Organiczne zaburzenia psychiczne
Organiczne zaburzenia psychiczne
" Zaburzenia psychiczne wynikajÄ…ce z
nieprawidłowego funkcjonowania mózgu
zwiÄ…zane z chorobÄ…, procesem
degeneracyjnym lub uszkodzenia mózgu.
Średnia oczekiwana długość życia
" średniowiecze  27 lat
" 1900 - 48 lat
" 1995 - kobiety 80,4 mężczyz
ni 73,5 - USA
" 2000 w Polsce kobiety 77,7 mężczyz
ni 69,2
Zmiany zachodzące w mózgu w starości
" masa 17% ok. 80 r.ż.
" bruzdy
" zakręty
" komory
" bariera krew-mózg
" przepływ krwi
" utlenowanie
Zmiany biochemiczne w starości
" noradrenalina
" monoaminooksydaza
" Serotonina
" Dopamina
Zmiany neuropsychologiczne
zwiÄ…zane ze starzeniem siÄ™
" Zdolność uczenia się jest
pełna choć nauka zabiera
więcej czasu
" Zdolność zapamiętywania
" Przypominanie
" Napęd psychomotoryczny
" Zdolności werbalne
" IQ do 80 r.ż.
Problemy dotyczÄ…ce procesu starzenia siÄ™
" Samotność, utraty bliskich
" chroniczne choroby somatyczne
" Spadek ogólnej odporności
" Kumulacja wcześniejszych chorób, nałogów,
urazów
" Osłabienie funkcji wzroku i słuchu
Zaburzenia psychiczne dotyczÄ… 12-22% populacji
powyżej 65 rż. Najczęstsze: depresja, otępienia,
z.nerwicowe, uzależnienia.
Etiologia organicznych zaburzeń
psychicznych wg ICD10
" PIERWOTNE " WTÓRNA dysfunkcja
uszkodzenie mózgu mózgu spowodowana
" choroba mózgu " chorobami
somatycznymi
" proces degeneracyjny
" działaniem toksyn,
" uraz
niektórych leków
" toksyczne uszkodzenie
związek czasowy/dowody o chorobie mózgu/
ustępują po usunięciu przyczyny
Organiczne zaburzenia psychiczne
" OT
PIENIE
DominujÄ…ca komponenta
" MAJACZENIE
zaburzeń kognitywnych
" Z. AMNESTYCZNY
halucynoza
zaburzenia urojeniowe
zaburzenia osobowości
DominujÄ…ca komponenta
zaburzenia nastroju
zaburzeń
pozakognitywnych
zaburzenia lękowe
zaburzenia dysocjacyjne
katatonia
Organiczne zaburzenia psychiczne 
psychopatologia
" zaburzenia " omamy
kognitywne: pamięci,
" urojenia
zdolności uczenia się,
" zaburzenia nastroju i
inteligencji
emocji
" zaburzenia
" zaburzenia
świadomości
zachowania i
osobowości
Objawy mogące wskazywać na organiczne
podłoże zaburzeń psychicznych
" Wywiad: powikłania ciąży i porodu, opóz
nienie
rozwoju, zaburzenia napadowe, urazy głowy,
alkohol i substancje, ekspozycja na metale ciężkie,
boks, zmiana cech osobowości
! Nagły początek
! Początek w póz
niejszym wieku
! Zmiana osobowości po 50 r.ż.
! Objawy katatonii
! Objawy narastania otępienia
! Zaburzenia świadomości
Objawy mogące wskazywać na organiczne
podłoże zaburzeń psychicznych
" Zab. mowy: dyzartria, aprozodia, afazja, echolalia
" Zab. ruchowe: chodu, akinezja, drżenie, mioklonie, tiki,
wzmożenie napięcia mm.
" Zab. orientacji wzrokowo-przestrzennej: agnozja
topograficzna, patologiczne wyniki testów Bender, Benton,
trz., achromatopsja, prozopagnozja.
