http://e-prawnik.pl
ObowiÄ…zki pracodawcy i pracownika
Obowiązki pracodawcy względem pracowników pracujących przy monitorach ekranowych
Data: 04-06-2009 r.
Obecnie trudno wyobrazić sobie biuro, które nie byłoby wyposażone w komputer. Wszechobecne komputery z
powodzeniem zastąpiły wiele urządzeń do tej pory spotykanych w miejscach pracy, tak że obecnie nie
jesteśmy sobie w stanie bez nich poradzić. Wskutek szerokiej dostępności komputerów znajdują się one również
w miejscach pracy. Praca przy komputerze (ustawa posługuje się bardziej precyzyjnym pojęciem monitora
ekranowego) stanowi duże obciążenie dla narządu wzroku i ruchu pracownika, dlatego ustawodawca uznał za
zasadne uregulowanie kwestii świadczenia pracy przy monitorach ekranowych w akcie prawnym
powszechnie obowiązującym. Miało to na celu wprowadzenie pewnych standardów świadczenia pracy przy
monitorach ekranowych, aby praca ta była jak najmniej szkodliwa dla wykonujących ją pracowników. Nie
każdy jednak pracownik korzystający w miejscu pracy jest osobą pracującą przy komputerze. Nie każdy
pracodawca wie, jak zorganizować miejsce pracy pracownika pracującego przy komputerze oraz jakie z tego
powodu spoczywają na nim obowiązki, jak też nie wszyscy pracownicy wiedzą, jakie z tego tyłu przysługują
im uprawnienia.
Jacy pracownicy zaliczają się do "pracowników pracujących przy monitorach ekranowych"?
Nie każdy pracownik wykorzystujący w pracy komputer jest automatycznie "pracownikiem pracującym przy
monitorach ekranowych", a w związku z tym nie każdemu pracownikowi przysługują uprawnienia określone
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Rozporządzenie zawiera precyzyjną
definicję określającą, którzy pracownicy są pracownikami świadczącymi pracę przy monitorach ekranowych, a
którzy nie. Zgodnie zż 2 pkt 4 rozporządzenia, za pracownika pracującego przy monitorach ekranowych
uznaje się każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie
pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy . Ustawodawca nie
posłużył się więc sztywnymi limitami godzin pracy przy komputerze, ale stosunkiem godzin pracy przy
komputerze do ogólnego czasu świadczenia pracy.
Przykład:
Do pracownika zatrudnionego na pełny etat rozporządzenie znajdzie zastosowanie, jeśli będzie on świadczył
pracę przy komputerze co najmniej 4 godziny dziennie, natomiast do pracownika zatrudnionego na pół etatu -
przez co najmniej 2 godziny dziennie (jeżeli świadczy pracę 5 razy w tygodniu po 4 godziny dziennie).
Jeżeli więc pracownik wykorzystuje komputer w swojej pracy jedynie sporadycznie, nie korzysta z uprawnień
wynikajÄ…cych z tego rozporzÄ…dzenia.
Wyłączenia spod zastosowania tego rozporządzenia znajdują się też w ż 3 rozporządzenia. Wyłączenie to
obejmuje:
kierowców, których kabiny pojazdów i maszyn wyposażone są w monitory sterownicze,
pracowników obsługujących systemy komputerowe na pokładach środków transportu,
pracowników, w których zakłady pracy wyposażone są w systemy komputerowe przeznaczone głównie do użytku
publicznego,
pracowników korzystających z systemów komputerowych przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na
danym stanowisku pracy,
pracowników obsługujących kalkulatory, kasy rejestrujące i inne urządzenia z małymi ekranami do prezentacji
danych lub wyników pomiarów,
pracowników obsługujących maszyny do pisania z wyświetlaczami ekranowymi.
ObowiÄ…zki pracodawcy
Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób,
aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Pracodawca
jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe kontroli i
oceny warunków pracy
w aspekcie:
organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie
wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,
stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed
porażeniem prądem elektrycznym,
obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,
obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.
W przypadku stwierdzenia przez pracodawcę naruszenia wymaganych warunków pracy, pracodawca ma
obowiązek podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Ponadto pracodawca jest obowiązany informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i
bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy , w tym o wynikach przeprowadzonej oceny stanowiska pracy
oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Ponadto pracodawca obowiązany jest
przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, który to obowiązek wynika z Kodeksu
pracy i dotyczy wszystkich nowo zatrudnianych pracowników.
Uprawnienia pracowników
Pracownik zatrudniony na stanowisku pracy wyposażonym w monitory ekranowe ma prawo tak organizować
sobie pracę, a jeśli organizacja pracy zależy od pracodawcy - ma prawo wymagać, aby praca związana z
obsługą monitora ekranowego łączyła się naprzemiennie z innymi rodzajami prac nieobciążającymi
narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny
nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Ponadto pracownik ma prawo do co najmniej 5-minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, po każdej
godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Pracownik ma prawo do profilaktycznej opieki zdrowotnej, którą zapewnić ma pracodawca we własnym
zakresie i na własny koszt.
Pracownik ma prawo do zapewnienia przez pracodawcę okularów korygujących wzrok, zgodnie z
zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki
zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Sposób organizacji i wyposażenia stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy
Jak już wspomniano, na pracodawcy ciąży obowiązek zorganizowania stanowiska pracy z monitorami
ekranowymi w taki sposób, aby spełniało ono minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii. Ustawodawca wymaga, żeby wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów
tego wyposażenia nie powodowały podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-
szkieletowego i wzroku oraz aby nie były z
ródłem zagrożeń dla pracownika.
Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
znaki na ekranie powinny być wyraz
ne i czytelne,
obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków
oświetlenia stanowiska pracy,
regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyÅ‚u i 5° do przodu
oraz obrót wokół wÅ‚asnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach,
ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr,
ustawienie ekranu monitora względem z
ródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy, a konstrukcja
klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni
kończyn górnych podczas pracy. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze
powinny być kontrastowe i czytelne.
Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w
tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Szerokość i głębokość stołu
powinna zapewniać:
wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania
czynności związanych z rodzajem pracy,
ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią
krawędzią stołu,
ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn
górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.
Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:
naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego
między ramieniem i przedramieniem,
odpowiedni kÄ…t obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°÷50° w dół (liczÄ…c od linii poziomej na wysokoÅ›ci oczu
pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędz
ekranu monitora
nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,
odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.
Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.
Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:
dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
regulacjÄ™ wysokoÅ›ci siedziska w zakresie 400÷500 mm, liczÄ…c od podÅ‚ogi,
regulacjÄ™ wysokoÅ›ci oparcia oraz regulacjÄ™ pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyÅ‚u,
wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego
kończyn dolnych,
możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
podłokietniki.
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w
obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w
uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od
pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i
klawiaturą ? lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.
Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe
ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek
. Podnóżek powinien mieć kąt
pochylenia w zakresie 0°÷15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikajÄ…cych z cech
antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien
przesuwać się po podłodze podczas używania.
Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, żeby pracownik miał zapewnioną dostateczną
przestrzeń pracy , pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu
kończyn górnych. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w
pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między
sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego
monitora - co najmniej 0,8 m. OdlegÅ‚ość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400÷750 mm.
Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:
poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach,
należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo
jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez
stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.
Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie
powodujące olśnienia.
Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań
z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:
oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,
oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia
pracownika,
systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu,
systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla
pracownika,
bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,
przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii.
Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi
nie powinna być mniejsza niż 40%.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. 1998 r., Nr 148, poz. 973).
http://e-prawnik.pl