CorelDRAW X4 PL cwiczenia praktyczne


CorelDRAW X4 PL.
Ćwiczenia praktyczne
Autor: Roland Zimek
ISBN: 978-83-246-1927-6
Format: A5, stron: 152
Zdobądx nowe umiejętnoSci, pracując z nową wersją CorelDRAW
" Jak wyrównywać obiekty względem tekstu?
" Jak wprowadzać do tabeli tekst i obrazy?
" Jak wstawiać znaki specjalne?
Program CorelDRAW znany jest użytkownikom od dawna, co nie znaczy, że kolejna
wersja nie zaskoczy ich nowymi możliwoSciami! CorelDRAW X4 PL został wyposażony
w wiele nowych funkcji i usprawnień. Wprowadzono w nim m.in. narzędzie Tabela,
które pozwala na rysowanie tabeli o dowolnych rozmiarach, formatowanie jej w sposób
zbliżony do stosowanego w edytorach tekstu oraz poddawanie różnym transformacjom.
Można także importować tabele z innych programów. Ulepszono również regulację
kolorów, narożników i wygładzania. Dzięki temu CorelDRAW wciąż pozostaje
doskonałym programem graficznym zarówno dla amatorów, jak i profesjonalistów.
 CorelDRAW X4 PL. Ćwiczenia praktyczne to doskonały przewodnik dla wszystkich,
którzy chcą rozpocząć pracę z grafiką wektorową. Jak wszystkie książki tej serii, także
i ta została napisana w sposób ułatwiający przyswajanie wiedzy. Wykonując
poszczególne ćwiczenia, będziesz mógł szybko zdobyć konkretne umiejętnoSci.
Z łatwoScią nauczysz się tworzyć projekty wizytówek, ulotek reklamowych, szyldów
czy plakatów. Będziesz umiał przygotować skomplikowane rysunki techniczne, raporty,
dyplomy i broszury. Z tym podręcznikiem zyskasz wiedzę i kwalifikacje niezbędne, by
tworzyć profesjonalną grafikę.
" Podstawy rysunku wektorowego
" Inteligentne rysowanie i grupy obiektów
" Blokowanie, wyrównywanie i rozkładanie obiektów
" Praca z tekstem i tabelami
" Wypełnienie tonalne, jednolite i postscriptowe
" Wypełnienie deseniem i teksturą
Wydawnictwo Helion
ul. KoSciuszki 1c " Precyzyjne rysowanie
44-100 Gliwice
" Siatka i linijki
tel. 032 230 98 63
" Dynamiczne prowadnice i przyciąganie do obiektów
e-mail: helion@helion.pl
Ćwiczenia czynią mistrza i&
mistrzowską grafikę!
Spis tre ci
Rozdzia 1. Wst p 5
Opis programu CorelDRAW X4 5
Co nowego w programie 6
Wymagania systemowe 8
Ró nice mi dzy rysunkiem rastrowym a wektorowym 8
Rozdzia 2. Pierwsze kroki 13
Uruchamianie programu 13
Wygl d ekranu 17
Zapisywanie, otwieranie i drukowanie rysunków 20
Zapisywanie rysunków 20
Otwieranie rysunków 23
Drukowanie rysunków 25
Przydatne informacje 27
Okno Podpowiedzi 31
Rozdzia 3. Podstawy rysunku wektorowego 35
Rysowanie prostych obiektów 35
Prostok ty, elipsy, wielok ty, gwiazdy i spirale 35
Kszta ty podstawowe 40
Obiekty z 3 punktów 41
Inteligentne rysowanie 42
Nadawanie kolorów obiektom 44
Transformacje obiektów 48
Tworzenie kopii obiektu 51
Kolejno obiektów 54
4 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a p r a k t y c z n e
Wybieranie obiektów 55
Grupy obiektów 57
Blokowanie obiektów 59
Wyrównywanie i rozk adanie obiektów 60
wiczenia podsumowuj ce 63
Rozdzia 4. Praca z tekstem i tabelami 75
Tekst 75
Wprowadzanie i formatowanie tekstu 75
Formatowanie tekstu 79
Wyrównywanie obiektów wzgl dem tekstu 88
Wstawianie znaków specjalnych 90
