MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Piotr Karpiński
Instalowanie systemów projekcji obrazu i dz
więku
związanych z funkcjonowaniem i oprawą audiowizualną
widowisk 313[04].Z3.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Marcin Chrzan
mgr inż. Jacek Szydłowski
Opracowanie redakcyjne:
Piotr Stępień
Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[04].Z3.04
Instalowanie systemów projekcji obrazu i dz
więku związanych z funkcjonowaniem i oprawą
audiowizualną widowisk.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. WPROWADZENIE..................................................................................................3
2. WYMAGANIA WST
PNE .....................................................................................5
3. CELE KSZTAA
CENIA............................................................................................6
4. MATERIAA
NAUCZANIA .....................................................................................7
4.1. Obsługa i instalacja stołu mikserskiego ...........................................................7
4.1.1. Materiał nauczania..........................................................................................7
4.1.2. Pytania sprawdzające....................................................................................16
4.1.3. Ćwiczenia.....................................................................................................17
4.1.4. Sprawdzian postępów....................................................................................18
4.2. Instalacja głośników i wzmacniacza audio.....................................................19
4.2.1. Materiał nauczania........................................................................................19
4.2.2. Pytania sprawdzające....................................................................................24
4.2.3. Ćwiczenia.....................................................................................................24
4.2.4. Sprawdzian postępów....................................................................................25
4.3. Podłączanie kamery cyfrowej i nagrywarki DVD .........................................26
4.3.1. Materiał nauczania........................................................................................26
4.3.2. Pytania sprawdzające....................................................................................32
4.3.3. Ćwiczenia.....................................................................................................32
4.3.4. Sprawdzian postępów....................................................................................33
4.4. Podłączanie magnetowidu VHS......................................................................34
4.4.1. Materiał nauczania........................................................................................34
4.4.2. Pytania sprawdzające....................................................................................36
4.4.3. Ćwiczenia.....................................................................................................37
4.4.4. Sprawdzian postępów....................................................................................38
4.5. Instalacja projektora multimedialnego LCD.................................................39
4.5.1. Materiał nauczania........................................................................................39
4.5.2. Pytania sprawdzające....................................................................................44
4.5.3. Ćwiczenia.....................................................................................................44
4.5.4. Sprawdzian postępów....................................................................................45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć................................................................................46
6. LITERATURA .......................................................................................................52
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, który będzie ci pomocny w przyswajaniu wiedzy do przygotowania i realizacji
instalacji systemów projekcji obrazu i dz
więku związanych z funkcjonowaniem i oprawą
audiowizualną widowisk ze wszystkimi korzyściami, jakie z tego płyną: możliwości pracy
z urządzeniami wykorzystywanymi na estradzie, eksperymentowania i sprawdzania swoich
pomysłów bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów.
Poradnik ten zawiera:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
- cele kształcenia tej jednostki modułowej.
- schemat jednostek modułowych
- materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- sprawdzian teoretyczny,
- sprawdzian umiejętności praktycznych.
- przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje ukształtowanie
umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Instalowanie systemów projekcji obrazu i dz
więku związanych
z funkcjonowaniem i oprawą audiowizualną widowisk., której treści teraz poznasz jest
jednostką podsumowującą wiedzę i umiejętności zdobyty podczas poprzednik jednostek
modułowych i pozwoli ci na połączenie obróbki sygnałów audio i wideo.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz
instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
313[04].Z3.02
313[04].Z3.01
Instalowanie nieprogramowych
Instalowanie programowych
systemów łączności umożliwiająca
systemów radiotelewizyjnych przy
przewodową transmisję obrazu i
zastosowaniu radiodyfuzji
dz
więku
naziemnej
313313[04].Z3.02
313[04].Z3.04
Instalowanie nieprogramowych
Instalowanie systemów projekcji
systemów łączności umożliwiająca
obrazu i dz
więku związanych z
przewodową transmisję obrazu i
funkcjonowaniem i oprawą
dz
więku
audiowizualną widowisk
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozróżnić i dobierać urządzenia do tworzenia efektów dz
więkowych podczas rejestracji
sygnału audio
- rozróżnić i dobierać urządzenie do rejestracji sygnału audio analogowego
- rozróżnić i dobierać urządzenie do rejestracji sygnału audio cyfrowego
- rozróżnić i dobierać nośniki do rejestracji sygnału audio analogowego i cyfrowego.
- rozróżnić i dobierać urządzenie do rejestracji sygnału wideo analogowego
- rozróżnić i dobierać urządzenie do rejestracji sygnału wideo cyfrowego
- rozróżnić nośniki do rejestracji sygnału wideo analogowego
- rozróżnić nośniki do rejestracji sygnału wideo cyfrowego
- stosować urządzenia zgodnie z przeznaczeniem
- przeprowadzać konserwację urządzeń i sprzętu
- porozumiewać się ze współpracownikami i przełożonymi
- wykonywać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony
środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
- dobrać urządzenia i niezbędny osprzęt zapewniający prawidłową projekcję obrazu
i dz
więku dla widowisk realizowanych w pomieszczeniach zamkniętych o małej i dużej
kubaturze
- dobrać urządzenia i zastosować optymalny system instalacji zapewniający prawidłowe
nagłośnienie widowiska w przestrzeni otwartej i w pomieszczeniach zamkniętych
- ustalić miejsca instalacji urządzeń szczególnie przetworników obrazu i dz
więku
- skoordynować współpracę personelu obsługującego systemy wizyjne i foniczne
- porozumieć się ze służbami reprezentującymi organizatora imprezy w celu szybkiego
reagowania pod względem technicznym na wszelkie zmiany repertuarowe, programowe
i inne
- zorganizować instalację systemów zgodnie z przepisami bhp, ochrony ppoż oraz ochrony
środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Obsługa i instalacja stołu mikserskiego
4.1.1. Materiał nauczania
Znajomość i zrozumienie zasad działania parametrów i sposobów podłączeń aparatury
elektroakustycznej jest podstawową umiejętnością zapewniającą poprawność prac
wykonywanych przez akustyka. Często nie sprzęt, lecz jego nieumiejętne użycie jest
przyczyną pogorszenia jakości nagrania lub nagłośnienia. Przedstawione zostaną tutaj
podstawowe urządzenia toru akustycznego poczynając od konsolety mikserskiej, urządzenia
do korekcji barwy jak i dynamiki dz
więku, wzmacniacze oraz głośniki. Przedstawiony
zostanie też wpływ tych urządzeń na parametry dz
więku.
Konsolety mikserskie (stoły mikserskie)
Zadania konsolety mikserskiej
Konsoleta mikserska jest centralnym punktem toru akustycznego. Tu doprowadzane
są sygnały ze wszystkich z
ródeł - mikrofonów, instrumentów elektronicznych,
magnetofonów, odtwarzaczy CD, itp. i rozprowadzane do odbiorników  wzmacniaczy,
odsłuchów, magnetofonów, słuchawek, itp.
Niezależnie od technologii wykonania, czy jest to stół analogowy, cyfrowy, czy też wirtualny
(realizowany za pomocą programu komputerowego), konsoleta musi spełniać te same
zadania, czyli:
1. wzmacniać i wyrównywać poziomy sygnałów pochodzących z różnych z
ródeł,
2. korygować barwy dz
więku,
3. sumować (mieszać) sygnały pochodzące z różnych z
ródeł,
4. posyłać sygnały na urządzenia zewnętrzne (wzmacniacze, odsłuchy, magnetofony),
5. umożliwiać podłączenie efektów przestrzennych (gniazda SEND i RETURN) oraz
procesorów dynamicznych (gniazda INSERT),
6. umożliwiać dokonywanie różnych miksów równocześnie (inny dla nagłośnienia, inny
dla odsłuchów i jeszcze inny dla potrzeb nagrania).
Dodatkowo powinna cechować się prostą, czytelną budową, umożliwiającą szybki dostęp
do wszystkich niezbędnych obiektów regulacji oraz automatyzacją i uniwersalnością
zastosowań.
Spełnienie tych wszystkich wymagań przy zachowaniu dobrych parametrów
jakościowych jest zadaniem niezwykle trudnym. Często musimy iść na kompromis lub
sprecyzować do jakiej działalności będzie nam ta| konsoleta potrzebna.
Czasem zbyt duży stół użyty do prostych realizacji może przysporzyć więcej kłopotów
niż korzyści, gdyż mamy trudności z odnalezieniem właściwych pokręteł czy gniazd. Może
się też okazać, że mimo ogromu ilości pokręteł brakuje tych, które są nam akurat najbardziej
potrzebne (np. parametrycznego regulatora barwy.)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Budowa analogowego stołu mikserskiego
Mimo mnogości pokręteł i gniazd jakie występują w stole mikserskim, budowa
jego nie jest aż tak skomplikowana. Całość bowiem można podzielić na kilka
bloków, które następnie są powielane w różnych ilościach. Takim podstawowym
blokiem jest kanał  zestaw urządzeń i pokręteł dotyczących sygnału z jednego
z
ródła (mikrofonu lub linii). Schemat blokowy pojedynczego kanału miksera
ilustruje rys. 1.
Przedwzmacniacz
Zadaniem przedwzmacniacza jest wzmocnienie sygnału do poziomu 0,775 V
Rys. 1 Schemat blokowy oraz wygląd pojedynczego kanału stołu mikserskiego. [9]
(odpowiada to O dB na wskaz
niku wysterowania). Rozrzut w napięciach
z poszczególnych z
ródeł jest ogromny.
Przeciętny sygnał na wyjściu mikrofonu wynosi kilka milivoltów (5 mV), a na
wyjściu magnetofonu 0,5 V czyli ok. 100 razy więcej. Aby uzyskać to samo
napięcie, należy o 40 dB wzmocnić sygnał z mikrofonu i tyko o 3 dB
magnetofonowy. Do regulacji wzmocnienia przedwzmacniaczem służy pokrętło
GAIN w stole mikserskim. Wzmocnienie sygnału to nie to samo, co regulacja siły
głosu. Jeżeli iloczyn napięcia wejściowego szczytowego pomnożony przez
wzmocnienie nie przekroczy granicznego napięcia wyjściowego (ograniczonego
napięciem zasilania), to nie wystąpi obcinanie sygnału  przesterowanie.
