MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Bronisław Matusz Zastosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej 613[01].O1.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Recenzenci: dr inż. Bogdan Kulig mgr inż. Roman Włodarz Opracowanie redakcyjne: dr Bronisław Matusz Konsultacja: mgr inż. Rafał Rzepkowski Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 613[01].O1.05 Zastosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu rolnik. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Zasady i bezpieczeństwo pracy z komputerem. Wykorzystanie komputera do sporządzania dokumentacji w gospodarstwie i korzystania z niej 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 14 4.2. Różne zródła informacji: biblioteki, encyklopedie multimedialne, Internet. Przeglądarki internetowe. Poczta elektroniczna 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 23 4.2.3. Ćwiczenia 23 4.2.4. Sprawdzian postępów 25 4.3. Edytor tekstu i arkusz kalkulacyjny jako narzędzia do sporządzania podstawowej dokumentacji w gospodarstwie rolnym 26 4.3.1. Materiał nauczania 26 4.3.2. Pytania sprawdzające 30 4.3.3. Ćwiczenia 30 4.3.4. Sprawdzian postępów 32 5. Sprawdzian osiągnięć 33 6. Literatura 38 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu komputera w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, a także pomoże wykorzystać dostępne oprogramowanie biurowe i specjalistyczne w zakładaniu baz danych, przygotowywaniu koniecznych dokumentów oraz poszukiwaniu informacji w dostępnych sieciach. Poradnik zawiera: wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej, cele kształcenia tej jednostki modułowej, materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne zródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia, pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, sprawdzian postępów, przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów, powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie, wykaz literatury. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Jednostka modułowa: Zastosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej , której treści teraz poznasz, jest jedną z koniecznych do efektywnego prowadzenia działalności rolniczej oraz wdrażania najnowszych technologii w produkcji. Istotna do osiągnięcia celów jest systematyczność i dokładność w pracy z komputerem. Znajomość obsługi komputera, jego podstawowych możliwości i zastosowań powinna być Ci już znana. W krótkim czasie zajęć przedstawione zostaną jedynie typowe sposoby zastosowań technologii IT w rolnictwie. Poradnik pomoże Ci również w poszukiwaniu innych rozwiązań sprzętowo-programowych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 3 613[01].O1 Organizacja gospodarstwa rolnego 613[01].O1.01 Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej 613[01].O1.02 613[01].O1.03 613[01].O1.04 Planowanie, organizowanie Prowadzenie działalności Zarządzanie i finansowanie działalności marketingowej przedsiębiorstwem rolnym rolniczej 613[01].O1.05 Zastosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej 613[01].O1.06 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Schemat układu jednostek modułowych Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: - korzystać z różnych zródeł informacji, - posługiwać się ze zrozumieniem podstawowymi pojęciami z zakresu technologii informatycznej, - posługiwać się sprawnie komputerem, w tym umieć ustawić podstawowe parametry w panelu sterowania oraz właściwie reagować na komunikaty systemowe komputera, - stosować podstawowe oprogramowanie biurowe w tworzeniu dokumentów, prostych obliczeń czy składowania danych na dysku, - obsługiwać przeglądarkę internetową, - zakładać własną skrzynkę internetową. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - wyjaśnić podstawowe pojęcia i kategorie z zakresu technologii informatycznej, - pozyskać informacje dotyczące działalności rolniczej z agroportalu, centralnej biblioteki rolniczej, ośrodka doradztwa rolniczego, - zredagować różnego rodzaju teksty umów i wniosków, - posłużyć się arkuszem kalkulacyjnym do dokumentowania i obliczania wyników efektywności finansowej działalności rolniczej, - posłużyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym w trakcie organizowania i zarządzania produkcją rolniczą. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Zasady i bezpieczeństwo pracy z komputerem. Wykorzystanie komputera do sporządzania dokumentacji w gospodarstwie i korzystania z niej 4.1.1. Materiał nauczania Komputer staje się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia. W pracy, w domu, w szkole praktycznie jest obecny wszędzie. Wykorzystywany jest zarówno jako narzędzie pracy, jak i zródło szeroko rozumianej rozrywki. Ile czasu można bezkarnie spędzać przed monitorem? Czy pamiętamy, że mimo wszystkich zalet, użytkowanie komputera wiąże się z pewnymi zagrożeniami dla naszego zdrowia? Higiena pracy z komputerem Dobór właściwej rozdzielczości i szybkości odświeżania ekranu monitora Optymalna rozdzielczość monitora to 1024x768 bądz 800x600 punktów obrazu (pikseli). Przy doborze rozdzielczości monitora należy się kierować możliwościami posiadanego sprzętu i własnymi preferencjami w odbiorze obrazu. Komfort odbioru obrazu zależy od jego częstotliwości odświeżania. Przy częstotliwości minimum 85 Hz i wyżej, ekran nie sprawia wrażenia migotania, bardzo męczącego dla oczu. Im częściej ekran jest odświeżany w czasie