogła powstać angiotensyna II. W korze nadnerczy pod wpływem aminopeptydazy
angiotensyna II przechodzi w angiotensynÄ™ III.
Do czynników uwalniających reninę, która pochodzi głównie z nerek,
należy:
·ð Zmniejszenie stężenia NaCl w moczu w części dalszej kanalików nerkowych i
pobudzenie chemoreceptorów plamki gęstej,
33
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð Pobudzenie baroreceptorów w obrÄ™bie komórek ziarnistych na skutek
mniejszego rozciągania ścian tętniczki,
·ð DziaÅ‚anie adrenaliny na receptory ²
1-adrenergiczne na komórki ziarniste po
pobudzeniu układu współczulnego.
·ð WpÅ‚yw prostaglandyn, w tym zwÅ‚aszcza PGI i PGE ,
2 2
·ð DziaÅ‚anie czynników lokalnych (np. NO) lub ogólnych (np. marskość wÄ…troby).
Czynnikami hamujÄ…cymi uwalnianie reniny sÄ…:
·ð Angiotensyna II
·ð Przedsionkowy czynnik natriretyczny (ANP) przez zmiany stężenia jonów Na+
·ð ADH przez pobudzenie wchÅ‚aniania wody
·ð Blokery receptorów ²-adrenergicznych, np. propranolol,
·ð Leki, np. kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne
(hamujÄ… syntezÄ™ prostaglandyn).
Do działania angiotensyny II należy:
·ð Pobudzanie uwalniania noradrenaliny z pozazwojowych włókien współczulnych
na obwodzie i z rdzenia nadnerczy,
·ð Mocne dziaÅ‚anie skurczowe na tÄ™tnice i naczynia oporowe (4-8 razy mocniejsze
niż noradrenaliny),
·ð Podwyższenie ciÅ›nienia tÄ™tniczego krwi,
·ð Pobudzenie uwalniania ADH i ACTH przez aktywowanie podwzgórza,
·ð Pobudzanie mechanizmów pragnienia w podwzgórzu,
·ð Pobudzanie wydzielania aldosteronu.
Działanie angiotensyny II na tkanki docelowe zachodzi za pośrednictwem receptorów
klasy AT i AT , które występują w ścianie naczyń tętniczych, korze nadnerczy i mózgu.
1 2
Działanie aldosteronu polega na:
·ð Pobudzeniu wchÅ‚aniania zwrotnego Na+ z kanalików nerkowych, a tym samym
jonów Cl-.
·ð Pobudzeniu wydalania jonów K+ z moczem,
·ð Pobudzeniu wydzielania jonów H+ przez komórki kanalików,
·ð ZwiÄ™kszeniu objÄ™toÅ›ci pÅ‚ynu pozakomórkowego, a tym samym ciÅ›nienia krwi.
·ð Angiotensyna III wpÅ‚ywa na wydzielanie aldosteronu, lecz dziaÅ‚a również
naczynioskurczowo.
Reasumując, do głównych fizjologicznych skutków działania układu
RAA należy:
Øð Utrzymanie prawidÅ‚owego ciÅ›nienia tÄ™tniczego krwi przez wpÅ‚yw na aktywność
skurczową mięśni tętniczek i wydzielania aldosteronu.
Øð Zapewnienie równowagi kÅ‚Ä™buszkowo-kanalikowej przez kontrolÄ™ GFR i
utrzymanie odpowiedniego stosunku między filtracją a zwrotnym wchłanianiem
kanalikowym.
W skrócie :
Renina jest enzymem syntetyzowanym w komórkach układu przykłębuszkowego nerek.
Renina odszczepia od białkowego substratu osocza mało aktywny dekapeptyd
34
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
(angiotensynę I), z którego następnie (w tkance płucnej) pod wpływem konwertyny
powstaje angiotensyna II. Angiotensyna II jest substancją o potężnym działaniu
naczyniokurczącym. Powoduje również pobudzenie syntezy aldosteronu, tj. hormonu
wytwarzanego w korze nadnerczy, który zwiększa wchłanianie zwrotne sodu i wody w
cewkach nerkowych. Zwiększone wydzielanie reniny ma miejsce m.in. przy spadku
ciśnienia tętniczego krwi (np. po krwotokach) i w nadciśnieniu naczyniowo-nerkowym.
MECHANIZM DZIAA
ANIA HORMONU ANTYDIURETYCZNEGO
(ADH)
·ð ADH wydzielany przez tylny pÅ‚at przysadki mózgowej, wraz z krążeniem trafia do nerki, z
naczyń włosowatych, przez śródmiąższe do błony podstawno-bocznej
·ð ADH przyÅ‚Ä…cza siÄ™ do receptora V2 i aktywuje kaskadÄ™ reakcji przez biaÅ‚ko Gs, cyklazÄ™
adenylanową, cAMP i kinazę proteinową A. Umożliwia to wbudowanie aquaporyny 2 do
błony luminalnej (receptor V1 znajduje się w naczyniach krwionośnych)
·ð Woda przemieszcza siÄ™ przez aquaporynÄ™ 2 (kanaÅ‚ wodny) w odpowiedzi na gradient
osmotyczny a następnie przez aquaporynę 3 i 4 w błonie podstawno-bocznej
·ð V2+ADH Ä…ð biaÅ‚ko G , które aktywuje cyklozÄ™ adenylanowÄ…, która powoduje powstawanie
cAMP (cykliczny AMP). cAMP powoduje z kolei aktywację kinazy białkowej (w tym przypadku
kinazę białkową A). Kinazy białkowe powodują przeniesienie cząsteczek fosforanowych na
białko, co zmienia konformację białka i nabywają one zdolności wbudowania się w błonę
luminalną  powstaje kanał wodny, a białko wodne nazywa się aquaporyną. Od strony błony
luminalnej białko nazywa się aquaporyną 2.
Powoduje zagęszczanie moczu poprzez resorpcję wody i jonów sodu w kanalikach nerkowych
(kanalikach drugiego rzędu) poprzez pobudzanie receptorów V2. Na akwaporyny działa w
dwojaki sposób: krótkoterminowa regulacja kieruje AQP2 do błony (odpowiedz
w ciÄ…gu kilku
minut), natomiast długoterminowa (efekty widoczne na przestrzeni kilku dni) powoduje
ekspresję genów kodujących kanał AQP2 (w przeciwieństwie do AQP1 stale obecnego w błonie)
dla wody, następnie translację tegoż mRNA oraz wbudowanie tego produktu w błonę bieguna
apikalnego komórek sześciennych budujących kanaliki nerkowe.
WYDZIELANIE ADH
Czynniki zwiększające wydzielanie wazopresyny:
1. Wzrost osmolarności płynów ustrojowych
2. Redukcja impulsacji z baroreceptorów, tonicznie hamującej wydzielani wazopresyny
3. Stymulacja neuronów wydzielających wazopresynę przez angiotensynę II
4. Hipoksja
OSMORECEPTORY
·ð W podwzgórzu (jÄ…dro nadwzrokowe i przykomorowe)
·ð W narzÄ…dach okoÅ‚okomorowych
35
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð W okolicy przedwzrokowej
Uszkodzenie tych okolic powoduje:
·ð Brak wytwarzania (i wydzielania) ADH, czego skutkiem jest poliuria (moczówkÄ™ prostÄ…)
·ð AdypsjÄ™ (brak pragnienia)
Prowadzi to do powstania zespołu hiperosmolarnego
(zwiększenie osmolarności płynów ustrojowych i hipernatremia)
AUTOREGULACJA MIOGENNA
Autoregulacja związana jest ze skurczem mięśniówki naczyń oporowych, głównie
tętniczek oraz zwieraczy prekapilarnych przy wzroście ciśnienia transmuralnego, czyli
różnicy ciśnienia pomiędzy światłem tych naczyń a otaczającym płynem
śródmiąższowym. Polega to na automatycznym wzmożeniu czynnego napięcia i skurczu
tej mięśniówki przy wzroście ciśnienia transmuralnego.
AUTOREGULACJA TA MA CHARAKTER:
Øð autonomiczny,
Øð wewnÄ…trzpochodny
i zachodzi także w nerce odnerwionej, przeszczepionej lub wyizolowanej.
Autoregulacja wynika ze specjalnych właściwości miocytów gładkich tętniczek
nerkowych odpowiadających skurczem na wzrost rozciągającego je ciśnienia
transmuralnego, co zapobiega automatycznie zwiększeniu ciśnienia w naczyniach
kłębuszkowych.
AUTOREGULACJI PODLEGAJ
:
Øð CiÅ›nienie w kapilarach kÅ‚Ä™buszka naczyniowego
Øð Ilość przepÅ‚ywajÄ…cej krwi przez nerki
Øð Filtracja kÅ‚Ä™buszkowa
Øð Ilość produkowanego moczu nie podlega autoregulacji
Mimo tego, że autoregulacja jest zjawiskiem głównie mięśniowym, autonomicznym i
wewnÄ…trznerkowym to pewne znaczenie przypisuje siÄ™ czynnikom hormonalnym
(angiotensynie II, tlenkowi azotu, prostaglandynom)
AUTOREGULACJA DZIAA
A DWUKIERUNKOWO:
Zapobiega nadmiernemu wzrostowi i zbytniemu spadkowi przepływu krwi i ciśnienia w
kapilarach kłębuszka. Autoregulacja może ulec ograniczeniu w stanach krwotoku i
36
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
anoksji, działania zimna i różnych czynników chemicznych( cyjanki, prokaina, alkohol
etylowy)
Autoregulacja znika, gdy ciśnienie tętnicze spada poniżej 80 mmHg
TRANSPORT NA W KANALIKU PROKSYMALNYM
·ð Mechanizm pierwotny
o Na-K-ATP-aza w błonie podstawno-bocznej (pompa sodowo-potasowa)
żð Utrzymuje niskie stężenie Na w komórce
żð Utrzymuje wysokie stężenie jonów K w komórce
żð Utrzymuje ujemny potencjaÅ‚ bÅ‚onowy
o Gradient stężeń odpowiada za mechanizmy transportu wtórnego
·ð Mechanizm pompy dziaÅ‚ajÄ…cy w kanaliku proksymalnym odpowiada za resorpcjÄ™ glukozy. Glukoza
jest w całości filtrowana, a następnie w kanaliku resorbowana. Współpartner Na  glukoza
zlokalizowany jest w rÄ…bku, transportuje jednÄ… czÄ…steczkÄ™ glukozy i dwa jony Na na 1 cykl z
filtratu do komórek kanalika proksymalnego. Jest to transport aktywny wtórny, który
wykorzystuje gradient chemiczny i elektryczny dla ustalenia jonów Na przez pompę sodowo-
potasową. Glukoza jest transportowana z komórek płynu śródmiąższowego przez niezależny
mechanizm do naczyń włosowatych  krążenia.
·ð Transport w pÄ™tli Henlego
o Transport w grubej części ramienia wstępującego
żð Pierwotny mechanizm transportu: Na-K-ATP-aza w bÅ‚onie podstawno-bocznej
żð Wtórny mechanizm transportu: współpartner Na-2Cl-K w bÅ‚onie luminalnej,
zależny od gradientu chemicznego Na i Cl. Białko znajdujące się w błonie komórki
kanalika.
Pętla Henlego  miejsce wychwytu dla związków blokujących współtransport Na+/2Cl-/K+. Furosemid,
który należy do diuretyków pętlowych ma działanie moczopędne - zwiększa wydzielanie jonów wraz z
towarzyszÄ…cymi im czÄ…steczkami wody.
Reabsorpcja sodu w kanaliku zbiorczym:
·ð Na jest re absorbowany przez komórki główne w kanaliku zbiorczym
·ð Mechanizm pierwotny: Na-K-ATP-aza w bÅ‚onie podstawno-bocznej
·ð DziÄ™ki pompie sodowo-potasowej tworzy siÄ™ gradient elektrochemiczny dla sodu w
błonie luminalnej
·ð Gradient ten powoduje ruch jonów Na+ do komórki przez kanaÅ‚y sodowe
·ð Reabsorpcja jonów Na+ jest stymulowana przez aldosteron
·ð Reabsorpcja jonów Cl- drogÄ… para celularnÄ… (zgodnie z gradientem stężeÅ„,
szczelinami międzykomórkowymi)
37
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
KONTROLKA
WPA
YW ÅšREDNICY T
TNICZKI DOPROWADZAJ
CEJ I
ODPROWADZAJ
CEJ NA FILTRACJ
KA

BUSZKOW

Tętniczka doprowadzająca (aferentna) ma średnicę większą od odprowadzającej (eferentnej).
Powoduje to wzrost ciśnienia wewnątrz kłębuszka nerkowego i tym samym powoduje filtrację
krwi. W sytuacji zmniejszenia średnicy tętniczki doprowadzającej zmniejsza się współczynnik
filtracji kłębuszkowej. W przypadku zmniejszenia średnicy tętniczki odprowadzającej
obserwujemy zwiększenie filtracji kłębuszkowej.
WPA
YW CIÅšNIENIA HYDROSTATYCZNEGO NA FILTRACJ

KA

BUSZKOW

No się kurwa zwiększy filtracja jak zwiększysz ciśnienie -.-
REAKCJA FIZJOLOGICZNA NERKI NA ZMIAN
CIÅšNIENIA KRWI
Przy zmniejszeniu ciśnienia tętniczego krwi równocześnie zmniejsza się ciśnienie
hydrostatyczne w naczyniach włosowatych kłębuszka naczyniowego a co za tym idzie również
współczynnik przesączania kłębuszkowego. W warunkach obniżonego ciśnienia tętniczego
zwiększenie średnicy tętniczki doprowadzającej lub zmniejszenie średnicy tętniczki
odprowadzającej wpłyną zwiększająco na ciśnienie w naczyniach włosowatych kłębuszka
naczyniowego a więc także na zwiększająco wpłyną na przesączanie kłębuszkowe, przy czy
zwiększenie średnicy tętniczki doprowadzającej jest znacznie bardziej efektywne w
kompensowaniu obniżonego ciśnienia krwi niż zmniejszanie średnicy tętniczki
odprowadzającej. Przy równoczesnej zmianie średnicy obu tętniczek znacznie wzrasta zarówno
ciśnienie hydrostatyczne w naczyniach włosowatych kłębuszka jak i wskaz
nik przesÄ…czania
kłębuszkowego. Różnica pomiędzy promieniami obu tętniczek wywołuje ciśnienie, które
sprawia, ze do wnętrza torebki z większą szybkością i siłą przesącza się filtrat osocza.
WPA
YW GRADIENTU ST
ŻEC
JONÓW NA ST
ŻENIE MOCZU
REABSORBCJA GLUKOZY Z UZYCIEM NOŚNIKÓW GLUKOZY
glukoza ulega przesączeniu w kłębuszkach i wchłania się całkowicie w kanalikach bliższych,
wymaga to obecności jonów Na; glukoza i Na łączą się ze wspólnym nośnikiem SGLT 2 i SGLT 1
w błonie przyszczytowej komórek kanalikowych i dostają się do światła zgodnie z gradientem,
potem Na zostają wypompowane do przestrzeni międzykomórkowej przez Na-K-ATPazę a
glukoza przetransportowana tam za pomocą przenośnika GLUT 2, odbywa się ona na zasadzie
wtórnego transportu czynnego w którym pompa Na-K-ATPaza w błonie bocznej i
przypodstawnej stanowi główną siłę napędową
38
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
WPA
YW HORMONÓW NA POWSTAWANIE MOCZU
Działanie aldosteronu polega na:
·ð Pobudzaniu wchÅ‚aniania zwrotnego Na+ z kanalików nerkowych, a tym samym
jonów Cl-
·ð Pobudzeniu wydalania jonów K+ z moczem
·ð Pobudzaniu wydzielania jonów H+ przez komórki kanalików
·ð ZwiÄ™kszeniu objÄ™toÅ›ci pÅ‚ynu pozakomórkowego, a tym samym ciÅ›nienia krwi.
Aldosteron ma duży wpływ na objętość wydalanego moczu.
Wydzielanie wazopresyny zwiększa stężenie moczu. Do czynników, które ją uwalniają należą:
·ð Podwyższenie ciÅ›nienia osmotycznego krwi o 1-2 %
·ð Angiotensyna II
·ð Pobudzenie OUN np. w stresie
·ð Zmniejszenie objÄ™toÅ›ci krwi lub ciÅ›nienia tÄ™tniczego krwi,
·ð Prostaglandyny
·ð Nikotyna
Do czynników hamujących należy przede wszystkim alkohol i duże stężenie jonów wapnia w
surowicy krwi.
Powoduje zagęszczanie moczu poprzez resorpcję wody i jonów sodu w kanalikach nerkowych
(kanalikach drugiego rzędu) poprzez pobudzanie receptorów V2.
KAMIEC
NERKOWY
W przypadku zamknięcia światła moczowodu przez kamień moczowy, ciśnienie hydrostatyczne
w całym systemie kanalików podwyższa się, zmniejsza się EFP i GFR. Częściej jednoczesne
obniżenie filtracji i przepływu krwi przez kłębuszek jest następstwem spadku EFP
spowodowanego zwężeniem tętniczek doprowadzających np. pobudzenie nerwowych włókien
współczulnych lub działanie hormonów kurczących naczynia - amin katecholowych lub
angiotensyny. W stanach pobudzenia układu współczulnego i przy wydzielaniu wymienionych
hormonów GFR mniej się zmienia jak RBF.
39
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA UKA
ADU
NERWOWEGO
WA
AŚCIWOŚCI I AKTYWNOŚĆ ELEKTRYCZNA KOMÓRKI
NERWOWEJ.
1. Typy komórek występujących w ośrodkowym układzie
nerwowym, funkcje komórki nerwowej;
* Komórki nerwowe(neurony)
Ich zasadniczą funkcją jest przekazywanie informacji zakodowanych w postaci impulsów
nerwowych. Neurony składają się z ciała komórkowego ( perykarionu ) oraz 2 rodzajów
wypustek: aksonu i licznych dendrytów. Perykarion jest zasadniczym miejscem metabolizmu i
syntezy składników komórkowych. Dendryty przewodzą informacje dokomórkowo (do ciała
komórki) a aksony (od komórkowo). Dendryty odchodzą promieniście na zewnątrz od ciała
komórki i wielokrotnie się rozgałęziają. Typowy neuron ma również długi akson, który bierze
początek w nieco pogrubiałej okolicy ciała neuronu nazywanej wzgórkiem aksonalnym. Akson
dzieli się na gałęzie końcowe z których każda ma na swym końcu kolbki synaptyczne. Kolbki te
zawierają pęcherzyki w których przechowywane są przekaz
niki (transmitery). Aksony wielu
neuronów mają osłonkę zbudowaną z mieliny. Poza układem ośrodkowym mielina wytwarzana
jest przez komórki Schwanna. W OUN aksony większości neuronów mają osłonkę mielinową
wytwarzaną przez oligodendrocyty. Osłonka mielinowa pokrywa akson na całej jego długości
oprócz jego zakończeń i przewężeń Ranviera.
* Komórki glejowe ( Nie ma ich na kole, ale są na egzaminie- taką notkę miałam zapisaną na
kartce z pierwszych ćw. fizjologii.)
Nie przewodzą impulsów nerwowych lecz stanowią tkankę podporową dla komórek nerwowych
i metabolizują transmitery uwalniane do przestrzeni synaptycznej. Komórki glejowe dzielą się
na neuroglej i mezoglej (mikroglej)
- Ośrodkowy neuroglej  Należą do niego: astrocyty, oligodendrocyty, ependymocyty.
Oligodendrocyty wytwarzają mielinę spełniającą funckję izoltora oddzielającego od siebie kom.
nerwowe. Astrocyty- oddzielają kom. nerwowe od bezpośredniego kontaktu z naczyniami
włosowatymi krwionośnymi i pośredniczą w wymianie substancji budulcówych, energetycznych
pomiędzy krwią i kom. nerwowymi
- Mikroglej  Jego komórki wykazują właściwości żerne ( pożerają fragmenty obumarłych
komórek nerwowych)
2. Budowa błony komórkowej;
Błona komórkowa zbudowana jest z białek i lipidów. Podstawowe lipidy błony to fosfolipidy
takie jak fosfatydylocholina i fosfatydyloetanoloamina. Lipidy tworzą podwójną warstwę- zrąb
40
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
błony. Głowa cząsteczki lipidu zawierająca część fosforanową jest łatwo rozpuszczalna w
wodzie- jest polarna czyli hydrofilowa. Ogony sÄ… nierozpuszczalne w wodzie- sÄ… niepolarne,
hydrofobowe. Hydrofilowe końce są skierowane do środowiska obmywającego komórki z
zewnątrz oraz do cytoplazmy. Końce hydrofobowe spotykają się we wnętrzu błony.
W błonę wbudowanych jest wiele różnych białek.
-białka integralne przechodzą przez błonę
-białka powierzchniowe rozmieszczone są na wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni błony
-białka nośnikowe tworzą kanały aktywnego transportu cząsteczek przez błonę ( wbrew
gradientowi stężeń, wymaga nakładu energii)
-białka tworzące kanały jonowe ( transport bierny, zachodzi zgodnie z gradientem stężeń, bez
nakładów energii)
-białka receptorowe- wiążą swoiście ligandy np. przekaz
niki chemiczne
Białka często są przymocowane do błony kom. przez GPI ( kotwice
glikozylofosfatydyloinozytolowe). Inne białka są lipidowane czyli przyłączają określone lipidy.
3. Funkcje błony komórkowej;
- otacza komórkę i oddziela ją od środowiska
- zapewnia wybiórczy transport substancji do i z komórki ( selektywna przepuszczalność)
- utrzymuje różnicę stężeń niektórych jonów( liczne jony przechodzą przez błonę tylko przy
udziale białek transportowych)
4. Przepuszczalność błony komórkowej;
Przenikanie substancji apolarnych ( tlen, dwutlenek węgla, amoniak, alkohol) zachodzi przez
całą grubość błony i jest proporcjonalne do ich rozpuszczalności lipidowej. Natomiast
dyfundowanie substancji polarnych ( woda, elektrolity i niektóre substancje organiczne )
zachodzi za pośrednictwem porów w błonie.