Maksymalne napięcie na wyjściu przedwzmacniacza jest zwykle takie samo, jak na
wyjściu całego stołu i jest uwarunkowane napięciami zasilającymi wzmacniacze
operacyjne. Im wyższe, tym lepsze, bo mamy większy odstęp od przesterowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Ogólne funkcje stołu mikserskiego
Rys. 2 Przykład stołu mikserskiego firmy Behringer
1. Obróbka sygnału:
- Wzmocnienie wstępne
Mikrofony przetwarzają fale akustyczne w napięcie elektryczne, które musi być
wielokrotnie wzmocnione, zanim sygnał będzie można przesłać do głośnika i w ten sposób
ponownie wytworzyć dz
więk. Napięcie wytwarzane przez wkładki mikrofonowe jest bardzo
małe i bardzo czułe na wszelkie zakłócenia. Dlatego musi być ono podwyższane do
bezpiecznego poziomu bezpośrednio w kanale wejściowym stołu mikserskiego. Musi się to
odbywać za pomocą wzmacniacza najwyższej jakości, tak, aby wzmacniany sygnał nie uległ
zniekształceniom. Jest to tym samym zadaniem dla miksera, który nie powinien pozostawiać
żadnych śladów w postaci szumów lub zniekształceń dz
więku. Zakłócenia, które na tym
etapie pogorszyłyby jakość i czystość sygnału, przeniosłyby się przez wszystkie stopnie
wzmacniania i uwidoczniły podczas nagrania lub odtwarzania za pomocą systemów
nagłaśniających.
- Dostosowanie poziomów
Sygnały przesyłane do stołu mikserskiego od innych niż mikrofony z
ródeł sygnału
wymagają dostosowania poziomu sygnału do poziomu roboczego miksera.
- Korekcja częstotliwości
Za pomocą equalizerów w poszczególnych kanałach można łatwo, szybko i efektywnie
modyfikować brzmienie sygnału.
- Dodawanie efektów
Jako dodatek do zainstalowanych już w stole mikserskim urządzeń efektowych można do
toru sygnału wtrącić w torach liniowych mono oraz obu torów Aux dalsze procesory
sygnałowe.
2. Rozsyłanie sygnału:
Indywidualne sygnały napływające z poszczególnych kanałów miksera dostępne są w
gniazdkach Aux Send i Return. Stamtąd mogą być wysyłane do dalszej obróbki w
zewnętrznych urządzeniach efektowych lub skierowane do wewnętrznych procesorów
efektów. Sygnały są przesyłane do głównej sekcji miksującej Main Mix za pośrednictwem
wejść Aux Return lub poprzez tory wewnętrzne. Wyjścia Aux Send umożliwiają również
mieszanie sygnałów dla muzyków występujących na scenie (mikser monitorowy). W ten
sposób mogą być również przygotowywane sygnały dla urządzeń nagrywających,
wzmacniaczy końcowych, słuchawek oraz wyjść typu 2-Track.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
3. Miksowanie:
Jest to oczywiście główne zadanie stołu mikserskiego, któremu służą wszystkie pozostałe
funkcje. Miksowanie oznacza przede wszystkim ustawienie właściwego poziomu głośności
poszczególnych instrumentów i głosów względem siebie oraz ich wyważenie w ramach
spektrum częstotliwości. Ważne jest również odpowiednie rozmieszczenie poszczególnych
głosów w panoramie stereo. Na końcu procesu należy skontrolować jeszcze poziom całego
zmiksowanego utworu w celu dostosowania do urządzeń zewnętrznych takich jak np.
magnetofon, zwrotnica częstotliwości, wzmacniacz końcowy.
Elementy obsługi i łącza
Poniżej zostaną opisane typowe złącza i elementy regulacyjne występujące w praktycznie
każdym mikserze audio. W każdym mikserze występują gniazda mono i stereo, poniżej
opisane są złącza w wersji mono, złącza stereo maja bardzo podobną konfigurację i z tego
względu zostały pominięte w opisie.
Rys. 3 Przykład złącz mikrofonowych i liniowych
- Złącze mikrofonowe (MIC)
Wejściowy kanał mono wyposażony jest zazwyczaj w symetryczne wejście mikrofonowe
z gniazdem XLR i przyciskiem do włączania zasilania fantomowego +48 V stosowanego do
zasilania mikrofonów pojemnościowych oraz wejście liniowe z gniazdem jack. Kanały
wejściowe są wyposażane w przedwzmacniacze, które umożliwiają wierne i wolne od
szumów wzmocnienie dz
więku. Przed włączeniem zasilania Phantom należy wyciszyć system
odtwarzania. W przeciwnym wypadku głośniki kontrolne mogą zostać uszkodzone przez
silny stukot włączania.
- Wejście liniowe (LINE IN)
Wejściowy kanał mono posiada również wejście liniowe symetryczne w postaci gniazda
typu jack 6,3 mm., które mogą być również wykorzystane w sposób niesymetryczny, przy
użyciu wtyków jack mono (opis typowych złącz znajdziesz w dalszej lekturze tego
rozdziału). Należy pamiętać, że można wykorzystywać albo wejście mikrofonowe albo
wejście liniowe, lecz nie oba jednocześnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
- Gniazdo wtrąceń (INSERT)
Gniazda wtrąceń (Insert) są wykorzystywane do przetwarzania sygnału za pomocą
zewnętrznych procesorów dynamicznych lub equalizerów. Gniazda te wyprowadzają sygnał
sprzed tłumika, equalizera i gniazd wysyłkowych Aux Send.
- Regulacja TRIM
Za pomocą potencjometru TRIM można regulować wzmocnienie wstępne danego kanału.
Podczas podłączania lub odłączania z
ródła sygnału pokrętło powinno być przekręcone na
minimum (w lewo).
Skala może zazwyczaj jest wykonana w 2 różnych zakresy wartości: pierwszy zakres
wartości odnosi się do wejścia MIC i podaje wartość wzmocnienia podłączonych do niego
sygnałów.
Drugi zakres wartości odnosi się do wejścia liniowego i podaje jego czułość.
W przypadku urządzeń z typowym liniowym poziomem wyjściowym (-10 dBV lub +4 dBu)
regulacja odbywa się w następujący sposób: podłączyć urządzenie przy skręconym do
minimum pokrętle TRIM. Następnie ustawić je na normalny poziom wyjściowy podany przez
producenta. Jeżeli urządzenie posiada wskaz
nik poziomu wyjściowego, powinien on
wskazywać 0 dB przy wartości szczytowej sygnału. Jeśli pracujemy ze standardem +4 dBu
należy teraz przekręcić pokrętło TRIM odrobinę do przodu, zaś dla urządzeń standardu -10
dBV trochę więcej. Gdy podłączony jest sygnał muzyczny, możemy dokonać dokładnego
nastawienia przy pomocy wskaz
nika wysterowania. W tym celu należy nacisnąć przełącznik
SOLO, aby przesłać sygnał z kanału do wskaz
nika wysterowania, oraz ustawić przełącznik
MOD
w sekcji miksującej na PFL (LEVEL SET).
Następnie przy pomocy pokrętła TRIM wysterować sygnał do poziomu 0 dB. Do
dyspozycji pozostaje wówczas jeszcze znaczny zapas wysterowania (Headroom) dla bardzo
dynamicznych sygnałów. Dioda CLIP powinna zapalać się bardzo rzadko lub w ogóle.
Podczas tej regulacji equalizer powinien być ustawiony w pozycji neutralne
- Filtr górnoprzepustowy (LOW CUT)
Kanały mono mogą posiadać dodatkowo filtr LOW CUT o stromym nachyleniu cięcia (18
dB/Okt, -3 dB przy 75 Hz), przy pomocy, którego można wyeliminować niepożądane sygnały
o niskiej częstotliwości.
- Equalizer
Wejścia mono mogą być np. wyposażone w 3-pasmowe korektory barwy dz
więku, z
semiparametrycznym pasmem średnich częstotliwości. W każdym paśmie pozwalają one na
maksymalne podwyższenie / obniżenie wartości wzmocnienia np. o 15 dB. W położeniu
środkowym equalizer ma wtedy płaską charakterystykę.
W najbardziej renomowanych stołach mikserskich, stosuje się rozwiązania techniczne
pozwalające na uzyskanie ciepłego brzmienia bez niepożądanych efektów ubocznych i nawet
przy ekstremalnym wysterowaniu wolne jest ono od zniekształceń takich jak przesunięcie
fazy czy zawężenie pasma, jak ma to często miejsce w prostych korektorach.
Rys. 4 Korektor kanałów wejściowych
Pasmo górne (HIGH) i pasmo dolne (LOW) tworzą filtry typu  półka" (Shelving), które
jednakowo podwyższają lub obniżają wszystkie częstotliwości powyżej lub poniżej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
częstotliwości granicznej. Częstotliwość graniczna pasma górnego i pasma dolnego wynosi
odpowiednio 12 kHz i 80 Hz. Dla pasm średnich stół mikserski oferuje semiparametryczny
korektor barwy dz
więku z filtrem o szerokości 1 oktawy, przestrajany w zakresie od 100 Hz
do 8 kHz. Za pomocą pokrętła MID można ustawić wartość podwyższenia/obniżenia,
natomiast za pomocą pokrętła FREQ określa się wartość częstotliwości.
- Tory monitora i efektów (AUX SEND MON i FX)
Rys. 5 Pokrętła Aux Send MON i FX na kanałach
Tory monitora i efektów (tory wysyłkowe Aux Send) dają możliwość pobrania sygnałów
z jednego lub kilku kanałów i zebrania ich na jednej szynie (magistrali). Sygnał ten jest
wysyłany do gniazda Aux Send (przy wysyłce do monitorów: MON OUT), skąd można go
doprowadzić np. do aktywnego monitora bliskiego pola lub zewnętrznego urządzenia
efektowego. W tym ostatnim przypadku przetworzony sygnał efektu można z powrotem
przesłać do konsolety przez wejścia Aux Return.
- Przełącznik routingu, PAN, SOLO i tłumik kanału
PAN
Pokrętło PAN określa położenie sygnału w panoramie stereofonicznej. Podczas pracy
z podgrupami można użyć pokrętła PAN, aby wprowadzić sygnał całkowicie do jednego
z kanałów stereo. Daje to dodatkową elastyczność podczas nagrania. Na przykład, kiedy kanał
jest przyłączony do podgrupy 3-4 można przesłać sygnał np. tylko do podgrupy 3 (przekręcić
PAN do oporu w lewo) lub do podgrupy 4 (pokrętło przekręcić do oporu w prawo).
Rys. 6 Elementy obsługi panoramy i routingu oraz tłumik kanału
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
MUTE
Za pomocą przełącznika MUTE ścieżka sygnału jest rozłączana przed tłumikiem kanału,
co wycisza kanał w głównym torze sumy Main Mix.