" Apraksja wyobrażeniowa i ideomotoryczna
" Chwiejność i drażliwość emocjonalna, apatia, abulia
" Perseweracje czynności
" Halucynacje wzrokowe
" Rozwlekłe drobiazgowe myślenie
" OT
PIENIE  epidemiologia
" występuje głównie u osób w podeszłym wieku
Øðdotyka 4-5% osób > 65 roku życia
Øðu ponad 40% osób > 80 roku życia
Øðu ok. 10% pacjentów jest chorobÄ…
odwracalnÄ…
Otępienie - objawy
" upośledzenie pamięci - rejestracji,
przechowywania i przypominania informacji
" upośledzenie zdolności myślenia i rozumienia
oraz zmniejszenie wątków myślowych
" upośledzenie funkcji wykonawczych
" obniżenie kontroli nad emocjami,
zachowaniem i motywacjÄ…
" do rozpoznania niezbędne utrzymywanie się
objawów przez co najmniej 6 miesięcy
OT
PIENIE  zaburzenia towarzyszÄ…ce
" zmiany emocjonalne  rozhamowanie,
labilność, lęk, złość, objawy depresyjne,
euforia, moria
" zmiany osobowości
" zaburzenia psychotyczne
" majaczenie
OT
PIENIE - przyczyny
" Choroby zwyrodnieniowe mózgu A-P-P-H
(choroba Alzheimera, Parkinsona, Picka,
Huntingtona)
" Nabyte choroby mózgu
Naczyniopochodne
Uszkodzenie pourazowe
Guzy mózgu
Wodogłowie normotensyjne
Ch. Creuzfelda  Jakob
" Inne potencjalnie odwracalne ch. mózgu
metaboliczne, toksyczne, w przeb. infekcji przewlekłej
ROZPOZNANIE OT
PIENIA
" Ocena podstawowych funkcji życiowych
" Szczegółowe badanie fizykalne
" Badania laboratoryjne: morfologia, OB, lipidogram,
aminotransferazy, poziom vit. B 12 i kwasu foliowego,
" ocena czynności nerek, testy tarczycowe, odczyny
kiłowe, HIV, badanie płynu m-rdz
" EKG, EEG
" Badania obrazowe: TK, NMR,PET
" Badanie dna oka i pola widzenia, badanie
neurologiczne, psychiatryczne
" Testy przesiewowe: Mini Mental State, test rysowania
zegara
" Badanie neuropsychologiczne
Najczęstsze przyczyny otępienia
" Choroba Alzheimera 50-55%
" Otępienie naczyniowe 20%
" Mieszane: Alzheimerowsko-naczyniowe 15%
" Otępienie pourazowe
" Otępienie w przebiegu alkoholizmu
" Choroba Parkinsona
" plÄ…sawica Huntingtona
Otępienia - przebieg i rokowanie
Jest chorobą śmiertelną, jak dotąd - nieuleczalną.
" przebieg powoli postępujący (ch.Alzheimera)
" postęp  skokowy (otęp. naczyniowe)
" niepostępujący (otępienie pourazowe)
" postęp szybki (ch. Alzheimera o wczesnym
poczÄ…tku, ch. Creuzfeld-Jacob)
" Zaburzenia lękowe/ depresyjne pogłębiają deficyty poznawcze
( otępienie rzekome )
" Wyższy poziom intelektu/ wiedzy pomaga kompensować deficyty
poznawcze
Otępienie naczyniowe
chorobaAlzheimera
Kobiety>mężczyz
ni Mężczyz
ni > kobiety
początek 65 lub 80 r.ż. Początek po 70 r.ż.
Czasem występowanie Towarzyszące choroby
rodzinne naczyń wieńcowych/
cukrzyca/ nikotynizm
Podstępny początek Zaczyna się i postępuje
powolne pogłębianie się nagle /przebieg skokowy
choroby
Objawy neurologiczne w Objawy neurologiczne
zawansowanych stadiach obecne od poczÄ…tku
choroby
Stopień zaawansowania klinicznego otępienia
wczesne  utrata pamięci świeżej, zdolności do uczenia się i zachowania
nowych wiadomości, problemy językowe  szczególnie w
znajdowaniu słów, wahania nastroju, zmiany osobowości,
postepujące trudności w codziennej aktywności
średnie  chory niezdolny do zapamiętania nowych wiadomości, wymaga
pomocy przy kąpieli, jedzeniu, ubieraniu się, skłonny do wędrówek,
drażliwy, wrogo nastawiony, nie współpracuje, agresywny fizycznie,
dezorientacja w miejscu i czasie, często omamy, urojenia, zaburzenia
nastroju.
zawansowane  niezdolność do chodzenia i wszelkich codziennych
czynności, nietrzymanie zwieraczy. Zupełna utrata pamięci. Niezdolni
do połykania i jedzenia, ryzyko niedożywienia, aspiracyjnego
zapalenia płuc, odleżyn. Często afazja, bulimia, apatia, rozhamowanie
seksualne, krzyk.