5. Transport bierny przez błonę komórkową;
Transport jonów przez błony biologiczne zachodzi za pośrednictwem wyspecjalizowanych
białek nazywanych kanałami jonowymi. Większość kanałów posiada specyficzny mechanizm
bramkujący, który może ulec aktywacji (otwarcie kanału) pod wpływem zmian potencjału
błonowego (kanały zależne od potencjału) lub związania się specyficznego agonisty z
receptorem (kanały zależne od receptora). Właściwymi czynnikami regulującymi mogą być
białka G, ATP lub zmiany środowiska jonowego.
41
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Część kanałów nazywana kanałami przeciekowymi lub kanałami prostej dyfuzji nie posiada
specjalnego mechanizmu bramkującego, a stopień ich otwarcia zależy od mechanicznego
rozciągnięcia błony komórkowej.
6. Klasyfikacja kanałów jonowych;
1) Bramkowane napięciem ( potencjałozależne )  Czynnikiem otwierającym kanały jonowe
jest zmiana potencjału elektrycznego błony komórkowej. Kanały napięciozależne mogą
znajdować się w trzech stanach: otwartym, zamkniętym, inaktywowanym.
2) Bramkowane przez ligandy ( ligandozależne) - Przyłączenie się ligandu spowoduje
otwarcie kanału jonowego; odłączenie się ligandu spowoduje zamknięcie kanału jonowego.
Wyjątkiem są kanały wyciekowe- one pozostają otwarte po odłączeniu się ligandu. Kanały
zależne od ligandu mogą znajdować się w trzech stanach: otwartym, zamkniętym,
desensytyzowanym.
7. Transport aktywny przez błonę komórkową;
Transport aktywny umożliwia przechodzenie substancji przez błonę kom. przeciwko
gradientowi stężeń, wymaga nakładu energii i nie ustaje, nawet gdy stężenie transportowanej
substancji jest większe po stronie, w kierunku której transport się odbywa. Transport akt. może
być pierwotny i dotyczy jednego typu substancji lub może być to transport akt. wtórny, gdy
transport aktywny jednej substancji stwarza niezbędny gradient chemiczny lub elektryczny do
transportu drugiej substancji.
8. Mechanizm działania pompy sodowo - potasowej;
Utrzymanie wewnątrz komórek dużego stężenia jonów K + i małego stężenia jonów Na +
wymaga aktywnego transportu obu tych kationów przez błonę komórkową przeciwko
gradientowi stężeń. Kationy sodowe napływające do wnętrza komórki przez kanały dla prądów
jonów sodowych zostają po stronie wewnętrznej błony związane z enzymem. Znajduje się on w
samej błonie komórkowej i transportuje jony sodu na zewnątrz błony. Jednocześnie ten sam
enzym zabiera ze sobą jony potasu z zewnętrznej powierzchni błony i transportuje je do
wnętrza komórki. Enzym transportujący jony sodu i potasu przez błonę przeciw gradientowi
stężeń czerpie energię z hydrolizy ATP do ADP. Enzym ten aktywowany jest przez jony sodu i
potasu, stąd pochodzi jego nazwa: NA-K-ATP-aza. Rozpad ATP do ADP pod wpływem NA-K-ATP-
azy zachodzi w obecności jonów magnezowych zawartych w płynie wewnątrzkomórkowym.
Energia wyzwolona z rozpadu 1 mola ATP do ADP wykorzystywana jest na antyport 3 moli
jonów sodu z komórki i 2 moli jonów potasu do komórki.
42
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
9. Fizjologiczne rola pompy sodowo-potasowej;
·ð - generowanie gradientu stężeÅ„ jonów sodu i potasu
·ð - generowanie ujemnego Å‚adunku wewnÄ…trz komórki tzw. aktywność elektrogenna
·ð - regulacja bilansu wodnego
·ð - podtrzymywanie potencjaÅ‚u bÅ‚onowego
10. Potencjał równowagi;
Potencjał równowagi- jest to taki potencjał błonowy, przy którym gradient chemiczny zostaje
zrównoważony przez gradient elektryczny. Czyli przy którym siła dyfuzji jonów związana z
różnicą stężeń po obu stronach błony zostaje zrównoważona przez powstającą różnicę
potencjału elektrycznego danego jonu. Wartość potencjału określa równanie Nernsta.
11. Równanie Nernsta;
Równanie Nernsta służy do obliczenia potencjału równowagi.
12. Równanie Goldmana;
Równanie Goldmana służy do obliczenia potencjału błony komórkowej ( np. potencjału
spoczynkowego)
13. Potencjał spoczynkowy komórki nerwowej;
To stabilny potencjał błony komórkowej na którą nie działa żaden bodziec, na której nie
występują skutki wcześniejszego działania bodz
ca i która nie wykazuje spontanicznej
aktywności elektrycznej. Powstaje on na skutek : różnicy stężeń jonów po obu stronach błony,
dyfuzji tych jonów, selektywnej przepuszczalności błony dla poszczególnych jonów i czynnego
transportu jonów sodu i potasu przez błonę komórkową przy udziale Na-K-ATP-azy.
14. Geneza potencjału spoczynkowego komórki nerwowej;
Jej elementy to :
- gradient stężeń dla jonów sodu i potasu ( stężenie jonów potasu jest wyższe wewnątrz komórki
niż na zewnątrz, stężenie jonów sodu jest wyższe na zewnątrz niż wewnątrz)
-występowanie w błonie komórkowej kanałów wyciekowych potasowych( dzięki którym w
czasie potencjału spoczynkowego możliwy jest ruch jonów potasu- tzw. prąd potasowy przez
błonę komórkową. Prąd potasowy dąży do wyrównania potencjału błony z potencjałem
równowagi dla jonów potasu)
43
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
- elektrogenna aktywność pompy sodowo potasowej ( generowanie ładunku ujemnego
wewnątrz komórki)
- obecność dużych anionów organicznych ( wpływają one na ruch innych jonów przez błonę
komórkową)
Ruchem jonów przez błonę komórkową kierują dwie siły : chemiczna i elektrostatyczna. Siła
chemiczna kieruje ruchem zgodnie z gradientem stężeń, a elektrostatyczna kieruje ruchem
poprzez odziaływania elektrostyczne.
Jeśli siła elektrostatyczna i chemiczna są w innym kierunku przy czym:
* jedna siła przeważa - to istnieje możliwość ruchu jonów w kierunku siły przeważającej o ile
w błonie występują otwarte kanały jonowe
* siły się równoważą - wówczas nie ma możliwości ruchu jonów przez błonę kom.
Jeśli siła chemiczna i elektrostatyczna mają taki sam kierunek to istnieje możliwość ruchu jonów
przez błonę o ile występują w błonie otwarte kanały jonowe.
Elektrogenna aktywność pompy i obecność dużych anionów organicznych powodują, że
komórka wewnątrz ma ładunek ujemny a na zewnątrz dodatni)
15. Potencjał lokalny;
Lokalna wymiana jonów pomiędzy wnętrzem komórki a jej otoczeniem.
16. Potencjał czynnościowy komórki nerwowej;
Potencjał czynnościowy kom. nerwowej jest przejściową zmianą potencjału błony związaną z
przekazywaniem informacji. Miejscem jego powstania w neuronach jest zwykle wzgórek aksonu
lub cieśń węzła.
Potencjał progowy :
Jest to wielkość potencjału błony komórki, która musi zostać przekroczona, aby mógł być
wygenerowany potencjał czynnościowy. Zawiera się zwykle w granicach od -40 do -55 mV.
17. Fazy potencjału czynnościowego komórki nerwowej;
* Depolaryzacja - jest to wzrost potencjału błony powyżej potencjału spoczynkowego. Wynika z
napływu jonów sodu przez napięciozależne kanały sodowe. Napływ jonów sodu przez
napięciozależne kanały sodowe nasila odkomórkowy prąd potasowy. Aby powstał potencjał
czynnościowy dokomórkowy prąd sodowy musi przeważyć odkomórkowy prąd potasowy. W
większości komórek pobudliwych depolaryzacja wykracza poza zero i potencjał
błonowy(wnętrza komórki) sięga do wartości dodatnich. Dodatnia, krótkotrwała część
potencjału czynnościowego jest nazywana nadstrzałem.
44
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
* Repolaryzacja - jest to obniżenie potencjału błony do wartości potencjału spoczynkowego.
Wynika z ruchu jonów potasu na zewnątrz przez napięciozależne kanały potasowe.
Repolaryzacja zachodzi poczÄ…tkowo szybko, ale potem ulega zwalnianiu, w miarÄ™ jak powraca
ujemny potencjał błonowy. Te zmiany potencjału obserwowane pod koniec albo już po
repolaryzacji określa się jako potencjały następcze.
* Hiperpolaryzacja - jest to spadek potencjału błony poniżej wartości potencjału
spoczynkowego. Jest to efekt nadmiernej ucieczki jonów potasu z komórki.
Po zamknięciu kanałów potasowych zostaną uruchomione elementy genezy potencjału
spoczynkowego.
18. Cechy potencjału czynnościowego komórki nerwowej;
1) powstaje wg zasady  wszystko albo nic , która oznacza, że powstanie on zawsze, gdy bodziec
osiągnie co najmniej wartość progową, przy czym jego wartość (amplituda) nie zależy od siły
bodz
ca.
2) jest nie wygasajÄ…cy
3) rozprzestrzenia siÄ™, przy czym przemieszcza siÄ™ od miejsca powstawania zawsze w kierunku
zakończenia aksonu.
19. Refrakcja względna i bezwzględna;
Refrakcja (niepobudliwość) bezwzględna  jest to okres w czasie potencjału igilicowego
kiedy żaden z bodz
ców, niezależnie od swej siły, nie jest zdolny do wywołania pobudzenia.
Refrakcja względna  jest to okres kiedy bodz
ce nadprogowe mogą wywołać pobudzenie
20. Propagacja potencjału czynnościowego w komórce nerwowej.
·ð jeÅ›li dokomórkowe prÄ…dy kationów przeważajÄ… nad odkomórkowymi, nastÄ™puje
depolaryzacja od poziomu potencjału spoczynkowego (około -70 mV) do potencjału
krytycznego czyli progowego (około -50 mV)
·ð po osiÄ…gniÄ™ciu potencjaÅ‚u progowego, nastÄ™puje otwarcie bramkowanych elektrycznie
kanałów przewodzących odkomórkowo kationy potasowe, oraz kanałów przewodzących
kationy sodowe do wnętrza komórki
·ð wskutek różnicy potencjałów kationy sodowe szybko napÅ‚ywajÄ… do wnÄ™trza komórki,
niwelując różnicę potencjałów pomiędzy środowiskiem zewnątrz- i
wewnątrzkomórkowym do zera (depolaryzują błonę komórkową)  jest to początek
tzw. potencjału iglicowego
·ð ze wzglÄ™du na dużą poczÄ…tkowÄ… różnicÄ™ stężeÅ„, mimo wyrównania potencjałów, kationy
sodowe napływają w dalszym ciągu do wnętrza komórki, powodując odwrotną
polaryzację błony (dochodzący do +35 mV)
·ð w ciÄ…gu okoÅ‚o 2 ms nastÄ™puje caÅ‚kowita inaktywacja kanałów sodowych
·ð po rozpoczÄ™ciu aktywacji sodowej, w odpowiedzi na depolaryzacjÄ™, nastÄ™puje aktywacja
potasowa, czyli otwarcie kanałów dla odkomórkowego prądu kationów potasowych 
45
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
powoduje to zmianę potencjału wnętrza komórki z powrotem na ujemny, czyli
repolaryzację (w tym czasie nie jest możliwe ponowne pobudzenie komórki, jest to okres
refrakcji bezwzględnej)
·ð w czasie trwania potencjaÅ‚u iglicowego, a zwÅ‚aszcza pod koniec  proporcje kationów
po obu stronach błony są odwrócone (Na+ wewnątrz, K+ na zewnątrz komórki)
·ð w ciÄ…gu kolejnych kilkudziesiÄ™ciu milisekund przywracane sÄ… proporcje kationów
sodowych i potasowych po obu stronach błony komórkowej
·ð jednak poczÄ…tkowo bÅ‚ona jest jeszcze w stanie hiperpolaryzacji  różnica potencjałów
przekracza wartość spoczynkową (refrakcja względna)
·ð depolaryzacja przesuwa siÄ™ wzdÅ‚uż aksonu z prÄ™dkoÅ›ciÄ… do 100 m/sekundÄ™
CZUCIE I PERCEPCJA ( ĆWICZENIA).
Patryk:
1. Receptory
Receptorami nazywamy zarówno wyspecjalizowane struktury, odrębne komórki
receptorowe jak i zakończenia obwodowe neuronów czuciowych. Czynność receptorów
polega na dostarczaniu do OUN informacji o srodowisku zewnętrznym i wewnętrznym
organizmu. Określony receptor jest zazwyczaj pobudzany jednym rodzajem energii, wskazuje
to na swoistą wrażliwość receptorów na określony rodzaj bodz
ca . Jednak koncepcja swoistości
receptorów nie ma wartości bezwzględnej. Nawet najbardziej wyspecjalizowany receptor może
być pobudzany przez kilka rodzajów bodz
ców pod warunkiem, że ich intensywność jest
odpowiednio duża. Swoistość receptorów jest więc względna. Bodziec, w stosunku do którego
receptor ma najniższy próg pobudliwości zwany jest bodz
cem adekwatnym(swoistym)
dla tego receptora.
Receptory dzieli siÄ™ na:
- eksteroreceptory - reagujÄ… na bodz
ce środowiska zewnętrznego (mechaniczne, zmiany
temperatury)
- interoreceptory  odbierajÄ… bodz
ce z trzew.
- proprioreceptory  dostarczają informacji o pozycji caiła, kończyn, głowy i tułowia względem
siebie.
- telereceptory  informują o zmianach zachodzących w bardziej odległym otoczeniu
- nocyreceptory  sÄ… pobudzane przez bodz
ce uszkadzajÄ…ce tkanki.
Ze względu na rodzaj przetwarzanej energii na :
- fotoreceptory
- mechanoreceptory
- termoreceptory
- chemoreceptory
46
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
2. Potencjał receptorowy
Są to zmiany potencjału powstające w receptorze pod wpływem działającego na nie bodz
ca. W
przeważającej części receptorów polega na depolaryzacji zakończenia obwodowego. Niektóre
receptory pod wpływem bodz
ca ulegają hiperpolaryzacji. Potencjał receptorowy jest zmianą
miejscową: zależy od wielkości bodz
ca i rośnie wraz z jego zwiększeniem. Świadczy to o tym, że
w odróżnieniu od potencjału czynnościowego we włóknie nerwowym , którego wielkość jest
stała, nie stosuje się on do prawa  wszystko albo nic . Po osiągnieciu pewnej wielkości zwanej
potencjałem progowym, potencjał receptorowy wyzwala impuls nerwowy. Próg pobudliwości
receptora może być bardzo niski. Duże znaczenie dla wyzwolenia potencjału ma szybkość
narastania siły bodz
ca.
3. Adaptacja receptorów;
Zmniejszenie się wartości potencjału generującego(lub jego całkowity zanik) podczas działania
bodz
ca o stałym natężeniu. Podstawową przyczyną adaptacji w wielu mechanoreceptorach są
właściwości lepko-sprężyste torebki łącznotkankowej otaczające zakończenie czuciowe. Ze
względu na zdolność do adaptacji wyróżniamy receptory:
- fazowe (szybko adaptujące się)  w których długotrwały bodziec wywowłuje
potencjał który szybko wygasa (receptory wrażliwe na dotyk i ucisk).
- toniczne (wolno adaptujące się)  w których potencjał czynnościowy jest
generowany mimo pewnego spadku częstotliwości, przez cały czas trwania bodz
ca
(zakończenia pierścieniowo-spiralne we wrzecionku mięśniowym, ciałka buławkowate,
baroreceptory łuku aorty i zatoki szyjnej oraz niektóre termoreceptory).
4. Siła bodz
ca a pobudzenie receptorów;
·ð Bodziec podprogowy - to bodziec o maÅ‚ej intensywnoÅ›ci, niewystarczajÄ…cej do
pobudzenia receptora.
·ð Bodziec progowy - to bodziec o najmniejszej intensywnoÅ›ci wystarczajÄ…cej do
pobudzenia receptora.
·ð Bodziec nadprogowy - to bodziec silniejszy od progowego, który pobudza
receptor w stopniu zależnym od swej intensywności.
·ð Bodziec maksymalny - to bodziec nadprogowy wywoÅ‚ujÄ…cy najwiÄ™ksze możliwe
pobudzenie receptora. Dalsze zwiększanie siły bodz
ca jest już nieefektywne.
Bodz
ce o takiej intensywności nazywa się supermaksymalnymi.
5. Czucie powierzchniowe:
Czucie powierzchniowe czyli eksteroceptywne jest odbierane przez receptory znajdujÄ…ce siÄ™ w
skórze-eksteroreceptory. Bodzcami dla eksteroreceptorów są zmiany zachodzące w najbliższym
otoczeniu organizmu, działające na skóre.
47
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
a. Czucie dotyku - Najlepiej poznane ze wszystkich rodzajów czucia. Jest ono
odbierane przez receptory o różnej budowie mikroskopowej tj.:
- Ciałka dotykowe Meissnera wrażliwe na dotknięcie i rozciąganie
- Ciałka blaszkowate Paciniego wrażliwe na wibracje
- A
ąkotki dotykowe Merkela wrażliwe na dotknięcie i ucisk
- Ciałka zmysłowe Ruffiniego wrażliwe na rozciąganie
- Receptory koszyczkowe mieszka włosa wrażliwe na jego ruchy
Wywołane jest wyłącznie odkształceniem skóry, nie wywołuje go równomierny ucisk nie
powodujący odkształcenia. Czucie dotyku możliwe jest tylko w ściśle określonych
obszarach skóry co wywołane jest nierównomiernym ułożeniem mechanoreceptorów,
nawiecej jest ich na opuszkach palców, nosie i wargach, najmniej na plecach udach i
ramionach. Impulsacja aferentna z receptorów czucia dotyku przewodzona jest do
rdzenia kręgowego przez włókna zaliczane do grupy A, z osłonką mielinową. Prędkość
przewodzenia w tych włóknach jest rzędu kilkudziesięciu metrów na sekundę. Impulsy
nerwowe wyzwolone dzięki pobudzeniu receptorów czucia dotyku kierowane są do pola
czuciowego kory mózgu. Na tej drodze impulsy przewodzone są przez 4 neurony
czuciowe.
Droga impulsów z receptorów dotyku:
I neuron: zwój nerwu rdzeniowego Ä…ð II neuron: róg tylny rdzenia krÄ™gowego lub jÄ…dro
smukÅ‚e i klinowate rdzenia przedÅ‚użonego Ä…ð III neuron: jÄ…dro przekaz
nikowe wzgórza
(jÄ…dro brzuszne tylno-boczne wzgórza) Ä…ð IV neuron: pole 1-3 wg Brodmanna.
b. Czucie temperatury - zmysł, przez który organizm odbiera temperaturę. Ssaki
mają co najmniej dwa typy termoreceptorów: te, które odpowiedzialne są za czucie
gorąca (tj. temperatury powyżej stałej temperatury ciała) i te, które odpowiadają za
czucie zimna (tj. temperatury poniżej stałej temperatury ciała). Włókna nerwowe
przewodzące impulsację od receptorów wrażliwych na temperaturę należą do włókien
typu A o średnicy od 2 do 5 um. Czucie zimna lub ciepła powstaje tylko wtedy kiedy
zmiany temperatury dotyczą samych receptorów i występują dostatecznie szybko.
Zmiany temperatury otoczenia, które nie wywołują spadku lub wzrostu temperatury
receptorów większego od od progu pobudliwości, nie są odbierane w postaci czucia
zimna lub ciepła. Temperatura 15-30oC odczuwana jest jako chłód a poniżej 15oC jako
dokuczliwe zimno. Wysoka temperatura w pewnym stopniu pobudza także receptory
zimna. Pod wpływem zimna lub bardzo wysokiej temperatury pobudzane są receptory
bólowe.
Droga impulsów z receptorów dotyku:
I neuron: zwój nerwu rdzeniowego Ä…ð II neuron: róg tylny rdzenia krÄ™gowego lub jÄ…dro
smukÅ‚e i klinowate rdzenia przedÅ‚użonego Ä…ð III neuron: jÄ…dro przekaz
nikowe wzgórza
(jÄ…dro brzuszne tylno-boczne wzgórza) Ä…ð IV neuron: pole 1-3 wg Brodmanna.
W obrębie wzgórza i w korze mózgu lokalizacja neuronów odbierających czucie
temperatury pokrywa się z lokalizacją neuronów czucia dotyku.
Receptory ciepła lub zimna szybko się adaptują dlatego czucie temperatury po pewnym
czasie ustępuje. Zero fizjologiczne występuje wtedy gdy temperatura otoczenia równa
się temperaturze powierzchni skóry. Niewielkie zmiany temperatury otoczenia w
zakresie 20-40oC, zachodzące powoli nie zmienią temperatury skóry i nie wywołają
48
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
czucia. Pobudzenie receptorów skóry wymaga dostatecznie szybkiej zmiany temperatury
a gaz, płyn lub ciało stałe stykające się ze skórą muszą mieć duże przewodnictwo cieplne.
6. Pola recepcyjne- zależność wielkości pól recepcyjnych od
miejsca występowania;
Pole recepcyjne to obszar na którym znajdują się receptory pobudzające dany neuron czuciowy
posiadający swoją reprezentacje ośrodkową. Małe pole recepcyjne pozwala na dużą
rozdzielczość (dokładność) odczuwania zmysłowego np. oko widzi ostro, a opuszki palców mają
precyzję dotyku, ponieważ komórki unerwiające centralną część siatkówki oka oraz włókna
czuciowe w opuszkach mają niewielkie pole odbiorcze. Im większe pole recepcyjne tym
mniejsza dokładność recepcji zmysłowej. W miejscach o dużej wrażliwości na bodz
ce występują
neurony o małych polach recepcyjnych.