SOLO
Przełącznik SOLO jest używany do przesłania sygnału z kanału do magistrali Solo
(funkcja Solo In Place) lub do magistrali PFL (Pre Fader Listen). Umożliwia to odsłuch
wybranego kanału bez wpływu na sygnał wyjściowy stołu. Odsłuchiwany sygnał jest
pobierany albo przed (PFL, mono) albo za (Solo, stereo) regulatorem panoramy i tłumikiem
kanału.
- Wejście dla podłączenia odtwarzacza CD oraz magnetofonu (CD/TAPE INPUT)
Gniazda CD/TAPE INPUT (typu RCA, znanego też jako Cinch) są przeznaczone do
podłączenia magnetofonu dwuśladowego (np. DAT lub magnetofonu kasetowego), ale mogą
być używane jako zwykłe liniowe wejście stereo. Można też do nich przyłączyć sygnał
wyjściowy drugiego stołu mikserskiego. Jeśli użyjemy gniazd CD/TAPE INPUT do
podłączenia wyjścia przedwzmacniacza hi-fi wyposażonego w przełącznik wyboru z
ródła
możemy w prosty sposób odsłuchiwać dodatkowe z
ródła (np. magnetofon kasetowy, MD-
Player, kartę dz
więkową itp.).
- Wyjścia dla podłączenia odtwarzacza CD oraz magnetofonu (CD/TAPE OUTPUT)
Gniazdka te są podłączone równolegle do MAIN OUT i udostępniają sumę stereo w formie
asymetrycznej. Służą one do podłączenia wejścia urządzenia nagrywającego.
Ostateczny poziom jest nastawiany za pomocą precyzyjnego tłumika MAIN MIX.
Rys. 7 Złącza CD/TAPE INPUT i OUTPUT
- Podgrupy i tłumik sumy głównej
Za pomocą precyzyjnych tłumików wysokiej jakości regulowany jest poziom wyjściowy
podgrup i głównej sekcji miksującej Main Mix.
Rys. 8 Tłumiki podgrup i sumy głównej
Przełączniki usytuowane nad tłumikami podgrup kierują sygnał podgrupy dowolnie na
lewą lub prawą stronę toru głównego. Możliwe jest skierowanie sygnału także na obie strony
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
lub na żadną stronę. W tym ostatnim przypadku submix znajduje się jedynie na odpowiednich
wyjściach podgrupy.
- Cyfrowy procesor efektów
Rys. 9 Wbudowany cyfrowy moduł efektów
Zintegrowany cyfrowy procesor stereo efektów o ile jest wbudowany w mikser, ma tę
zaletę, że nie musi być podłączany przy użyciu kabli. Tym samym z góry wykluczone zostaje
powstawanie przydz
więków i niedopasowanie poziomów oraz znacząco uproszczono
obsługę. Przykładowy moduł efektów (pokazany na Rys. ) zawiera klasyczne efekty
 domieszkowe". Obracając pokrętło STEREO AUX RETURN FX dodajemy sygnał efektu do
sygnału kanału czystego . Proporcje między oboma sygnałami ustala się przy pomocy tłumika
kanału i regulatora STEREO AUX RETURN FX.
- Wyjścia Main Mix, gniazda Insert i wyjścia Control Room
Rys. 10 Wyjścia Main Mix, gniazda Insert i wyjścia Control Room
MAIN OUTPUTS
Wyjścia MAIN OUTPUTS prowadzą sygnał sumy głównej MAIN MIX i wykonane są
jako symetryczne gniazda XLR z nominalnym poziomem +4 dBu. Równolegle przyłączone
są symetryczne gniazda typu jack 6,3 mm, na których znajduje się ten sam sygnał
CONTROL ROOM OUTPUTS (CTRL OUT)
Wyjście Control Room (CTRL OUT) służy zasadniczo do podłączenia instalacji
monitoringu w reżyserce. Znajduje się na nim suma sygnałów stereo lub ewentualne sygnały
pojedynczych kanałów, jeśli aktywna jest funkcja Solo.
MAIN INSERTS
Są to gniazda rozrywne (Insert) dla sumy głównej. W torze sygnału znajdują się za
wzmacniaczem sumującym, ale przed tłumikiem głównym. Dzięki tym gniazdom możliwe
jest wtrącenie w tor sygnału np. procesora dynamicznego lub/oraz equalizera graficznego.
- Wyjścia podgrup (SUB OUTPUTS)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 11 Wyjścia podgrup
Wyjścia podgrup są asymetryczne i wyprowadzają sygnał sumaryczny kanałów, które
zostały skierowane do danej podgrupy przy pomocy przełączników SUB umieszczonych
obok tłumików kanałów. W ten sposób możliwe jest np. przekierowanie podgrupy na drugi
mikser lub wykorzystanie tego wyjścia do nagrywania niezależnego od wyjść Main. Tym
samym możliwe jest równoczesne nagrywanie kilku śladów.
Instalacja i obsługa stołu mikserskiego
Rys. 12 Zasilanie i bezpiecznik
Konsoletę podłącza się do sieci poprzez standardowe łącze typu IEC i znajdujący się
w zestawie kabel sieciowy, który odpowiada wymogom bezpieczeństwa. Przepalone
bezpieczniki należy zastępować wyłącznie bezpiecznikami tego samego typu i o tych samych
parametrach.
Przełącznik POWER
Mikser załączany jest za pomocą przełącznika POWER. W chwili podłączania do sieci
przełącznik ten powinien znajdować się w pozycji wyłączonej "OFF".
W celu odłączenia urządzenia od sieci należy wyjąć wtyczkę z gniazdka sieciowego. Przy
instalacji konsoli należy zapewnić łatwy dostęp do wtyczki sieciowej. W przypadku montażu
miksera w racku również zadbać należy o możliwość łatwego odłączenia wtyczki od sieci lub
zainstalować wyłącznik rozłączający wszystkie przewody zasilania w racku lub jego pobliżu.
Przełącznik PHANTOM
Przy pomocy przełącznika PHANTOM aktywowane jest dla gniazd XLR kanałów mono
zasilanie Phantom, niezbędne dla mikrofonów pojemnościowych. Mikrofony dynamiczne nie
wymagają zasilania Phantom, lecz zazwyczaj działają także, jeśli jest ono włączone, pod
warunkiem, że połączenie jest symetryczne
Wszystkie mikrofony należy podłączyć przed załączeniem zasilania Phantom. Nie
należy podłączać mikrofonów do miksera lub ich od niego odłączać, jeśli załączone jest
zasilanie Phantom. Ponadto w momencie aktywowania zasilania Phantom wyciszone
powinny być głośniki monitora/systemu. Po załączeniu zasilania Phantom odczekać należy
ok. jednej minuty, aż do ustabilizowania się systemu, zanim ustawione zostanie wzmocnienie
wejścia.
Połączenia kablowe
Różne zastosowania wymagają posiadania dużej ilości różnych kabli. Poniższe rysunki
przedstawiają schematy połączeń wtyków. Zaleca się stosowanie wyłącznie kabli wysokiej
jakości
Do wejść/wyjść symetrycznych można również podłączać urządzenia o sygnale
niesymetrycznym. W tym celu należy użyć wtyku typu jack mono albo jack stereo, w którym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
połączono ze sobą kontakt pierścienia wtyku z kontaktem korpusu (w przypadku wtyków
XLR zmostkować styk 1ze stykiem 3 - Rys. ).
Rys. 13 Złącze typu XLR
Nie wolno stosować zdesymetryzowanych wtyków XLR (styki 1 i 3 połączone ze
sobą) w gniez
dzie wejściowym MIC, jeśli używane ma być zasilanie Phantom.
Rys. 14 Niesymetryczne (po lewej) i symetryczne (po prawej) podłączenie wtyku typu jack 6,3 mm
Do wejść i wyjść dwuśladowych podłączać należy dostępne w handlu kable
z końcówkami typu RCA (cinch).
Rys. 15Podłączenie urządzeń z gniazdem typu RCA (cinch)
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. W jakim celu stosowany jest mikser audio?
2. W jakie złącza jest wyposażony typowy stół mikserski?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
3. W jakim celu stosowany jest w mikserze audio procesor efektów?
4. Co to jest zasilanie Phantom i w jakim celu się go stosuje?
5. Jakiego typu gniazdo wykorzystywane jest do podłączenia mikrofonów?
6. Jakie gniazda stosowane jest do podłączenia pozostałych urządzeń?
7. Czy wtyk jack może występować w wersji mono i stereo?
8. Czy do wejść/wyjść symetrycznych można podłączyć sygnał niesymetryczny?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podłącz i skonfiguruj stół mikserski z dostępnymi Ci urządzeniami we/wy.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1. Zapoznać się z instrukcją obsługi stołu mikserskiego.
2. Podłączyć według instrukcji obsługi kilka urządzeń odtwarzających (wskazanych przez
prowadzącego) np. odtwarzacz CD, magnetofon kasetowy itp do odpowiednich złącz.
3. Podłączyć mikrofon dynamiczny i pojemnościowy wykorzystując w tym drugim
przypadku zasilanie Phantom.
4. Podłączyć monitory bliskiego pola w celu odsłuchu.
5. Przeprowadzić regulacje czułości poszczególnych wejść i dobrać odpowiednie ustawienia
tłumików głównych i podgrup.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska,
- stół mikserski,
- mikrofon dynamiczny i pojemnościowy,
- odtwarzacz CD, magnetofon lub inne urządzenie odtwarzające wskazane przez
prowadzącego,
- aktywne kolumny głośnikowe (monitory bliskiego pola),
- płyty CD lub kasety do odtwarzania.
Ćwiczenie 2
Za pomocą konsoli mikserskiej i niezbędnych przyrządów dokonaj rejestracji dz
więku
z odtwarzacza CD, wstaw 2 dowolne efekty na początku i na końcu ścieżki, wzmocnij sygnał
i odtwórz go.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1. Zapoznać się z instrukcją obsługi stołu mikserskiego.
2. Podłączyć według instrukcji obsługi dostępny w pracowni odtwarzacz płyt CD do
odpowiedniego złącza.
3. Podłączyć monitory bliskiego pola w celu odsłuchu.
4. Przeprowadzić regulacje czułości poszczególnych wejść i dobrać odpowiednie ustawienia
tłumików głównych i podgrup.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska,
- stół mikserski,
- odtwarzacz CD,
- aktywne kolumny głośnikowe (monitory bliskiego pola),
- płyty CD.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1. Wyjaśnić, jakie zastosowanie ma mikser audio?