Tabele 91
Tworzenie tabel 91
Zaznaczanie wybranych elementów tabeli 94
Praca nad kolumnami, wierszami i komórkami 96
Wprowadzanie do komórek tekstu oraz obrazów 99
Formatowanie tabeli i komórek 100
wiczenia podsumowuj ce 101
Rozdzia 5. Wype nienia i kontury 105
Zmiana ustawie domy lnych 105
Wype nienie jednolite 107
Wype nienie tonalne 113
Wype nienie deseniem 116
Wype nienie tekstur 117
Wype nienie postscriptowe 119
Okno dokowane Kolor 120
Kontury obiektów 121
Szybkie wype nianie cz ci wspólnej 125
wiczenia podsumowuj ce 127
Rozdzia 6. Precyzyjne rysowanie 129
Linijki 130
Siatka 133
Prowadnice 136
Dynamiczne prowadnice 139
Przyci ganie do obiektów 141
wiczenia podsumowuj ce 145
5
Wype nienia i kontury
Gdy narysujesz nowy obiekt, zostan mu nadane domy lne
kolory wype nienia, konturu itp. (standardowo jest to kolor
czarny dla konturu i przezroczysty dla wype nienia). Oczy-
wi cie, wszystkie te parametry (i wiele innych) mo na dowolnie mody-
fikowa . W rozdziale 3. pokaza em ju , jak mo na zmieni kolor wy-
pe nienia. Jednak nie musi ono by jednokolorowe. CorelDRAW ofe-
ruje wiele ró nych mo liwo ci u ywania wype nie . Aby do nich
dotrze , musisz wybra narz dzie Wype nienie. Tam zgrupowane s
wszystkie sposoby wype niania obiektów (rysunek 5.1):
Rysunek 5.1.
Narz dzie
wype nienia
Zmiana ustawie domy lnych
Musisz pami ta , aby przed skorzystaniem z narz dzia Wype nienie
wskaza obiekt, gdy w przeciwnym razie pojawi si okno umo li-
wiaj ce zmian ustawie domy lnych pokazane na rysunku 5.2.
106 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
Rysunek 5.2.
Okno zmiany
ustawie
domy lnych
W I C Z E N I E
5.1
Zmiana domy lnych ustawie rysowania
Gdy rysujesz nowy obiekt, standardowo jego kontur przyjmuje kolor
czarny, a wype nienie jest przezroczyste. Aby to zmieni , musisz wy-
kona nast puj ce kroki:
1. Kliknij pusty obszar  kartki .
2. Kliknij lewym przyciskiem myszy palet kolorów z prawej strony
ekranu, wybieraj c barw czerwon . Poniewa nie zaznaczy e
obiektu, program b dzie chcia zmieni ustawienia domy lne.
3. Pojawi si okno zmiany ustawie domy lnych. Pozostaw
zaznaczon opcj Rysunek. Dzi ki temu zmiany b d si
odnosi y do nowo tworzonych obiektów graficznych.
4. Zaznacz Tekst ozdobny, je eli chcesz zmieni tak e ustawienia
domy lne tekstu artystycznego, lub Tekst akapitowy, je li chcesz
dokona zmian w tek cie akapitowym.
5. Kliknij przycisk OK.
Od tego momentu ka dy nowo rysowany obiekt b dzie mia czerwone
wype nienie.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 107
W I C Z E N I E
5.2
Przywrócenie oryginalnych ustawie rysowania
Je eli chcesz przywróci oryginalne ustawienia, musisz wykona na-
st puj ce kroki:
1. Kliknij pusty obszar  kartki .
2. Nast pnie kliknij przekre lony kwadrat ( ) nad palet kolorów
(ustawisz domy lny brak wype nienia).
3. Gdy pojawi si okno zmiany ustawie domy lnych, zaakceptuj
jego ustawienia, klikaj c OK.
4. Nast pnie kliknij prawym przyciskiem myszy kolor czarny
na palecie kolorów. W ten sposób przywrócisz standardowy
czarny kontur.
5. Gdy ponownie pojawi si okno zmiany ustawie domy lnych,
zaakceptuj jego ustawienia.