jednej sekundy, tym spokojniej jest postrzegany przez nasze oko. Ustawienie monitora w odległości 50 70cm od oczu, tyłem do zródła światła. Monitor powinien stać idealnie przed nami: niedopuszczalna jest sytuacja, by trzeba było wykręcać głowę w bok, żeby spojrzeć na ekran. Odległość monitora od naszych oczu również ma istotne znaczenie. Monitor ustawiony zarówno w zbyt dużej odległości, jak i za blisko naszych oczu powoduje szybkie ich męczenie (łzawienie, uczucie pieczenia i szczypania). Dodatkowo pamiętajmy, aby środek ekranu znajdował się na wysokości naszej brody. Bardzo duże znaczenie dla naszych oczu ma oświetlenie pomieszczenia lub stanowiska pracy, które powinno być dostosowane do warunków pracy z komputerem. Często mamy wrażenie, iż kineskop monitora pełni funkcję lustra, odbijając padające na niego punkty świetlne. Nie powinno tak być. Refleksy świetlne bardzo szybko powodują zmęczenie wzroku. Rozwiązaniem takiej sytuacji jest ustawienie monitora tyłem do okna, lamp oraz np. zamontowanie rolet w oknach (ochrona przed światłem naturalnym). Najnowsze monitory zazwyczaj spełniają te normy. Stosowane obecnie monitory LC są bardziej bezpieczne. Jednak nie tylko monitor ma wpływ na nasze zdrowie. Korzystanie z drukarki laserowej również nie jest bez znaczenia dla naszego organizmu. W trakcie jej pracy uwalnia się ozon. Jest to niezwykle agresywny gaz drażniący błony śluzowe nosa, oczu i krtani. Przypuszcza się, że jest jednym z silniejszych czynników rakotwórczych. Wprawdzie najnowsze drukarki w dużej mierze odfiltrowują ozon, jednak warto wyłączać drukarki wtedy, gdy się z nich nie korzysta. Aktywna przerwa trwająca minimum 15 minut po około 2 godzinach pracy (najpózniej). Przerwa aktywna, tzn. odejście od komputera (najlepiej pójście na spacer, spoglądanie przez okno kolor zielony ma właściwości kojące dla naszych oczu; wykonanie kilku skłonów, przysiadów, podskoków). Nie próbujmy oszukiwać swojego organizmu odpoczynek jest niezbędny. Czas przeznaczony na odpoczynek dla naszego organizmu, przeznaczmy również na dokładne wywietrzenie pomieszczenia, w którym pracujemy. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 7 Dodatkowo należy pamiętać, że ręce powinny być trzymane poziomo na klawiaturze, a blat biurka, przy którym pracujemy, powinien być tak duży, aby obok prawidłowo ustawionego monitora, jednostki centralnej, klawiatury i myszy znalazło się na nim jeszcze miejsce dla naszych dłoni i nadgarstków. Nie stawiajmy więc klawiatury na brzegu biurka. W trakcie pracy ma to duże znaczenie dla naszych rąk. Krzesło powinno być wyposażone w odpowiednie oparcie i podłokietniki oraz posiadać regulowaną wysokość siedziska i kąt ustawienia oparcia. Dodatkowo: podpórka pod stopy i dużo wolnego miejsca na nogi korzystnie przyczynią się do naszego dobrego samopoczucia. Bezpieczna praca z komputerem Podczas pracy z komputerem, należy pamiętać o kilku zasadach pozwalających chronić komputer przed zniszczeniem, a użytkownika przed niepotrzebnym stresem. Komputer powinien być podłączony do sieci z bolcem uziemiającym, za pomocą listwy antyprzepięciowej. Listwa taka powoduje eliminację skoków napięcia, wyrównanie przebiegu prądu i chroni nasz sprzęt przed ich niszczącym działaniem. Dzięki temu mamy mniejszą szansę na utratę informacji, których nie zdążyliśmy zapisać w przypadku nagłego wyłączenia się komputera (powodem może być chwilowa, niedostrzegalna przez nas różnica napięcia prądu). Wszystkie przewody powinny być podłączone do właściwych gniazdek. Ma to głównie znaczenie przed pierwszym włączeniem komputera oraz w sytuacji, gdy zmienialiśmy położenie sprzętu lub przed nami pracował z komputerem ktoś inny. Jeśli od ostatniej naszej pracy upłynął dłuższy okres czasu, również sprawdzmy poprawność połączeń całego zestawu. Najpierw włączać jednostkę centralną, pózniej inne urządzenia wyłączamy w odwrotnej kolejności. Uruchomienie i zakończenie pracy obydwu urządzeń odbywa się równocześnie, jeśli monitor jest zasilany z gniazda umieszczonego z tyłu jednostki centralnej. Aktualnie jednak wszystkie nowe monitory mają niezależne zasilanie podłączane do gniazda sieci elektrycznej (monitor włączamy więc dopiero po uruchomieniu jednostki centralnej i wyłączamy przed wyłączeniem jednostki centralnej). Pod żadnym pozorem nie zasłaniać otworów wentylacyjnych jednostki centralnej i monitora. Nigdy nie kładzmy na monitorze żadnych kartek, zeszytów (tłumacząc ten fakt np. brakiem miejsca na biurku), gdyż w ten sposób możemy doprowadzić do uszkodzenia tego sprzętu. Komputer pracując wydziela ciepło. Dlatego też pomiędzy ścianą a jednostką centralną i ścianą a monitorem powinna znajdować się odpowiednia odległość (minimum około 5cm). Nigdy nie stawiać obok komputera żadnych płynów lub łatwo przewracających się przedmiotów. Dotyczy to nie tylko jedzenia i napojów (zarówno tych w szklankach, butelkach, jak i puszkach), ale również (o czym nie każdy pamięta) np.: wazonu z kwiatami, akwarium... Stanowisko pracy powinno być uporządkowane, bez zagrożeń typu: stos łatwo przewracających się płyt CD czy innych przedmiotów. Zastosowania komputera do sporządzania i korzystania z dokumentacji o gospodarstwie Projektowanie siedliska Dokumentację techniczną i technologiczną można tworzyć w oparciu o specjalistyczne oprogramowanie. Do wspomagania projektowania dokumentacji technicznej używa się najczęściej programów z grupy AutoCad. czy Arcon. We wspomaganiu zarządzania gospodarstwem może pomóc BitFarma czy FarmWorks. Właściwe zaprojektowanie siedliska otoczenia domu i budynków gospodarskich ma swoje ekonomiczne i estetyczne uzasadnienie. Programem wspomagającym wizualizację siedliska jest np. Wymarzony ogród . Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 8 Rys. 1. Okno programu Wymarzony ogród [25] Pracę rozpoczyna się w nim od określenia powierzchni siedliska. Następnie można zgodnie z własną wizją i przepisami budowlanymi rozpocząć nanoszenie poszczególnych elementów na plan. Program daje możliwość nanoszenia budynków i budowli, płotów, ścieżek, krzewów, drzew, upraw roślin oraz innego wyposażenia. Oczywiście w standardzie można skorzystać z gotowych budynków domów, altan i trejaży. Dla celów gospodarstwa wiejskiego należy zakupić dodatkowo inne typowo gospodarskie obiekty (obory, stodoły, płyty gnojowe) i wówczas zakończyć projektowanie całego siedliska. Zaletą tego typu programów jest to, że całe siedlisko można wówczas obejrzeć również w wymiarze 3d, a nawet nakręcić film chodząc po podwórku czy wchodząc do budynków. Skalowanie i kalibracja map Dokumentacją podstawową w gospodarstwie jest dokumentacja geodezyjna. Mapy papierowe (najczęściej wyrysy) dokumentują działki geodezyjne. Działki rolne (uprawowe) często nie pokrywają się z powierzchnią działek ewidencyjnych i wskazanym jest posiadanie w komputerze zeskanowanych map dla prowadzenia różnorodnych podziałów i pomiarów tej dokumentacji. Obraz mapy papierowej w wersji elektronicznej nosi nazwę mapy rastrowej. Rys. 2. Skalowanie mapy z użyciem odcinka i pola powierzchni [27] Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 9 Mapę rastrową należy wgrać do programu w celu dokonania skalowania lub kalibracji. Programem umożliwiającym skalowanie map rastrowych jest np. Calibrate Image. Mapa w formacie tif, JPG lub bmp jest bezproblemowo wgrywana na pulpit programu i może podlegać przygotowaniu do skalowania. Proces skalowania pozwala użytkownikowi programu na dowolne wykorzystanie map. Można wówczas dokonywać na nich pomiary długości odcinków oraz pomiary powierzchni gruntów. Rys. 3. Okno programy Calibrate [27] Aby wyskalować mapę, należy znać przynajmniej jeden rzeczywisty wymiar w terenie, który obejmuje mapa. Może być to powierzchnia jakiejś działki lub długość odcinka. Wówczas wzorcową linię o kolorze czerwonym zamieszczoną na mapie, wymiarujemy podając jej długość w metrach lub kilometrach. Od tego momentu mapa rastrowa jest już wyskalowana. Jeśli chcemy mierzyć na niej powierzchnię działek, należy obrysować mierzoną działkę linią, a po jej zamknięciu powierzchnia działki ukazuje się w nowym okienku. Jeśli dokładnie zeskanujemy i obrysujemy działkę, wtedy zgodnie wymaganiami AriMR, błąd pomiaru będzie mniejszy niż 3%. Kalibracja mapy polega nie tylko na jej wyskalowaniu, ale również na ustawieniu względem kierunków geograficznych. Takiej czynności można dokonać podając współrzędne geograficzne minimum trzech punktów i wówczas mapa ulegnie wyskalowaniu oraz ustawieniu względem kierunków geograficznych. Naniesienie współrzędnych punktów musi być poprzedzone wcześniejszymi pomiarami GPS em w terenie. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 10 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie techniczne parametry pracy monitora wpływają na komfort pracy? 2. W jakiej optymalnej odległości od oczu powinien znajdować się monitor naszego komputera? 3. Jak powinno wyglądać dobrze zorganizowane stanowisko pracy z komputerem? 4. Jakie są podstawowe zasady bezpieczeństwa, które należy spełnić, ustawiając i przygotowując komputer do pracy? 5. Przed jakimi nieprawidłowymi zachowaniami użytkownika należy chronić komputer? 6. Jakie są typowe zastosowania komputera jako maszyny wspomagającej zarządzanie pracą w gospodarstwie? 7. Które z obszarów działalności w gospodarstwie rolnym można prowadzić samodzielnie w oparciu np. o oprogramowanie biurowe? 8. Jak można wykonać i przechowywać własne zabezpieczone dokumenty w gospodarstwie? 9. Jakie jest oprogramowanie służące do sporządzania prostej dokumentacji tekstowej i graficznej? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Uzupełnij tabelę dotyczącą wymogów bhp podczas pracy z komputerem. Porównaj wskazania optymalne zalecane w tym zakresie z sytuacją na własnym stanowisku pracy i własnymi zachowaniami przy pracy z komputerem. Optymalne Własne stanowisko Rodzaje wymogów wskazania Własne zachowania Optymalna rozdzielczość monitora do pracy w warunkach domowych (niespecjalistycznych) Minimalna częstotliwość odświeżania monitora Wskazana odległość monitora od oczu użytkownika Dla zapewnienia komfortu pracy z komputerem należy spełnić kilka warunków dotyczących: - usytuowania monitora względem światła w pomieszczeniu - odległości drukarek laserowych - nieprzerwanego czasu pracy z komputerem - organizacji przerw między kolejnymi godzinami pracy z komputerem - wysokości i wielkości blatu biurka komputerowego - możliwości wypoczynku nóg Podłączenie sprzętu komputerowego do sieci elektrycznej z zachowaniem wszelkich wymogów (przepięcia, uziemienia) Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 11 Wykorzystywanie gniazd elektrycznych do zasilania jednego stanowiska pracy Właściwe usytuowanie jednostki centralnej oraz monitora Ergonomiczne i estetyczne urządzenie stanowiska pracy Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać np. w Internecie odpowiednie informacje nt. bezpieczeństwa pracy z komputerem oraz optymalnych warunków dotyczących stanowiska pracy, 3) uzupełnić tabelę, 4) sformułować wnioski. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Sporządz zestawienie obszarów działalności w gospodarstwie rolnym. Zaproponuj, które czynności w obrębie tych obszarów możesz samodzielnie wykonywać w oparciu o znany Ci pakiet biurowy, a które wymagają oprogramowania specjalistycznego. Wskaż takie oprogramowanie i zródła jego pozyskania. Obszar działalności Własne Oprogramowanie możliwości specjalistyczne yródła Agroturystyka & & & & & & .. - planowanie i obsługa ruchu turystycznego w gospodarstwie - prowadzenie rozliczeń kosztów dla np. Excel poszczególnych kwater & & & & & & - planowanie i rozliczanie pracy kuchni - & & & & & & & & & & & & & & & & . Wnioski z funduszy strukturalnych & & & & & & & & np. AgroSystem - dopłaty bezpośrednie http://www.cees.pl/doradc - renty strukturalne y.html - wnioski inwestycyjne & & & & & & & & & & - & & & & & & & & & & & & & & . & Ewidencja zdarzeń w gospodarstwie Księga stada zwierząt gospodarskich Biznesplany Podatek (liczony w gospodarstwie) Pisma urzędowe do organów administracji samorządowej Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 12 Kompleksowa obsługa gospodarstwa np. BitFarma (Centrum rolnego w oparciu o specjalistyczne Doradztwa Rolniczego) oprogramowanie Inne & & & & & & & & & & & & & & & & .. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) dopisać brakujące obszary działalności, które Twoim zadaniem są możliwe do wsparcia technologią IT, 3) wyszukać, np. w Internecie, instytucje oferujące proste i profesjonalne narzędzia informatyczne, które mogą usprawnić prace w gospodarstwie, 4) wpisać dane do kolumn ze szczególnym wskazaniem własnych możliwości wykorzystania znanych Ci programów komputerowych. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, druki wniosków, arkusze sprawozdań, książka stada, druki rachunków i faktur, druk PIT i inne, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Na podstawie zgromadzonej dokumentacji o własnym gospodarstwie (np. projekt techniczny budynków gospodarskich, nakazy płatnicze, polisy ubezpieczeniowe, książka stada bydła, akty notarialne, wypis i wyrys z ewidencji gruntów i inne) dokonaj uproszczonego obliczenia wielkości: - podatku rolnego, - ubezpieczenia gospodarstwa, - kosztów stałych i zmiennych w gospodarstwie, - przychodów i kosztów z prowadzonej działalności rolniczej w rozbiciu na działy i gałęzie produkcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wyszukać np. w Internecie informacje o sposobach obliczania podatku, ubezpieczeniach majątkowych, itd. 2) zaplanować prosty arkusz do wyliczeń, 3) przygotować niezbędną dokumentację do rzeczowej analizy gospodarstwa, 4) określić zasady stosowania formuł i funkcji w arkuszu kalkulacyjnym, 5) wyszukać zródła i sposób kwalifikowania przychodów i kosztów w gospodarstwie, 6) sformułować wnioski w zakresie przydatności tych danych dla gospodarstwa rolnego. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z oprogramowaniem i z dostępem do Internetu, druki dokumentów zródłowych, formularze, instrukcje, literatura z rozdziału 6. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 13 4.1.2. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić, jak powinno wyglądać komputerowe stanowisko pracy? 2) wymienić podstawowe wymogi bhp co do stanowiska komputerowego? 3) określić podstawowe wymogi dla sieci elektrycznych, do których podłączono komputer? 4) wymienić kilka obszarów działalności w gospodarstwie rolnym, które mógłbyś już sam prowadzić z pomocą znanego Ci biurowego oprogramowania? 5) odszukać w Internecie oraz innych zródłach instytucje oferujące oprogramowanie wspomagające pracę w gospodarstwie? 6) wymienić kilka dokumentów wymaganych w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego? 7) samodzielnie wykonać w arkuszu kalkulacyjnym prostą aplikację do wyliczania kosztów w gospodarstwie? 8) czytać i prowadzić dokumentację obowiązującą w gospodarstwie rolnym? 9) zaprojektować z użyciem programu graficznego plan (łącznie z wizualizacją) siedliska? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 14 4.2. Różne zródła informacji: biblioteki, encyklopedie multimedialne, bazy danych, Internet. Poczta i przeglądarki internetowe 4.2.1. Materiał nauczania yródła informacji Pozyskiwanie informacji w obecnych czasach odbywa się na wiele sposobów. Nie da się jednak poprzestać na sprawdzonych tradycyjnych zródłach, jakimi są biblioteki, a w nich drukowane książki. Dziś coraz powszechniejsze staje się wykorzystywanie zródeł elektronicznych. Internetowe biblioteki Witrynami często odwiedzanymi przez uczniów i studentów stronami są strony internetowe bibliotek całej Europy. Można na nich znalezć najnowsze wydania książek, starodruki, szkice, zbiory zdjęć i obrazów, a nawet pełne teksty lektur, wiersze i skany dokumentów zródłowych. Można polecić w tym zakresie kilka stron, które często wydając własne biuletyny, ukierunkowują czytelnika w poszukiwaniu nowości. Koniecznym wydaje się poznanie Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie, bibliotek państwowych instytutów badawczych czy bibliotek uniwersyteckich, które odwiedzają e czytelnicy miliony razy w roku. Wśród polecanych bibliotek rolniczych można wyróżnić: - Centralną Bibliotekę Rolniczą im. Michała Oczapowskiego w Warszawie http://www.cbr.edu.pl/ - Bibliotekę