2. Opisać najważniejsze złącza i regulatory stołu mikserskiego?
3. Odróżnić wtyki typu cinch, jack i XLR?
4. Operować pojęciami i nazwami stosowanymi w estradowej technice audio?
5. Wybrać funkcje miksera potrzebne do realizacji konkretnego zadania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2. Instalacja głośników i wzmacniacza audio
4.2.1. Materiał nauczania
Wybór położenia głośników
Poniżej podano wskazówki rozmieszczania głośników podstawkowych, czyli takich,
które do poprawnej pracy wymagają ustawienia ich na podwyższeniu, aby tworzyły
odpowiednią przestrzeń stereo. Głośniki wolnostojące ustawia się na podłodze
z zachowaniem pozostałych wskazówek dotyczących głośników podstawkowych.
Do ustawienia głośników należy wybrać takie położenie, które umożliwi wykorzystanie
ścian do odbijania dz
więku w kierunku pozycji odsłuchowej. Zobacz rysunek poniżej.
Rys. 16 Wskazówki dotyczące rozmieszczania głośników
Głośniki należy umieszczać na tej samej ścianie:
- 1,2-3,6 m od siebie, w odległości od 20 do 45 cm między tylną obudową a ścianą.
Obudowy nie należy kierować do narożnika.
- 45 cm wolnego miejsca po bokach, od góry i od dołu głośników.
- przynajmniej 60 cm od elementów pochłaniających dz
więk.
- 45-120 cm od ścian bocznych i tylnych.
- 45-91 cm od podłogi lub sufitu. Głośników nie należy umieszczać dokładnie w połowie
odległości między podłogą a sufitem.
Głośniki można ustawić na stole lub półce. Można również użyć stojaków podłogowych
podwiesić głośniki pod sufitem. Przy czym odpowiednia półka lub stół muszą być w stanie
utrzymać ciężar dużo większy niż ciężar głośników (około czterokrotnie). Należy zachować
odpowiednią odległość między głośnikami a tylną ścianą, zgodnie z opisem w powyższej
części zawierającej wskazówkach dotyczące umieszczania.
Jako standów podłogowych należy używać wyłącznie podstaw zaprojektowanych tak,
aby zapewnić odpowiednią stabilność.
Aby zawiesić głośniki pod sufitem zaleca się używanie stalowych łańcuchów. Nie można
określić parametrów elementów do podwieszania pod sufitem. Ich typ zależy od konstrukcji
budynku. Nie należy montować na powierzchniach, które nie są wystarczająco wytrzymałe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
lub, które zakrywają miejsca mogące stworzyć zagrożenie, takie jak instalacje wodociągowe i
elektryczne.
Uwzględniając te wskazówki, należy również pamiętać, że umieszczenie głośników
bliżej powierzchni odbijającej dz
więki, takiej jak ściana, powoduje generowanie większej
ilości niskich tonów.
Wybór okablowania
Ważne jest, aby używać kabli głośnikowych o odpowiedniej grubości. W przypadku
odległości do 9 m, dobrze sprawdzają się kable 2-żyłowe o przekroju 0,75 mm2, dla
odległości do 14 m o przekroju 1,5 mm2 i 2 mm2 dla większych odległości.
Okablowanie głośnikowe należy sprawdzić. Należy pamiętać, że jest to w rzeczywistości
para dwóch izolowanych przewodów, które można delikatnie rozdzielić. Izolacja jednego
przewodu jest oznaczona za pomocą paska poprzecznego, wypustki, rowka lub nadruku.
Przewodu oznaczonego należy użyć jako dodatniego (+), a bez oznaczenia jako ujemnego (-).
Przewody te podłącza się do dodatnich i ujemnych złączy głośnika i wzmacniacza. Przed
podłączeniem jakichkolwiek kabli należy wyłączyć wzmacniacz i odłączyć go od gniazda
zasilania. Niezastosowanie się do tego zalecenia może spowodować uszkodzenie systemu.
Rys. 17 Podłączenie głośników do wzmacniaczy
W celu poprawnego podłączenia okablowania Należy upewnić się, że końcówki jest
dokładnie dokręcona. Pozostawienie szczeliny między przewodem a końcówką może
powodować nagrzewanie. Należy sprawdzić, czy podłączone przewód dodatni do końcówki
dodatniej (+ do +) a przewód ujemny do końcówki ujemnej (- do -). Należy upewnić się, czy
luz
ne żyły kabla nie zwierają końcówek, co może spowodować spięcie.
Możliwe problemy z głośnikami i ich rozwiązywanie
W przypadku problemów z głośnikami, przed wykonaniem dalszych czynności należy
wyłączyć amplituner lub wzmacniacz. Następnie należy sprawdzić wszystkie połączenia
między głośnikami, amplitunerem. Przed zastosowaniem się do poniższych wskazówek
należy rozwiązać wszystkie problemy z okablowaniem. Problemy częściej są spowodowane
przez sprzęt inny niż głośniki, więc zalecane jest zapoznanie się z instrukcjami obsługi
wzmacniacza, miksera lub innych urządzeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Problem Sposób rozwiązania
Dz
więk z jednego Nie przełączaj przewodów. Może to doprowadzić do uszkodzenia
głośnika jest głośnika. Wyłącz wzmacniacz i odłącz przewód wadliwego głośnika
nieprawidłowy lub w od wzmacniacza. Podłącz go do innego kanału. Jeśli dz
więk z głośnika
ogóle go nie słychać jest teraz prawidłowy, problem nie dotyczy głośnika ani okablowania.
Podłącz głośniki do innego amplitunera lub wzmacniacza, o którym
Nie gra żaden głośnik wiadomo, że działa prawidłowo. Jeśli dz
więk z głośników jest
prawidłowy, problem nie dotyczy głośników.
Wysokie i niskie Sprawdz
, czy korektor jest poprawnie ustawiony. Sprawdz
z innym
częstotliwości nie są wzmacniaczem lub amplitunerem. Jeśli dz
więk nadal jest
wyraz
nie słyszalne niewłaściwy, należy głośniki przebadać w warunkach warsztatowych.
Słyszalne są
Spróbuj zmniejszyć głośność. Jeśli zakłócenia znikną, być może
zakłócenia przy
używany jest zbyt słaby wzmacniacz.
wysokiej głośności
Ważniejsze elementy obsługi wzmacniacza audio
Rys. 18 Wzmacniacz  typowe elementy sterujące
1. Włącznik (POWER). W momencie podłączania do sieci elektrycznej, przełącznik
POWER powinien znajdować się w położeniu "OFF" (WYA
). Po włączeniu urządzenia
zaświeci się dioda POWER. Przełącznik POWER niecałkowicie odłącza urządzenie przy
wyłączeniu od sieci elektrycznej. Dlatego należy wyciągnąć kabel sieciowy z gniazda,
gdy urządzenie nie będzie używane przez dłuższy okres czasu.
Zaleca się włączanie wzmacniaczy zawsze jako ostatnie urządzenia w łańcuchu,
ponieważ niektóre urządzenia generują przy włączaniu na drodze sygnału silne impulsy,
które dochodzą odpowiednio wzmocnione do głośników i mogą je ewentualnie
uszkodzić. Odwrotnie, wzmacniacze należy również wyłączać jako pierwsze.
2. Regulator głośności dla pierwszego kanału (CHANNEL 1), za pomocą, którego można
ustawić końcowe wzmocnienie wzmacniacza. Regulatory głośności powinny być
obrócone maksymalnie w lewo podczas włączania i wyłączania urządzenia. Jeśli tuż
przed włączeniem aktywny jest sygnał wejściowy, oszczędzi to nam nieprzyjemnych
niespodzianek.
3. Dioda PROTECT świeci się, gdy wyłącznik ochronny wyciszy wyjście głośników.
Niezwłocznie wyłączyć wzmacniacz, gdy wystąpi taki przypadek!
Wyłącznik ochronny reaguje, gdy wzmacniacz jest za gorący. Przed ponownym
włączeniem pozostawić wzmacniacz do momentu schłodzenia. Sprawdzić poza tym, czy
żeberka chłodzenia mają wystarczającą ilość miejsca, aby spełnić swoją funkcję
chłodzącą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4. Wskaz
nik mocy
5. Dioda CLIP świeci się, gdy wzmacniacz jest przesterowany przez poziom sygnału, co
może prowadzić do słyszalnych zniekształceń. W takim wypadku zredukować poziom
wejściowy do odpowiedniej wysokości, aż dioda LED zgaśnie.
Jeśli dioda CLIP nadal świeci się, sprawdzić połączenia kablowe do głośników, ponieważ
występuje zwarcie na wyjściu głośników.
Rys. 19 Tylna ścianka wzmacniacza mocy
6. CHANNEL INPUT 1 (MONO). Można tutaj podłączyć z
ródło sygnału, którego sygnały
wyjściowe wzmacniacz ma wzmocnić, może to być np wyjście miksera, wzmacniacza
hifi lub innego z
ródła sygnałów. Na rysunku wejście składa się z 3 różnych gniazd (jack
6.3 mm, RCA chinc oraz XLR). W trybie monofonicznym jednocześnie należy używać
tylko jednego z nich.
Wejścia cinch są skonstruowane do łączenia z wyjściami urządzenia, które udostępniają
asymetryczny sygnał z poziomem liniowym -10 dBV. Ponieważ wejścia ta są bardziej
wrażliwe niż inne, można tutaj bezpośrednio podłączyć nawet odtwarzacz CD lub DAT-
recorder. Oczywiście wejście to nadaje się również do podłączania mikserów itp.
Przyłącza wtykowe stereo XLR i 6,3-mm są podłączone symetrycznie, mogą być
jednakże podłączane asymetrycznie. Czułość wynosi tutaj +4 dBu. Zasadniczo należy
preferować połączenie symetryczne, aby osiągnąć najbardziej możliwe bezpieczeństwo
zakłóceń. Wejścia nie powinny być ze względów bezpieczeństwa być podłączane
równolegle. Jeśli pomimo tego dołączono z
ródła sygnału do wejść cinch i typu "jack",
wejście cinch jest traktowane priorytetowo, podczas gdy inny sygnał jest wyciszany.
7. CHANNEL INPUT 2  wejście drugiego kanału.
8. OUTPUT1, OUTPUT2 - są to przyłącza głośników w formacie mono 6,3-mm.
Przestrzegać minimalnej impedancji mocy np. 4 Ohm na kanał.
9. Alternatywnie do gniazd typu "jack" można również użyć zacisków kablowych do
podłączenia kabli głośników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przykłady podłączeń
Tryb Stereo
W tym trybie pracy oba kanały wzmacniacza pracują niezależnie od siebie z oddzielnym
sygnałem wejściowym. Do wyjść podłączane są bierne kolumny głośnikowe.
