Ocena narażenia zawodowego na hałas i jego skutków w zakładach pracy województwa łódzkiego. Pracownik wykonujący pracę w dowolnym zakładzie ma zapewnioną ochronę przed niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi, jakie mogą powstać w efekcie wykonywanej pracy. Realizację tego prawa ma zagwarantować przede wszystkim nałożenie na pracodawców obowiązku zapewnienia wykonywania pracy w warunkach bezpiecznych i higienicznych, spełniających normatywy higieniczne zgodnie z art. 15 i 207 KP. Obowiązek zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy spoczywa na pracodawcy, natomiast do pracownika należy obowiązek przestrzegania ustalonych przepisów i zasad bezpiecznej pracy. Obowiązek ten dotyczy uregulowań prawnych, których przestrzeganie ma zapobiec wypadkom przy pracy oraz ograniczyć niekorzystny wpływ czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy, a zatem powstawaniu chorób zawodowych. Jednym z ważniejszych aktów prawnych oprócz KP porządkujących prawo w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowujących je do Dyrektyw Unii Europejskiej jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.97 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z pózniejszymi zmianami) dot. między innymi: prac przy użyciu materiałów niebezpiecznych w szczególności substancji i preparatów stwarzających zagrożenia dla zdrowia lub życia, ogrzewania, wentylacji, ochrony przed hałasem itp. Stosowanie nowych metod produkcji, wykorzystywanie w procesach technologicznych coraz większej ilości różnorodnych związków i preparatów powoduje zagrożenie zdrowia człowieka w środowisku pracy. Występuje ono zarówno w dużych jak i w powstałych w ostatnich latach małych zakładach produkcyjnych. Narażenie to fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym wyrażony stężeniem, natężeniem i czasem trwania. W środowisku pracy występuje szereg czynników szkodliwych i uciążliwych, do których zalicza się: czynniki chemiczne, czynniki fizyczne, czynniki biologiczne, czynniki psychofizyczne. Rozpoznawanie zagrożeń fizycznych dotyczy takich zjawisk, jak hałas, mikroklimat zimny i gorący, promieniowanie nie jonizujące, promieniowanie jonizujące i skrajne wartości ciśnienia. Hałas jest czynnikiem fizycznym zdecydowanie najczęściej występującym w środowisku pracy. Mianem hałasu określa się drgania akustyczne o dowolnym charakterze, uznawane za niepożądane w danym miejscu, czasie i warunkach. 2 Polskie normy higieniczne odnoszące się do środowiska pracy, rozróżniają 3 kategorie hałasu w zależności od zakresu częstotliwości, a mianowicie: - hałas infradzwiękowy - hałas w domyśle słyszalny - hałas ultradzwiękowy Jednakże w potocznym rozumieniu za hałas uważa się drgania akustyczne z zakresu słyszalnego (50 10000 Hz). Ze względu na ochronę słuchu rozporządzenie MPiPS w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217 poz. 1833 z dnia 18.12.2002 r. ustala najwyższe dopuszczalne wartości dla hałasu i tak: - poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8 godz. dobowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB - maksymalny poziom dzwięku A nie może przekraczać 115 dB - szczytowy poziom dzwięku A nie może przekraczać 135 dB Problem zatrudnienia w narażeniu na hałas osób młodocianych i kobiet ciężarnych regulują inne szczegółowe przepisy. Czynnikiem fizycznym stanowiącym istotne zagrożenie zdrowotne w środowisku pracy jest hałas, którego zródłem są maszyny, urządzenia i procesy technologiczne. Do najbardziej hałaśliwych maszyn, urządzeń i narzędzi w przemyśle należą: młotki, przecinaki, młoty mechaniczne, piły tarczowe do cięcia metalu, prasy i gilotyny, kompresory, silniki spalinowe, krosna, przędzarki, przewijarki, młyny