Fachową Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie www.odr.zetobi.com.pl/biblio.htm - Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Krakowie http://www.ar.krakow.pl/bibl/biblfr.htm - Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Lublinie http://www.bg.ar.lublin.pl/ - Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Poznaniu http://bg.au.poznan.pl/ - Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Szczecinie http://www.libra.ar.szczecin.pl/ - Bibliotekę Główną Akademii Podlaskiej w Siedlcach - Bibliotekę Główną Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy - Bibliotekę Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie http://www.bg.sggw.waw.pl/ - Bibliotekę Główną Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu http://www.bibl.ar.wroc.pl/ - Bibliotekę Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie - Bibliotekę Instytutu Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk w Lublinie http://www.ipan.lublin.pl/ - Bibliotekę Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku http://www.idpan.poznan.pl/biblioteka/informacjeogolne.html - Bibliotekę Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie http://www.ierigz.waw.pl/ - Bibliotekę Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu http://www.ighz.edu.pl/biblio.htm Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 15 - Bibliotekę Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Warszawie http://www.irwirpan.waw.pl/ - Bibliotekę Instytutu Zootechniki w Balicach k/Krakowa http://www.izoo.krakow.pl/index.php?sw=145 - Bibliotekę Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno- -Rolniczej w Bydgoszczy htttp://wbis.utp.edu.pl/www/biblioteka/wydzialowa.htm - Dział Informacji Naukowej Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach http://www.imuz.edu.pl/struktura/in.php - Zakład Informacji Naukowo-Technicznej Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno- -Spożywczego w Warszawie http://www.ibprs.waw.pl/html/zi.html Niestety, dostęp do niektórych danych księgozbiorów odbywa się poprzez logowanie, czyli indywidualnie nabyte prawa, często wiążące się z wykupieniem abonamentu. Większość daje możliwość precyzyjnego przeszukiwania katalogów a nawet międzyuczelnianego wypożyczania. Na stronach bibliotecznych znajdują się również potrzebne bazy danych, np. bazy danych pasz krajowych, bazy Agricola, Agris, Treecd, Hortcd, AGRO LIBREX, SIGŻ i wiele innych własnych uczelnianych baz. Część z tych baz jest udostępniana w trybie on line, część wydawana na płytach CD, a inne z możliwością wykorzystania na miejscu. Szczególnymi bibliotekami są mediateki. Jest ich już wiele i są często odwiedzane drogą internetową przez czytelników. Do takich bibliotek należą m.in.: - Biblioteka Publiczna im. dr Władysława Biegańskiego w Częstochowie. Filia Muzyczna, - Biblioteka Publikacji Multimedialnych w Laskach, - Aódzka Mediateka ABC w VIII Liceum Ogólnokształcącym w Aodzi, - Mediateka Studium Nauki Języków Obcych Politechniki Wrocławskiej, - Mediateka Edukacyjna. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie, - Mediateka Języka Niemieckiego Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie, - Mediateka Szwajcarska. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie, Odwiedzając strony bibliotek, warto najpierw zapoznać się z mapą serwisu, bo znacznie ułatwi to poruszanie się po zasobach biblioteki. Encyklopedie multimedialne Bardzo powszechnym i stosunkowo tanim zródłem wiedzy, szczególnie dla młodzieży szkolnej, są encyklopedie tematyczne wydawane przez duże wydawnictwa (PWN, WSiP i inne), prywatne firmy komputerowe (np. OPTIMUS), czy na zlecenie MEN. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 16 Rys. 4. Encyklopedia internetowa ONET.PL [16] Wiedza zgromadzona w tekstach, rysunkach, schematach, prezentacjach, mapach i filmach jest szczególnie łatwa do przetworzenia, a wielu użytkowników encyklopedii po zapoznaniu się z podstawowymi jej działami kopiuje sobie najciekawsze fragmenty. Wstawiane filmy czy rysunki, a nawet wklejane teksty uatrakcyjniają prace uczniów i wpływają na ich profesjonalny wygląd. Do często wykorzystywanych w edukacji encyklopedii można zaliczyć: encyklopedie techniki, przyrody, świata, kosmosu, człowieka, ssaków, ptaków czy duża multimedialna encyklopedia PWN. Rys. 5. Różne bazy danych zbiorów Biblioteki Głównej i Centrum Informacji Naukowej Akademii Rolniczej w Poznaniu [17] Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 17 Na poziomie szkół rolniczych warto gruntowniej zapoznać się przede wszystkim z Encyklopedią Powszechną PWN. Choć encyklopedie multimedialne traktują wiele tematów wybiórczo i z uproszczeniem, to warto z nich korzystać dla zobrazowania własnych dokumentów czy nadania im charakteru multimedialności. Na portalach wiedzy zamieszczone są encyklopedie internetowe, np. Onet.pl. czy Wikipedia. Podstawowe informacje udostępniane są tam bez ograniczeń, część jednak wymaga indywidualnych kodów dostępu. Internet W celu uzyskania informacji potrzebnych dla sprawnego prowadzenia gospodarstwa służy coraz częściej Internet. Jest to zródło wciąż jeszcze mało powszechne na wsi. Jednak ze względów czysto technicznych i ekonomicznych występuje w ok. 10% domostw na wsi, mimo iż ponad 40% mieszkańców wsi deklaruje chęć jego posiadania. Najczęściej służy do wyszukiwania potrzebnych informacji w urzędach, sklepach czy firmach. Coraz częściej prowadzi się przez Internet transakcje