7. Budowa i funkcja oka;
Gałka oczna zajmuje przednią, najszerszą część piramidy oczodołu, jej odległość od ścian
oczodołu nie przekracza 1 cm. Ma kształt kulisty, jej przeciętną średnica w przekroju
strzałkowym wynosi 24,21 mm, w poprzecznym 23,4 mm. Przeciętna masa gałki ocznej waha się
od 6,3 do 7,8 g, objętość jej zaś wynosi 6000  7000 mm3.
Gałka oczna  zbudowana jest z trzech błon: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej.
Øð ZewnÄ™trzna bÅ‚ona naczyniowa
·ð Nieprzejrzysta twardówka
- utrzymuje kształt i strukturę oka
- pełni funkcje ochronne
·ð Przezroczysta rogówka - Wraz z soczewkÄ… stanowiÄ… 2 główne ukÅ‚ady optyczne
oka. Jest nieunaczyniona. Jest odżywiana przez dyfuzje z zewnątrz i od środka.
Od strony zewnętrznej odżywia ją tzw.  film łzowy , który jest wydzieliną
gruczołów łzowych. Stała wilgotność i dopływ tlenu determinują przezierność
rogówki.
- bardzo silnie unerwiona
- promień krzywizny mniejszy od promienia twardówki
Øð Åšrodkowa bÅ‚ona naczyniowa
·ð Naczyniówka
- gęsta sieć naczyń krwionośnych
- odżywienie zewnętrznych warstw siatkówki
·ð CiaÅ‚o rzÄ™skowe
- Pierścień na graniczy tęczówki i naczyniówki
- zbudowany z mięsnia rzęskowego (mięsniówka gładka)
- reguluje za pośrednictwem włókien obwodowych krzywiznę soczewki oka
49
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
- produkuje ciecz wodnistÄ…
- od wieńca rzęskowego odchodzą liczne włókna ścięgniste  obwódka rzęskowa,
które przyczepiają się do soczewki w jej rejonie równikowym.
- bierze udział w procesie akomodacji
·ð TÄ™czówka
- spełnia funkcję przesłony regulującej ilość swiatła wpadającego do oka
- z
renica  otwór o wielkości zmienianej przez mięsnie zwieracz i rozszerzacz
z
renicy
Øð WewnÄ™trzna bÅ‚ona naczyniowa
·ð Siatkówka
- właściwy element światłoczuły oka
________________________________________________________________________________
Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni
ocznych w zagłębieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie.
Wychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i dalej do
mózgu.
Oko ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej w większości bezpostaciową
substancją (ciałkiem szklistym), znajdującej się pod ciśnieniem pozwalającym na utrzymanie
jego kształtu.
Twardówka jest najbardziej zewnętrzną częścią oka. Zbudowana jest z nieprzez
roczystej błony
włóknistej łącznotkankowej. W przedniej części oka przechodzi w rogówkę.
Rogówka kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Zbudowana jest z przez
roczystej
błony włóknistej.
Między twardówką i siatkówką leży naczyniówka która wraz z tęczówką i ciałem rzęskowym
tworzy błonę naczyniową, w której znajdują się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe
utrzymuje soczewkę w odpowiednim położeniu.
Siatkówka (retina) jest receptorową częścią oka. Składa się z trzech warstw, przy czym
najbliższa środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików - komórek światłoczułych, a
dwie pozostałe z neuronów przewodzących bodz
ce wzrokowe. Na siatkówce znajduje się
plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się
największą wrażliwością na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa - miejsce
pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Jest miejscem zbiegu
nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym.
Soczewka jest zawieszona między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce rzęskowej. Składa
się z torebki, kory i jądra i ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Jeśli wyobrazimy
sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.
Tęczówka jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór nazywany z
renicÄ….
Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie
lub zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości z
renicy.
Wnętrze oka wypełnia przez
roczysta, galaretowata substancja, nazywana ciałem szklistym
50
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Przednia część gałki ocznej i wewnętrzna część powiek pokryte są spojówką.
W górno - bocznej części oczodołu znajduje się gruczoł łzowy wydzielający łzy mające za
zadanie oczyszczać powierzchnię oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Układ optyczny oka przyrównać można do aparatu fotograficznego, przy czym rolę soczewek
obiektywu spełniają rogówka i soczewka oka, rolę przysłony - tęczówka, a warstwy
światłoczułej kliszy - siatkówka.
8. Właściwości optyczne oka;
Układ optyczny oka utworzony jest ze struktur i płynów przejrzystych, załamujących promienie
świetlne. Są to rogówka, ciecz wodnista, soczewka i ciało szkliste. Głównymi składowymi
złożonego układu optycznego oka są rogówka i soczewka. Siła refrakcji rogówki (zdolność
łamiąca) najsilniejszego układu optycznego oka wynosi 42 dioptrie i ma charakter stały.
Soczewka o budowie słożonej (nabłonek, kora i jądro soczewki) charakteryzuje się zmiennym
współczynnikiem załamania a także zmienną refrakcją. Średnia refrakcja układu optycznego oka
wynosi 60 dioptrii. Większość szerokiej wiązki światła padającej na oko zostaje przez
twardówkę odbita, ta jej część zaś, która przez otwór z
reniczny i pozostałe ukłay optyczne
osiąga siatkówkę, tworzy na niej kontrastowy obraz  pomniejszony, rzeczywisty i odwrócony.
W zdowym oku (oku miarowym) układ optyczny skupia równoległą wiązkę światła na
siatkówce. Jest to możliwe dzięki właściwości umożliwiającej zmiany zdolnośći łamiącej
soczewki  akomodacji. Promienie równoległe padając na rogówkę załamują się i skupiają w
ognisku leżącym na siatkówce.
9. Fotorecepcja i fototransdukcja
FOTORECEPCJA:
Światło wpadające do oka przechodzi przez wszystkie ośrodki optyczne i dociera do siatkówki i
jej warstwy receptorowej gdzie zostaje pochłonięte przez fotopigmenty czyli substancje
światłoczułe znajdujące się w fotoreceptorach siatkówki (pręciki, czopki) a ściślej w ich
segmentach zewnętrznych.
CZOPKI wypełnione są barwnikiem składającym się z retinolu oraz jednego z trzech różnych
białek  opsyn. W zależności od budowy cząsteczki białka, czopki pochłaniają światło
niebieskie, zielone lub czerwono  żółte. Czopki zapewniają odbiór światła o różnej długości fali,
ostrość widzenia oraz widzenie barwne. W okolicy siatkówki występują czopki, które są
rozmieszczone tak gęsto, że do siebie przylegają.
PR
CIKI zbudowane są ze spłaszczonych pęcherzyków gładkiej siateczki śródplazmatycznej w
postaci dysków. Wypełnione są barwnikiem  rodopsyną. Pręciki odbierają różnice w natężeniu
promieni świetlnych padających na różne miejsca siatkówki. Obraz odbierany przez pręciki jest
nieostry, ponieważ jeden neuron wzrokowo-zwojowy odbiera impulsy od wielu neuronów
dwubiegunowych, te zaś mają synapsy z 30-50 neuronami wzrokowymi pręcikowymi.
FOTOTRANSDUKCJA:
Jeśli molekuły fotopigmentu pochłoną dostateczną ilość energii świetlnej, zostają zainicjowane
przemiany fizykochemiczne najpierw w części prostetycznej substancji światłoczułej a potem w
51
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
jej części białkowej - opsynie. Przemiany te prowadzą do pobudzenia w fotoreceptorach a także
oddzielenia opsyny od retinalu. Pod wpływem światła następuje izomeryzacja retinalu (izomer
retinalu 11-cis Ä…ð izomer all-trans). Aktywizacja rodopsyny przez Å›wiatÅ‚o wyzwala caÅ‚y szereg
substancji pośrednich, z których metarodopysna II jest tym związkiem który inicjuje zamykanie
kanałów dla jonów Na+ przez aktywizacje białka transducyny. W czasie rozpadu rodopsyny
powstaje impuls nerwowy. Aktywizacja retinalu powoduje aktywizacje ww, bialka
G(transducyny). Ta ostatnia, przyłączając GTP aktywizuje fosfodiestrazę, która katalizuje
przemianę cGMP w 5 GMP. Cykliczny GMP jest zawarty w cytoplazmie fotoreceptorów, działając
bezpośrednio na kanały Na+, utrzymując je otwarte w ciemności. Zatem zmniejszenie pod
wpływem światła zawartości cGMP w cytoplazmie fotoreceptorów powoduje zamknięcie
kanałów Na+. Otwarte w ciemności kanały Na+ powodują spadek dodatnich jonów Na+ we
wnętrzu komórek receptorowych  komórki te są w stanie depolaryzacji. Poziom dodatnich
jonów w przestrzeni zewnątrzkomórkowej jest wyższy niż w środku komórek receptorowych.
Dopływ światła zamykając w konsekwencji kanały na Na+ zmniejsza ich stężenie w komórce, co
prowadzi do hiperpolaryzacji fotoreceptorów.
10. Przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce;
Siatkówka zawiera 5 rodzajów komórek nerwowych i jeden typ komórek glejowych tzw.
Komórek Mullera. Komórki nerwowe są zorganizowane w 3 warstwy (warstwa ziarnista
zewnętrzna, warstwa ziarnista wewnętrzna oraz warstwa komórek zwojowych), które są
połączone dwoma warstwami splotowatymi  warstwą splotowatą zewnętrzną i splotowatą
wewnętrzną. W warstwie splotowatej zewnętrznej informacja wzrokowa zostaje wprowadzona
w specjalny przestrzenny system analizy bodz
ca wzrokowego. W warstwie splotowatej
wewnętrznej bodziec jest segregowany i przenoszony do różnych pod względem czynności
komórek zwojowych. Komórki dwubiegunowe przejmują impuls bezpośrednio z komórek
receptorowych i przekazują go dalej do zwojowych bezpośrednio lub pośrednio przez
komórki amakrynowe i międzyspolotowe, zatem kazda informacja musi przez nie przejść.
Komórki poziome są odpowiedzialne za procesy interakcji i integracji komórek
receptorowych w warstwie splotowatej zewnętrznej. Natomiast komórki amakrynowe
spełniają tą samą rolę tworząc synapsy z neuronami dwubiegunowymi i neuronami
wzrokowo-zwojowymi w warstwie splotowatej wewnętrznej. Zadaniem komórek
miedzysplotowych jest interakcja i integracja miedzy dwoma warstwami splotowatymi.
Komórki zwojowe tworzą końcowy neuron siatkówkowy, łącząc czynnościowo siatkówkę
przez nerw wzrokowy z wyższymi ośrodkami układu wzrokowego.
11. Adaptacja oka do światła i ciemności:
Adaptacją oka do światła i ciemności nazywamy procesy, które przystosowują siatkówkę do
odbioru bodz
ców przy różnych natężeniach światła.
a. Mechanizm fototopowy i skototopowy;
Komórki wzrokowe czopkonośne mają wysoki próg pobudliwości i reagują w
średnich i wysokich natężeniach światła  są odpowiedzialne za widzenie
52
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
fotopowe. Adaptacja do dużego natężenia swiatła osiąga swoje maksimum w
czasie około 10 minut. W zaadoptowanej do światła siatkówce przeważająca
część fotoreceptorów ma rozłożony barwnik i tym samym nie wysyłają one
impulsów nerwowych. Barwnik w fotoreceptorach zostaje znacznie szybciej
rozłożony niż jest resyntezowany i większość fotoreceptorów jest niepobudliwa.
Komórki wzrokowe pręcikonośne mają bardzo niski próg pobudliwości, reagują
zatem w niskich natężeniach światła. Odpowiadają za widzenie skotopowe. W
całkowitej ciemności dochodzi do resyntezy barwnika we wszystkich
fotoreceptorach, tak ze minimalne natężenie światła jest odbierane przez
maksymalną liczbę fotoreceptorów. Adaptacja do ciemności trwa ponad godzinę i
w tym czasie pobudliwość siatkówki może zwiększyć się do 100 tysięcy razy w
porównaniu z siatkówką zaadoptowaną do silnego światła.
b. Zjawisko Purkinjego;
Zjawisko przy którym ulega zmianie jaskrawość różnych barw. Występuje ono
przy bardzo niskim poziomie oświetlenia, gdy czopki przestają już funkcjonować,
a działanie przejmują pręciki, które są czulsze na krótszą długość fali. Kolory
niebieskie stają się wtedy jaśniejsze w porównaniu z barwami czerwonymi.
12. Pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki;
13. Widzenie barw;
Podstawą warunkującą widzenie barwne jest obecność w siatkówce 3 rodzajów czopków,
zawierających odmienne fotopigmenty o innym maksimum absorbcji promieni świetlnych.
Czopki niebieskoczułe pochłaniają najlepiej promień świetlny o długości fali 440  450nm,
czopki zielonoczułe- 530  540 nm oraz czerwonoczułe 660  680 nm. Z widzeniem barw jest
powiązany antagonistycznie działający układ neuronalny. Dzięki badaniom
elektrofizjologicznym wiadomo dziś, że impuls sygnalizujący określoną barwę, opuszczając
komórki receptorowe, w następnym neuronie jest kodowany tak, ze sygnalizuje również barwę
kontrastujÄ…cÄ….
14. Zaburzenia widzenia barw;
Zaburzenia w rozpoznawianu bawr występują w 8% u mężczyzn i w 1% u kobiet. Są zwykle
dziedzicznie uwarunkowane i dotyczą obu oczu, rzadziej sa nabyte i w tedy z reguły dotyczą
jednego oka. Wyróżnia się zaburzenia, takie jak : achromatopsja  całkowita ślepota na barwy,
monochromatopsja: dichromatyzm  widzenie dwubarwne, protanopia  ślepota na barwe
czerwoną, deuteranopia  ślepota na barwę zieloną, tritanopia  ślepota na barwę niebieską,
trichromazja anomalna  gorsze widzenie jednej z barw np. upośledzenie rozróżniania barwy
czerwonej  protanomalia, zielonej  deuteranomalia.
53
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
15. Kanały informacji wzrokowej;
Impulsy z małych i dużych komórek zwojowych biegną do ciała kolankowatego
bocznego, odrębnymi kanałami :
·ð drobnokomórkowymi(system brzuszny)  pÅ‚ynÄ… do okolic w pÅ‚acie skroniowym
dane o cechach stacjonarnych przedmiotu.
·ð wielokomórkowymi( system grzbietowy)- doprowadza informacje o lokalizacji
i ruchu przedmiotu do asocjacyjnych okolic wzrokowych w płacie
ciemieniowym kory mózgu.
16. Pole widzenia:
a. Widzenie stereoskopowe;
Dwuoczna percepcja głębi i odległości, rodzaj postrzegania wzrokowego umożliwiający
ocenianie odległości do widzianych przedmiotów. Zdolność widzenia stereoskopowego
występuje u ssaków naczelnych w tym małp i ludzi. Na głowie zwierzęcia (w tym
człowieka) dwie gałki oczne umieszczone są obok siebie i skierowane w tym samym
kierunku. W efekcie dwupunktowej percepcji powstajÄ… dwa, bardzo podobne do siebie
obrazy otoczenia, które mózg składa w jeden obraz. Na podstawie różnic w obrazach
uzyskiwanych przez oczy, mózg tworzy informacje o odległości do obserwowanych
przedmiotów oraz ich właściwościach. Oczy są względem siebie przesunięte. Każdy
przedmiot widoczny na obu obrazach znajduje siÄ™ pod trochÄ™ innym kÄ…tem. Oko obraca
się, aż przedmiot znajdzie się na jego osi. W efekcie obie gałki oczne obserwują ten sam
punkt na postrzeganym obiekcie. KorzystajÄ…c ze znanego kÄ…ta patrzenia oczu oraz na
podstawie ich rozstawu, kora wzrokowa oblicza odległość do przedmiotu. Już same
różnice pomiędzy obrazami też zawierają sporą informację o odległości. W efekcie kora
wzrokowa, stosując szereg technik, buduje trójwymiarowy model otoczenia.
b. Ubytki w polu widzenia;
Obserwowany przedmiot znika, gdy znajdzie się w odległości 15 bocznie od środka
pola, czyli w obrębie plamki ślepej- jest to fizjologiczny ubytek, inne świadczą o
uszkodzeniu.
Niedowidzenia połowiczne- Uszkodzenie okolicy wzrokowej w korze mózgu, jest to
nierozpoznawanie przedmiotów w połowie pola widzenia przeciwnej do strony
uszkodzenia.
Niedowidzenie skroniowe- widzi się przedmioty tylko w środku pola widzenia, nie
widzi przedmiotów położonych bocznie.
54
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Karolina:
17. Ruchy gałek ocznych:
Wyróżnia się 4 typy ruchów oczu:
 ruchy sakadowe  nagłe, występują podczas przerzucania wzroku z jednego
przedmiotu na drugi (obraz pada na plamkę żółtą)
 ruchy wodzące  występują w czasie obserwowania poruszającego się przedmiotu.
 ruchy przedsionkowe  związane z regulacją, która występuje w odpowiedzi na bodz
ce
powstające w przewodach półkolistych. (utrzymanie położenia gałek ocznych podczas
ruchów głowy).
 ruchy konwergencyjne  zbliżają do siebie osie widzenia, gdy wzrok jest skupiany na
przedmiocie położonym blisko oka.
a. odruch błędnikowo-oczny;
Zaliczany jest do odruchów bezwarunkowych. Odruch ten polega na powolnym ruchu
gałek ocznych w przeciwnym kierunku do kierunku obracania głowy lub całego ciała.
Umożliwia to prawidłowe ustawienie osi optycznych oczu i widzenie dwuoczne.
b. reakcja optikinetyczna;
Wodzenie wzrokiem lub podążanie organizmu w kierunku ruchomego elementu
otoczenia, będące rodzajem reakcji odruchowej.
18. Akomodacja oka;
Proces powodujący zwiększenie krzywizny soczewki. Dzięki zjawisku akomodacji oko może
zmieniać ostrość widzenia. Zmiana ostrości widzenia pozwala obserwować przedmioty
znajdujące się w różnej odległości od oka. Mechanizm akomodacji polega na zmianie kształtu
soczewki oka lub zmianie odległości soczewki od siatkówki. Elastyczna soczewka oka może
zmieniać swój kształt (uwypuklenie) dzięki mięśniom rzęskowym. W czasie patrzenia na
przedmioty odległe mięsień rzęskowy jest rozkurczony, a przyczepiona do torebki soczewki
obwódka rzęskowa ( więzadełka Zinna) jest napięta. Soczewka jest wtedy spłaszczona. W czasie
patrzenia na przedmioty bliskie mięsień rzęskowy się kurczy, obwódka rzęskowa rozluz
nia i
soczewka przybiera kształt kulisty.
19. Regulacja szerokości z
renicy;
Åšrednica z
renicy kontrolowana jest odruchowo i jej wielkość zależy od natężenia promieni
świetlnych padających na siatkówkę oraz od odległości obserwowanego przedmiotu. Gdy
światło jest kierowane na oko, dochodzi do zwężenia z
renicy( odruch z
reniczny na światło 
skurcz mięśnia zwieracza z
renicy). Przeciwnie, gdy następuje zmniejszenie natężenia światła lub
oddalenie siÄ™ obserwowanego przedmiotu dochodzi do rozszerzenia z
renicy ( skurcz mięśnia
rozwieracza z
renicy). Włókna nerwu wzrokowego przekazujące impulsy odpowiedzialne za
powstawanie odruchów z
renicznych opuszczają ten nerw w pobliżu ciała kolankowatego
bocznego, następnie wnikają do śródmózgowia i kończą przebieg w jądrze przednakrywkowym.
55
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
20. Budowa i czynności narządu słuchu:
Słuch  zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dz
więkowych. Narządy słuchu nazywa
się uszami. Słuch jest wykorzystywany przez organizmy żywe do komunikacji oraz
rozpoznawania otoczenia. Narząd słuchu anatomicznie dzieli się na ucho zewnętrzne, środkowe,
wewnętrzne.
Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego
oddzielonego od przestrzeni ucha środkowego błoną bębenkową, z którą zrośnięta jest rękojeść
młoteczka.
 Rola małżowiny usznej u człowieka polega na zbieraniu i kierowaniu fal akustycznych
do przewodu słuchowego zewnętrznego i błony bębenkowej. Osłaniając przewód
słuchowy od tyłu małżowina bierze pewien udział w umiejscowieniu kierunku z
ródła
dz
więku.
 Przewód słuchowy zewnętrzny  kanał doprowadzający fale dz
więkowe do błony
bębenkowej, o długości ok 26  30 mm i średnicy ok. 7 mm. Zbudowany z tkanki
chrzęstnej pokrytej od wewnątrz skórą, zawierającą gruczoły woskowinowe, których
zadaniem jest wydzielanie woskowiny oraz włosków rozprowadzających woskowinę. Na
jego końcu znajduje się błona bębenkowa. Stanowi ochronę błony bębenkowej przed
urazami mechanicznymi i wysychaniem.
 Błona bębenkowa składa się z części wiotkiej i części napiętej. Oddziela przewód
słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego, zamienia fale dz
więkowe w drgania
mechaniczne, pobudzając kosteczki słuchowe.
Ucho środkowe obejmuje trzy kosteczki słuchowe i trąbkę Eustachiusza.
Trzy kosteczki słuchowe  młoteczek, kowadełko, strzemiączko. Młoteczek z jednej
strony łączy się z błoną bębenkową, a z drugiej strony łączy się z kowadełkiem,
kowadełko ze strzemiączkiem, a ono z kolei łączy się z błoną okienka owalnego. Ich
zadaniem jest wzmocnienie drgań błony bębenkowej i doprowadzenie ich do ucha
wewnętrznego. Wzmocnienie jest osiągane dzięki temu, że powierzchnia młoteczka
łącząca się z błoną jest większa od powierzchni strzemiączka, tworząc przekładnie
wzmacniającą. Istotną rolę odgrywają tutaj też dwa mięśnie  napinacz błony
bębenkowej, który przy rozluz
nieniu osłabia drgania zbyt mocnych dz
więków oraz
mięsień strzemiączkowy mający analogiczną rolę. Kosteczki słuchowe są najmniejszymi
kośćmi organizmu ludzkiego. Kosteczki słuchowe w uchu środkowym mają jeszcze jedną
funkcje  stanowiÄ… barierÄ™ zabezpieczajÄ…cÄ… ucho przed dz
więkami, które mają zbyt duże
natężenie i małą częstotliwość.