W podobny sposób mo esz zmieni inne ustawienia domy lne, na
przyk ad krój czy rozmiar tekstu.
Wype nienie jednolite
Jednolite wype nienie (rysunek 5.3) pozwala nada obiektowi tylko
jeden kolor, a wi c dzia a tak, jak paleta przy prawej kraw dzi ekranu.
W oknie, które pojawia si na ekranie, mo na wybra modele kolorów
b d palety (rysunek 5.4). Odpowiednie okno wybiera si spo ród trzech
zak adek.
Rysunek 5.3.
Obiekty
z wype nieniem
jednolitym
W oknie przegl darki kolorów mo na wybra jeden spo ród kilku mo-
deli kolorów (CMYK, RGB, HSB, Lab i inne). Wykorzystywana jest tu
wizualna reprezentacja ca ego spektrum kolorów.
108 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
Rysunek 5.4.
Zak adka Modele
wype nienia
jednolitego
W I C Z E N I E
5.3
Wybór jednolitego koloru
Aby zastosowa wype nienie jednolite przy wykorzystaniu zak adki
Modele, wykonaj nast puj ce czynno ci:
1. Przesu pionowy suwak z prawej strony jej okna; w ten sposób
wybierzesz potrzebny kolor.
2. Kliknij palet koloru, wybieraj c odcie (zostanie on zaznaczony
kwadracikiem). W prawym górnym rogu zobaczysz pierwotny
kolor obiektu (Stary) oraz kolor, który zostanie mu nadany (Nowy).
3. Nast pnie kliknij przycisk OK, by zaakceptowa wybór.
Je eli orientujesz si , jak reprezentowane s barwy w poszczególnych
modelach kolorów, mo esz wybra odpowiedni kolor, wykorzystuj c
suwaki w cz ci Sk adowe. Szybkiego wyboru jednego spo ród kil-
kudziesi ciu standardowych kolorów da si za dokona dzi ki roz-
wijanej li cie Nazwa.
Niezwykle interesuj ce jest okno harmonii kolorów, dost pne po wy-
braniu zak adki Miksery. Wybierane przy jego u yciu kolory s najbar-
dziej przydatne podczas pracy z kilkoma obiektami, gdy chcesz, aby
ich kolory wspó gra y ze sob . Je li zastosujesz harmoni kolorów, to
sprawisz, e b d one do siebie pasowa y.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 109
W I C Z E N I E
5.4
Wybór koloru za pomoc harmonii kolorów
Aby dokona wyboru kolorów w oknie harmonii kolorów, wykonaj
poni sze kroki:
1. Kliknij zak adk Miksery (rysunek 5.5).
Rysunek 5.5.
Zak adka Miksery
wype nienia
jednolitego
2. Chwy jedno z kó eczek widocznych na kole harmonii kolorów.
Przesuwaj c delikatnie mysz, obró je. Kolory harmonizuj ce
ze sob zostan wy wietlone poni ej.
3. Wybierz liczb harmonizuj cych ze sob kolorów, zmieniaj c
po o enie suwaka Rozmiar.
4. Wybierz potrzebny Ci kolor.
5. Kliknij przycisk OK.
6. Wybierz inny obiekt.
7. Przejd ponownie do okna harmonii kolorów.
8. Pozostawiaj c po o enie ko a harmonii kolorów bez zmian,
wybierz inny kolor z palety kolorów w dolnej cz ci okna.
110 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
W I C Z E N I E
5.5
Mieszanie kolorów
Polecam tak e wypróbowanie okna mieszania kolorów. W tym celu
musisz wykona opisane poni ej czynno ci:
1. W oknie Miksery kliknij przycisk Opcje.
2. Zaznacz pozycj Miksery i wska Przej cie kolorów (rysunek 5.6).
Rysunek 5.6.