kulowe itd. Narządem krytycznym hałasu jest ucho wewnętrzne /a dokładnie jego część słuchowa zwana ślimakiem/, zaś efektem działania postępujący niedosłuch odbiorczy. Hałas wywołuje również skutki pozasłuchowe w szczególności może oddziaływać na: - układ krążenia - układ pokarmowy - układ nerwowy - układ hormonalny - psychikę W ciągu ostatnich lat liczba pracowników zatrudnionych w przekroczeniach normatyw ów higienicznych hałasu zmieniła się nieznacznie sugeruje to, że problem narażenia na hałas jest w dalszym ciągu nie rozwiązany w dalszym ciągu wykorzystywane są wyeksploatowane urządzenia techniczne jak również nowoczesne maszyny będące zródłem hałasu o wysokich częstotliwościach. 3 Najwięcej nadmiernie głośnych stanowisk pracy stwierdzono w zakładach włókienniczych (tkalniach, przędzalniach), w których poziom hałasu przekraczał o więcej niż 10 dB (A), kopalni węgla, przemyśle maszynowym. Wszystkich pracodawców, u których stwierdzono poziom hałasu przekraczający obowiązujący normatyw higieniczny zobowiązano do podjęcia działań mających na celu zmniejszenia ekspozycji na hałas, a pracowników nakazano wyposażyć w atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników. Obowiązek ten realizowany jest przez pracodawców na bieżąco zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.97 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z pózn. zmianami). Ponadto pracodawca miał obowiązek zapewnić: 1. ustalenie przyczyn przekroczenia poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie liczby pracowników narażonych na hałas 2. ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy 3. oznakowanie stref zagrożenia hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na stopień zagrożenia, ograniczenia dostępu do tych stref poprzez ich odgrodzenie 4. zapewnienie pracownikom informacji na temat wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikającego z narażenia na hałas. W przypadku stwierdzonych uszkodzeń słuchu wywołanych działaniem hałasu tj. obustronnego trwałego ubytku słuchu typu ślimakowego można zauważyć, że liczba ich zarówno w Polsce jak i w woj. łódzkim maleje. Praca w narażeniu na hałas powyżej wartości normatywnych jest zaliczana do prac szczególnie szkodliwych i uciążliwych. Zapobieganie skutkom działania hałasu realizowane jest przez ograniczanie ekspozycji na hałas oraz profilaktykę zdrowotną. Ograniczenie ekspozycji na hałas obejmuje: 1. metody techniczne tłumienia hałasu, do których należą: " odpowiednia konstrukcja narzędzi, maszyn i urządzeń " odpowiednia konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń " techniczne wyciszanie narzędzi, maszyn i urządzeń " odpowiednie rozwiązanie antyakustyczne wnętrz środowiska pracy (hale przemysłowe, kabiny dzwiękochłonne) i środowiska zamieszkania 4 2. przedsięwzięcia organizacyjno-administracyjne. Ograniczenie zagrożenia hałasem metodami organizacyjno-administracyjnymi obejmuje odpowiednią organizację czasu pracy, prowadzącą do obniżenia średnich (równoważnych ) poziomów ciśnienia akustycznego. 3. stosowanie indywidualnych ochronników słuchu W przypadku braku możliwości zmniejszenia poziomu hałasu metodami technicznymi konieczne jest zastosowanie indywidualnych ochronników słuchu, zmniejszających istotnie wielkość energii akustycznej, docierającej do ucha. 4. profilaktyka zdrowotna Polega na wychwyceniu w toku badań profilaktycznych wczesnych objawów patologii zawodowej i odsunięciu osób z tymi objawami od pracy w narażeniu. Przeciwwskazaniem zarówno do podjęcia, jak i kontynuowania pracy w hałasie są choroby ucha środkowego i wewnętrznego, nadciśnienie tętnicze oraz zaawansowane nerwice. Do pracy w hałasie nie mogą być dopuszczone kobiety w ciąży.