Trąbka Eustachiusza  kanał łączący ucho środkowe z gardłem, o długości ok. 35 mm.
Normalnie jest zamknięta, ale może się otworzyć w celu wyrównania ciśnienia powietrza
w uchu.
56
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
a. funkcja kosteczek słuchowych;
Wzmocnienie drgań błony bębenkowej i doprowadzenie ich do ucha wewnętrznego.
StanowiÄ… barierÄ™ zabezpieczajÄ…cÄ… ucho przed dz
więkami, które mają zbyt duże natężenie
i małą częstotliwość.
b. budowa ucha wewnętrznego;
Ucho wewnętrzne (błędnik) składa się z dwóch części. Błędnik kostny to kilka kanałów w
części skalistej kości skroniowej. Błędnik błoniasty otoczony przychłonką, kształt kanałów
kostnych, wypełniony śródchłonką, która nie łączy się z przychłonką. Przewód ślimakowy
stanowiący część błędnika błoniastego dzieli ślimak na schody przedsionka i schody bębenka.
Obie te przestrzenie wypełnione przychłonką łączą się ze sobą w szczycie ślimaka przez szparę
osklepka. Schody przedsionka zamyka podstawa strzemiÄ…czka tkwiÄ…ca w okienku przedsionka, a
schody bębenka błona bębenkowa wtórna pokrywająca okienko ślimaka. Mieszczący się w
błonie podstawnej narząd Cortiego ma komórki włoskowate, które są receptorami słuchowymi.
Narząd ma kształt spirali. Blaszka siateczkowata, podparta komórkami Cortiego przebijana jest
przez wyrostki komórek włoskowatych. Komórki te ułożone są w 4 rzędach: 3 rzędy
zewnętrznych komórek włoskowatych i rząd wewnętrznych komórek włoskowatych. Rzędy
pokryte są elastyczną błoną nakrywkową. Wyrostki komórek włoskowatych są omywane
śródchłonką natomiast ich podstawy przychłonką.
Kanały półkoliste  ustawione prostopadle do siebie po obu stronach czaszki. Kanały
błoniaste zawiszone w przychłonce.Struktura receptorowa, czyli grzebień bańkowy mieści się w
bańce każdego z błoniastych kanałów. Każdy grzebień składa się z komórek włoskowatych i
komórek podporowych pokrytych przegrodą (osklepek),zamyka ona bańkę.
21. Przebieg fali akustycznej w uchu wewnętrznym;
Fale dz
więkowe przez powietrze docierają do małżowiny usznej, następnie przewodem
słuchowym zewnętrznym do błony bębenkowej. Pod wpływem drgań powietrza błona
bębenkowa porusza przylegający do niej młoteczek. Drgania z młoteczka są przekazywane na
kowadełko i strzemiączko, za pośrednictwem okienka owalnego trafiają do ucha wewnętrznego,
gdzie drgania są zamieniane na impulsy nerwowe, które nerwem słuchowym docierają do
ośrodków słuchowych w korze mózgowej.
22. Pobudzenie komórek włoskowatych wewnętrznych;
23. Sprzężenie elektromechaniczne w komórka włoskowatych
zewnętrznych;
24. Unerwienie komórek włoskowatych;
57
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
25. Kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowatym;
Grupy komórek zmysłowych narządu spiralnego zostają pobudzane właściwymi dla nich
częstotliwościami. Pobudzenia te w postaci zakodowanej informacji impulsów nerwowych
zostają następnie przekazywane przez dwubiegunowe komórki zwoju spiralnego ślimaka i
kolejne neurony aferentnej drogi słuchowej. Impulsy z receptorów słuchowych przebiegają
przez części tworu siatkowatego łączące komórki jąder ślimakowych z różnymi ośrodkami
korowymi. We wszystkich odcinkach od receptorów i przez całą drogę słuchową do ośrodków
korowych zachowana jest struktura czynnościowa przekazywania i odbierania częstotliwości
dz
więków. We włóknie nerwowym przewodzenie jest ograniczone do 300 impulsów na
sekundÄ™.
26. Podkorowe ośrodki słuchu- cena położenia z
ródła dz
więku;
27. Organizacja okolicy słuchowej kory mózgowej;
28. Budowa i czynności komórek węchowych;
Wrażenia węchowe powstają po zadziałaniu cząsteczek zawartych we wdychanym powietrzu na
komórki zmysłowe nabłonka węchowego, znajdującego się w górnej części jamy nosowej.
Nabłonek węchowy składa się z komórek węchowych i komórek mitralnych.
Komórka węchowa (I neuron) jest to komórka nerwowa o dwóch wypustkach. Jedna z
wypustek zakończona jest pęcherzykiem pokrytym włoskami węchowymi, wystającymi
spomiędzy komórek podstawnych nad powierzchnią nabłonka. Druga wypustka przewodzi
impulsy od ciała komórki, a więc spełnia funkcję aksonu. Komórki węchowe są to neurony o
podwójnej funkcji: są one jednocześnie chemoreceptorami i komórkami przewodzącymi
impulsy.
Komórki mitralne (II neuron czuciowy)  tworzą kłębuszek węchowy, przejmują impulsy
nerwowe z neuronów węchowych w obrębie opuszki węchowej, ich aksony biegną prążkiem
węchowym pośrednim i prążkiem węchowym bocznym do kory węchowej.
Trzecie neurony czuciowe odbierające impulsy wysyłane przez komórki mitralne występują w
strukturach zaliczanych do węchomózgowia. Neurony te znajdują się w korze mózgu w
sąsiedztwie trójkąta węchowego, w zakręcie hipokampa, w zakręcie gruszkowatym
stanowiącym część haka zakrętu hipokampa oraz w guzku węchowym, jądrze węchowym
przednim i w ciele migdałowatym.
29. Białka receptorowe komórek węchowych;
30. Transdukcja sygnału w komórce węchowej;
31. Wybiorczość percepcji węchowej;
58
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
32. Receptory smaku;
Receptory smakowe odbierajÄ…ce bodz
ce smakowe znajdują się głównie na błonie śluzowej
języka, na podniebieniu miękkim i tylnej ściance gardła. Receptory smakowe odbierają podniety
chemiczne pochodzÄ…ce jedynie z substancji rozpuszczonych w wodzie. Najszybciej reagujÄ… na te
substancje, które dostaną się do jamy ustnej w postaci roztworów, a wolniej na te substancje,
które zostają wprowadzone w postaci suchej i są rozpuszczone dopiero w ślinie.
Kubek smakowy jest podstawową jednostką czynnościowo- strukturalna zdolną do odbioru
różnych wrażeń smakowych. Kubek smakowy składa się z komórek smakowych i komórek
podporowych. Najwięcej kubków smakowych występuje na grzbietowej powierzchni języka,
który oprócz innych funkcji pełni rolę narządu smaku. Błona śluzowa języka wytwarza
brodawki, w których znajdują się kubki smakowe. Choć kubki smakowe są morfologicznie do
siebie podobne, to rozróżniają cztery rodzaje smaków: słodki, słony, kwaśny i gorzki. Liczba
kubków smakowych u człowieka zmniejsza się z wiekiem i w okresie starości występuje ich o
połowę mniej niż było na początku (około 2000). Kubki smakowe mają odmienną wrażliwość
chemiczną i to im umożliwia odróżnianie wrażeń smakowych. U małych dzieci kubki smakowe
występują nie tylko w brodawkach smakowych rozmieszczonych na języku, ale także na
wargach w okolicy ust. Kubki smakowe rozmieszczone są na języku i podniebieniu miękkim.
Większość kubków smakowych na języku zlokalizowana jest wewnątrz brodawek.
Wyróżniamy brodawki:
" nitkowate (odpowiadają za dotyk, pozbawione są kubków smakowych),
" grzybowate (są w przedniej części języka, wyglądają jak różowe plamki),
" okolone (są z tyłu języka ułożone w kształcie litery V),
" liściaste (są po bokach tylnej części języka).
33. Budowa i czynności komórki smakowej;
Komórki smakowe są wrzecionowate i mocno wydłużone. Zbudowane są z komórek smakowych
(chemoreceptorów) otoczonych komórkami podporowymi. Na każdej z nich od góry jest pręcik
smakowy, a od dołu wychodzą z niej włókna nerwowe.
Komórki smakowe reagują na substancje chemiczne zawarte w pokarmach i napojach, dlatego
zaliczamy je do receptorów chemicznych typu kontaktowego.
34. Działanie substancji smakowych na komórki smakowe;
Kubki smakowe skupione na końcu języka reagują na substancje słodkie, skupione wzdłuż
brzegów języka reagują na substancje kwaśne, przód języka reaguje na substancje słone, a tylna
część języka jest wrażliwa na smak gorzki. Substancje chemiczne zawarte w pokarmach i
napojach rozpuszczają się w jamie ustnej i następnie wchodzą do kubka smakowego, gdzie
pobudzają receptory smakowe. Powstałe impulsy dostają się nerwami do mózgu, a dokładnie do
ośrodków smaku, które znajdują się w płacie ciemieniowym kory mózgowej. W rozróżnianiu
bardziej subtelnych wrażeń smakowych narząd smaku jest wspomagany przez narząd
powonienia. W mózgu nakładają się na siebie informacje  węchowe i pochodzące z kubków
59
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
smakowych, dzięki czemu powstają odpowiednie wrażenia smakowe. W mózgu następuje
interpretacja tych wrażeń smakowych. Zmysł smaku broni nas przed zjedzeniem pokarmu
nieświeżego czy trującego.
35. Drogi czucia smaku.
Włókna czuciowe z kubków smakowych biegną w strunie bębenkowej, docierając do pnia
mózgu drogą nerwu językowo-gardłowego. Włókna czuciowe z pozostałych obszarów dochodzą
do pnia mózgu drogą nerwu błędnego. Włókna smakowe łączą się w rdzeniu przedłużonym, w
części smakowej jądra pasma samotnego. Stąd aksonu neuronów drugorzędowych wchodzą do
wstęgi przyśrodkowej i przechodzą do brzusznego tylko-przyśrodkowego jądra wzgórza. Stąd
aksony neuronów trzeciorzędowych przechodzą do pola twarzowego kory zakrętu
zaśrodkowego.
NERWOWA KONTROLA SKU RCZU
MI
ÅšNIA SZKIELETOWEG O:
Patryk:
1. Budowa i mechanizm działania złącza nerwowo-mięśniowego;
Przez synapsę nerwowo-mięśniową następuje przekazanie sygnału z motoneuronu do mięśnia
szkieletowego. W pobliżu komórki mięśniowej neuron traci osłonkę mielinową i rozdziela się na
wiele cienkich odgałęzień, które kontaktują się z błoną komórki mięśniowej (błoną
postsynaptyczną). W miejscach styczności na końcówkach nerwu (błonie presynaptycznej)
znajdują się kolbki synaptyczne, w których znajdują się pęcherzyki zawierające neurotransmiter
acetylocholinę  (ACh). Przestrzeń między błoną pre- i postsynaptyczną to przestrzeń
synaptyczna. W błonie presynaptycznej strefy aktywne, w których zachodzi egzocytoza
pęcherzyków z neurotransmiterem i uwolnienie ACh do przestrzeni synaptycznej. W tej błonie
znajdują się także kanały wapniowe typu N. W błonie postsynaptycznej, naprzeciw stref
aktywnych, znajdują się pofałdowania synaptyczne. Na ich krawędziach znajdują się receptory
acetylocholiny typu synaptycznego, które są kanałami jonowymi otwierającymi się w wyniku
przyłączenia ACh.
2. Budowa mięśni szkieletowych;
Mięśnie szkieletowe zbudowane są z ułożonych w pęczki włókien mięśniowych. Włókna te mają
wrzecionowaty kształt i zawierają dużą ilość jąder komórkowych. Mają długość kilku
centymetrów i średnicę 10  100 mm. Samo włókno mięśniowe zbudowane jest z jeszcze
mniejszych struktur. Między jego końcami rozciągają się włókienka kurczliwe, nazywane
miofibryllami. Te małe włókienka złożone są z nici, które utworzone są przez białka mające
zdolność do kurczenia się. Każda miofibrylla zawiera dwa rodzaje nici (nazywanych również
filamentami) - grube i cienkie. Ułożone są one w taki sposób, że nici cienkie nakładają się
częściowo na nici grube. Powstaje przez to w mikroskopie świetlnym obraz poprzecznego
prążkowania mięśnia.
60
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
3. Budowa cienkich i grubych filamentów;
Miofibryle  włókienka kurczliwe, makrokompleksy filamentów w postaci minipałeczek.
Filamenty ułożone w nich są bardzo regularnie, zachodzą na siebie w układzie sześciokątnym
(co widać na przekroju poprzecznym). W ich budowie wyróżnia się:
- filamenty cienkie, w skład których wchodzą następujące białka: aktyna, tropomiozyna i
troponina,
- filamenty grube, w skład których wchodzi potężne białko miozyna.
Miofibryle są podstawowym elementem miocytów które tworzą tkankę mięśniową.
4. Mechanizm skurczu miofibrylii (teoria ślizgowa);
Teoria wyjaśniająca molekularne podłoże zjawiska skurczu mięśnia przez mechanizm
przesuwania się względem siebie filamentów cienkich  aktynowych i grubych  miozynowych
w mięśniach poprzecznie prążkowanych, zorganizowanych w sarkomery i miofibryle;
przesuwanie filamentów względem siebie jest wynikiem stymulowanej jonami wapniowymi
interakcji głów miozyny w filamentach grubych z cząsteczkami aktyny w filamentach cienkich,
która prowadzi do aktywacji enzymu (adenozynotrifosfatazy miozynowej) hydrolizującego ATP;
wyzwalana energia chemiczna zamieniana jest w mechaniczną zmianę położenia głów
miozynowych w stosunku do filamentu grubego, co w konsekwencji prowadzi do przeciągnięcia
filamentu aktynowego przez przemieszczającą się głowę.
Karolina:
5. Rola ATP i jonów wapnia w skurczu mięsni szkieletowych;
ROLA JONÓW WAPNIA:
Na skurcz całego mięśnia składają się jednoczesne skurcze szeregu włókien mięśniowych.
Jednym z sygnałów rozpoczynających skurcz mięśnia jest napływ jonów wapnia do komórek
mięśniowych. Jony wapnia oddziałując z białkami pomocniczymi budującymi filamenty
umożliwiają zrywanie dotychczasowych i utworzenie nowych połączeń pomiędzy filamentami.
Jony wapnia wnikają do wnętrza włókien mięśniowych z kanalików T, w chwili kiedy ma się
rozpocząć skurcz mięśnia.
ROLA ATP:
- energia uwolniona z ATP jest zużywana bezposrednio do ruchów mostków poprzecznych
miozyny i ślizgania się nitek aktynowych względem nitek miozynowych.
 przyłączanie nowych cząsteczek ATP do głowy cząsteczki miozyny jest warunkiem
oddzielenia głowy mostka poprzecznego miozyny od cząsteczki aktyny i cyklicznych ruchow
mostków poprzecznych,
 energia uwolniona z rozpadu ATP zużywana jest przez siateczkę sarkoplazmatyczną do
napędzania pompy Ca2+ i wychwytu jonów Ca2+, prowadząc do rozluz
nienia mięśnia.
61
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
DODATKOWO:
Kolejność zmian doprowadzających do skurczu, a następnie do rozkurczu włókna mięśniowego
przedstawia się następująco:
" Podrażnienie włókna mięśniowego
" Powstanie potencjału czynnościowego
" Przewodzenie pobudzenia wzdłuż sarkolemy i w głąb włókna po kanalikach siateczki
sarkoplazmatycznej
" Uwolnienie jonów wapnia z cystern siateczki i dyfuzja ich do miofibryli
" Wzajemne oddziaływanie na siebie (ślizganie się) nitek aktyny i miozyny, doprowadzające do
skurczu mięśnia
" Aktywacja pompy wapniowej
" Spadek stężenia wolnych jonów wapnia w sarkoplazmie
" Rozkurcz mięśnia
6. Jednostka motoryczna;
Jednostką ruchową (motoryczną) nazywa się kompleks, w skład którego wchodzi jeden
motoneuron, jego włókno osiowe i włókna mięśniowe unerwione wyłącznie przez ten
motoneuron. Mięśnie są strukturalnie podzielone na określoną liczbę jednostek ruchowych
(motorycznych). Jeden motoneuron może unerwić od kilku do około 100 włókien mięśniowych.
Włókno nerwowe (akson) przed wejściem do mięśnia rozgałęzia się na szereg odnóg, a każda z
nich kończy się synapsą nerwowo-mięśniową w komórce mięśniowej tworząc płytkę ruchową.
Każdy mięsień składa się z jednostek motorycznych o różnej pobudliwości. To powoduje, że
wielkość reakcji mięśni jest zależna od siły bodz
ców. Jednostki motoryczne są najmniejszymi
czynnościowymi jednostkami występującymi w mięśniach, reagują zgodnie z prawem  wszystko
albo nic . Każdy skurcz wiąże się z czynnością określonej liczby jednostek ruchowych.
7. Typy skurczów mięśni (skurcz izometryczny, skurcz
izotoniczny, skurcz auksotoniczny);
Skurcz izometryczny  wzrasta napięcie mięśnia przy stałej długości
Skurcz izotoniczny  skrócenie mięśnia bez zmian jego napięcia.
Skurcz auksotoniczny  zmiana długości i napięcia mięśni (np. przy chodzeniu, bieganiu).
8. Regulacja siły skurczu mięśnia;
a. zmiana całkowitej liczby aktywowanych motoneuronów;
62
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Marzena:
9. Regulacja siły skurczu mięśnia;
b. zmiana częstości potencjałów czynnościowych w motoneuronie
jednostki motorycznej;
Zmiana częstości potencjałow czynnościowych w motoneuronie jedn. motorycznej.
W warunkach fizjologicznych stany czynne w pojedyńczym motoneuronie docierają do
wszystkich miocytów unerwianych przez ten motoneuron, a każdy motoneuron
wraz z unerwianymi przez niego miocytami nosi nazwÄ™ jednostki ruchowej. W
związku z tym siła skurczu mięśni szkieletowych zależy głownie od liczby
pobudzonych aktualnie jednostek motorycznych czyli od stopnia ich rekrutacji.
Jeśli poszczególne włókna mięśniowe należace do poszczegolnych jednostek
motorycznych są ze sobą połaczone równolegle w pęczki mięsniowe wytwarzane
prez nie siły podlegają sumacji . W tych warunkach szybkość i siła skurczu całego
pęczka włokien jest sumą skurczów wszytskich miocytów wchodzących w skład
pęczka mięsniowego.
Pobudzenie wywołuje rozprzestrzenie potencjału czynnościowego odpowiedzielnego za
inicjację skurczu. Potencjał czynnościowy rozpoczyna się gwałtowną
depolaryzacją , odpowiadającą otwieraniu szybkich kanałów dla jonów sodu
bramkowanych potencjałem. Po nadstrzale rozpoczyna się początkowo szybka
tzw wstępna repolaryzacja, przechodząca w długie plateau.
10. Skurcz tężcowy;
Jest to to typ skurcz jaki uzyskuje się przez stosowaanie bodzców w czasie krótszym niż czas
trwania skurcu pojedyńczego. Skurcz tężcowy zupełny występuję wówczas, gdy pobudzenie
następuje zanim mięsień zacznie się rozkurczać. Podczas tego skurczu mięsień cały czas
przebywa w stanie skurczu. Skurcz tężcowy niezupełny powstaje przy pobudzenia mięśnia w
okresie rozkurczu.
11. Zależność pomiędzy długością mięśnia a napięciem oraz
szybkością skurczu;
Szybkość skurczu lub szybkość skracania się w zasadniczy sposób wpływa na napięcie, jakie
mięsień może wyprodukować.
Zasady rządzące szybkością skracania się (lub wydłużania ) mięśnia i maksymalnego napięcia
produkowanego przez mięsień lub jego włókno:
- skurcze izometryczne mają wyższe wartości napięcia niż skurcze skracające mięsień,
- jeżeli szybkość skracania się mięśnia wrasta, to jego napięcie zmniejsza się,
- w czasie skurczu wydłużającego mięsień może wytworzyć się jego większe napięcie niż
podczas skurczów izometrycznych lub skracających,
63
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
- do pewnego punktu, gdy wzrasta szybkość rozciągania mięśnia, wzrasta także jego napięcie.
Skurcz izotoniczny- w czasie tego skurczu włókna mięśniowe i cały miesień ulegają skróceniu,
napięcie zaś mięśnia się nie zmienia.Mięśnie tak kurczące się wykonują pracę
zewnÄ…trznÄ….
Skurcz izometryczny- w czasie tego skurczu następuje narastanie napięcia mięśniowego, bez
zmian długości mięśnia. Mięśnie tak kurczące się nie wykonują pracy mechanicznej.
12. Asynchroniczna rekrutacja jednostek motorycznych.
Rekrutacja czasowa jest dodatkowym czynnikiem zwiększającym obciążenie podczas zabiegu i
siłę mięśni poprzez zwiększenie częstotliwości impulsów, co doprowadza do skrócenia czasu
relaksacji mięśni i akumulacji większego stopnia napięcia mięśniowego. Od strony fizjologicznej,
większa rekrutacja czasowa oznacza większą liczbę potencjałów czynnościowych, które są
wysyłane do mięśni przez neurony ruchowe (motoneurony) w mózgu. Gdy "polecenie" dociera
do mięśni, mięśnie odpowiadają skurczem, a także rozwijają większą siłę lub napięcie.
Rekrutacja przestrzenna- Odnosi się do liczby jednostek motorycznych, które są aktywowane
podczas skurczu mięśni. Neuron ruchowy jednak zawsze unerwia więcej niż jedno włókno
mięśniowe, a ich liczba jest różna w różnych mięśniach. Rekrutacja przestrzenna po prostu
odnosi się do liczby włókien, które są zaangażowane lub biorą udział w każdym skurczu.