handlowe, dokonując oględzin przedmiotu transakcji, prowadzenia negocjacji cenowych, uzgadniania warunków dostawy przedmiotu czy wreszcie przelewu pieniędzy. Internet stał się również medium, przez które kontaktujemy się z urzędami. Można pobrać formularze dokumentów, sprawdzić wiele danych, w tym osobistych, zadać pytanie, porozmawiać przez bezpłatne komunikatory czy zamówić dowolną usługę lub przedmiot. Popularnymi stronami o charakterze informacyjnym są: elektroniczna Książka telefoniczna (http://www.pkt.pl/), Panorama firm (http://www.ditel.pl/) lub http://www.pf.pl/portal/Index), Mapa szukacz (http://mapa.szukacz.pl/) oraz znane portale internetowe Onet.pl, (http://www.onet.pl/ ) czy Wirtualna Polska (http://www.wp.pl). Rolnicy korzystają ze specjalistycznych stron np. Pierwszy Portal Rolny (http://www.ppr.pl/index.html), Agroportal (http://www.agroportal.agro.pl/), strony ministerstwa rolnictwa, agencji rządowych, izb rolniczych czy doradztwa rolniczego. Poszukują również informacji na stronach firm specjalizujących się w dostawie dla rolnictwa artykułów do produkcji rolnej. Mają możliwość prowadzenia poprzez czat wymiany poglądów, a w trudnych sprawach mogą prosić o poradę, pisząc zapytanie na strony helpdesk . Takie strony prowadzą m.in. agencje rządowe oraz centrum doradztwa rolniczego (http://195.205.152.139/helpdesk/), udzielając wszystkim zainteresowanym odpowiedzi. Przeglądarki i wyszukiwarki internetowe Działanie przeglądarek internetowych jest zawsze podobne. Rys. 6. Przykładowe wyszukiwarki internetowe [20], [21] Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 18 Mają one za zadanie komunikowanie się z serwerem za pomocą protokołu HTTP, aczkolwiek w obsłudze są również inne, np. FTP, HTTPS, Gopher. Często z przeglądarką dostarczane są komponenty, które umożliwiają korzystanie z serwerów grup dyskusyjnych (protokół NNTP) i e mail (protokoły POP3, IMAP i SMTP). Trwająca na rynku konkurencja pomiędzy twórcami przeglądarek internetowych powoduje, że oprogramowanie do przeglądania stron cały czas ewaluuje w stronę ergonomiki, użyteczności i wygody. Najpopularniejszą w Polsce przeglądarką jest Internet Explorer ale stosuje się również MSN Explorer, Netscape, Eksplorator Windows, Mozilla, Opera czy Galeon. Wśród wyszukiwarek znanymi są Google, AltaVista, Yahoo! Szukacz, Gooru, Giga, Hm? Każdy uczeń powinien umieć je obsłużyć, pamiętając o kilku zasadach. Dla sprawności wyszukiwania informacji powinno się ustawić opcje i narzędzie wyszukiwania w sieci. Należy również podać preferencje, ustawienia wyszukiwania i języki. Dla zawężenia wyszukiwania tekst wyszukiwany można zapisywać w cudzysłowie. Pozyskiwanie danych z Internetu Dla trwałego wklejania danych z Internetu (zdjęcia, teksty) należy posługiwać się prostą metodą zaznaczania danego obiektu, wciśnięcia prawego przycisku myszki i kopiowania do schowka. Przenoszenie danych przez schowek i zapisywanie ich, najlepiej w oddzielnych plikach, pozwala pózniej na dowolne dysponowanie nimi. Można również dane bezpośrednio pobrane z Internetu wklejać do dokumentów, prezentacji czy arkuszy. Pozostają jednak łącza z plikami zródłowymi i o tym należy pamiętać. Kopiowanie obrazów z Internetu, a nawet tła strony, odbywa się podobnie jak kopiowanie tekstu. Zaznaczony obraz kopiujemy do schowka i wstawiamy w dowolne miejsce. Rys. 7. Okno logowania się na serwer ftp [26] Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 19 Poprzez sieć można również udostępniać i kopiować pliki ze stron www lub bezpośrednio z serwera FTP. W tym drugim przypadku trzeba znać adres serwera FTP (np. wpisując ftp://ftp.onet.pl; ftp://sunsite.icm. edu.pl), na który wchodzimy bezpośrednio i wówczas zgrywamy potrzebne nam pliki. Nie wystarczy znać adres serwera ftp, jeżeli dostęp do niego jest zabezpieczony. Wówczas należy się na niego zalogować, podając nazwę użytkownika i hasło. Część serwerów udostępnia swoje dane bez logowania się. Poczta elektroniczna Poczta elektroniczna (ang. electronic mail, e-mail) to jedna z usług internetowych służąca do przesyłania wiadomości tekstowych (listów elektronicznych). Do przesyłania e-maili używany jest protokół SMTP. Jak podaje WIKIPEDIA e-mail został wymyślony w roku 1965. Autorami pomysłu byli Louis Pouzin, Glenda Schroeder i Pat Crisman. Wówczas usługa ta służyła jedynie do przesyłania wiadomości od jednego użytkownika danego komputera do innego użytkownika tej samej maszyny, a adres e-mailowy w zasadzie jeszcze nie istniał. Usługę polegającą na wysyłaniu wiadomości od użytkownika jednego komputera do użytkownika innego wymyślił w roku 1971 Ray Tomlinson, on również wybrał znak @ (at) do rozdzielania nazwy użytkownika od nazwy maszyny (a pózniej nazwy domeny internetowej). Rys. 8. Przykładowe protokoły poczty przychodzącej (POP3) i wychodzącej (SMTP) [26] Na początku do wysyłania e maili służył protokół CPYNET, pózniej wykorzystywano FTP, UUCP i wiele innych protokołów, a na początku lat 80. Jonathan B. Postel napisał specjalnie do tego celu protokół SMTP. Istnieje rozszerzenie poczty elektronicznej MIME, umożliwiające dołączanie do e maili danych innego typu w formie tzw. załączników. W związku z tym, że wiele komputerów nie jest obecnych w sieci cały czas, powstały protokoły umożliwiające odbiór poczty elektronicznej gromadzonej na zewnętrznych serwerach. Najbardziej znanymi i obecnie powszechnie używanymi protokołami są POP3 i IMAP. Oprogramowanie Do obsługi skrzynek pocztowych