Rys. 20 Podłączenie wzmacniacza w trybie Stereo
Tryb Mono
W tym trybie pracy napięcia obu kanałów są dodawane i przekazywane do głośnika.
Dzięki temu powstaje podwójne napięcie, czterokrotnie większa moc szczytowa i mniej
więcej trzykrotnie większa moc trwała wyjścia pojedynczego kanału.
Tryb monofoniczny stawia wysokie wymogi dla wzmacniacz i głośników. Nadmierne
wysterowanie wzmacniacza może prowadzić do wyciszenia wzmacniacza lub uszkodzenia
głośników. Koniecznie upewnić się, że głośnik i okablowanie mogą przetwarzać odpowiednio
wysokie moce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 21 Podłączenie wzmacniacza w trybie Mono
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Na jaką odległość należy rozstawiać głośniki, aby uzyskać poprawną przestrzeń stereo?
2. Czy dopuszczalne jest umieszczenie głośników pod sufitem?
3. Jakie okablowanie należy zastosować przy zwiększeniu odległości zestawów
głośnikowych od wzmacniacza?
4. Co oznacza zaświecenie się diody PROTECT we wzmacniaczu mocy?
5. W jaki sposób można ocenić, że wzmacniacz jest przesterowany?
6. Jaka różnica występuje w pracy wzmacniacz w trybie mono i stereo?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podłącz wzmacniacz audio, skonfiguruj i rozmieść odpowiednio kolumny głośnikowe.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi posiadanego wzmacniacza audio.
2) Zapoznać się instrukcją kolumn głośnikowych.
3) Sprawdzić wzajemne dopasowanie kolumn głośnikowych i wzmacniacza.
4) Rozmieścić kolumny głośnikowe w miejscu wskazanym przez prowadzącego zajęcia.
5) Dobrać okablowanie do podłączenia kolumn i wzmacniacza.
6) Podłączyć instrument muzyczny (wskazany przez prowadzącego) poprzez mikser do
wzmacniacza.
7) Dobrać poziom sygnału, ustawienie equalizera, moc wzmacniacza i ustawienie kolumn
do poprawnego odwzorowania sceny muzycznej.
8) Sprawdzić jak zachowuje się wzmacniacz przy przesterowaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska,
- wzmacniacz audio,
- kolumny głośnikowe,
- instrument muzyczny wskazany przez prowadzącego np. gitara elektryczna.
Ćwiczenie 2
Zaproponuj instalację nagłośnienia w sali gimnastycznej swojej szkoły. Uzasadnij jakie
typy kolumn i mikrofonów powinieneś wykorzystać w ćwiczeniu.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi posiadanego wzmacniacza audio,
2) Zapoznać się z rodzajami obudów i instrukcjami dla wybranych typów kolumn
głośnikowych,
3) Sprawdzić wzajemne dopasowanie kolumn głośnikowych wzmacniacza i mikrofonu.
4) Rozmieścić kolumny w odpowiednim miejscu,
5) Dobrać odpowiednie okablowanie do podłączenia kolumn, mikrofonu i wzmacniacza,
6) Podłączyć urządzenie odtwarzające muzykę,
7) Dobrać poziom sygnału, ustawienie equalizera, moc wzmacniacza i ustawienie kolumn
do poprawnego odwzorowania sceny muzycznej,
8) Sprawdzić jak zachowuje się wzmacniacz przy przesterowaniu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska
- wzmacniacz audio
- odtwarzacz do muzyki
- kolumny głośnikowe
- kartka papieru i przybory do pisania
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1. Wyjaśnić podstawowe zasady rozmieszczania kolumn?
2. Wyjaśnić zasady doboru okablowania dla kolumn głośnikowych?
3. Opisać typowe elementy obsługi wzmacniacza audio?
4. Dobrać i połączyć sprzęt składający się z instrumentu muzycznego, miksera,
wzmacniacza i kolumn głośnikowych?
5. Znalez
ć optymalne ustawienie sprzętu elektronicznego i ustawienia kolumn
w celu uzyskania poprawnej reprodukcji dz
więku w pomieszczeniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3. Podłączanie kamery cyfrowej i nagrywarki DVD
4.3.1. Materiał nauczania
Podłączenie kamery do telewizora
Rys. 22 Podłączenie kamery do telewizora
Do podłączania kamery do telewizora służy kabel audio/wideo (AV) wyposażony we
wtyki RCA (cinch), przy czym osobno jest prowadzony tor video jako sygnał zespolony
(Composite video) oraz tor audio jako dwa oddzielne kanały (stereo). Jeśli telewizor jest
wyposażony w gniazdo S-Video, należy także podłączyć kabel S-Video. Umożliwia to
uzyskanie lepszej jakości obrazu.
S-Video - skrót od Separated Video (z ang. oddzielny sygnał wizyjny). Standard
przesyłania sygnału wizyjnego umożliwiający uzyskanie lepszej jakości niż w najczęściej
spotykanym Composite video (tor video w kablu AV) dzięki oddzieleniu sygnału luminancji
(informacje o jasności obrazu) i chrominancji (informacje o nasyceniu barw). Czasami
nazywane również jako Super Video lub Y/C, a także błędnie S-VHS. Złącze standardu S-
Video przenosi tylko sygnał wizyjny, a sygnały fonii przesyłane są oddzielnymi przewodami.
Główną zaletą oddzielnego przesyłania sygnałów luminancji i chrominancji jest
ostrzejszy obraz będący rezultatem szerszego pasma przenoszenia sygnału luminancji
i wydajniejszej pracy dekodera kolorów (sygnał chrominancji). Obecnie standard ten jest
popularny w odtwarzaczach DVD, niektórych magnetowidach, oraz wielu nowoczesnych
odbiornikach telewizyjnych. Także wiele innych urządzeń elektronicznych takich jak kamery
wideo, posiadające funkcje telewizyjne karty graficzne komputerów czy konsole gier wideo
wykorzystują ten sposób transmisji sygnału wizyjnego.
Kopiowanie za pomocą rejestratora DVD lub magnetowidu (kopiowanie synchroniczne)
Obraz nagrany za pomocą kamery można przechowywać na płytach DVD-RAM, DVD
lub innych tego rodzaju nośnikach. Więcej informacji na ten temat znajduje się w instrukcji
obsługi rejestratora (nagrywarki DVD).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys. 23 Podłączenie kamery do magnetowidu lub nagrywarki DVD
Do podłączania kamery do rejestratora lub magnetowidu służy kabel audio/wideo (AV).
Jeśli rejestrator jest wyposażony w gniazdo S-Video, należy także podłączyć kabel S-Video,
umożliwia to uzyskanie lepszej jakości obrazu.
Jeśli urządzenie nagrywające jest wyposażone w złącze DV można zastosować go do
podłączenia uzyskując najlepszą jakość.
Złącze DV inaczej nazywane też jako FireWire lub IEEE-1394 służy do bezstratnego
przesyłania obrazu DV o rozdzielczości 720x576 (PAL). Obecnie, złącze to staje się bardzo
popularne i część płyt głównych komputerów posiada kontroler FireWire. W sprzedaży są
również kontrolery FireWire na PCI, jako rozszerzenie komputera. Kamera cyfrowa oraz
nagrywarka DVD dysponując tymi złączami umożliwia przegranie materiału video bez
jakichkolwiek strat na drodze sygnału między urządzeniami.
Rys. 24 Sposób połączenia kamery cyfrowej i nagrywarki DVD za pomocą kabla DV
Podłączenie innego cyfrowego urządzenia wideo do gniazda DV kamery za pomocą kabla
DV np. drugiej kamery umożliwia wykonywanie wysokiej jakości kopii w formacie
cyfrowym (Rys. 25).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Rys. 25 Kopiowanie materiału video za pomocą dwóch kamer cyfrowych przez złącza DV
Rodzaje płyt DVD
12 cm: pojemność 4,7 GB lub 9,4 GB (dwustronna)
8 cm: pojemność 1,4 GB lub 2,8 GB (dwustronna)
Wersja 2.0 prędkość 2-krotna
Wersja 2.1 prędkość od 1 - do 3-krotna
Wersja 2.2 prędkość 5-krotna
DVD-RAM
Zalety:
- Duża wytrzymałość - ponad 30 lat;
- Może być kasowany i zapisywany ponownie ponad 100000 razy (płyty DVDąRW tylko
ok 1000 razy);
- Nie jest wymagane oprogramowanie do nagrywania płyt;
- Krótkie czasy dostępu do małych plików;
- Sprzętowa weryfikacja zapisanych danych;
- Jest jedynym formatem wymiennego medium pozwalającym na przesunięcia czasowe
(ang. time shifting);
- Nagrywanie i kasowanie można przeprowadzać na płycie dowolną ilość razy.
Wady:
- Nieczytelne w większości napędów DVDąRW;
- Płyty są droższe od zwykłych dysków DVDąRW (ok. 3x w stosunku do DVDąR i 2x do
DVDąRW);
- Wolniejsze od DVDąRW przy zapisie większej ilości danych (dużych plików).
12 cm: pojemność 4,7 GB; 8,5 GB (dwuwarstwowa) lub 17 GB (dwustronna
dwuwarstwowa)
8 cm: pojemność 1,4 GB
Wersja 2.0/1 prędkość od 1 - do 4/8-krotna (tryb Video)
Wersja 2.1/prędkość 16-krotna (tryb Video)
DVDąR
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Zalety:
- Duża popularność standardu a co za tym idzie możliwość odtwarzania na wszystkich
urządzeniach obsługujących płyty DVDąRW;
- Duża pojemność: 4,7 GB /8,5 GB  dwuwarstwowe /17 GB  dwuwarstwowe
dwustronne;
- Niski koszt;
Wady:
- Dużo mniejsza wytrzymałość w odniesieniu do płyt DVD-RAM, bardzo nierówna jakość
płyt od różnych producentów;
- Dwa równoległe standardy DVD-R i DVD+R, różniące się sposobem zapisu i
konstrukcją nośnika;
- Brak możliwości ponownego zapisu, płytę można nagrać tylko raz, ewentualnie dograć
puste miejsca (zapis wieloseryjny);
- Spora utrata miejsca przy zapisie wielosesyjnym.