PRZEKAy
NICTWO SYNAPT YCZNE:
Patryk:
1. Pojęcie synapsy;
Synapsa  miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki,
nerwowej lub komórki efektorowej (wykonawczej), np. mięśniowej lub gruczołowej. Impuls
nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o charakterze
neuroprzekaz
nika (zwanego czasem neurohormonem)  mediatora synaptycznego (synapsy
chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne).
2. Podstawowa funkcja synapsy;
* Koordynacja zewnętrzna
* Kontakt i reakcje ze światem zewnętrznym
* Kieruje czynnościami zależnymi od naszej woli
* Jego efektory to mięśnie szkieletowe, gruczoły skórne i komórki barwnikowe
64
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
3. Typy synaps ze względu na sposób przekazywania informacji;
Ze względu na sposób przekazywania impulsu wyróżnia się synapsy elektryczne i chemiczne.
Elektryczne - W tych synapsach neurony prawie się stykają (gł. połączenia typu "neksus").
Kolbka presynaptyczna oddalona jest od kolbki postsynaptycznej o 2 nm. Możliwa jest
wędrówka jonów z jednej komórki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. Impuls jest
bardzo szybko przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu
oraz niektórych częściach serca.
Chemiczne - W tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między nimi
powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu presynaptycznego tworzy kolbkę
synaptyczną, w której są wytwarzane neuroprzekaz
niki (mediatory - przekazywane w
pęcherzykach synaptycznych), które łączą się z receptorem, powodując depolaryzację błony
postsynaptycznej. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w
narządach wewnętrznych.
11. Budowa synapsy elektrycznej;
W tych synapsach neurony prawie się stykają (gł. połączenia typu "neksus"). Kolbka
presynaptyczna oddalona jest od kolbki postsynaptycznej o 2 nm. Możliwa jest wędrówka jonów
z jednej komórki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. Impuls jest bardzo szybko
przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych
częściach serca.
12. Mechanizm działania synapsy elektrycznej.
Jeżeli przestrzeń synaptyczna jest wąska to ruch jonów przez błonę neuronu wysyłającego
impulsy nerwowy powoduje w komórce odbierającej otwieranie się kanałów bramkowanych
napięciem dla dokomórkowego prądu jonów o dodatnim ładunku elektrycznym. W ten spsoób
odbierane są impulsy nerwowe i przenoszona jest informacja bez pośrenictwa synaptycznego
przekaz
nika chemicznego.
4. Budowa synapsy chemicznej;
Każda synapsa składa się z części presynaptycznej, szczeliny synaptycznej o szerokości 20  40
nm i części postsynaptycznej. Cytoplazma elementów presynaptycznych zawieta pęcherzyki
synaptyczne. Błona presynaptyczna posiada zgrubienia, tzw. Zagęszczenia presynaptyczne,
które umożliwiają kontakt pęcherzyków z błoną postsynaptyczną. Błona postsynaptyczna jest
bogata w receptory i związane z nimi kanały jonowe. Czas życia receptorów błony
postsynaptycznej jest ograniczony i np. dla nikotynowego receptora acetylocholiny wynosi
około 10 dni. Szczelina synaptyczna jest wypełniona związkami bogatymi w wielocukry.
Przestrzeń synaptyczna jest zamknięta przez otaczające ją wypustki komórek glejowych.
5. Mechanizm działania synapsy chemicznej;
Mechanizm działania opiera się na procesie sprzężenia elektryczno-wydzielniczego w błonie
presynaptycznej (egzocytozie neuroprzekaz
nika zawartego w pęcherzykach synaptycznych pod
wpływem potencjału czynnościowego docierającego do błony kolbki synaptycznej) oraz
sprzężenia chemiczno-elektrycznego w błonie postsynaptycznej (związanie neuroprzekaz
nika
przez błonowe receptory molekularne uruchamia proces otwierania kanałów jonowych,
prowadzący do wyzwolenia potencjału czynnościowego w błonie następnej komórki);
przekazywanie informacji przez synapsę chemiczną związane jest z opóz
nieniem synaptycznym.
65
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Karolina:
6. Rola receptorów jonotropowych i metabotropowych w
przekaz
nictwie synaptycznym;
Receptory jonotropowe - są kanałami jonowymi bramkowanymi ligandem. Powodują szybką i
krótkotrwałą odpowiedz
synaptyczną. Występują w obwodach kontrolujących szybkie
zachowania. Istnieją trzy ogólne typy tych receptorów:
- receptory kainianowe  ich otwarcie umożliwia napływ jonów Na+ do komórki i
wypływ jonów K+ z komórki.
- receptory AMPA  proste kanały dla jonów Na+ i kanały umożliwiające przepływ
jonów Ca2+.
- receptory NMDA  umożliwia przepływ względnie dużych ilości Ca2+.
Receptory metabotropowe  receptory sprzężone z białkami G, których aktywacja prowadzi
do zwiększenia stężeń IP3 i DAG wewnątrz komórki lub do zmniejszenia stężenia cAMP.
DajÄ… odpowiedz
wolniejszą i dłuższą. Modulują zachowanie zmieniając pobudliwość
neuronów i siłę połączenia synaptycznego.
7. Postsynaptyczny potencjał pobudzający EPSP- powstawanie i
znaczenie;
Z zakończeń aksonów w obrębie synapsy wydzielają się przekaz
niki chemiczne, czyli
transmittery, które zmieniają właściwości błony postsynaptycznej.
Pod wpływem cząsteczek transmittera, który pośredniczy w przewodzeniu przez synapsę
impulsów pobudzających, jony Na+ wnikają do wnętrza neuronu odbierającego impuls
nerwowy. Tej wędrówce jonów Na+ przez błonę postsynaptyczną towarzyszy
zmniejszenie spoczynkowego potencjału ujemnego wewnątrz komórki w stosunku do
potencjału zerowego panującego na zewnątrz komórki. Zmniejszenie się ujemnego
potencjału wewnątrzkomórkowego przyjęto nazywać postsynaptycznym potencjałem
pobudzającym, synapsy wywołujące depolaryzację błony komórkowej zaś noszą nazwę
synaps pobudzajÄ…cych.
ZNACZENIE:
- generowanie potencjału czynnościowego w wyniku sumowania czasowo-przestrzennego
potencjałów postsynaptycznych w elemencie postsynaptycznym.
- potencjał ma charakter synapsy pobudzeniowej, aktywując przyległą do synapsy okolicę
neuronu
8. Postsynaptyczny potencjał hamujący IPSP- powstawanie i
znaczenie;
Poza synapsami pobudzającymi otaczającymi neurony istnieją również synapsy, na których
wydziela się transmitter hamujący przewodzenie impulsów. Cząsteczki tego transmittera
zmieniają właściwości błony komórkowej w ten sposób, że jony K+ uciekają z wnętrza neuronu
66
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
na zewnątrz i jednocześnie jony Cl- wnikają do wnętrza przez odpowiednie kanały jonowe.
Ubywanie jonów o dodatnim ładunku elektrycznym i przybywanie jonów o ujemnym powoduje
wzrost ujemnego potencjału elektrycznego we wnętrzu komórki i wzrost polaryzacji błony
komórkowej  postsynaptyczny potencjał hamujący. Synapsy wydzielające transmittery
hiperpolaryzujące błonę komórkową są synapsami hamującymi. Neurony w których występują
postsynaptyczny potencjał hamujący, mają zmniejszoną pobudliwość.
ZNACZENIE:
- odsuwa potencjał membranowy do poziomu progowego i obniża pobudliwość neuronu po
drugiej stronie synapsy
- zmniejszenie pobudliwości motoneuronów
9. Sprzężenie elektro-chemiczne i chemiczno-elektryczne w
synapsie chemicznej;
Marzena:
10. Modyfikowanie przekazywanej informacji w synapsie
chemicznej na drodze:
a. hamowania presynaptycznego;
Hamowanie presynaptyczne- jest to rodzaj pośredniczącego hamowania, będącego
wynikiem depolaryzacji zakończenia nerwowego, która z kolei powoduje obniżenie
amplitudy potencjału czynnościowego, wędrującego przez to zakończenie i w efekcie
zmniejszenie siÄ™ uwalniania neurotransmittera przez jego kolki synaptyczne.
b. torowanie synaptyczne;
Torowanie synaptyczne- mamy z nim do czynienia wtedy gdy potencjał czynnościowy
jest przedłuzony, a kanały dla jonów wapniowych otwierają się na dłuższy czas.
c. sumowania w czasie;
Sumowanie w czasie- występuje wtedy gdy powtarzające się bodz
ce wywołują nowe
EPSP przed wygaśnięciem poprzednich. Im dłuższy czas trwania EPSP tym większe
prawdopodobieństwo wystąpienia sumowania.
d. sumowania w przestrzeni;
Sumowanie w przestrzeni- występuje gdy wiecej niz jedna kolbka synaptyczna wykazuje
aktywnosc w tym samym czasie .
e. hamowania postsynaptycznego (na przykładzie odruchu na
rozciąganie i odwróconego odruchu na rozciąganie);
67
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA UKA
ADU
ODDECHOWEGO
BUDOWA UKA
ADU ODDECHOWEGO
BUDOWA I PODZIAA
DRÓG ODDECHOWYCH
W skład układu oddechowego wchodzą:
1. górne drogi oddechowe
" jama nosowa,
" gardło,
" krtań
2. dolne drogi oddechowe-
" tchawica,
" oskrzela,
" płuca
Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie: głównie
przepona oraz mięśnie międzyżebrowe.
GÓRNE DROGI ODDECHOWE
JAMA NOSOWA
" to pierwszy odcinek dróg oddechowych:
" podzielona jest na dwie połowy przegrodą nosa zbudowaną z kości oraz chrząstki;
" wokół jamy nosowej znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. zatoki oboczne
nosa- często występują stany zapalne tych zatok;
" od tyłu jama nosowa łączy się poprzez nozdrza tylne z jamą gładką;
" wewnątrz wysłana jest silnie unaczynioną błoną śluzową pokrytą licznymi rzęskami 
migawkami, w przedniej części błonę śluzową jamy nosowej pokrywają grube, krótkie
włoski;
" możemy w niej wyróżnić okolicę węchową, w błonie śluzowej tej okolicy znajdują się
zakończenia nerwów węchowych
Powietrze, które przechodzi przez jamę nosową zostaje:
" oczyszczone z kurzu dzięki śluzowi, rzęskom i włoskom pokrywającym tę jamę;
" ogrzanie
" nawilżone (nasycone parą wodną)
68
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
GARDA
O
" odcinek w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe.
" Jama gardła dzieli się na 3 części:
-ð górnÄ…-nosowÄ…, która Å‚Ä…czy siÄ™ z jamÄ… nosowÄ…; w bocznej Å›cianie części nosowej gardÅ‚a
znajdują się otwory- ujścia trąbek słuchowych
-ð Å›rodkowÄ…-ustnÄ…, leżącÄ… bezpoÅ›rednio za jamÄ… ustnÄ…
-ð dolnÄ…-krtaniowÄ…, w której znajduje siÄ™ wejÅ›cie do krtani
KRTAC

" narząd położony między gardłem a tchawicą
" zbudowana jest z 9 chrząstek, połączonych za sobą wiązadłami i mięśniami, które służą do
unoszenia i opuszczania krtani. Jedna z chrząstek  nagłośnia- zamyka wejście do krtani w
czasie połykanie pokarmu. Zabezpiecza to drogi oddechowe przed niepożądanym
wniknięciem do nich cząsteczek pokarmowych.
" Wnętrze krtani wysłane jest nabłonkiem nabłonkiem ruchomymi rzęskami. Rzęski
poruszają się w kierunku gardła usuwając pyły lub inne zanieczyszczenia, dostające się do
krtani wraz z wdychanym powietrzem.
" Krtań jest narządem głosotwórczym. Wewnątrz krtani pomiędzy chrząstkami rozpięte są
tzw. fałdy głosowe.
" Fałdy głosowe ograniczają przestrzeń zwaną głośnią. Jest to właściwy aparat głosowy.
Dolne fałdy głosowe zwane są strunami głosowymi. Fałdy głosowe mogą się przemieszczać
względem siebie dzięki odpowiednim mięśniom, powodującym powiększenie lub
wyciśnianie szpary głośni.
" Szpara głośni może być szeroka, w tedy przechodzące przez nią powietrze nie powoduje
powstawania żadnego dz
więku przy wąskiej, wyciśnionej szparze głosowej, przechodzące
przez nią powietrze wywołuje drgania strun głosowych i powstawanie dz
więku.
DOLNE DROGI ODDECHOWE
TCHAWICA
" ma kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13cm
" od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w dwa oskrzela.
" Ściana tchawicy zbudowana jest z połączonych ze sobą za pomocą wiązadeł chrzęstnych
pierścieni(16-20). Każda z chrząstek ma kształt podkowy
" Wewnątrz wysłana jest błona śluzową pokrytą nabłonkiem z rzęskami.
" Śluz wydzielany przez gruczoły śluzowe oraz falujące ruchy rzęsek ułatwiają
wychwytywanie drobin pyłu wdychanych wraz z powietrzem, które usuwane są z dróg
oddechowych w czasie odruchu kaszlu.
OSKRZELA
" Są naturalnym przedłużaniem tchawicy.
" Zbudowane podobnie jak tchawica z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą
więzadłami, wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami.
" Oskrzela górne rozgałęziają się na oskrzela o mniejszej średnicy, które dają początek jeszcze
węższym oskrzelikom. Najdrobniejsze z oskrzelików zakończone są pęcherzykami
płucnymi.
" W ścianach oskrzelików nie występują chrząstki.
" System rozgałęzień każdego z oskrzeli głównych tworzy tzw. Drzewo oskrzelowe
doprowadzające powietrze do każdego z płuc
69
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
PODSTAWOWE ZADANIE TCHAWIC I OSKRZELI:
" Transport powietrza do płuc
" Ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza
" Oczyszczanie powietrza z ciał obcych.
PA
UCA
" SÄ… narzÄ…dem parzystym o gÄ…bczastej strukturze;
" Leżą wewnątrz klatki piersiowej;
" Mają kształt zbliżony do spłaszczonych stożków.
" Płuco lewe jest nieco mniejsze od prawego w związku z ułożeniem serca.
" Pokryte są cienką, błyszczącą błoną tzw. Opłucną, której wilgotna powierzchnia ułatwia
ruch płuc w czasie oddechu, nie pozwalając na tarcie ścian;
" Zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych, z których każdy opleciony jest gęstą
siecią naczyń krwionośnych włosowatych. W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana
gazowa między wypełniającym je powietrzem a krwią.
" Przenikanie gazów przez ściany pęcherzyków płucnych jest możliwe, gdyż składają się one z
pojedynczej warstwy komórek.
CZYNNOŚĆ GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH
" Drogi oddechowe doprowadzajÄ… (podczas wdechu) i odprowadzajÄ… (podczas wydechu)
powietrze z płuc.
" Powodują ocieplenie wdychanego powietrza do ciepłoty ciała, nawilżenie parą wodną oraz
oczyszczenie tj. zatrzymanie cząsteczek kurzu, pyłu, bakterii, grzybów i innych
zanieczyszczeń na migawkach (rzęskach) nabłonka błony śluzowej oraz wydzielinie
surowiczo-śluzowej jej gruczołów.
" Migawki przesuwają wydzielinę z zanieczyszczeniami po powierzchni nabłonka do gardła,
skąd ulega ona odkrztuszeniu lub połknięciu.
" Krtań jest narządem wytwarzania głosu oraz ochrony dolnych dróg oddechowych przy
przełykaniu.
ROLA POSZCZEGÓLNYCH STREF
ODDECHOWYCH
W dolnych drogach oddechowych wyróżniamy:
1. strefę przewodzącą, do 16 generacji oskrzeli włącznie, nie
zawiera pęcherzyków. Strefa przewodząca posiada własne
ukrwienie odżywcze, należące do krążenia oskrzelowego.
Stanowi obszar przewodzÄ…cy powietrze i nazywana jest
anatomicznÄ… przestrzeniÄ… martwÄ….
2. strefę przejściową, 17-19 generacja oskrzeli, pojawia się
nabłonek pęcherzykowy,
3. strefę oddechową, złożoną z przewodów pęcherzykowych od
20 generacji i pęcherzyków płucnych. Strefa oddechowa
(oskrzeliki końcowe, przewody pęcherzykowe i pęcherzyki)
jest zaopatrywana przez krążenie płucne..
70
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA AKTYWNOŚĆ SKURCZOW
I
ROZKURCZOW
MI
ŚNIÓWKI DRZEWA OSKRZELOWEGO
Czynniki obkurczajÄ…ce oskrzela:
-ð histamina
-ð prostaglandyny serii F
-ð leukotrieny
-ð tromboksan
-ð aktywujÄ…cy czynnik pÅ‚ytkowy PAF
Czynniki rozkurczajÄ…ce oskrzela:
-ð adrenalina
-ð noradrenalina
-ð tlenek azotu
Błona Reissesena  Element mięśniowy oskrzeli powodujący naprzemienne skurcze i
rozkurcze ich ścian, tzw. grę oskrzelową, efekt zmian napięcia mięśni gładkich oskrzeli i
oskrzelików w czasie wdechu i wydechu.
Nerw błędny (X nerw czaszkowy)  Unerwia tonicznie drogi oddechowe.
Uwalnia acetylocholinę, powodującą skurcze miocytów oskrzeli i oskrzelików.
Podczas wdechu następuje wzrost napięcia nerwów błędnych, oskrzela kurczą się.
W czasie wydechu obserwuje się spadek napięcie nerwów błędnych, oskrzela
rozkurczają się i opór dla przepływu powietrza maleje.
BUDOWA P
CHERZYKÓW PA
UCNYCH
" Struktura anatomiczna ludzkiego płuca posiadająca kształt wydrążonej jamy, której ścianę
tworzy cienki nabłonek jednowarstwowy płaski (zbudowany głównie z pneumocytów I i II
typu).
" Z zewnątrz pęcherzyki są pokryte przez naczynia włosowate.
" Ich Å›rednica wynosi od 0,15 do 0,6 mm, a ich Å‚Ä…czna powierzchnia wynosi od 50 do 90 m².
" Są pokryte surfaktantem, co zabezpiecza płuca przed zapadnięciem.
" Dodatkowo są oplecione sprężystymi włóknami białkowymi, przede wszystkim
kolagenowymi, co nadaje sprężystość tkance płucnej.
" Pęcherzyki płucne przylegają do siebie w taki sposób, że sąsiadujące pęcherzyki posiadają
wspólną ścianę, która jest nazwana przegrodą między pęcherzykową. Przegroda ta jest
bardzo podatna na uszkodzenia i zawiera pory Kohna (które są niedużymi otworkami i
łączą światła dwóch sąsiadujących pęcherzyków).
" Poza komórkami tworzącymi nabłonek jednowarstwowy płaski, w pęcherzykach płucnych
znajdują się dwa inne typy komórek: makrofagi (komórki żerne), a także komórki które
wytwarzajÄ… surfaktant.
" Wchodząc do pęcherzyka włośniczki przynoszą krew bogatą w dwutlenek węgla i wodę. W
pęcherzyku tlen z powietrza zostaje wychwycony przez krwinki czerwone we włośniczkach,
które jednocześnie pozbywają się dwutlenku węgla. Krew opuszczająca włośniczki
pęcherzykowe jest bogata w tlen, który przenosi do wszystkich komórek ustroju. W
pęcherzykach panuje ciśnienie śródpęcherzykowe.
71
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
MECHANIKA ODDYCHANIA:
MI
ÅšNIE ODDECHOWE
Mięśnie oddechowe, do których należy przede wszystkim przepona oraz mięśnie
międzyżebrowe zewnętrzne umożliwiają unoszenie żeber zwiększając objętość klatki
piersiowej, przez co spada ciśnienie w drogach oddechowych prowadzące do wdechu. Wdech
trwa tak długo, aż dojdzie do wyrównania ciśnienia pęcherzykowego z ciśnieniem
atmosferycznym. W niektórych sytuacjach mechanizm ten wspomagany jest przez mięśnie
pochyłe i mostkowo-obojczykowo-sutkowe. Wydech jest procesem biernym i umożliwiają go
mięśnie brzuszne i międzyżebrowe wewnętrzne.
FAZA WDECHU - Na skutek skurczu mięśni oddechowych, głównie przepony, następuje
zwiększenie wielkości klatki piersiowej i wzrost objętości płuc. Główną siłą rozciągającą płuca
jest zwiększenie ujemnego ciśnienia wewnątrzopłucnowego.
FAZA WYDECHU  rozciągnięte we wdechu elementy sprężyste klatki piersiowej i płuc
wracają biernie do pozycji wyjściowej.
CYKL ODDECHOWY  POWSTAWANIE, ZMIANY I ROLA CIÅšNIEC

W UKA
ADZIE ODDECHOWYM
Podczas oddychania zachodzą cykliczne zmiany objętości i ciśnienia wewnątrz pęcherzyków
płucnych. Zaistnienie obu faz cyklu oddechowego  wdechu i wydechu  jest konsekwencją
powstającego gradientu ciśnień pomiędzy pęcherzykiem płucnym a powietrzem
atmosferycznym. Cykliczne zmiany ciśnienia pęcherzykowego (P ) są niezbędne ponieważ
A
ciśnienie powietrza atmosferycznego (P ) uznajemy za stałe.
atm
P = 760 mmHg = const.
atm
Mechanika oddychania polega właśnie na cyklicznych zmianach ciśnienia w pęcherzykach
płucnych i wymaga współdziałania płuc, ścian klatki piersiowej oraz przepony.
Siłę wywołującą ruch powietrze między
powietrzem atmosferycznym a pęcherzykami
płucnymi stanowi odpowiedni gradient ciśnień
pomiędzy tymi środowiskami.
·ð wdech  zachodzi wówczas gdy wartość
P > P (powietrze porusza siÄ™
atm A
zgodnie z gradientem ciśnień od miejsca
o ciśnieniu wyższym  Patm, do miejsca
o ciśnieniu niższym  P )
A
·ð wydech  zachodzi gdy P < P
atm A
Oddychanie jest to proces wymiany gazów między organizmem a otaczającym go środowiskiem.