Wybór mieszania
kolorów
3. Zobaczysz kolorowy kwadrat, w którego naro nikach znajduj
si pola umo liwiaj ce wybór koloru odpowiedniego dla ka dego
naro nika. Zostan one pó niej wymieszane ze sob , daj c
mo liwo wyboru koloru po redniego. Po kolei klikaj pola
znajduj ce si w naro nikach du ego kwadratu. Dla ka dego
z nich wybierz odpowiedni kolor, który ma zosta ustalony dla
danego naro nika. W du ym kwadracie zobaczysz wtedy kolory
po rednie, powsta e w wyniku wymieszania wybranych r cznie
kolorów  rysunek 5.7.
Rysunek 5.7.
Okno przej cia
kolorów
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 111
4. Zmie po o enie paska Rozmiar tak, by dobra odpowiednie
wielko ci kwadratów z kolorami po rednimi.
5. Wska odpowiedni kolor widniej cy w du ym kwadracie.
Zostanie on zaznaczony czarn ramk .
6. Kliknij przycisk OK.
W ostatniej zak adce wybierany jest jeden z predefiniowanych modeli
kolorystycznych. Istniej dwa rodzaje palet, z których mo na wybie-
ra kolory  standardowe i niestandardowe. Standardowe palety ko-
lorów s dostarczane przez niezale nych producentów i najlepiej sto-
sowa je wraz z odpowiednim drukowanym katalogiem próbek kolorów.
Je li posiadasz katalog z próbkami kolorów, mo esz wybra odpowiedni
model z tego katalogu. Jest to niezwykle przydatna opcja, gdy chcesz
zapewni pojawienie si konkretnego koloru na wydruku, z uwagi
na to, e kolory wydrukowane zwykle ró ni si od tych, które wi-
dzisz na ekranie. Wi e si to z innym sposobem powstawania kolorów
w drukarce i na ekranie.
Opcje ostatniej zak adki okna dialogowego Palety pokazano na ry-
sunku 5.8.
Rysunek 5.8.
Zak adka Palety
wype nienia
jednolitego
112 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
W I C Z E N I E
5.6
Palety kolorów
Aby skorzysta z palety kolorów, wykonaj nast puj ce czynno ci:
1. W oknie wyboru kolorów wska zak adk Palety.
2. Rozwi list Paleta i wybierz z niej tak palet , jak masz tak e
w postaci wydrukowanej. List palet do wyboru prezentuje
rysunek 5.9.
Rysunek 5.9.
Wybór palety
kolorów
3. Przy u yciu suwaka widniej cego z prawej strony wybierz
odpowiedni kolor.
4. Wska na palecie kolor i odczytaj jego nazw w polu Nazwa
(rysunek 5.10).
Rysunek 5.10.
Nazwa wybranego
koloru
5. Odszukaj teraz w drukowanym katalogu odczytan nazw
i sprawd , jak b dzie wygl da wybrany kolor na wydruku
(najta sze drukarki nie wydrukuj jednak dok adnie takiego
samego koloru; je eli zale y Ci na dok adnym odwzorowaniu
kolorów, powiniene skorzysta z profesjonalnych urz dze ).
6. Kliknij przycisk OK.
Mo na tak e post powa odwrotnie, to znaczy najpierw wybra kolor
na wydrukowanej palecie, a nast pnie odszuka jego nazw w zak adce
Palety.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 113
Wype nienie tonalne
Wype nienie tonalne (nazywane tak e gradientowym) pozwala usta-
wi agodne przej cie mi dzy dwoma kolorami lub wi ksz ich liczb ,
co pokazuje rysunek 5.11.
Rysunek 5.11.
Obiekty
z wype nieniem
tonalnym
W I C Z E N I E
5.7
Wype nienie tonalne dwukolorowe
Aby zastosowa wype nienie tonalne dwukolorowe, musisz wykona
nast puj ce czynno ci:
1. Wska narysowany uprzednio obiekt.
2. Nast pnie rozwi narz dzie Wype nienie i wybierz Wype nienie
tonalne. Pojawi si okno dialogowe, takie jak na rysunku 5.12.
Rysunek 5.12.
Wype nienie
tonalne
114 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
3. Wybierz typ wype nienia za pomoc listy rozwijanej Typ. Mo esz
si zdecydowa na wype nienie wzd u cie ki liniowej (Liniowe),
promieniowej (Promieniowe), sto kowej (Sto kowe) lub
kwadratowej (Kwadratowe). Wszystkie te opcje pokazano
na rysunku 5.13.