12 cm: 4,7 GB
8 cm: 1,4 GB
Wersja 1.1/1 prędkość od 1 - do 2-krotna (tryb Video/tryb VR)
Wersja 1.2/prędkość 4/6-krotna (tryb Video/tryb VR)
DVDąRW
Zalety:
- Duża popularność standardu a co za tym idzie możliwość odtwarzania na wszystkich
urządzeniach obsługujących płyty DVDąRW;
- Nagrywanie i kasowanie można przeprowadzać na płycie dowolną ilość razy.
Wady:
- Dużo mniejsza wytrzymałość w odniesieniu do płyt DVD-RAM, bardzo nierówna jakość
płyt od różnych producentów;
- Dwa równoległe standardy DVD-RW i DVD+RW, różniące się sposobem zapisu i
konstrukcją nośnika;
- Spora utrata miejsca przy zapisie wielosesyjnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Podłączenia nagrywarki do odbiornika TV
Rys. 26 Podłączanie nagrywarki do urządzeń AV za pomocą złącz analogowych
W przypadku podstawowej konfiguracji podłączenia nagrywarki używany odbiornik
telewizyjny powinien być wyposażony w 21-stykowe złącze sygnału wejściowego AV (typu
SCART). Jest to najczęściej spotykany sposób podłączania urządzeń do odbiornika TV.
Gniazdo typu SCART (L-1 IN/OUT - Rys. 26) odbiera i przesyła sygnał zespolony
(zwykły sygnał wideo), sygnał Y/C lub RGB. W zależności od typu gniazda SCART
w odbiorniku telewizyjnym należy ustawić odbiornik telewizyjny w tryb VIDEO, Y/C lub
RGB. Należy pamiętać, że najgorszą jakość uzyskuje się przy połączeniu za pomocą sygnału
zespolonego.
Innym sposobem podłączenia nagrywarki lub odtwarzacza DVD do odbiornika TV jest
połączenie z wykorzystaniem składowych sygnału wideo, czyli tzw. złączem
komponentowym (COMPONENT VIDEO OUT - Rys. 26). Jeżeli urządzenie i odbiornik
telewizyjny są połączone w układzie składowych sygnału wideo, istnieje możliwość wyboru
trybu skanowania spośród dwóch opcji: Tryb skanowania z przeplotem, stosowany
w tradycyjnych odbiornikach telewizyjnych, oraz tryb skanowania progresywnego, który
umożliwia odtwarzanie obrazów lepszej jakości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
- Skanowanie z przeplotem. W tradycyjnym systemie wideo obraz jest wyświetlany na
monitorze w postaci dwóch połówek. W systemie skanowania z przeplotem linie drugiej
połówki obrazu są wstawiane pomiędzy linie pierwszej połowy obrazu.
- Skanowanie progresywne. W trybie skanowania progresywnego wszystkie linie
poziome obrazu wyświetlane są jednocześnie w postaci pojedynczej ramki. Ten system
umożliwia konwersję sygnału wideo z przeplotem z płyty DVD do formatu
progresywnego w przypadku podłączenia monitora trybu progresywnego. Pozwala on na
duży wzrost rozdzielczości w pionie.
Podłączenie kamery do nagrywarki
Jeżeli kamera nie posiada złącza cyfrowego DV, lub z innych względów nie możemy je
wykorzystać, możemy posłużyć się złączami analogowymi: zespolonym video lub S-Video.
Oczywiście w takim przypadku jakość zgranego materiału będzie gorsza.
Rys. 27 Podłączenie kamery do nagrywarki za pomocą złącz analogowych
W każdym innym przypadku należy wykorzystać złącze DV (Rys. 27) Należy przy tym
pamiętać, że nagrywarka DVD, aby mogła pomieścić materiał zgrywany z cyfrowej kamery
wideo musi poddać go konwersji z formatu DV stosowanego w kamerach cyfrowych
(1godzina nagrania zajmuje około 13 GB) na format MPEG-2 stosowany do nagrywania płyt
DVD. Operacja ta spowoduje spadek jakości materiału, jednak przy obecnej pojemności płyt
DVD (zazwyczaj 4,7 GB) innego rozwiązania po prostu nie ma.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 28 Podłączanie urządzeń cyfrowych za pomocą złącza DV
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jakie złącze można wykorzystać w kamerze MiniDV do podłączenia jej do nagrywarki
DVD?
2. Które złącze zapewni lepszą jakość obrazu S-Video czy Composite Video?
3. Jaki sygnał wideo można przekazać przez złącze SCART?
4. Jaka jest różnica pomiędzy skanowaniem progresywnym oraz skanowaniem z
przeplotem?
5. Czy poprzez złącza analogowe można przekazać sygnał wideo do odbiornika TV w
trybie progresywnym?
6. Czy przy podłączeniu kamery do nagrywarki DVD kablem cyfrowym, dz
więk jest
przekazywany osobnym kablem?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podłącz kamerę do odbiornika TV
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi kamery cyfrowej oraz odbiornika TV.
2) Włożyć do kamery zapisaną taśmę.
3) Podłączyć kamerę do telewizora wybierając złącze i okablowanie, które zapewni
najlepszą jakość obrazu.
4) Włączyć kamerę i wybrać za pomocą pokrętła wyboru trybu pracy tryb odtwarzania z
taśmy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
5) Wybrać odpowiedni sygnał wejściowy w telewizorze.
6) Włączyć odtwarzanie w kamerze.
Obraz i dz
więk zostaną odtworzone w telewizorze. Podłączając kabel S-Video, należy
zawsze podłączać kabel audio/wideo (AV) z tego powodu, że dz
więk nie jest przesyłany
przez kabel S-Video. Więcej informacji znajdziesz w instrukcji obsługi kamery i telewizora.
Wyposażenie stanowiska pracy
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska pracy,
- kamera cyfrowa,
- odbiornik TV,
- zapisana taśma do odtwarzania w kamerze.
Ćwiczenie 2
Wykonaj kopię nagrania z kamery cyfrowej na płycie DVD
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi kamery cyfrowej oraz odbiornika TV
2) Podłączyć kamerę za pomocą kabla DV do nagrywarki DVD.
3) Umieścić w nagrywarce DVD płytę DVD-RAM lub DVD-RW.
4) Podłączyć nagrywarkę do telewizora wykorzystując dowolny sposób podłączenia, jednak
wybiera taki, który w danej sytuacji zapewni najlepszą jakość, np. użyć złącza
komponentowego.
5) Wybrać odpowiedni sygnał wejściowy w telewizorze.
6) Włączyć kamerę i wybrać za pomocą pokrętła wyboru trybu pracy tryb odtwarzania
z taśmy.
7) Włączyć nagrywanie ze z
ródła cyfrowego na nagrywarce DVD.
8) Sprawdzić poprawność nagrania odtwarzając nagraną płytę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska pracy
- kamera cyfrowa
- odbiornik TV
- nagrywarka DVD
- płyta DVD-RAM lub DVD-RW
- zapisana kaseta do odtwarzania w kamerze cyfrowej.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1. Dobrać nośniki DVD do konkretnej sytuacji przy pracy z nagrywarką
DVD?
2. Opisać złącza stosowane do podłączenia kamery cyfrowej z odbiornikiem
TV oraz nagrywarką DVD?
3. Skopiować zawartość kasety na płytę DVD?
4. Wybrać najlepsze jakościowo połączenie, jakie umożliwia sprzęt, do
przekazania obrazu do dbiornika TV?
5. Wyjaśnić różnicę pomiędzy tryb wyświetlania obrazu z przeplotem
i trybem progresywnym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4. Podłączanie magnetowidu VHS
4.4.1. Materiał nauczania
Elementy obsługi magnetowidu VHS
Rys. 29 Widok typowego magnetowidu VHS z przodu
Rys. 30 Widok typowego magnetowidu VHS z tyłu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Opis gniazd i ich zastosowań w typowym magnetowidzie
Typowe podłączenie magnetowidu do odbiornika TV
Rys. 31 Podłączenie magnetowidu do odbiornika TV z wykorzystaniem 21 stykowych złącz SCART
Dekoder (Rys. 31) służy do odbioru płatnych (zakodowanych) programów.
Podłączając magnetowid do poszczególnych urządzeń audio-wideo należy wziąć pod
uwagę wiele czynników:
- Rodzaj gniazdek dostępnych w urządzeniu
- Urządzenia podłączone na stałe do magnetowidu (na przykład odbiornik satelitarny) lub
podłączane od czasu do czasu (na przykład kamera wideo).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Magnetowid cyfrowy
Magnetowid cyfrowy rejestruje sygnał w postaci cyfrowej. Najpopularniejszym
nośnikiem cyfrowych magnetowidów jest kaseta w standardzie DVCAM. Magnetowidy
cyfrowe najczęściej wykorzystywane są w profesjonalnych zastosowaniach ze względu na
wysoki koszt tych urządzeń. Dzięki specjalnemu oprogramowaniu większość kart
telewizyjnych także może pełnić funkcję cyfrowego magnetowidu, zapisując obraz
telewizyjny w postaci plików komputerowych.
Rys. 32 Magnetowid cyfrowy JVC HM HDS 4 [http://www.maximedia.pl/katalog/16_3.html]
Przykładowe dane techniczne jakie zawierają nowe magnetowidy cyfrowe:
DANE TECHNICZNE
Nagrywanie na twardym dysku o pojemności 80 GB - około 6 godzin nagrywania w trybie
DV, około 20 godzin nagrywania w trybie SP, około 28 godzin nagrywania w trybie LP, 56
godzin w trybie EP, 80 godzin w trybie SEP
Super VHS plus nagrywanie Super VHS ET
Bezpośrednia edycja DV
Nagrywanie DV-MPEG-2
"Easy Programme Dubbing"
"Playlist-based Editing"
"Żywa pamięć" & "Live Memory Dubbing"
Działające wstecz nagrywanie
Podział nagranych programów
Symultaniczne nagrywanie i odtwarzanie
Indeksowana nawigacja obrazu
Nowy graficzny interfejs użytkownika oraz nowe funkcje pomocy
Szybkie odtwarzanie z dz
więkiem 1.5x
Montaż nieliniowy
Natychmiastowe powtarzanie, szybkie przeskakiwanie, Time Skip, oglądanie bieżącej
transmisji w zwolnionym tempie HDD
Wirująca głowica kasująca
Audio Dubbing
Hi-Fi VHS Stereo z NICAM/A2
Linear PCM Stereo or MPEG-2 Stereo HDD
Wejście / wyjście i.LINK
Niezawodne nagrywanie z timerem ShowView Deluxe, Rec Link HDD, GUI Express
Programming
Wielofunkcyjne pokrętło Jog S-VHS/VHS
Automatyczne Sortowanie programów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Automatycznie wyszukiwanie programów
Dz
więk Mono / Stereo A2 / NICAM
Głowica kasująca na bębnie
ShowView
4.4.2.Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. W jakim celu jest wykorzystywany dekoder w połączeniu z magnetowidem?