OT
PIENIE CZOA
OWO -
SKRONIOWE
" Dawniej określane mianem zespołu Picka,
" Początek choroby między 40 a 70 r.ż.
" W obrazie klinicznym dominujÄ… nasilone zmiany
osobowości i kontaktów społecznych.
" Wyraz
ne są również: utrata motywacji,
rozhamowanie i zaburzenia koncentracji uwagi,
częste zachowania stereotypowe i perseweracje.
" U ok. 80% pacjentów stwierdza się utratę
zainteresowań; deficyty poznawcze dotyczą
myślenia abstrakcyjnego, planowania i umiejętności
rozwiązywania problemów.
OT
PIENIE CZOA
OWO 
SKRONIOWE c.d.
" Zmiany neuropatologiczne - dwojakiego rodzaju:
 nasilona glioza astrocytarna, zmienione
balonowato neurony (tzw. Komórki Picka) oraz
srebrochłonne wtręty w neuronach komórek.
 Zmiany mikrowłókienkowe z utratą komórek
nerwowych i zmianami gÄ…bczastymi
 W badaniach CT i NMR - zaniki płatów
czołowych i/lub skroniowych
OT
PIENIE Z CIAA
AMI
LEWY EGO
" Stanowi 12-28% otępień
" Przebieg - szybszy niż w chorobie Alzheimera
" Częściej chorują mężczyz
ni - M:K = 1,5:1
" Główne zmiany patologiczne:
 ciała Lewy ego (wtręty cytoplazmatyczne)
 pÅ‚ytki ²-amyloidowe
 zwyrodnienie nerwowowłókienkowe
 ubytek synaps
 zmiany gÄ…bczaste
OT
PIENIE Z CIAA
AMI
LEWY EGO - KRYTERIA
" Postępujące zaburzenia funkcji poznawczych
wpływające na aktywność społeczną i zawodową
" Objawy zespołu parkinsonowskiego
" NawracajÄ…ce omamy wzrokowe - bardzo plastyczne
" FalujÄ…ce zaburzenia uwagi
" Objawy dodatkowe:
" powtarzające się upadki, omdlenia, nadwrażliwość na
neuroleptyki, przemijające zaburzenia świadomości,
usystematyzowane urojenia, omamy z innych narządów
zmysłów.
OT
PIENIE Z CIAA
AMI
LEWY EGO
" Od otępienia alzheimerowskiego odróżnia je obecność
zaburzeń psychotycznych, objawów parkinsonowskich,
szybkie pogarszanie funkcji poznawczych i skrócenie
czasu przeżycia.
" U 50% pacjentów występuje nadwrażliwość na
neuroleptyki, częściej zdarza się złośliwy zespół
poneuroleptyczny.
" Stosowanie neuroleptyków może pogorszyć funkcje
poznawcze.
CHOROBA HUNTINGTONA
" Genetycznie uwarunkowana choroba zwyrodnieniowa
mózgu, dziedziczenie autosomalne dominujące; gen
zlokalizowany na krótkim ramieniu chromosomu 4.
" Proces zwyrodnieniowy obejmuje korÄ™ i jÄ…dra
podkorowe.
" Pod względem biochemicznym: przewaga układu
dopamineregicznego oraz niedoczynność ukladu
cholinergicznego w prążkowiu.
" W badaniach dodatkowych: ogólny zanik mózgu
" Początek choroby: najczęściej 35-45 r.ż.