Wyróżniamy trzy etapy oddychania:
1) Oddychanie zewnętrzne  zachodzi w płucach, stanowi wymianę gazów pomiędzy:
72
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð powietrzem atmosferycznym a pÄ™cherzykami pÅ‚ucnymi
·ð pÄ™cherzykami pÅ‚ucnymi a osoczem krwi
·ð osoczem krwi a erytrocytami
2) Transport gazów (oddechowa funkcja krwi)  wykonywany przy udziale krwi, w
której transporterem O jest głównie hemoglobina a CO osocze, w którym gaz ten jest
2 2
rozpuszczony
3) Oddychanie wewnętrzne  wymiana gazowa pomiędzy:
·ð Å›rodowiskiem zewnÄ…trzkomórkowym a wnÄ™trzem komórek
·ð Å›rodowiskiem wewnÄ…trzkomórkowym a mitochondriami komórek, w których
zachodzą główne procesy zużywające O i tworzące CO
2 2
FAZY CYKLU ODDECHOWEGO
WDECH
Jest to wzrost objętości płuc spowodowany działaniem sił rozciągających układ
oddechowy. Fizjologicznym z
ródłem wdechu jest skurcz mięśni wdechowych. Wdech jest
więc fazą czynną, warunkowaną w spoczynku przez następujące mięśnie:
·ð przeponÄ™
·ð mięśnie miÄ™dzyżebrowe zewnÄ™trzne
W oddychania wysiłkowego dodatkowo uczestniczą we wdechu:
·ð miÄ™snie mostkowo  obojczykowo  sutkowe
·ð mięśnie pochyÅ‚e szyi
·ð mięśnie piersiowe wiÄ™ksze
·ð mięśnie dz
wigacze Å‚opatek
·ð mięśnie prostowniki krÄ™gosÅ‚upa
·ð miÄ™sieÅ„ czworoboczny
·ð mięśnie zÄ™bate brzuszne
Skurcz mięśni wdechowych doprowadza do zwiększenia wymiarów klatki piersiowej w
trzech wymiarach:
·ð wymiar górno  dolny spowodowany skurczem i obniżeniem przepony o ok. 1,5 cm
(przy nasilonych wdechach przepona jest w stanie obniżyć się nawet o 10 cm
zwiekszając objętość oddechową o 70%)
·ð wymiar przednio  tylny  dokonywany w górnej części klatki piersiowej w wyniku
skurczu mięśni międzyżebrowych zewnętrznych żeber I  V. Mostek ulega
odsunięciu ku przodowi od nieruchomego kręgosłupa.
·ð wymiar poprzeczny  zwiÄ™kszany w dolnej części klatki piersiowej przez kurczÄ…ce
się mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne
żeber VI  IX.
Zmiana wyżej omówionych wymiarów klatki
piersiowej w wyniku skurczu mięśni wdechowych
prowadzi do wzrostu jej objętości i w efekcie do:
·ð “! ciÅ›nienia w jamie opÅ‚ucnej (P )
pl
·ð Ä™! objÄ™toÅ›ci tkanki pÅ‚ucnej
·ð Ä™! objÄ™toÅ›ci pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych
·ð “! ciÅ›nienia w pÄ™cherzykach pÅ‚ucnych
(P )
A
73
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
SUMARYCZNIE WI
C CELEM WDECHU JEST OBNIŻENIE CIŚNIENIA
W P
CHERZYKACH PA
UCNYCH W CELU WYTWORZENIA
GRADIENTU CIÅšNIEC
MI
DZY CIÅšNIENIEM POWIETRZA
ATMOSFERYCZNEGO (P ) A CIÅšNIENIEM P
CHERZYKOWYM (P ).
ATM A
GDY GRADIENT TEN OSI
GNIE ODPOWIEDNI
WARTOŚĆ
WYSTARCZAJ
C
DO POKONANIA OPORU DRÓG ODDECHOWYCH
POJAWIA SI
RUCH POWIETRZA DO P
CHERZYKA. NAPA
YW
POWIETRZA POWODUJE STOPNIOWE ZWI
KSZANIE OBNIŻONEGO
WCZEÅšNIEJ CIÅšNIENIA W P
CHERZYKACH PA
UCNYCH, Z CHWIL

WYRÓWNANIA P Z WARTOŚCI
P , NAPA
YW POWIETRZA
A ATM
USTAJE, STWIERDZAMY WI
C ŻE NA SZCZYCIE WDECHU P = P =
A ATM
760 MMHG
WYDECH
Jest to faza bierna cyklu oddechowego. Jego przyczyną jest ustanie skurczu mięśni
wdechowym co prowadzi do zmniejszenie wszystkich trzech wymiarów klatki
piersiowej.
Dzięki dużej sprężystości powiększona
podczas wdechu klatka piersiowa szybko wraca
do wymiarów spoczynkowych co w efekcie
powoduje:
·ð “! objÄ™toÅ›ci klatki piersiowej
·ð Ä™! ciÅ›nienia w jamie opÅ‚ucnej (P )
pl
·ð “! objÄ™toÅ›ci tkanki pÅ‚ucnej
·ð “! objÄ™toÅ›ci pÄ™cherzyków
płucnych
·ð Ä™! ciÅ›nienia w pÄ™cherzykach
płucnych (P )
A
Dodatkowo w pogłębionym wydechu (tzw.
wydechu czynnym) obecnym przy czynnościach
fonacyjnych jak np. śpiew czy gra na instrumentach dętych, uczestniczą mięśnie pomocnicze
wydechowe:
·ð mięśnie miÄ™dzyżebrowe wewnÄ™trzne
·ð mięśnie brzucha: m.prosty, m.skoÅ›ne zewnÄ™trzne, m.skoÅ›ne wewnÄ™trzne,
m.poprzeczne brzucha
SUMARYCZNIE  WDECH MA NA CELU ZWI
KSZENIE CIÅšNIENIA
P
CHERZYKOWEGO (P ) DO TAKIEJ WARTOŚCI AŻ JEGO WARTOŚĆ
A
PRZEKROCZY WIELKOŚĆ CIŚNIENIA POWIETRZA
ATMOSFERYCZNEGO (P ). W EFEKCIE WYTWARZA TO GRADIENT
ATM
CIÅšNIEC
, KTÓRY POZWALA MU NA POKONANIE OPORÓW
POWIETRZA I NA RUCH POWIETRZA Z P
CHERZYKA DO
74
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
ÅšRODOWISKA ZEWN
TRZNEGO. WYPA
YW POWIETRZA B
DZIE
TRWAA
DOPÓKI P B
DZIE WI
KSZE OD P , WRAZ Z
A ATM
UCHODZENIEM Z P
CHERZYKÓW POWIETRZA P B
DZIE
A
STOPNIOWO MALAA
O AŻ ZRÓWNA SI
WARTOÅšCI
Z P .
ATM
STWIERDZAMY WI
C, ZE NA SZCZYCIE WYDECHU P = P = 760
A ATM
MMHG
OPORY ODDECHOWE
Opory oddechowe są obrazowane przez podatność płuc  stosunek zmiany objętości płuc do
zmiany ciśnienia (wewnątrz płucnego). Zmniejszona podatność występuje w obrzęku,
przekrwieniu płuc. Zwiększona podatność  rozedma.
Øð OPÓR NIESPR
ŻYSTY pojawia się w drogach oddechowych głównie w wyniku
tarcia cząsteczek powietrza w czasie przepływu powietrza z atmosfery do pęcherzyków
płucnych (wdech) i w czasie przepływu powietrza z pęcherzyków płucnych do
atmosfery (wydech). Wielkość oporu niesprężystego determinowana jest promieniem
dróg oddechowych - opór niesprężysty jest tym większy, im mniejszy jest promień dróg
oddechowych.
Øð OPÓR SPR
ŻYSTY w układzie oddechowym stwarzają zarówno siły retrakcji płuc
jak i sprężystość ścian klatki piersiowej. Płuca wykazują stałą skłonność do zapadanie sią
pod wpływem sił retrakcji, do których zalicza się siły napięcia powierzchniowego
pęcherzyków i ciśnienie skoku sprężystego zrębu łącznotkankowego płuc. Napięcie
powierzchniowe pęcherzyków stanowi siłę którą trzeba pokonać w czasie wdechu.
Napięcie to można wyeliminować a opór napotkany wówczas przy rozciąganiu płuca to
opór sprężysty samej tkanki płucnej. Przy małej objętości płuc opór sprężysty tkanki
płucnej jest niewielki i wzrasta w miarę rozciągania płuc.
PODATNOŚĆ PA
UC
·ð Wskaz
nik rozciągliwości płuc, mierzony jako stosunek zmiany objętości powietrza
wprowadzonego do płuc do wywołanej przez nią zmiany ciśnienia transpulmonalnego
75
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
(różnica miedzy ciśnieniem w jamie opłucnej a ciśnieniem wewnętrznym pęcherzyków
płucnych).
·ð Stosunek ten jest wielkoÅ›ciÄ… staÅ‚Ä… i nosi nazwÄ™ współczynnika podatnoÅ›ci, wynosi
średnio 200 ml/l cm H20.
·ð ZwiÄ™kszenie podatnoÅ›ci wystÄ™puje przy zaniku przegród pÄ™cherzykowych (w rozedmie),
maleją siły sprężyste płuc i siły sprężyste klatki piersiowej, powodują  rozciągnięcie"
płuc, powstaje wdechowe ustawienie klatki piersiowej.
·ð Zmniejszenie podatnoÅ›ci wystÄ™puje w wyniku rozwoju tkanki Å‚Ä…cznej (pÅ‚uca  sztywne").
W tym przypadku wzrost sił sprężystych płuc wymaga przyłożenia większej siły
(większej różnicy ciśnień) do wywołania odpowiednich zmian objętości.
·ð Współczynnik podatnoÅ›ci jest matematycznÄ… odwrotnoÅ›ciÄ… współczynnika sprężystoÅ›ci.
SURFAKTANT
·ð Zapobiega zapadaniu siÄ™ pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych
·ð Jest to biaÅ‚kowo- tÅ‚uszczowa substancja, wytwarzana przez pneumocyty II rzÄ™du w
ostatnich tygodniach życia płodowego i w ciągu całego życia osobniczego
·ð Tworzy cienkÄ… bÅ‚onkÄ™ pokrywajÄ…cÄ… wewnÄ™trznÄ… powierzchniÄ™ pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych.
·ð Zmniejsza napiÄ™cie powierzchniowe pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych, w fazie wdechu zapobiega
rozrywaniu ścian pęcherzyków płucnych(rozrzedzenie warstewki surfaktantu)
·ð W fazie wydechu zapobiega zapadaniu siÄ™ Å›cian pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych (zagÄ™szczenie
surfaktantu).
FUNKCJE SURFAKTANTU:
-ð zmniejszanie siÅ‚y refrakcji  zwiÄ™ksza podatność pÅ‚uc
-ð umożliwia współistnienie pÄ™cherzyków o różnych rozmiarach
-ð zapobiega zapadaniu pÄ™cherzyków
-ð dziaÅ‚anie przeciw niedomowe
-ð dziaÅ‚anie przeciwobrzÄ™kowe
CZYNNOÅšCIOWE METODY SPIROMETRYCZNE
Podstawowe narzędzie rozpoznawania i oceny stopnia zaawansowania chorób obturacyjnych
układu oddechowego. Istotą badania spirometrycznego jest:
·ð Pomiar objÄ™toÅ›ci i pojemnoÅ›ci pÅ‚uc /spirometria statyczna/
·ð Pomiar przepÅ‚ywu powietrza w poszczególnych fazach wydechu oraz ocena natężonej
pojemności życiowej /spirometria dynamiczna/
WSKAZANIA
·ð Diagnostyczne
·ð Monitorowanie
·ð Orzecznictwo
·ð Wskazania epidemiologiczne
76
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
WSKAZANIA DIAGNOSTYCZNE
Øð Ocena czynnoÅ›ci ukÅ‚adu oddechowego przy stwierdzeniu:
-ð objawów podmiotowych takich jak kaszel, duszność, Å›wisty,
odkrztuszanie czy bóle w klatce piersiowej;
-ð objawów przedmiotowych takich jak: cechy rozedmy, wydÅ‚użona faza
wydechu, sinica, deformacja klatki piersiowej
-ð nieprawidÅ‚owoÅ›ci w badaniach dodatkowych takich jak hipoksemia,
hiperkapnia, czerwienica, nieprawidłowości w RTG.
Øð Badania przesiewowe u osób z czynnikami ryzyka
MONITOROWANIE
Øð Leczenia
-ð Lekami rozkurczajÄ…cymi oskrzela
-ð Steroidami
-ð Antybiotykami w mukowiscydozie
Øð PostÄ™pu choroby
-ð Choroby obturacyjne
-ð Choroby ukÅ‚adu krążenia
-ð Choroby ukÅ‚adu nerwowo-mięśniowego
ORZECZNICTWO
Øð Ocena zdolnoÅ›ci do pracy
Øð Ocena niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci
Øð Ocena skutków rehabilitacji
Øð Ocena czynnoÅ›ci ukÅ‚adu oddechowego dla celów ubezpieczeniowych
Øð Orzekanie o chorobach zawodowych
WSKAZANIA EPIDEMIOLOGICZNE
Øð Ocena zdrowia populacji
Øð Ocena odlegÅ‚ych skutków zakażeÅ„ i wpÅ‚ywu zanieczyszczenia powietrza na czynność
układu oddechowego
Øð Badania kliniczne
Øð Badania w celu okreÅ›lenia wartoÅ›ci referencyjnych w populacji.
PRZECIWWSKAZANIA
BEZWZGL
DNE
·ð Åšwieży zawaÅ‚ mięśnia sercowego
·ð Åšwieży udar OUN
·ð Stan po operacji okulistycznej
·ð ZwiÄ™kszone ciÅ›nienie wewnÄ…trzczaszkowe
·ð Oda opÅ‚ucnowa
77
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð TÄ™tniaki
·ð Krwioplucie o nieznanej etiologii
WZGL
DNE
·ð Obecność stanu, który może wpÅ‚ynąć na wiarygodność badania np. kaszel, nudnoÅ›ci,
wymioty
·ð Stan po operacji jamy brzusznej lub klatki piersiowej
·ð Zawroty gÅ‚owy
·ð Zaburzenia rytmu serca
BADANIE SPIROMETRYCZNE SKA
ADA SI
Z 3 CZ
ÅšCI:
1. pomiaru pojemności życiowej (VC) i jej składowych - odbywa się podczas ciągłej
rejestracji ilości powietrza wdychanego i wydychanego. Jest to badanie statyczne - manewry
oddechowe powinny być wykonywane na tyle spokojnie, aby nie wywołać znaczących
zmian ciśnienia w klatce piersiowej. Po kilku spokojnych oddechach polecamy wykonanie
wolno i jednostajnie najgłębszego wydechu do osiągnięcia plateau, następnie możliwie
najgłębszego wdechu, a po uzyskaniu plateau wdechowego powrót do spokojnego
oddychania. W czasie badania VC należy uzyskać co najmniej 2 poprawne pomiary, a w
przypadku braku powtarzalności nie wykonywać ich więcej niż 4. Za wynik należy uznać
największą wartość.
2. rejestracji natężonego wydechu - może dotyczyć samego natężonego wydechu lub
może być połączone z natężonym wdechem - pełna pętla przepływ-objętośc. Po kilku
spokojnych oddechach, wykonać wolny, najgłębszy wydech, po którym ma nastąpić
najszybszy i najgłębszy wdech. Po nim wykonać jak najgłębszy gwałtowny wydech
kontynuowany jak najdłużej. Po uregulowaniu oddechu, nie wcześniej niż po 30s, pomiar
powtórzyć. Podczas badania mierzy się FEV , FVC i maksymalne przepływy wydechowe w
1
określonych objętością partiach wydechu.
3. pomiaru maksymalnej wentylacji dowolnej - jest to sumaryczna maksymalna
wentylacja zmierzona w ciągu 12s i przeliczona na wentylacje minutową. Składa się z 2 faz:
w pierwsze (statycznej) badany oddycha spokojnie, a w drugiej (dynamicznej) na sygnał
wykonuje się przez 12s jak najgłębsze wdechy i wydechy z częstotliwością przez siebie
wybraną. Po uregulowaniu oddechów należy badanie dwukrotnie powtórzyć, a za
zmierzoną przyjąć wartość największą.
MIERZONE PARAMETRY W BADANIACH SPIROMETRYCZNYCH
POMIAR STATYCZNY
Umożliwia zmierzenie:
-ð ERV  zapasowa objÄ™tość
-ð VC  pojemnoÅ›ci życiowej i jej wydechowa
składowych
-ð IRV  zapasowa objÄ™tość wdechowa
-ð TV  objÄ™toÅ›ci oddechowej
-ð IC  pojemność wdechowa
78
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Nie pozwala na zmierzenie:
-ð TLC - caÅ‚kowita pojemność
-ð RV  objÄ™toÅ›ci zalegajÄ…cej pÅ‚uc
-ð FRC  czynnoÅ›ciowej
pojemności zalegającej
POMIAR DYNAMICZNY
Umożliwia zmierzenie:
-ð FVC  natężona pojemność życiowa
-ð FEV  natężona objÄ™tość wydechowa pierwszosekundowa
1
-ð FEV % VC  wskaz
nik Tiffenau
1
-ð FEV % FVC  wskaz
nik pseudo Tiffenau
1
SPOSÓB OCENY PARAMETRÓW
W ocenie poprawności pomiarów zwraca się uwagę na:
" kształt krzywych przepływ - objętość i czas - objętość
" prawidłowy początek wydechu
" właściwe zakończenie wydechu
STATYCZNE I DYNAMICZNE PARAMETRY WENTYLACYJNE PA
UC
WIELKOÅšCI STATYCZNE:
TLC  Całkowita pojemność płuc - objętość powietrza wypełniająca płuca na szczycie
maksymalnego wdechu
VC  pojemność życiowa - ilość powietrza, którą można usunąć z płuc po uprzednim
maksymalnym wdechu lub nabrać do płuc po maksymalnym wydechu
IC  pojemność wdechowa - suma objętości oddechowej i wdechowej zapasowej
FRC  czynnościowa pojemność zalegająca - ilość powietrza pozostająca w płucach po
zakończeniu spokojnego wydechu
IRV  objętość wdechowa zapasowa - objętość powietrza, którą można dodatkowo nabrać do
płuc po zakończeniu spokojnego wdechu
TV  objętość oddechowa - objętość powietrza wprowadzana do płuc podczas spokojnego
oddychania
ERV  zapasowa objętość wydechowa - część pojemność FRC, wydychanej dodatkowo z płuc po
wykonaniu spokojnego wydechu
RV  objętość zalegająca - część powietrza pozostającego w płucach po wykonaniu
maksymalnego wydechu, nie można jej usunąć z płuc
79
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
WIEKOÅšCI DYNAMICZNE:
FEV  natężona objętość wydechowa pierwszo sekundowa. Objętość powietrza wydychana w
1
pierwszej sekundzie natężonego wydechu.
FVC  natężona pojemność życiowa. Największa pojemność powietrza wydychana przy
maksymalnym wysiłku wydechowym, po uprzednim możliwie największym wdechu
FEV % VC  określa stosunek FEV do pojemności życiowej płuc i wyrażony jest w
1 1
procentach.
FEV % FVC  określa jaki procent natężonej pojemności życiowej pacjent jest w stanie
1
wydmuchać w ciągu 1s natężonego wydechu. Wskaz
nik ten nosi nazwÄ™ wskaz
nika Tiffeneau.
ZMIANA PARAMETRÓW WENTYLACYJNYCH WRAZ Z WIEKIEM.
·ð Z powodu zmniejszenia sprężystoÅ›ci pÅ‚uc, zwiÄ™kszonej sztywnoÅ›ci Å›cian klatki
piersiowej i zmniejszonej siły generowanej przez mięsnie oddechowe u ludzi starszych
obserwuje się postępujące zmniejszenie pojemności życiowej (VC).
·ð Zmniejsza siÄ™ natężona pojemność życiowa (FVC).
·ð Zmniejszenie FEV jest porównywalne do zmniejszenia FVC i jest znacznie wiÄ™ksze u
1
osób palących tytoń.
·ð Wraz ze zmniejszaniem FVC symetrycznie zwiÄ™ksza siÄ™ objÄ™tość zalegajÄ…ca (RV).
ZALEŻNOŚĆ VA/Q
Warunkiem optymalnej wymiany gazowej (prawidłowej prężności O i CO we krwi tętniczej)
2 2
jest takie dostosowanie wentylacji płuc do przepływu krwi w naczyniach włosowatych płuc, aby
80
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
stosunek wentylacja/perfuzja (VA/Q) wynosił 0,85  taką wartość ma ten stosunek w
środkowych partiach płuc, ponieważ tam: VA = 4600 ml i Q= 5400 ml
a) w szczytowych częściach płuc  zarówno wentylacja jak i przepływ krwi są
stosunkowo niskie, daje to wysoki stosunek VA/Q ok. 3,3
·ð wartość ta Å›wiadczy o przewadze wentylacji nad przepÅ‚ywem
·ð nadmiar wentylacji sprawia, że część powietrza doprowadzanego do
pęcherzyków w szczytach płuc w fazie wdechu nie uczestniczy w wymianie
gazowej
·ð biorÄ…c pod uwagÄ™ wyżej omówione wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci, szczytowe części pÅ‚uc
nazywamy pęcherzykową przestrzenią fizjologicznie bezużyteczną
(fizjologiczna przestrzeń martwa)
b) w podstawnych częściach płuc  zarówno wentylacja jak i przepływ krwi są wysokie,
daje to niski stosunek VA/Q ok. 0,55
·ð wartość ta Å›wiadczy o przewadze przepÅ‚ywu krwi nad wentylacjÄ…
·ð nadmierny przepÅ‚yw krwi powoduje, że część krwi przepÅ‚ywajÄ…cej przez
naczynia włosowate otaczające pęcherzyki płucne w podstawnej części płuc
nie uczestniczy w wymianie gazowej  ta odtlenowana krew miesza siÄ™ wraz
z krwią prawidłowo utlenowaną i powraca do lewego przedsionka serca.