2. Jakim złączem można podłączyć magnetowid do odbiornika TV?
3. Jakim złączem można podłączyć cyfrową kamerę cyfrowa do magnetowidu?
4. Do czego służy złącze AUX?
5. Czy złącze SCART jest jednokierunkowe czy dwukierunkowe?
4.4.2. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przegraj nagranie cyfrowe z kamery na kasetę VHS
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi magnetowidu
2) Włożyć nagraną kasetę VHS do magnetowidu.
3) Podłączyć magnetowid do odbiornika wybierając najlepsze możliwe połączenie.
4) Wybrać w telewizorze odpowiednie wejście, sprawdzić poprawność odtwarzania
nagrania z magnetowidu.
5) Włożyć do magnetowidu nienagraną kasetę VHS.
6) Zapoznać się z instrukcją obsługi kamery cyfrowej.
7) Włożyć nagraną kasetę do kamery cyfrowej.
8) Podłączyć do magnetowidu kamerę cyfrową wykorzystując najlepsze możliwe
połączenie.
9) Włączyć na magnetowidzie nagrywanie.
10) Włączyć tryb odtwarzania na kamerze.
11) Sprawdzić poprawność nagrania na kasecie VHS, porównać jakość z kasety VHS
i cyfrowego nagrania na kamerze, podłączyć w tym celu kamerę bezpośrednio do
odbiornika TV.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska,
- magnetowid,
- kamera cyfrowa,
- nienagrana kaseta VHS do przeprowadzenia zapisu w magnetowidzie,
- kaset do cyfrowej kamery z nagraniem.
Ćwiczenie 2
Przy użyciu drugiego magnetowidu przegraj kasetę VHS
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi magnetowidu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
2) Włożyć nagraną kasetę VHS do magnetowidu.
3) Podłączyć magnetowid do odbiornika wybierając najlepsze możliwe połączenie.
4) Wybrać w telewizorze odpowiednie wejście, sprawdzić poprawność odtwarzania
nagrania z magnetowidu.
5) Włożyć do drugiego magnetowidu nienagraną kasetę VHS.
6) Włożyć nagraną kasetę do pierwszego magnetowidu.
7) Skonfigurować ze sobą oba magnetowidy wykorzystując najlepsze możliwe połączenie.
8) Włączyć na magnetowidzie nagrywanie.
9) Włączyć tryb odtwarzania na magnetowidzie z materiałem z
ródłowym.
10) Sprawdzić poprawność nagrania na kasecie VHS, porównać jakość z obydwu kaset VHS.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska,
- dwa magnetowidy + okablowanie,
- czysta kaseta VHS do przeprowadzenia zapisu w magnetowidzie,
- kaseta z dowolną ścieżką filmową.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1. Opisać podstawowe elementy obsługi magnetowidu?
2. Wyjaśnić zastosowanie złącz na przedniej i tylnej ściance magnetowidu?
3. Połączyć magnetowid z odbiornikiem TV?
4. Podłączyć kamerę cyfrową do magnetowidu i wykonać kopię cyfrowego
nagrania na kasecie VHS?
5. Wyjaśnić różnicę w jakości między cyfrowym nagraniem i nagraniem
VHS?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.5. Instalacja projektora multimedialnego LCD
4.5.1. Materiał nauczania
Elementy sterujące typowego projektora LCD
Rys. 33 Typowy projektor LCD
1. Pierścień do regulacji ogniskowej - ostrości (FOCUS)
2. Pierścień do regulacji powiększenia (ZOOM),
3. Głośnik,
4. Panel sterowania projektora,
5. Schowek na pilota,
6. Regulacja nóżek projektora,
7. Przysłona ochronna na obiektyw,
8. Obiektyw projekcyjny,
9. Czujnik podczerwieni dla pilota zdalnego sterowania,
10. Kratownice wlotu powietrza.
Projektor LCD służy do wyświetlania obrazu za pomocą projekcji światłem
przechodzącym przez specjalną matrycę umieszczoną między obiektywem i lampą. Obraz
tworzony jest w sposób cyfrowy a więc składa się z punktów (pixeli), co umożliwia
podłączenie urządzenia bezpośrednio do komputera. Większość projektorów spotykanych na
rynku posiada również złącza analogowe, co przedstawiono na Rys. 34.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 34 Złącza cyfrowe oraz analogowe na tylnej ściance typowego projektora LCD
1. Włącznik zasilania
2. Złącze RGB IN  służy do doprowadzenia do projektora sygnałów RGB i YPBPR.
3. Złącze S-Video - służy do doprowadzenia do projektora sygnałów pochodzących ze
sprzętu kompatybilnego z obsługą sygnałów S-Video takiego jak np. magnetowid.
4. Gniazdo typu cinch (RCA) VIDEO IN  wejście zespolonego sygnału video, służy
np. do podłączenia magnetowidu, kamery wideo lub innego sprzętu AV
5. Gniazda typu cinch (RCA) AUDIO IN L-R  wejście sygnału audio (lewego i
prawego kanału)
6. Gniazdo zasilające
Rozszerzony opis złącz spotykanych w projektorach LCD oraz zaawansowanych
odbiornikach TV
Najczęściej spotykane wejścia to:
- RGB, typowe analogowe złącze komputerowe, służące do podłączenia karty graficznej
komputera z projektorem, połączenie analogiczne do podłączania monitora komputerowego
(złącze 15 pinowe D-sub)
- DVI, cyfrowe złącze komputerowe. W przypadku urządzeń posiadających złącze DVI,
połączenie cyfrowe umożliwia przesyłanie cyfrowego sygnału video bez potrzeby konwersji
na sygnał analogowy. Uzyskiwany w ten sposób obraz charakteryzuje się wyższą jakością i
stabilnością. Złącze typu DVI ma kilka odmian. Może to być np. DVI-D (tylko sygnał
cyfrowy), DVI-I (możliwość przekazania zarówno sygnału cyfrowego jak i analogowego),
M1-DA (cyfrowo-analogowe złącze oferujące dodatkowe możliwości  np. obsługę USB).
- HDMI (High-Definition Multimedia Interface, dawniej DVI-CE)  nowy standard
złącza cyfrowego, następca DVI dla multimediów. Umożliwia przesyłanie  w jednym kablu
obrazu i dz
więku (wszystko cyfrowo): obraz o rozdzielczości do pełnego HDTV (1080p  2.2
Gbps)  nieskompresowany, dz
więk wielokanałowy (również nieskompresowany). A
ączna
przepustowość łącza to 5Gbps. Złącze inne niż DVI (mały wtyk przypominający trochę
połączenie sata i małego firewire, Typ A ma 19 pinów, Typ B ma 29 pinów), do części
projektorów można dokupić przejściówkę HDMI -> DVI.. HDMI jest kompatybilne z DVI (w
sensie, że do HDMI można podłączyć DVI), ale nie jest tak w drugą stronę  ważne,
ponieważ niektóre odtwarzacze DVD nie pozwalają wyłączyć HDMI i nie działa to z
projektorami, które tego nie obsługują.
- HDCP (High-bandwith Digital Content Protection)  w sumie to nie jest złącze, tylko
protokół. Dostępny dla DVI i HDMI. Zastosowanie: szyfrowanie połączenia pomiędzy
z
ródłem sygnału (DVD, komputer itp.) a odbiornikiem sygnału (np. projektor).
- Komponentowe (Component), jedno z najbardziej zaawansowanych złącz dla sygnału
video. Sygnał komponentowy video przekazuje informację o obrazie w postaci jego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
wszystkich składowych. Składowe te, luminancja oraz chrominancja, są definiowane jako Y-
Pb-Pr (dla sygnałów analogowych) oraz Y-Cb-Cr (dla sygnałów cyfrowych). Dzięki temu
uzyskuje się jeden z najlepszych obrazów w porównaniu z innymi popularnymi standardami.
Ponadto złącze to może być wykorzystane do przesyłania obrazu przetworzonego przez układ
progresywnego skanowania, (co nie jest możliwe w przypadku S-Video i Composite).
- S-Video. Oferuje jakość pośrednią pomiędzy złączem zespolonym (Video)
a komponentem. Przekazujący dane za pomocą informacji o kontraście (luminancja) i kolorze
(chrominancja). Gniazda S-Video to maleńkie 4-pinowe wtyki.
- Zespolone (Composite), potocznie nazywany Video. Najpopularniejsze i najczęściej
występujące przyłącze sygnałowe. Sygnał zespolony jest wygodny, ponieważ jest
 kompaktowy i akceptowany przez wszystkie odbiorniki, ale oferuje najsłabszą jakość
obrazu (jest to wejście 1x chinch/RCA  najczęściej żółty).
- SCART (Syndicat francais des Constructeurs d'Appareils Radio et Television) Złącze
SCART umożliwia dwukierunkowe przesyłanie sygnałów: audio, composite video,
jednokierunkowych RGB jak również sygnałów sterujących między urządzeniami TV. Złącze
często nazywane jest również EURO złączem.
Metody projekcji
Projektor można zamontować na cztery sposoby różniące się stosowaną metodą projekcji.
Projekcja do przodu z projektora zainstalowanego Projekcja do przodu z projektora podwieszonego
na stoliku na suficie
Rys. 35 Metody projekcji przedniej
Projekcja z tyłu ekranu z projektora Projekcja z tyłu ekranu z projektora
zainstalowanego na stoliku (przy wykorzystaniu podwieszonego pod sufitem (przy wykorzystaniu
ekranu półprzezroczystego) ekranu półprzezroczystego)
Rys. 36 Metody projekcji tylnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Umiejscowienie projektora
Rys. 37Ustalenie odległości i kątów przy umiejscowieniu projektora dla przedniej projekcji
Przy rozmieszczeniu projektora należy wziąć pod uwagę maksymalną odległość rzutowania L
(Rys. 37) przy której obraz będzie wypełniał cały ekran o wysokości SH i szerokości - SW
(Rys. 37) a obiektyw w projektorze będzie ustawiony na maksymalne powiększenie.
Zazwyczaj producent podaje odpowiedni wzór na obliczenie tej odległości albo tabelkę z
różnymi ustawieniami.