Rysunek 5.13. Typy wype nienia tonalnego
4. Zmie k t gradacji w polu K t  to spowoduje zmian uko nego
po o enia tonalnego. K t ten mo esz te zmieni poprzez
przytrzymanie wci ni tego prawego przycisku myszy i poruszanie
ni w obszarze miniaturki wybranego wype nienia (prawy górny
róg okna).
5. Natomiast w polu Brzeg okre l, na jakim obszarze kolor
pocz tkowy i ko cowy maj pozosta niezmienne, zanim
zaczn si przenika .
6. W obszarze miniaturki wype nienia ustal po o enie rodka
wype nienia, trzymaj c wci ni ty lewy przycisk myszy; k t
gradacji zmienia si prawym przyciskiem myszy (wyj tkiem
jest tu cie ka radialna, która nie posiada k ta gradacji).
7. Wybierz typ wype nienia  w tym przypadku b dzie
to wype nienie Dwukolorowe  w polu Przej cie kolorów.
8. Okre l kolor pocz tkowy w polu Od i ko cowy w polu Do.
9. Wyznacz rodek przej cia kolorów w polu rodek.
10. Na zako czenie wybierz sposób dobierania kolorów przej ciowych
 wzd u linii prostej lub cie ki biegn cej przez ko o kolorów.
Ten fragment okna pokazano na rysunku 5.14.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 115
Rysunek 5.14.
Sposób przej cia
mi dzy kolorami
w wype nieniu
dwukolorowym
11. Kliknij przycisk OK.
W I C Z E N I E
5.8
Wybór predefiniowanych typów wype nie
Aby wybra wype nienie dowolne, wykonaj kolejno nast puj ce kroki:
1. Post puj tak jak w poprzednim wiczeniu a do kroku 6.
2. Wybierz w polu Przej cie kolorów typ wype nienia Niestandardowe.
Niestandardowe wype nienie pozwala wybra kilka kolorów,
które b d si przenika nawzajem.
3. Wybierz jeden z predefiniowanych rodzajów przej w polu Wzorce
 fragment jego listy rozwijanej pokazano na rysunku 5.15.
Rysunek 5.15.
Wybór jednego
z predefiniowanych
typów wype nie
4. Ustal po o enie ka dego koloru przez przesuni cie ma ego
trójk ta ( ) nad paskiem przej cia kolorów. Pasek widnieje
na rysunku 5.16.
Rysunek 5.16.
Pasek przej cia
kolorów
5. Je eli nie odpowiada Ci jeden z kolorów, kliknij bia y trójk t
( ) nad nim i zmie barw na inn .
6. Mo esz tak e dzi ki kwadratom ( ) znajduj cym si z obu
stron paska przej kolorów okre li kolor pocz tkowy
i ko cowy.
116 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
Wype nienie deseniem
W I C Z E N I E
5.9
Wype nienie deseniem
Aby zastosowa do obiektu wype nienie deseniem (rysunek 5.17), wy-
konaj nast puj ce czynno ci:
Rysunek 5.17.
Obiekty wype nione
deseniem
1. Wska narysowany uprzednio obiekt.
2. Nast pnie rozwi narz dzie Wype nienie i wybierz Wype nienie
deseniem  odpowiednie okno dialogowe widnieje
na rysunku 5.18.
Rysunek 5.18.
Wype nienie
deseniem
3. Zdecyduj si na wype nienie obiektu obrazkiem Dwukolorowym,
Wielokolorowym lub Map bitow .
4. Rozwi pole z wyborem desenia i wybierz jeden
z predefiniowanych w programie.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 117
5. Je eli zdecydowa e si na dese dwukolorowy, mo esz wybra
w asne kolory za pomoc pól Przód oraz Ty . W pozosta ych
przypadkach nie masz tej mo liwo ci.
6. Zaznacz pole Transformuj wype nienie z obiektem. Dzi ki temu
modyfikacje i deformacje obiektu obejm tak e jego dese .