Stanowi ona mieszankÄ™ krwi odtlenowanej i utlenowanej zawartej w lewej
połowie serca, czyli tzw. fizjologiczny przeciek płucny
DYFUZJA
DYFUZJA-Samorzutne przemieszczanie się cząsteczek pod wpływem gradientu ich stężeń w
danym ośrodku(gaz, ciecz, ciało stałe- jednak najszybciej w gazach)
·ð Jest konsekwencjÄ… chaotycznych zderzeÅ„ czÄ…steczek dyfundujÄ…cej substancji
między sobą lub z cząsteczkami otaczającego ośrodka
·ð Procesy dyfuzji nastÄ™pujÄ… zawsze w kierunku wyrównania stężeÅ„
·ð NastÄ™puje z szybkoÅ›ciÄ… proporcjonalnÄ… do wielkoÅ›ci gradientu stężeÅ„
Rodzaje dyfuzji:
Øð OSMOZA samorzutne przenikanie czÄ…steczek rozpuszczalnika przez
półprzepuszczalną błonę od roztworu o mniejszym stężeniu do roztworu o większym
stężeniu. Przez błonę półprzepuszczalną mogą przechodzić cząsteczki
rozpuszczalnika, ale nie mogą przechodzić cząsteczki większości rozpuszczonych
substancji.
Øð DYFUZJA PROSTA swobodne przenikanie substancji przez bÅ‚onÄ™, w którym
wykorzystywane jest dążenie cząsteczek do wyrównania stężeń.
Odbywa się zawsze w kierunku od wyższego stężenia do niższego (zgodnie z
gradientem stężeń). Dotyczy cząsteczek na tyle małych, że mogą zmieścić się w
porach pomiędzy cząsteczkami lipidów (np. tlen, dwutlenek węgla) lub cząsteczek
rozpuszczalnych w tłuszczach.
81
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Øð DYFUZJA WSPOMAGANA dotyczy czÄ…steczek wiÄ™kszych, które nie mieszczÄ… siÄ™
w porach błony komórkowej, np. glukozy. Do przejścia na drugą stronę wykorzystują
odpowiednie białka transportowe. Kierunek transportu jest zgodny z gradientem
stężeń, więc proces ten nie wymaga nakładu energii.
ASPEKT FIZYCZNY ZJAWISKA DYFUZJI GAZÓW W
ORGANIZMIE
·ð wymiana gazowa miÄ™dzy mieszanÄ… krwiÄ… żylnÄ… dopÅ‚ywajÄ…cÄ… do pÅ‚uc, a gazem
pęcherzykowym;
·ð proces dąży do zapewnienia wysokiego PO2 i niskiego PCO2 w gazie
pęcherzykowym;
·ð w pÅ‚ucach zachodzi proces dyfuzji biernej przez bÅ‚onÄ™ pÄ™cherzykowo-kapilarnÄ…;
·ð gradient stężeÅ„ PCO2 i PO2 miÄ™dzy gazem pÄ™cherzykowym a mieszanÄ… krwiÄ… żylnÄ…
dopływającą do płuc jest siłą napędową dyfuzji
·ð CzÄ…steczki O2 dyfundujÄ… ze Å›wiatÅ‚a pÄ™cherzyków do krwi, czÄ…steczki CO2 w kierunku
przeciwnym
CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA TEMPO DYFUZJI GAZÓW
ODDECHOWYCH
·ð Gazy posiadajÄ…ce niższÄ… masÄ™ dyfundujÄ… szybciej niż gazy o wiÄ™kszej masie
czÄ…steczkowej
·ð Dyfuzyjność gazu w Å›rodowisku pÅ‚ynnym zależy od istniejÄ…cego gradientu ciÅ›nieÅ„, a
przy stałym gradiencie - od rozpuszczalności tego gazu w płynie.
·ð Zależy od różnic ciÅ›nieÅ„ parcjalnych po obu stronach Å›ciany oraz od jej pola
powierzchni.
·ð Gaz dyfunduje szybciej gdy różnica ciÅ›nieÅ„ lub wielkość powierzchni wzrasta
82
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Czyli:
Øð Masa czÄ…steczkowa gazu (im mniejsza tym szybciej dyfunduje)
Øð Rozpuszczalność gazu w pÅ‚ynie (jeżeli gradient ciÅ›nieÅ„ jest staÅ‚y a gaz znajduje siÄ™ w
środowisku płynnym to szybciej dyfunduje ten gaz, który się szybciej rozpuszcza w
płynie)
Øð Powierzchnia pÄ™cherzyka pÅ‚ucnego ( im wiÄ™ksza powierzchnia tym szybsza dyfuzja)
Øð Gradient ciÅ›nieÅ„ (im wiÄ™kszy gradient tym szybciej dyfunduje)
POJEMNOŚĆ DYFUZYJNA
To objętość gazu dyfundująca przez błonę pęcherzykowo  kapilarną w ciągu 1min przy
różnicy ciśnień parcjalnych wynoszącej 1mmHg
Pojemność dyfuzyjna jest miernikiem sprawności dyfuzyjnej danego gazu i zależy od:
·ð Dyfuzji przez bÅ‚onÄ™ pÄ™cherzykowo  kapilarnÄ…
·ð SzybkoÅ›ci wiÄ…zania tlenu z hemoglobinÄ… i dwutlenku wÄ™gla do postaci wÄ™glowodorów
osocza
GRADIENT DYFUZYJNY
Ciśnienie parcjalne w krwi dopływającej do płuc wynosi 40 mmHg, w płucach ciśnienie
parcjalne tego gazu wynosi 100 z czego wynika że gradient ciśnień wynosi 60. Tlen
dyfunduje ze środowiska o większym stężeniu do środowiska o stężeniu mniejszym czyli z
pęcherzyków płucnych do krwi przepływającej przez naczynia włosowate pęcherzyków.
Ciśnienie parcjalne CO2 w naczyniach włosowatych pęcherzyków wynosi 47 a w
pęcherzykach 40 dlatego dwutlenek węgla dyfunduje z naczyń krwionośnych do
pęcherzyków i jest wydalany przez drogi oddechowe na zewnątrz.
Tlen, który dyfundował z płuc do krwi dostaje się naczyniami żylnymi do lewej części serca
skąd jest dalej tłoczony do tkanek. Ciśnienie parcjalne tlenu docierającego do tkanek wynosi
92 mmHg. Ciśnienie parcjalne tlenu w tkankach jest mniejsze niż 40 dlatego pod wpływem
gradientu ciśnień tlen z krwi tętniczej dyfunduje do tkanek. W tym samym czasie z tkanek do
krwi dyfunduje dwutlenek węgla, którego ciśnienie parcjalne we krwi dopływającej do tkanek
wynosi 40 mmHg a w tkankach jest większe niż 47 co kieruje gradient dyfuzyjny z tkanek do
krwi i powoduje dyfundowanie CO2 do światła naczyń. Następnie krew wędruje naczyniami
krwionośnymi żylnymi do prawego przedsionka, póz
niej do prawej komory skÄ…d dostaje siÄ™
do płuc i cykl powtarza się.
DYFUZJA W OBR
BIE PA
UC I TKANEK
Etapy dyfuzji tlenu przez błonę pęcherzykowo  kapilarną
1. Warstwa surfaktantu
2. Cienka warstwa płynu wyścielającego pęcherzyk
83
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
3. Nabłonek płaski
4. BÅ‚ona podstawna
5. Tkanka śródmiąższowa w przegrodzie między pęcherzykowej
6. Błona podstawna śródbłonka kapilar
7. Śródbłonek kapilar
8. Osocze
9. BÅ‚ona erytrocytu
10. PÅ‚yn w erytrocytach
Tlen z pęcherzyka dyfunduje przez błonę pęcherzykowo-kapilarną przechodząc kolejno
przez: warstwÄ™ surfaktantu Ä…ð warstwÄ™ pÅ‚ynu wyÅ›cielajÄ…cego pÄ™cherzyk Ä…ð nabÅ‚onek pÅ‚aski
pÄ™cherzyka pÅ‚ucnego Ä…ð bÅ‚onÄ™ podstawnÄ… pÄ™cherzyka pÅ‚ucnego Ä…ð tkankÄ™ Å›ródmiąższowÄ… w
przegrodzie miedzy pÄ™cherzykowej Ä…ð bÅ‚onÄ™ podstawnÄ… Å›ródbÅ‚onka kapilar Ä…ðÅ›ródbÅ‚onek
kapilar Ä…ð osocze Ä…ð bÅ‚onÄ™ erytrocytów Ä…ð pÅ‚yn w erytrocytach. CiÅ›nienie parcjalne tlenu w
powietrzu atmosferycznym wynosi 158 mm Hg w drogach oddechowych obniża się i w
pęcherzykach płucnych osiąga około100 mm Hg, natomiast w mieszanej krwi żylnej
dopływającej do płuc wynosi około 40 mm Hg. Zatem gradient ciśnień parcjalnych poprzez
błonę pęcherzykowo-kapilarną kształtuje się na poziomie 60 mm Hg, stanowiąc główną siłę
napędową dyfuzji O2 w płucach.
TRANSPORT O I CO WE KRWI
2 2
Tlen i dwutlenek węgla to gazy oddechowe, które muszą być wydajnie transportowane po całym
organizmie. Oba gazy przenoszone są wraz z krwią, jednak w różny sposób.
Transport tlenu (O2) przebiega na dwa sposoby. Około 3% tlenu, który dostaje się do krwi ulega
fizycznemu rozpuszczeniu w osoczu. Pozostałe 97% tlenu przenoszone jest w erytrocytach.
Obecna w nich hemoglobina Å‚Ä…czy siÄ™ z tlenem i powstaje tzw. oksyhemoglobina. CzÄ…steczka
hemoglobiny jest tzw. tetramerem, czyli składa się z czterech połączonych ze sobą łańcuchów
białkowych (dwa łańcuchy typu alfa i dwa typu beta). Każda z podjednostek posiada
wbudowany związek organiczny - hem. Wewnątrz cząsteczki hemu znajduje się atom żelaza
dwu wartościowego Fe2+, który ma możliwość przyłączania jednej cząsteczki tlenu. Połączenie
to jest nietrwałe, dzięki czemu tlen może być uwalniany w tkankach organizmu.
Transport dwutlenku węgla (CO2) przebiega na trzy sposoby. Około 10% dwutlenku węgla
rozpuszcza się fizycznie w osoczu. Kolejne 20% dwutlenku węgla transportowane jest w
połączeniu z białkami osocza i z białkową częścią hemoglobiny. Pozostała część dwutlenku
węgla (ok. 70%) przenoszone jest w osoczu w formie jonów wodorowęglanowych HCO3-. Jony
te tworzone sÄ… z CO2 i H2O m.in. w erytrocytach.
Substancje które w szczególny sposób wpływają na układ oddechowy :
·ð Tlenek wÄ™gla CO - wykazuje ok. 200-krotnie wyższe powinowactwo do hemoglobiny niż
tlen. Wysyca całkowicie hemoglobinę powodując tzw. zatrucie czadem.
·ð Dym tytoniowy - zawiera substancje rakotwórcze takie jak np. benzopiren.
·ð Azbest - jego drobiny gromadzÄ… siÄ™ w pÅ‚ucach i powodujÄ… po latach powstawanie chorób
nowotworowych
84
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
·ð PyÅ‚ wÄ™glowy - jest przyczynÄ… pylicy
ROLA HEMOGLOBINY
·ð CzÄ…steczka hemoglobiny skÅ‚ada siÄ™ z dwóch par biaÅ‚kowych podjednostek. Każda
podjednostka zawiera jako grupę prostetyczną (niebiałkową) cząsteczkę hemu.
Cząsteczka hemu zawiera położony centralnie atom żelaza (Fe2+) umożliwiający
jej wiÄ…zanie czÄ…steczek tlenu (O2).
·ð GłównÄ… funkcjÄ… Hb jest transport tlenu z pÅ‚uc do tkanek i CO2 z tkanek do pÅ‚uc.
Hb jako bufor białkowy spełnia rolę w utrzymaniu pH osocza.
KRZYWA DYSOCJACJI HEMOGLOBINY, (PRZESUNI
CIE W
PRAWO, LEWO)
Krzywa dysocjacji, czyli krzywa zależności pomiędzy procentowym wysyceniem
Hemoglobiny tlenem a ciśnieniem parcjalnym O2 .
PRZESUNI
CIE KRZYWEJ DYSOCJACJI
NA LEWO NA PRAWO
Øð wzrost pH, Øð spadek pH,
Øð obniżenie temperatury, Øð wzrost temperatury
85
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
Przemieszczenie się krzywej dysocjacji Hb pod wpływem zmian pH jest znane jako  Efekt
Bohra . Czyli to zjawisko polegajÄ…ce na zmniejszeniu powinowactwa hemoglobiny do tlenu
w warunkach obniżonego pH.
POJ
CIA  HIPOKSJA- RODZAJE, HIPOKSEMIA
HIPOKSEMIA prowadzące do hipoksji obniżenie ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi
tętniczej (PaO2).
HIPOKSJA  niedobór tlenu w tkankach powstający w wyniku zmniejszonej dyfuzji tlenu
w płucach lub zaburzenia transportu tlenu przez krew do tkanek.
RODZAJE
Ze względu na czynnik wywołujący można wyróżnić następujące typy hipoksji:
·ð anoksemiczna (hipoksemiczna)  zmniejszenie dyfuzji tlenu w pÅ‚ucach
·ð anemiczna  powstaje w wyniku zmniejszenia pojemnoÅ›ci tkankowej krwi, np. po
krwotoku lub zatruciu tlenkiem węgla
·ð krążeniowa - inaczej zastoinowa, spowodowana przez spowolniony przepÅ‚yw krwi
przez narzÄ…dy
·ð histotoksyczna - spowodowana zahamowaniem procesów utleniania w tkankach,
najczęściej w wyniku zatruć (np. cyjankiem potasu).
·ð wysokoÅ›ciowa  niedotlenienie tkanek podczas pobytu na znacznych wysokoÅ›ciach
nad poziomem morza, gdzie obniżone jest ciśnienie atmosferyczne, a co za tym idzie
obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu w jednostce objętości, jest znacznie niższa.
HIPOKAPNIA, HIPERKAPNIA
HIPERKAPNIA  u człowieka stan podwyższonego ciśnienia parcjalnego CO2 (pCO2) we
krwi powyżej 45 mmHg (6,0 kPa).
Najczęstszymi przyczynami hiperkapnii są:
Øð utrudniona wymiana gazowa
·ð bezdech
·ð obturacja (zwężenie) dróg oddechowych
·ð blok pÄ™cherzykowo-wÅ‚oÅ›niczkowy
·ð niewydolność krążenia
Øð zwiÄ™kszone stężenie CO2 we wdychanym powietrzu
HIPOKAPNIA  stan obniżonego ciśnienia parcjalnego CO2 (pCO2) we krwi poniżej normy.
Wywołana jest podczas hiperwentylacji przy zwiększonym wydalaniu dwutlenku węgla przez
płuca. Stan taki powoduje tzw.: "mroczki" przed oczyma, występują zawroty głowy, szum w
86
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
uszach, osłabienie mięśniowe. Hipokapnia może prowadzić do okresowego bezdechu,
odruchowego niedokrwienia mózgu oraz do alkalozy.
REGULACJA ODDYCHANIA
OÅšRODKI ODDECHOWE
RECEPTORY UCZESTNICZ
CE W REGULACJI ODDYCHANIA 
RODZAJ, MIEJSCE WYST
POWANIA, ODBIERANE BODy
CE, DROGI
PRZEKAZYWANIA SYGNAA
U, ODRUCHY Z UDZIAA
EM TYCH
RECEPTORÓW,
Receptory krtani
·ð Mechanoreceptory wolno adaptujÄ…ce
·ð Mechanoreceptory pobudzane podczas skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych
górnych dróg oddechowych
·ð Mechanoreceptory pobudzane zimnym powietrzem
·ð Receptory szybko adaptujÄ…ce
·ð Receptory o charakterze chemorecepcyjnym
Receptory tchawicy
·ð Mechanoreceptory wolno adaptujÄ…ce
·ð Receptory szybko adaptujÄ…ce
·ð Receptory typu C
Receptory oskrzeli i płuc
·ð Mechanoreceptory wolno adaptujÄ…ce
·ð Receptory szybko adaptujÄ…ce
·ð Receptory typu C i J
UDZIAA
MECHANORECEPTORÓW PA
UC W REGULACJI
ODDYCHANIA
Mechanoreceptory- Receptory oddechowe
1. SAR  wolno adaptujące się mechanoreceptory płuc, znajdują się w mm. Gładkich klp
pobudzane są przez zmiany wymiaru klp, czyli przez mechaniczne rozciąganie płuc w czasie
wdechu. Z receptorami SAR zwiÄ…zany jest odruch Heringa-Breuera, hamuje on i skraca fazÄ™
wdechu, pobudza neurony wydechowe, przyśpiesza rytm oddechowy i zapobiega nadmiernemu
rozciągnięciu klp w czasie wdechu.
2. RAR  szybko adaptujące się mechanoreceptory płuc, receptor podnabłonkowy,
pobudzane są przez nagłe i znaczne rozciągniecie płuc w czasie wdechu spowodowane np.
87
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
czynnikami chemicznymi lub zapadnięciem płuc. Odruchy: ziewanie, głębokie westchnienie,
kaszel i skurcz oskrzeli
UDZIAA
CHEMORECEPTORÓW OBWODOWYCH I
CENTRALNYCH W REGULACJI ODDYCHANIA
Chemoreceptory- swobodne zakończenia czuciowe w kłębkach szyjnych i aortalnych, dające
początek włóknom aferentnym. Zakończenia te pozbawione są osłonki mielinowej i tworzą
bezpośrednie zaspolenia synaptyczne z komórkami kłębkowymi I typu, co umożliwia
oddziaływanie tych komórek kłębkowych na zakończenia czuciowe.
KR
ŻENIE PA
UCNE
CHARAKTERYSTYKA KR
ŻENIA PA
UCNEGO
KR
ŻENIE PA
UCNE (małe)  czynnościowe. Jego zadaniem jest utlenowanie Hemoglobiny, a
oddanie CO2. Krążenie płucne nie służy odżywianiu płuc. Rozpoczyna się ono w Komorze Prawej
pniem płucnym. Pień płucny rozgałęzia się na prawą i lewą tętnicę płucną. Do płuc płynie krew
odtlenowaną, tzn. z dużą zawartością dezoksyhemoglobiny. Na poziomie pęcherzyków płucnych
w mikrokrążeniu dochodzi do wymiany gazowej. Ulega rozpadowi dezoksy-Hb, a powstaje oksy-
Hb, czyli Hb z tlenem.
Krew natlenowana powraca z płuc najczęściej 4 żyłami płucnymi po 2 z każdego płuca, które
uchodzÄ… do przedsionka lewego serca.
PRZEPA
YW KRWI PRZEZ TKANK
PA
UCN

OBTURACJA
Upośledzenie przepływu powietrza w drogach oddechowych wynikające ze zmniejszenia ich
drożności. Polega na zwiększeniu oporów w drogach oddechowych w następstwie np. zmian
obrzękowych śluzówki oskrzeli, zalegającego w nich śluzu, skurczu mięśni oskrzelowych lub
zmniejszenia liczby przyczepów przegród między pęcherzykowych do ścian drobnych
oskrzelików, które utrzymuje ich światło co powoduje zapadanie się tych oskrzelików podczas
wydechu.
Obturację rozpoznaje się na podstawie zmniejszenia FEV % VC luz FEV % FVC poniżej dolnej
1 1
granicy normy dla dla płci, wieku i wzrostu. Za dolną granicę przyjmuje się wartość 5 centyla.
Do chorób obturacyjncyh zaliczamy: rozedmę, gruz
licę, raka płuc, astmę oskrzelową, POChP,
wole tarczycy, zwężenie tchawicy, porażenie struny głosowej czy mukowiscydozę.
88
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
RESTRYKCJA
Zaburzenia powodujące schorzenia miąższu płucnego, obniżające podatność płuc i zmniejszające ilość
czynnej tkanki płuc. Mogą to być rozległe zmiany zwyrodnieniowe płuc, zapalenie, nowotwory oraz
zmian obrzękowe. Do przyczyn restrykcji zalicza się choroby śródmiąższowe, choroby naczyń
płucnych, resekcję miąższu płucnego, niedodmę, choroby opłucnej, zmiany konsolidacyjne,
deformację ścian klatki piersiowej, zaburzenia nerwowo-mięśniowe, płyn w otrzewnej czy otyłość.
Restrykcję rozpoznaje się na podstawie obniżenia TLC poniżej dolnej granicy normy. Obniżenie VC luz
FVC poniżej dolnej granicy normy przy prawidłowej wartości wskaz
nika FEV1 % VC może sugerować
istnienie restrykcji. W celu uzyskania pewności co do przyczyny zmniejszenia VC wymagana jest
weryfikacja metodÄ… referencyjnÄ…  pletyzmograficzne oznaczenie TLC.
POJ
CIA
Wszystkie pojawiają się w tekście powyżej.
Surfaktant, siły retrakcji, ciśnienie napędowe przepływu powietrza w drogach oddechowych,
opory sprężyste i niesprężyste, hipoksja, hipoksemia, hiperkapnia, hipokapnia, hiperoksemia,
hipoksja krążeniowa, hipoksja histotoksyczna, hipoksja anemiczna , hipoksja hipoksyczna,
przeciek fizjologiczny, przeciek anatomiczny, przeciek płucny, pneumocyty I i II rzędu, próba
Valsalvy, ciśnienie transmuralne, ciśnienie transtorakalne, ciśnienie wewnątrzopłucnowe,
podatność płuc, rozkład oporu w obrębie drzewa oskrzelowego, wartości normy ciśnień gazów
oddechowych panujących w (krwi tętniczej i żylnej, powietrzu pęcherzykowym), dyfuzja,
chemoreceptory obwodowe i centralne, mechanoreceptory.