Korekcja efektu trapezowego
Praktycznie wszystkie obecnie występujące na rynku projektory wyposażone są w układy
pozwalające na korygowanie geometrii wyświetlanego obrazu  zwane inaczej korekcją
trapezu lub jeszcze inaczej korekcją efektu  Keystone . Wykorzystanie tej funkcji jest
niezbędne w sytuacji, kiedy nie mamy możliwości ustawienia projektora prostopadle do
ekranu. Przy nieprawidłowym ustawieniu projektora uzyskany obraz będzie posiadał
widoczne zniekształcenia i swoim kształtem przypominał trapez. W takiej sytuacji dopiero
użycie regulacji  efektu trapezu pozwoli nam uzyskać prawidłowy, prostokątny obraz.
Regulacja efektu  Keystone może być pozioma (H) i pionowa (V), może również być
regulowana ręcznie lub automatycznie, może być cyfrowa (ze stratą jakości obrazu)
i optyczna (mechanizm Lens Shift)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Schematy podłączenie projektora do typowych urządzeń AV
Rys. 38 Podłączenie projektora do komputera
Rys. 39Podłączenie projektora do odtwarzacza DVD i magnetowidu
Rozdzielczość projektora LCD
Wśród dostępnych na rynku projektorów LCD można spotkać modele o różnych
rozdzielczościach, należy wybrać model, który spełni oczekiwania klienta. Rozdzielczość to
ilość poszczególnych punktów (pikseli), z których składa się obraz. Jest to ilość punktów w
poziomie i pionie, których iloczyn wyznacza łączną ilość pikseli. Najpopularniejsze
rozdzielczości projektorów to SVGA (800x600) oraz XGA (1024x768). Im wyższa
rozdzielczość, tym większa ilość wyświetlanych linii poziomych i pionowych. To z kolei
wpływa na czytelność obrazu i możliwość wyświetlenia większej ilości detali. W przypadku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
projektorów prezentacyjnych najpopularniejsze są rozdzielczości SVGA oraz XGA. Do kina
domowego zalecane są rozdzielczości typu 16:9 (WVGA, WXGA), choć nie jest to warunek
konieczny. Urządzenia o rozdzielczości SVGA lub XGA również mogą się doskonale
spisywać w tym zastosowaniu.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Opisz podstawowe elementy obsługi projektora LCD?
2. Podaj cztery metody projekcji.
3. Przez jakie złącze podłącza się w typowej sytuacji komputer do projektora LCD?
4. Jakie rozdzielczości potrafi wyświetlić typowy projektor LCD?
5. Na czym polega efekt trapezowy i jak można jemu przeciwdziałać?
6. Jakim złączem można podłączyć sygnał audio do projektora LCD, czy jest to jedyne
rozwiązanie przy reprodukcji dz
więku?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Skonfiguruj projektor LCD z urządzeniem odtwarzającym
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) Zapoznać się z instrukcją obsługi projektora.
2) Zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia, które będzie stanowić z
ródło obrazu
(wskazane przez prowadzącego)
3) Wstępnie ustawić projektor i ekran projekcyjny
4) Podłączyć urządzenie będące z
ródłem obrazu do projektora wykorzystując dowolne
złącze (podłączyć również kanały audio)
5) Włączyć projektor i urządzenie odtwarzające
6) Wybrać wejście w projektorze odpowiednie do podłączenia urządzenia odtwarzającego.
7) Włączyć odtwarzanie w urządzeniu będącym z
ródłem obrazu,
8) Usunąć efekt trapezowy,
9) Przeprowadzić regulację ostrości i powiększenia na projektorze
10) Sprawdzić poprawność odtwarzania kolorów oraz odtwarzania dz
więku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi do wszystkich urządzeń będących na wyposażeniu stanowiska pracy,
- projektor LCD,
- z
ródłowe urządzenie wideo (wskazane przez nauczyciela np. odtwarzacz DVD, kamera,
komputer, magnetowid),
- nośniki z nagraniem wideo o ile są potrzebne do wykonania ćwiczenia,
- ekran projekcyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1. Wyjaśnić przeznaczenie poszczególnych elementów sterujących
w projektorze multimedialnym LCD?
2. Wybrać odpowiednie połączenie danego urządzenia z
ródłowego
i projektora LCD?
3. Odróżniać gniazda S-Video, Composite Video, Component Video oraz
RGB, DVI?
4. Dokonać regulacji projektora LCD w celu uzyskania poprawnego obrazu?
5. Wybrać odpowiednie parametry projektora w celu uzyskania poprawności
odwzorowania obrazu z urządzenia z
ródłowego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: otwarte i wielokrotnego
wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz

prawidłową.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część - poziom ponapodstawowy.
7. Pracj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. Do podstawowych zadań stołu mikserskiego należy?
a) miksowanie sygnału,
b) obróbka sygnału i miksowanie,
c) obróbka sygnału, rozsyłanie i miksowanie,
d) obróbka sygnału, rozsyłanie, miksowanie i wzmocnienie.
2. Aktywny monitor bliskiego pola wykorzystuje się do:
a) kontrolnego odsłuchu nagrania,
b) przybliżenia do słuchacza sceny stereofonicznej,
c) zmniejszenia występowania w nagraniu szumu bliskiego tła,
d) monitorowania występowania w pobliżu urządzenia obcych dz
więków .
3. W jednej z kolumn dwudrożnego stereofonicznego zestawu głośnikowego nie można
uzyskać wysokich tonów. Określ najbardziej prawdopodobną usterkę występującą w
takiej sytuacji.
a) odwrotna polaryzacja kabla łączącego kolumnę ze wzmacniaczem,
b) uszkodzony filtr dolnoprzepustowy i/lub głośnik wysokotonowy,
c) uszkodzony filtr górnoprzepustowy i/lub głośnik wysokotonowy,
d) przerwany kabel łączący kolumnę ze wzmacniaczem
4. Włączanie się we wzmacniaczu ochrony  Protect , np. przez zaświecenie się
odpowiedniej diody, oznacza, że:
a) podłączona kolumna głośnikowa ma zbyt dużą moc i powoduje przeciążenie
wzmacniacza,
b) wzmacniacz przegrzewa się na wskutek zwarcia lub przeciążenia na wyjściu,
c) w sieci elektrycznej jest nieodpowiednie napięcie,
d) przesterowane jest wejście wzmacniacza
5. Możliwość podłączenia kamery MiniDV z cyfrowym złączem DV (FireWire) do
komputera uzyskamy po wyposażeniu komputera w port:
a) USB,
b) MIDI,
c) RS-232,
d) IEEE 1394
6. Przy asymetrycznym ustawieniu i znacznym oddaleniu kolumn od wzmacniacza, jakie
należy zastosować okablowanie?
a) kable o jednakowej długości i większym przekroju,
b) kable o jednakowej długości i mniejszym przekroju,
c) kable dopasowane do odległości między kolumnami i większym przekroju,
d) kable dopasowane do odległości między kolumnami i mniejszym przekroju
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
7. Jaki typ złącza jest montowany w nowych urządzeniach RTV zgodnych ze standardem
telewizji wysokiej rozdzielczości HDTV?
a) DVI,
b) RGB,
c) HDCP,
d) HDMI
8. Który z wymienionych nośników pozwala na wielokrotny zapis?
a) DVD-R,
b) DVD+R,
c) DVR-RAM,
d) DVD-ROM.
9. Wyjaśnij zastosowanie mechanizmu korekcji efektu trapezowego w projektorze LCD:
10. Jak oznaczana jest rozdzielczość 1024x768 np. przy opisie parametrów projektora LCD?
a) QVGA,
b) SVGA,
c) WVGA,
d) XGA
11. Jakie informacje o obrazie przekazywane są w złączu S-Video?
a) jasność i nasycenie barw  Y/C,
b) każda ze składowych barw  RGB,
c) sygnał zespolony,
d) jasność i nasycenie barw niebieskiej i czerwonej - YPbPr
12. Jaką pojemność ma jednostronna jednowarstwowa płyta DVD o średnicy 12 cm?
a) 0,7 GB,
b) 1,4 GB,
c) 4,7 GB,
d) 9 GB
13. Wyjaśnij pojęcie progresywnego skanowania:
14. Przedstaw na rysunku szkic projekcji tylnej przy podłączeniu projektora multimedialnego:
15. Wyjaśnij, do czego służy zasilanie PHANTOM:
Część II
16. Wyjaśnij, do czego jest wykorzystywane gniazdo wtrąceń (INSERT):
17. Ile cykli kasowania/zapisywania jest w stanie wytrzymać płyta DVDąRW?
a) około 100
b) około 1000
c) około 100000
d) około 1000000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
18. Jakiego sygnału nie można przekazać przez złącze SCART?
a) RGB
b) zespolonego
c) komponentowego
d) sterującego odbiornikiem TV
19. Jaką wspólna cechę charakteryzują się rozdzielczości ekranu: WVGA, WXGA?
a) są obsługiwane przez wszystkie urządzenia wideo,
b) mogą być wzajemnie stosowane,
c) są dopasowane do ekranów o współczynniku proporcji16:9,
d) są odpowiednie do nowego standardu telewizji wysokiej rozdzielczości HDTV
20. Wymień podstawowe cechy gniazda Component Video:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Instalowanie systemów projekcji obrazu i dz
więku związanych
z funkcjonowaniem i oprawą audiowizualną widowisk
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Odpowiedz
Punktacja
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9.
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13.
14.
15.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Numer
pytania
16.
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20.
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. LITERATURA
1. Andrzej J. Maruszak: Urządzenia Elektroniczne. Część III. Budowa i działanie urządzeń.
WSIP, Warszawa 2004
2. Jerzy Orzechowski: Urządzenia wizyjne. WSIP, Warszawa 2002
3. Jerzy Krajewski: Głośnik i zestawy głośnkowe. Wydawnictwa Komnikacji i A
ączności.
Warszawa, 2003
4. Alton. F. Everest (tłumaczenie: Witold Kurylak): Podręcznik Akustyki. Wydawnictwo
Sonia Draga Sp. z o.o. Warszawa, 2004
5. Stanisław Kwaśniewski: Wzmacniacze mocy audio Tom 6. Aplikacje. Wiesław
Haligowsk,. Warszawa 2004
6. B. Urbański: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach. Warszawa, WNT 1993
7. M. Rusin: Ekrany wizyjne. Warszawa, WNT 2001
8. A. Karwowska-Lamparska: Telewizyjne systemy cyfrowe, Warszawa WKiA
2005
9. Sztekmiler K.: Podstawy nagłośnienia i realizacji nagrań, Narodowe Centrum Kultury,
Warszawa 2003.
10. Sereda J.: Elektroakustyka na scenie i estradzie, WkiA
, Waszawa, 1977.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52