Desenie wype niaj w ca o ci zaznaczony obiekt w ten sposób,
e w miejscu, w którym ko czy si jeden kafelek, zaczyna si
nast pny. Tak sam zasad stosuje si na przyk ad dla tapety
w systemie Windows  z tym, e tutaj mo esz dokona tak e
dowolnych transformacji, takich jak pochylenie czy obrót,
co pokazuje rysunek 5.19.
Rysunek 5.19. Górny kwadrat zosta wype niony bez zaznaczenia
transformacji wype nienia wraz z obiektem, inaczej ni dolny. Dlatego
dolny po zmniejszeniu i obrocie zmodyfikowa tak e rozmiary kafelków
7. W cz ci Rozmiar zmie Szeroko i Wysoko w taki sposób,
aby dobra odpowiedni rozmiar desenia (by adnie wype nia
obiekt).
Wype nienie tekstur
Kolejnym sposobem wype nienia dowolnego obiektu jest u ycie tek-
stury (rysunek 5.20). Wype nienia tekstur s obrazami losowymi ge-
nerowanymi przy wykorzystaniu fraktali. Nadaj one wype nianym
obiektom wygl d materia ów naturalnych. Jednak u ywanie tekstury
mo e znacz co powi kszy rozmiar pliku i wyd u y czas jego druko-
wania.
118 C o r e l D R A W X 4 P L " w i c z e n i a pr a k t y c z n e
Rysunek 5.20.
Obiekty wype nione
tekstur
W I C Z E N I E
5.10
Wype nienie tekstur
Aby zastosowa do obiektu wype nienie tekstur , wykonaj poni sze
kroki:
1. Wska narysowany uprzednio obiekt.
2. Nast pnie rozwi narz dzie Wype nienie i wybierz Wype nienie
tekstur . Pojawi si okno dialogowe pokazane na rysunku 5.21.
Rysunek 5.21.
Wype nienie
tekstur
3. Rozwi list Biblioteka tekstur i wybierz jedn z dost pnych tam
mo liwo ci.
4. Przewi List tekstur. Wybieraj c z niej poszczególne wzory,
mo esz zobaczy ich podgl d w okienku poni ej.
5. Zdefiniuj kolory wype nienia przy u yciu pól z kolorami (s one
dost pne obok listy). W zale no ci od wybranej tekstury, liczba
barw mo e by ró na.
6. Kliknij przycisk Podgl d, aby zobaczy , jak dokonane zmiany
wp yn y na wygl d tekstury.
R o z d z i a 5 . " W y p e n i e n i a i k o n t u r y 119
7. Zmie parametry tekstury z prawej strony okna, aby zmodyfikowa
jej wygl d. Nie zapomnij wcisn przycisku Podgl d po ka dej
zmianie.
8. Okre l dok adnie rozmiar, pocz tek i inne parametry kafelka
(podobnie jak w przypadku wype nienia deseniem), wybieraj c
przycisk Kafelkowanie.
9. Zaakceptuj wybór przyciskiem OK.
Wype nienie postscriptowe
W I C Z E N I E
5.11
Wype nienie postscriptowe
Aby zastosowa do obiektu wype nienie postscriptowe (rysunek 5.22),
musisz wykona nast puj ce czynno ci:
Rysunek 5.22.
Obiekty
z wype nieniem
postscriptowym
1. Wska narysowany uprzednio obiekt.
2. Rozwi narz dzie Wype nienie i wybierz Wype nienie postscriptowe.
Okno dialogowe tego wype nienia znajduje si na rysunku 5.23.
3. Zaznacz pole Podgl d, aby zobaczy dan tekstur w oknie
z prawej strony  w przeciwnym razie zobaczysz jedynie jej
nazw .
4. Zmie ustawienia parametrów w cz ci Parametry tak,
by dopasowa wygl d tekstury do w asnych potrzeb.
Za ka dym razem zatwierdzaj zmiany przyciskiem Od wie .
5. Gdy dokonasz ju wyboru, wci nij przycisk OK.
Je eli w programie nie zobaczysz obiektów wype nionych postscriptem,
wybierz z menu Widok polecenie Dok adny lub Dok adny z nadrukowaniami.
Dla pozosta ych widoków b d wy wietlane jedynie literki  PS .


Wyszukiwarka