89
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
FIZJOLOGIA WYDZIELANIA
WEWN
TRZNEGO
DEFINICJA HORMONU
Hormon  Substancja chemiczna uwalniana przez gruczoły, tkanki
i komórki wydzielania wewnętrznego, której działanie polega na
regulowaniu czynności docelowych tkanek i narządów.
RECEPTORY
Wpływ hormonów na komórki docelowe zachodzi za
pośrednictwem receptorów i sprowadza się w zasadzie do
regulowania już istniejących procesów biologicznych.
RECEPTORY POWIERZCHNIOWE  Inaczej hormonalne,
tkwiące w błonie komórkowej i reagujące z hormonami
docierającymi do powierzchni komórki. Związana przez receptor
cząsteczka może być przetransportowana do wnętrza komórki lub
służyć jako sygnał do odpowiedniej reakcji. Odcinek hydrofobowy
białka receptorowego znajduje się w obrębie samej błony a jego
końcowy, węglowy odcinek wnika do cytoplazmy i pozostaje w
interakcji z określonymi jej białkami, np. z białkiem G , które pośredniczy w pobudzaniu cyklazy
s
adenylowej i prowadzi do zwiększenia stężenia cAMP. Pobudzenie innych receptorów
błonowych może powodować aktywacje białek G , które hamują pobudzanie cyklazy adenylowej
i
i aktywują fosfodiestraze, która zamienia cAMP w 5 AMP lub białek G , które aktywują
q
fosfolipazę C warunkującą zwiększenie stężenia trifosforanu inozytolu(IP ), który z kolei
3
uwalnia jony Ca2+ prowadząc ostatecznie do odpowiedzi komórki na pobudzenie jej receptorów.
RECEPTORY WEWN
TRZKOMÓRKOWE  Inaczej receptory  ruchowe . Rodzaj
receptorów wyspecjalizowanych w rozpoznawaniu chemicznych cząsteczek sygnałowych
zdolnych do przenikania przez błonę komórkową. Po związaniu cząsteczki sygnału na obszarze
jądra komórkowego uruchamiają się szlaki aktywacji lub inhibicji ekspresji genów, co prowadzi
do zmiany metabolizmu lub funkcjonowania komórki, będącej reakcją komórki na informację
dostarczoną przez cząsteczkę sygnałową.
MECHANIZMY DZIAA
ANIA HORMONÓW
MECHANIZM ENDOKRYNNY  Przekażniki chemiczne działają na komórki odległych
tkanek i narządów gdzie docierają drogą krwi. Są to np. hormony hipofizjotropowe, które
regulują aktywność przedniego płata przysadki mózgowej.
90
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
MECHANIZM PARAKRYNNY  Przekaz
niki chemiczne działają na sąsiednie komórki
dyfundując do nich przez przestrzeń międzykomórkową. W ten sposób działa Angiotensyna II i
hormony płciowe.
OŚ PODWZGÓRZE-PRZYSADKA
Układ odpowiedzialny za utrzymanie
homeostazy organizmu. Oparty jest na
wzajemnej regulacji podwzgórzowo-
przysadkowo-obwodowej. Nadrzędną rolę
spełnia podwzgórze, którego neurony
wydzielnicze produkują nie tylko działające
na przysadkÄ™ hormony uwalniajÄ…ce
(liberyny) i hamujące (statyny), ale również
oddziałujące bezpośrednio na tkanki
obwodowe  hormon antydiuretyczny oraz
oksytocynÄ™. Przysadka w odpowiedzi na
sygnały hormonalne z podwzgórza,
produkuje i uwalnia szereg hormonów
tropowych (pła t przedni  endokrynny).
Płat tylny  nerwowy, składa się z
zakończeń bezmielinowych aksonów
neuronów wydzielniczych podwzgórza i
uwalnia do krwiobiegu przetransportowane
z podwzgórza hormony oksytocynę i
wazopresynę. Układ podwzgórzowo-
przysadkowy regulowany jest przez
sprzężeń zwrotnych (w głównej mierze 
ujemnych), w których konsekwencją
produkcji danego hormonu jest hamujÄ…ce
działanie na produkcję tego hormonu.
HORMONY PODWZGÓRZA
HORMONY HIPOFIZJOTROPOWE
Są to hormony podwzgórzowe pozostające pod silnym wpływem nerwowym.
Wytwarzane są przez neurony podwzgórza, uwalniając się do naczyń włosowatych
podwzgórzowo-przysadkowego układu wrotnego, docierają do przysadki,
oddziałując (pobudzając lub hamując) na wydzielanie hormonów przedniego jej
płata. Działanie hormonu podwzgórzowego hipofizjotropowego na przysadkę
rozpoczyna się już klika minut po jego uwolnieniu z neuronów podwzgórza. W
następstwie tego uwalniania dochodzi do pobudzenia receptorów komórek
przysadkowych, co prowadzi do aktywacji układu cyklaza adenylowa-cAMP.
Zwiększenie stężenia cAMP prowadzi do zwiększenia aktywności kinazy białkowej,
zależnej od cAMP i wzrostu przepuszczalności błony komórkowej dla jonów Ca2+. Te
ostatnie, gromadząc się w komórkach przysadki, wzmagają syntezę i uwalnianie
91
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
hormonu przysadkowego. Dotychczas wyosobniono następujące hormony
podwzgórzowe: hormon uwalniający tyreotropinę, hormon uwalniający
gonadotropiny, hormon uwalniajÄ…cy hormon adrenokortykotropowy, hormon
uwalniajÄ…cy hormon wzrostu, hormon hamujÄ…cy uwalnianie hormonu wzrostu, hormon
uwalniajÄ…cy prolaktynÄ™, hormon hamujÄ…cy uwalnianie prolaktyny, hormon
uwalniajÄ…cy hormon melanotropowy, hormon hamujÄ…cy uwalnianie hormonu
melanotropowego.
WAZOPRESYNA ARGININOWA
- czynniki wpływające na produkcję i wydzielanie:
1) wzrost ciśnienia osmotycznego osocza krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego o 1-2% ponad
wartość prawidłową
2) zmniejszenie objętości krwi i ciśnienia tętniczego o 5-10%
3) działanie angiotensyny II
4) pobudzenie OUN w stanach stresowych w wyniku urazu fizycznego lub bodz
ców
emocjonalnych
5) działanie prostaglandyn
6) działanie nikotyny
- receptory  receptory dla wazopresyny znajdują się na zewnątrz błony komórkowej,
uwalniana jest stale w małych porcjach.`
- mechanizm i efekt działania:
1) Powoduje zagęszczanie moczu poprzez resorpcję wody i jonów sodu w kanalikach
nerkowych poprzez pobudzanie receptorów V2.
2) Powoduje skurcz naczyń krwionośnych poprzez receptory V1, obecne na ich powierzchni.
OKSYTOCYNA
- czynniki wpływające na produkcję i wydzielanie  wydzielanie zachodzi na drodze
odruchowej w wyniku podrażnienia receptorów brodawek sutków(ssanie sutka) lub
receptorów szyjki macicy i pochwy(poród, stosunek płciowy). Z czynników hormonalnych:
estrogeny wzmagajÄ… jej wytwarzanie a progesteron je hamuje.
-mechanizm i efekt działania  wzmożone wydzielanie okstocyny odgrywa ważną rolę w
okresie laktacji, ułatwiając wypływ mleka z przewodów mlecznych. Wzmaga wydzielanie
prolaktyny. Powoduje silny skurcz macicy zwłaszcza ciężarnej. Bierze udział w akcie płciowym i
zapłodnieniu, w czasie stosunku wzmaga się jej wydzielanie, co może częściowo wywołać
skurcze macicy podczas orgazmu. Skurcze macicy umożliwiają transport nasienia przez macicę
w kierunku jajowodów i tym samym ułatwiają zapłodnienie.
-zmiany stężenia oksytocyny we krwi w czasie ciąży i porodu  pod koniec ciązy i podczas
porodu gdy zmniejsza się wydzielanie progesteronu , OXY wywołuje gwałtowne skurcze macicy,
biorąc udział w akcji porodowej. Wydzielanie oksytocyny zwieksza się w miare przesuwania się
płodu przez szyjkę macicy, rozciąganie to drażni receptory szyjki i wywołuje odruchowe
zwiększenie sekrecji tego hormonu. Bezpośrednio po porodzie, oksytocyna powoduje
obkurczanie macicy oraz położonych w ścianie macicy naczyń krwionośnych, tamując w ten
sposób krwawienie po urodzeniu łożyska.
92
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
-wpływ oksytocyny na produkcję i wydzielanie FSH i LH  oksytocyna hamuje produkcje i
wydzielnia FSH i LH prowadzÄ…c do zatrzymania owulacji.
HORMONY PRZEDNIEGO PA
ATA PRZYSADKI MÓZGOWEJ
HORMONY TROPOWE
grupa hormonów wydzielanych przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej, których
zadaniem jest regulacja wydzielania innych hormonów. Z kolei wydzielanie hormonów
tropowych jest regulowane przez podwzgórze, które wydziela liberyny oraz zwrotnie przez
hormony produkowane przez gruczoły dokrewne, które same regulują. Działa tutaj zasada
ujemnego sprzężenia zwrotnego. Do hormonów tropowych należą hormon tyreotropowy (TSH),
hormon luteinizujÄ…cy (LH), hormon folikulotropowy (FSH), hormon adrenokortykotropowy
(ACTH)
PROLAKTYNA
- czynniki wpływające na produkcję i wydzielanie  prolaktoliberyna, estrogeny, drażnienie
brodawki sutka, ciaża, połóg, stosunek płciowy
- mechanizm i efekt działania  Zapoczątkowuje i podtrzymuje laktację. Wzmacnia działanie
steroidów w jądrach (poprzez kom. Podporowe  Sertolego), ale nadmiar PRL hamuje czynność
jąder. Wysokie stężenie PRL hamuje owulację (hamuje uwalnianie FSH i LH). Utrzymuje
działanie ciałka żółtego (zaburza owulację). Prolaktyna działa sama tonicznie, hamująco na
podwzgórze i własne wydzielanie zapobiegając mlekotokowi
HORMON WZROSTU
- czynniki wpływające na produkcję i wydzielanie  Stężenie GH osiąga szczyt w nocy w
stadium 3 i 4 snu wolnofalowego. Wydziela się w większych ilościach w stanie stresu
wywołanego bólem, zimnem, urazami, zabiegiem chirurgicznym, strachem, wysiłkiem
fizycznym, stanami hipoglikemii, długotrwałego głodu po wstrzyknięciu insuliny, glukagonu,
wazopresyny, dopaminy i innych. Na uwalnianie GH pobudzająco działa wzrost stężenia
aminokwasów w płynach ustrojowych a także małe stężenie kwasów tłuszczowych. Również
wydzielanie somatoliberyny. Szczególnie duże stężenie obserwuje się w stanach nadczynności
przysadki(gigantyzm, akromegalia)
- mechanizm i efekt działania  Hormon wzrostu działa na różne tkanki, bezpośrednio na
wątrobę i pośrednio na mięsnie i tkankę tłuszczową. GH wywiera część swoich działań poprzez
stymulację wytwarzania peptydów pośredniczących  somatomedyn zwanych również
insulinopodobnymi czynnikami wzrostu IGF-1 i IGF-2  w wątrobie i, być może, także w innych
tkankach. Głównym działaniem hormonu wzrostu, w którym pośredniczą somatomedyny jest
pobudzanie wzrostu masy ciała i wzrost, będące wynikiem pobudzenia chondrogenezy i
osteogenezy w chrząstkach wzrostowych kości. GH (bez udziału somatomedyn) wpływa na
gospodarkę węglowodanową powodując pobudzenie glikogenolizy i zwiększone uwalnianie
glukozy z wątroby. Przedłużone stosowanie GH powoduje zwiększone wydzielanie insuliny
przez wyspy trzustki. Hormon wzrostu działając na tkankę tłuszczową zwiększa lipolizę i
93
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
zmniejsza lipogenezę, prowadząc do zwiększenia stężenia wolnych kwasów tłuszczowych w
osoczu. Ma działanie antagonistyczne względem insuliny
REGULACJA WYDZIELANIA WEWN
TRZNEGO:
NERWOWA
Kontrola typu nerwowego zwiazana jest z regulacją czynności dokrewnych przez układ
autonomiczny . Przykładem może być uwalnianie insuliny przez nerwy cholinergiczne lub amin
katecholowych przez rdzeń nadnerczy pod wpływem cholinergicznych przedzwojowych
nerwów współczulnych. Niemal wszystkie gruczoły dokrewne unerwiane są przez układ
autonomiczny, który wywiera wpływ na ich aktywnośc hormonalną włączając w to gonady,
nadnercza i gruczoł tarczowy. Mechanizmy nerwowe mogą być również bezpośrednio
odpowiedzialne za wydzielanie hormonów np. tylnego płata przysadki (wazopresyna,
oksytocyna) albo hormonów hipofizjotropowych w podwzgórzu, które miejscowym układem
wrotnym dostają się do przedniego płata przysadki, regulując wydzielanie takich hormonów jak
hormon tyreotropowy(TSH), hormon adrenokortykotropowy(ACTH) oraz hormony
gonadotropowe(hormon luteinizujÄ…cy  LH i hormon folikulotropowy  FSH)
HORMONALNA
Regulacja hormonalna gruczołów dokrewnych polega na bezpośrednim działaniu
pobudzającym hormonów na wydzielanie tych gruczołów oraz na ich wpływie troficznym.
Przykładem może tu być pobudzające i troficzne działanie hormonów tropowych przysadki na
podległe im gruczoły dokrewne np. ACTH na kore nadnerczy, w wyniku czego pobudzeniu ulega
wydzielanie kortyzolu oraz uwidocznia się działanie troficzne na kore nadnerczy. Można by
przytoczyć wiele przykładów układu hormon troficzny  hormon docelowy. Ważniejsze
znaczenie fizjologiczne mają układy: angiotensyna II - aldosteron, hormon
adrenokortykotropwy - kortyzon, hormon tyreotropowy - tyroksyna, parathormon - 1,25-
dihydroksycholekalcyferol.
METABOLICZNA
Dotyczy bezpośredniego wpływu substratów lub produktów metabolicznych na wydzielanie
dokrewne. Przykładem tego może być wpływ jonów Ca2+ na wydzielanie parathormonu(PTH),
wpływ pobudzający glukozy na uwalnianie insuliny i hamujący na sekrecje glukagonu, jonów
Na+/K + na uwalnianie aldosteronu.
HORMONALNA REGULACJA ST
ŻENIA JONÓW WAPNIA
W SUROWICY KRWI
Z uwagi na bardzo ważne znaczenie wapnia w wielu procesach biologicznych utrzymanie jego
stałego stężenia podlega bardzo precyzyjnej regulacji homeostatycznej. Na tę regulację
wpływają szczególnie trzy hormony:
94
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
PARATHORMON (PTH)
ułatwia transfer wapnia z kości, przesączu kłębuszkowego i zawartości jelitowej do płynów
zewnątrzkomórkowych. Działa bezpośrednio na kości, uruchamiając uwalnianie wapnia z jego
rezerwuaru, oraz na kanaliki nerkowe usprawniając zwrotne wchłanianie wapnia i wydalanie
fosforanów z moczem. Pośrednio ułatwia wchłanianie wapnia z jelit i stymuluje tworzenie w
nerkach hormonalnej pochodnej witaminy D.
HORMONALNA POCHODNA WITAMINY D (1,25-DIHYDROKSYCHOLEKALCYFEROL)
mobilizuje wapń z kości i potęguje wpływ PTH na tę mobilizacje, ponadto wzmaga reabsorpcję
wapnia i fosforanów z kanalików nerkowych.
KALCYTONINA
hamuje aktywność osteoklastów i w ten sposób blokuje uwalnianie wapnia z kości do płynu
zewnątrzkomórkowego
MECHANIZMY PARAKRYNNE WYDZIELANIA TRZUSTKI
Między komórkami wysp, szczególnie A, B i C tworzą się liczne połączenia komunikujące
umożliwiające sygnalizacje parakrynną między tymi komórkami. Krew w zatokowych
naczyniach włosowatych wysp płynie z centrum na ich obwód co ma znaczenie w odziaływaniu
wydzielania insuliny na uwalnianie glukagonu.
GLUKAGON, INSULINA, SOMATOSTATYNA - CZYNNIKI
REGULUJ
CE WYDZIELANIE HORMONÓW
GLUKAGON
Obniżenie poziomu glukozy we krwi wzmaga wydzielanie glukagonu, pojawienie się w
organizmie aminiokwasów glukogennych także wzmaga wydzielanie glukagonu. Wolne kwasy
tłuszczowe mają umiarkowany wpływ hamujący na wydzielanie glukagonu.
INSULINA
Czynnikiem pobudzającym wydzielanie insuliny jest wzrost we krwi poziomu glukozy ale także
innych monocukrów takich jak mannoza i fruktoza, niektórych pośrednich produktów cyklu
Krebsa(pirogronian, fumaran), kwasów tłuszczowych, aminokwasów(leucyna, arginina), ciał
ketonowych, niektórych hormonów(hormon wzrostu, glikokortykosteroidy, cholecystokinina,
sekretyna, enteroglukagon, glukagon). Na pobudzenie wydzielania insuliny silny wpływa mają
także węglowodany obecne w świetle jelit zanim jeszcze nastąpi wchłanianie tych substancji i
95
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Wydzielanie insuliny hamowane jest przez
somatostatyne.
SOMATOSTATYNA
Antagonista somatoliberyny. Somatostatyna blokuje wydzielanie hormonu wzrostu przez
przysadkę mózgową oraz hamuje wydzielanie insuliny.
KOMÓRKI EFEKTOROWE DLA GLUKAGONU I INSULINY
Komórkami efektorowymi dla glukagonu i insuliny są:
- Miocyty (komórki mięśniowe)
- Adipocyty (komórki syntetyzujące i magazynujące tłuszcze proste)
- Hepatocyty (komórki wątrobowe)
EFEKT ODDZIAA
YWANIA GLUKAGONU I INSULINY NA
KOMÓRKI DOCELOWE
DZIAA
ANIE GLUKAGONU
Powoduje zahamowanie syntezy i jednoczesny rozkład glikogenu w hepatocycie, wpływa na
adipocyty, w których wzmaga rozkład triacylogliceroli. Glukagon wtórnie pobudza uwalnianie
insuliny przez komórki B wysp trzustkowych. W dużych dawkach wywiera wpływ na układ
sercowo-naczyniowy, mianowicie zwieksza wyrzut i pojemnośc minutową serca, rozszerza
naczynia wieńcowe, zmniejsza opór obwodowy naczyń, zwiększa przepływ krwi przez naczynia,
obniża rozkurczowe ciśnienie krwi. Pod wpływem glukagonu zahamowaniu ulegają czynności
motoryczne żołądka i wydzielanie żołądkowe oraz trzustkowe, jednocześnie wzmaga się
wydzielanie żółci wątrobowej i wydzielanie jelitowe. Glukagon działa diuretycznie zwiększając
wydalanie wielu jonów.
DZIAA
ANIE INSULINY
Bezpośrednim skutkiem działania insuliny jest zwiększenie transportu błonowego glukozy,
aminokwasów i jonów K+ do komórek docelowych tego hormonu. Skutkiem pośrednim jest
stumulacja syntezy białka i zahamowanie jego rozpadu, aktywacja syntezy glikogenu i enzymów
szlaku glikolitycznego oraz zahamowanie fosforylaz i enzymów glukoneogenezy. Oczywsitym
skutkiem działania insuliny jest hipoglikemia powstająca głównie w wyniku działania hormonu
na miocyty i adipocyty a także takie komórki jak leukocyty, fibroblasty, komórki przysadki i
inne. W adipocytach insulina wyrażnie hamuje mobilizację i uwalnianie kwasów tłuszczowych.
Insulina odgrywa ważną role w regulacji czynności wątroby jako buforu utrzymującego stałe
stężenie glukozy w płynach ustrojowych.
96
PATRYK KICIC
SKI 4 czerwca 2013
CUKRZYCA TYPU I I II- MECHANIZMY POWSTAWANIA
OBJAWÓW OGÓLNOUSTROJOWYCH
Cukrzycę charakteryzują następujące objawy:
- wielomocz
- zwiększone pragnienie
- ubytek masy ciała pomimo zwiększonego łaknienia
- hiperglikemia
- cukromocz
- ketoza
- kwasica
- śpiączka
- ograniczenie przechodzenia glukozy do wielu tkanek  obwodowych
- zwiększone uwalnianie glukozy z wątroby do krwi
Cukrzyca jest chorobą charakteryzującą się hiperglikemią. Sama hiperglikemia może
powodować objawy wynikające z hiperosmolarności krwi. Może także być przyczyną glikozurii z
powodu przekroczenia zdolności nerek do resorpcji glukozy. Wydalanie osmotycznie czynnych
cząsteczek glukozy pociąga za sobą utrate dużych ilości wody. Wynikające z tego odwodnienie
organizmu aktywuje mechanizmy regulujące pobieranie wody i prowadzi do wzmożonego
pragnienia. Dochodzi wtedy także do znacznej utrat Na+ i K+ z moczem. Każdy wydalony z
organizmu 1 gram glukozy oznacza stratÄ™ 4,1 kcal energii, W celu pokrycia tych strat
energetycznych zwiększa się spożycie substancji energetycznych, co przyczynia się do dalszego
zwiększania stężenia glukozy w osoczu i nasila glikozurię. Mechanizm taki powoduje mobilizację
endogennych białek i zapasów tłuszczu i nie zapobiega zmniejszaniu masy ciała. W
prawidłowych warunkach katabolizm glukozy jest głównym z
ródłem energii a w cukrzycy
potrzeby energetyczne mogą być zaspokojone tylko dzięki zaspokojeniu zapasów białek i
tłuszczu. Aktywowane są mechanizmy, które znacznie zwiększają katabolizm białek i tłuszczu a
jednÄ… z konsekwencji nadmiernego rozpadu t Å‚uszczu jest ketoza.
97