CHOROBA HUNTINGTONA
" Obraz kliniczny:
 objawy otępienne: zaburzenia pamięci
krótkoterminowej i trwałej, zaburzenia uwagi,
procesu pojmowania.
 ruchy mimowolne - początkowo w obrębie twarzy i
szyi, potem kończyn górnych, z czasem ogarniają
wszystkie mięśnie ciała
 nastrój: częściej euforyczny, chociaż bywają
zaburzenia depresyjne z tendencjami samobójczymi.
 u części pacjentów - zaburzenia impulsywności,
zachowania gwałtowne
CHOROBA PARKINSONA
" Uszkodzenie neuronów dopaminergicznych układu
nigrostrialnego = przewaga układu cholinergicznego
" Objawy neurologiczne:
 drżenie - rąk, głowy, tułowia
 wzrost napięcia mięśniowego, hipokinezja
 chód drobnymi krokami, brak współruchów
 zaburzenia mowy (pro-, retro-, lateropulsja,
logoklonia), zaburzenia pisma, mikrografia
 akatyzja
 objawy wegetatywne (łojotok, ślinotok, potliwość)
CHOROBA PARKINSONA
" ZABURZENIA PSYCHICZNE - OT
PIENNE I
CHARAKTEROLOGICZNE
" Charakterystyczne: czyny impulsywne, duża
drażliwość i nietrzymanie afektu
" Często zaburzenia depresyjne i zespoły psychotyczne
(zespoły urojeniowe i organiczne halucynozy)
" Zaburzenia otępienne - o różnym stopniu nasilenia
Zespoły psychotyczne z zaburzeniami
świadomości
" Przymglenie proste
" Majaczenie- jedno-, wieloprzedmiotowe,
sceniczne,  z oblężeniem
" Zamroczenie /stan pomroczny/- po napadzie
epi-, pomroczność jasna, sennowłóctwo,
zespół Elpenora, upojenie patologiczne,
stany ekstatyczne, stany oniryczne, topor
" Zespół splątaniowy (amentywny)
Otępienie korowe i podkorowe
PODKOROWE
KOROWE dyzartria
(typ Alzheimera) zab. funkcji
motorycznych
wcześnie afazja
zmiany osobowości
Zab. pamięci
trudności w liczeniu
Leczenie otępień
º%Edukacja rodziny i grupy wsparcia
º%Ochrona pacjenta przed zabÅ‚Ä…dzeniem
º%farmakoterapia: leki nootropowe, inh.
acetylocholinoesterazy, memantyna
º%farmakoterapia towarzyszÄ…cych zab.
psychotycznych/ lękowych/ pobudzenia:
preferowane neuroleptyki atypowe
º%Leczenie zab. depresyjnych: mianseryna, SSRI,
wenlafaksyna, elektrowstrzÄ…sy
º%Zaburzenia snu: higiena snu, rytuaÅ‚y, oszczÄ™dne
używanie leków
Majaczenie  delirium sensu stricto
" Należy do kategorii zaburzeń psychotycznych z
zaburzeniami świadomości /psychoz egzogennych
Bonhoeffera/
Zespół o różnej etiologii , charakteryzuje się
zaburzeniami świadomości, uwagi,
spostrzegania, myślenia, pamięci, aktywności
psychoruchowej, emocji, rytmu snu i czuwania.
Może występować w każdym wieku, najczęściej
po 60 roku życia.
Przebieg i rozpoznanie majaczenia
1. Stadium zwiastunów  stan predeliryjny 
drażliwość, niepokój, bezsenność, bóle głowy,
nadwrażliwość na hałasy, przykre sny  kilka h lub
dni
2. Stadium rozwiniętej psychozy: niepokój ruchowy,
złudzenia, omamy wzrokowe, inkoherentne
urojenia z adekwatnymi reakcjami uczuciowymi
/lęk, dysforia, euforia/- kilka h lub dni
3. Stadium zejściowe  ustępowanie objawów lub
stan terminalny  do 1 doby
Częste przyczyny zaburzeń świadomości
" ZESPOA
Y ODSTAWIENNE (AZA)
" ZABURZENIA SERCOWO-NACZYNIOWE : u starszych ludzi-
miażdżyca+niewydolny rzut serca, zawał serca lub mózgu,
niewydolność krążenia, udar, zator (np. po złamaniu kości długich)
ZATRUCIA: alkohol, środki psychoaktywne, leki o działaniu
antycholinoergicznym, uspokajajÄ…ce, nasenne, antyhistaminowe
" OSTRA INFEKCJA z wysoką gorączką , zapalenie mózgu i opon.
" CHOROBY OGÓLNE: stany wyczerpania, zaburzenia elektrolitowe,
niedokrwistość, stany pooperacyjne, udar słoneczny, niedobory witamin
(B12, tiamina), niewydolność nerek i wątroby, nad- i niedoczynność
tarczycy
" GUZY WEWN
TRZCZASZKOWE I URAZY CZASZKOWO-
MÓZGOWE
Różnicowanie majaczenia i otępienia
majaczenie otępienie
Nagły początek Powolny początek
Trwa kilka dni do tygodni Może trwać wiele miesięcy-lata
Pacjent z grup ryzyka: używanie
alkoholu, leków, narkotyków, ciężka
Pacjent może być ogólnie zdrowy.
choroba lub zaburzenia
metaboliczne
Zawsze nasila się w nocy Może nasilać się w nocy
Znaczne rozproszenie uwagi Zmienne zaburzenia uwagi
Przytomność pacjenta zmienna- od
Pacjent bez zmian stanu przytomności
letargu do pobudzenia
Zmienna dezorientacja co do otoczenia Orientacja może być zaburzona
Spowolnienie mowy, wypowiedzi Trudności w znajdowaniu i
nielogiczne, niespójne przypominaniu słów
Pamięć zaburzona, luki i wyspy Utrata pamięci, szczególnie świeżej
Leczenie zaburzeń świadomości
! Jest przyczynowe  zwykle wymaga hospitalizacji
na oddziałach somatycznych!!!!
! Ochrona pacjenta pobudzonego przed zranieniem,
zabezpieczenie osób i przedmiotów w otoczeniu.
! Zapewnienie spokojnego pomieszczenia i opieki pielęgniarskiej
lub zaufanej rodziny.
! Pobudzenie/ lęk  podać benzodiazepiny (ostrożnie u starszych
osób)
! Omamy/ urojenia/ agresję można opanować haloperidolem 2-
10 mg i.m/ p.o. lub np. risperidonem 1-2 mg
! Unikanie dodatkowej farmakoterapii
! Fizostygmina  w szczególnym przypadku
! Kontrola wodno  elektrolitowa, diureza
! W majaczeniu drżennym podajemy tiaminę i.m.
Organiczny zespół amnestyczny
(zespół lub psychoza Korsakowa)
" ETIOLOGIA
" Zaburzenia pamięci
" ZZA/ niedobory wit. B
bezpośredniej i dawnej
" pourazowy
bez zaburzeń
świadomości i
" Guzy mózgu
otępienia
udary dot. wzgórza i ukł.
limbicznego
Uszkodzenie
" Hipoglikemia/ hipoksja
międzymózgowia
" Napady padaczkowe
i struktur
skroniowo-
" W przebiegu neuroinfekcji HVS
limbicznych
Objawy psychopatologiczne towarzyszÄ…ce
guzom mózgu
" 50% bez
" 50% z objawami
zaburzeń
zab psychicznych
psychicznych
okol.
Okol. czołowa/
ciemieniowa/
układ limbiczny
skroniowa
Objawy sÄ… niecharakterystyczne:
zab. pamięci/ myślenia/ języka/ uwagi/
emocjonalne
Problemy zdrowia psychicznego
u chorych na padaczkÄ™
Padaczka często towarzyszy upośledzeniom
umysłowym, autyzmowi.
Zaburzenia nastroju, lękowe,
somatyzacyjne, obsesyjno-kompulsywne
Zmiany osobowości: drażliwość,
chwiejność i lepkość emocjonalna,
Deficyty poznawcze
Objawy przypominajÄ…ce schizofreniÄ™ u
pacjentów z napadami skroniowymi
HALUCYNOZA ORGANICZNA
" Występowanie przewlekłych lub
nawracających omamów, bez zab.
świadomości
" PRZYCZYNY: choroby neurologiczne, ch.
Parkinsona, padaczka, z. Charles a Bonneta,
zespół Lhermitte a (zespół lilipuci)
Zaburzenia psychiczne spowodowane
chorobami somatycznymi
" Przyczyna poza OUN; indywidualna
wrażliwość/sytuacja psychospołeczna i ogólny stan
zdrowia pacjenta
" Każda choroba somatyczna może doprowadzić do zab.
psychicznych
Psychozy ostre /
" Zespoły depresyjne
reakcje egzogenne
i lękowe
Bonhoeffera
w ch. przewlekłych
Dziękuję za uwagę