służą programy serwerowe (MTA), takie jak: Sendmail, Postfix, Exim, Mdaemon i qmail. W zależności od tego, czy wiadomości są w trybie tekstowym czy graficznym, używa się programy do odbioru i wysyłania poczty: - tekstowe: elm, elmo, mutt, pine Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 20 - graficzne: Balsa, Eudora, Evolution, Microsoft Outlook, Microsoft Outlook Express, Mozilla Suite/SeaMonkey, Mozilla Thunderbird, Netscape Messenger, Opera, Pegasus Mail. Najczęściej używanym programem z wykorzystaniem protokołów POP3 i SMTP jest Microsoft Outlook Express. Skrzynka e-mailowa (ang. mailbox skrzynka pocztowa) to odpowiednik standardowej skrzynki pocztowej dla poczty elektronicznej. Jest to zasób elektroniczny, na który składa się obszar pamięci dyskowej przeznaczony do przechowywania listów elektronicznych oraz oprogramowanie serwerowe zwane MTA służące do realizacji zadań związanych z odbieraniem lub wysyłaniem listów elektronicznych. Skrzynki mailowe mają zwykle ograniczoną pojemność ustaloną przez administratora zarządzającego systemem komputerowym, na którym zlokalizowana jest dana skrzynka. Darmowe skrzynki Większość popularnych portali internetowych udostępnia darmowe skrzynki w zamian za otrzymywanie reklam. Dlatego warto założyć sobie skrzynkę e-mail na darmowym serwerze, ponieważ oferują one dużą ich pojemność i niezawodność pracy. Przykłady dużych skrzynek: Tabela 1 Przykłady dużych skrzynek [22] reklamy doczepiane do maili; bramka www z uciążliwymi poczta.wp.pl @wp.pl, @wp.eu 3 20 reklamami pop up i flashowymi brak reklam @tlen.pl, @o2.pl, doczepianych do poczta.o2.pl 1 20 @go2.pl listów, obecność filtra antyspamowego @poczta.onet.pl, reklamy doczepiane @vp.pl, @op.pl, bezpłat do maili; bramka poczta.onet. @buziaczek.pl, ne tylko wwww z uciążliwymi 20 pl @autograf.pl, 10 MB i reklamami pop up @onet.eu, 1 GB i flashowymi @poczta.onet.eu Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 21 SSL (GB) (MB) Adres Uwagi Serwis skrzynki wielko ść Wielko ść wiadomo ś ci Poczta przez Maksymalna stron ę WWW Wersja polska maksymalnie 1500 listów na koncie; reklamy doczepiane @interia.pl, poczta.interi do tekstu maili; @poczta.fm, 73GB 50 a.pl uciążliwe reklamy @interia.eu pop up i flashowe w bramce WWW brak reklam docze 2,79 pianych do listów; mail.google. (stale brak reklam pop up @googlemail.co com, rośnie 1 10 i flashowych w m, @gmail.com gmail.com MB na bramce WWW; dzień) zamiast tego pasek reklam AdWords Adresy skrzynek pocztowych Adres e-mail (ang. electronic mail address) adres poczty elektronicznej, umożliwiający przesyłanie wiadomości w sieci komputerowej składa się z indywidualnej nazwy użytkownika, znaku @ (na ang. at) oraz nazwy serwera pocztowego lub domeny, np. jan.kowalski@wsb.warszawa.pl to użytkownik jan.kowalski na serwerze wsb.warszawa.pl. Zakładanie własnej skrzynki internetowej jest czynnością prostą i nie wymaga dodatkowego wyjaśnienia. Każdy usługodawca darmowych kont internetowych podaje w sposób prosty procedurę postępowania przy zakładaniu skrzynki. Pamiętać należy jedynie o pewnych ograniczeniach, takich jak: używanie nazw bez polskich znaków, brak spacji w nazwie czy zakaz stawiania znaków zastrzeżonych w nazwach np. minus, równa się itd. Alias internetowy to alternatywny (dodatkowy) atrakcyjny i łatwy do zapamiętania adres URL, lub adres poczty elektronicznej, np. http://twoja_nazwa.nazwa.pl zamiast http://www.serwer.pl/~user/konto/twoja_nazwa/ Alias zwiększa popularność danej strony, powoduje łatwiejsze zapamiętanie jej adresu. Wiele firm udostępnia płatne lub bezpłatne serwisy aliasowe dla adresów World Wide Web lub poczty elektronicznej np.: imie@tryk.pl zamiast imie.nazwisko@poczta.serwer.elka.pw.edu.pl Spam to niechciane elektroniczne wiadomości. Najbardziej rozpowszechniony jest spam za pośrednictwem poczty elektronicznej oraz w Usenecie. Zwykle (choć nie zawsze) jest wysyłany masowo. Istotą spamu jest rozsyłanie dużej liczby informacji komercyjnych o jednakowej treści do nieznanych sobie osób. Nie ma znaczenia, jaka jest treść tych wiadomości. Aby określić wiadomość mianem spamu, musi ona spełnić trzy następujące warunki jednocześnie: - treść wiadomości jest niezależna od tożsamości odbiorcy, - odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej wiadomości, - treść wiadomości daje podstawę do przypuszczeń, iż nadawca wskutek jej wysłania może odnieść zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzyści odbiorcy. Masowe e maile dzielą się na dwie kategorie: 1) Unsolicited Commercial Email (UCE) niezamawiana oferta handlowa, spam komercyjny o charakterze reklamowym, zakazany przez prawo polskie i dyrektywę UE. 2) Unsolicited Bulk Email (UBE) niezamawiana poczta masowa, maile o charakterze często niekomercyjnym, takie jak apele organizacji społecznych i charytatywnych czy Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 22 partii politycznych, prośby o pomoc, czy masowe rozsyłanie ostrzeżeń np. o wirusach komputerowych. Chcąc bronić się przed spamem, nie należy nigdy odpowiadać spamem na spam. Spam generowany w odpowiedzi na spam jest nazywany flames i tak samo jak spam pierwotny, blokuje łącza, miejsce na twardych dyskach i czas procesora. Często też adres podany jako adres nadawcy nie jest prawdziwym adresem spamera, ale adresem innej jego ofiary. Bardzo ważne jest, aby nigdy nie reagować pozytywnie na spam, np. nie odwiedzać zawartych w nim adresów, nie podawać swoich danych itp. W przypadku pojedynczego spamu z jednego miejsca najlepiej jest go po prostu zignorować. W przypadku, gdy spam jest systematycznie wysyłany z jednego adresu, lepiej nie mścić się, wysyłając flames, lecz zawiadomić administratora i założyć filtr na ten adres. Dobrze jest również zainstalować program antywirusowy oraz zwalczający tzw. spyware. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są rolnicze biblioteki z katalogami dostępnymi poprzez sieć internetową? 2. W jaki sposób można wypożyczać książki z internetowych bibliotek? 3. Jakie korzyści dają elektroniczne zródła informacji? 4. Jakie są wydawnictwa oraz przykładowe encyklopedie multimedialne, które w ostatnim czasie można było nabyć w księgarniach a nawet kioskach? 5. Jakie są internetowe encyklopedie? 6. Jakie bazy danych są oferowane przez instytuty, uczelnie czy firmy komercyjne, które mają swoje zastosowanie w rolnictwie? 7. Jaką rolę spełniają specjalistyczne bazy danych oferowane rolnictwu? 8. Które z portali internetowych mają szeroki charakter informacyjny? 9. Jaką rolę spełniają portale internetowe a jaką wyszukiwarki? 10. Jakie są najpopularniejsze w Polsce przeglądarki internetowe? 11. Jaka rolę pełni schowek w pozyskiwaniu danych z różnych zródeł informacji? 12. Kiedy i w jakim celu wymyślono pocztę elektroniczną? 13. Które serwisy internetowe oferują darmowe skrzynki pocztowe?. 14. Czym są: alias, spam i domena? 15. Jak bronić się przed niechcianą pocztą czy zawirusowaniem komputera? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wypełnij tabelę dotyczącą bibliotek rolniczych w Polsce. Podaj ich pełne nazwy, adresy stron internetowych, e-maile do korespondencji oraz krótki opis możliwości korzystania z księgozbiorów. Lp. Nazwa biblioteki Adres internetowy Informacje uzupełniające 1. Centralna Biblioteka Rolnicza im. http://www.cbr.edu.pl/ Zawartość strony: Michała Oczapowskiego w - nowości w rolnictwie Warszawie w Polsce i za granicą - bazy danych - e-czasopisma - nabytki - wykaz tytułów czasopism bieżących Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 23 - wykaz bibliotek rolniczych w Polsce i na świecie - & & & & & & . 2. 3. Na podstawie dowolnego e-tekstu, pozyskanego z biblioteki, przygotuj 5-minutowy referat. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) sprawdzić, poprzez przeglądarkę w Internecie, adresy wszystkich polskich bibliotek rolniczych, 2) przeanalizować zawartość stron poprzez mapy serwisu, 3) wpisać do tabeli adresy odwiedzanych stron bibliotek oraz w trzecią kolumnę tabeli nanieść najistotniejsze informacje z punktu widzenia właściciela gospodarstwa, 4) wybrać interesujący temat i wyszukać informacje do przygotowanego referatu. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Za pośrednictwem przeglądarki internetowej lub bezpośrednio z serwera FTP, zgromadz informacje z zakresu technologii produkcji upraw roślin energetycznych. Materiał (w formie tekstów, zdjęć, animacji, slajdów, filmów) zgromadz w założonym na pulpicie katalogu. Przygotuj się do zaprezentowania zgromadzonych treści w 3 minutowej prezentacji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) sprawdzić w Internecie poprzez przeglądarkę kilka stron, na których znajdują się poszukiwane informacje, 2) przeanalizować zawartość stron, 3) wybrać dowolny obszar produkcji roślin energetycznych i zgromadzić dane w różnej postaci, 4) dokonać interpretacji zgromadzonego materiału. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Załóż na dowolnie wybranym serwerze własne konto e mailowe. Wykorzystaj do tego celu serwery oferujące darmowe skrzynki. Użyj kreatora, który przeprowadzi Cię przez cały proces zakładania skrzynki. Pamiętaj o właściwym wpisaniu protokołów POP3 i SMTP dla poczty przychodzącej i wychodzącej oraz o haśle, które trzeba zapisać i schować. Większość serwerów wymaga uwierzytelnienia, więc trzeba zaznaczyć i tę opcję we właściwościach serwera. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 24 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z ofertą niektórych operatorów co do możliwości zakładania na ich kontach skrzynek pocztowych, 2) przeanalizować wielkość oferowanej skrzynki i maksymalną wielkość przesyłanych wiadomości, 3) wybrać serwis i założyć skrzynkę. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić i odnalezć kilka bibliotek rolniczych oferujących czytelnikom bogate księgozbiory? 2) odnalezć w wybranej bibliotece rolniczej kilka pozycji książkowych na zadany temat? 3) pozyskać powszechnie udostępnione e-książki (czasopisma) z wybranej biblioteki? 4) posłużyć się encyklopedią internetową do określonego przygotowania materiału na? 5) odnalezć w wybranej bazie danych potrzebne informacje (sortować je, przeszukiwać według różnych kryteriów)? 6) ściągnąć z serwera FTP większe pliki z danymi? 7) założyć na potrzeby własne i prowadzonego gospodarstwa skrzynkę internetową? 8) prowadzić korespondencję e-mailową z dowolnym partnerem w sieci, przesyłając wiadomości tekstowe, graficzne i pliki? 9) zainstalować oprogramowanie antywirusowe oraz je zarejestrować? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 25 4.3. Edytor tekstu i arkusz kalkulacyjny jako narzędzia do sporządzania podstawowej dokumentacji w gospodarstwie rolnym 4.3.1. Materiał nauczania Pewne umiejętności z zakresu obsługi programów wspomagających tworzenie dokumentacji w gospodarstwach mają charakter uniwersalny i powinny wystąpić w procesie nauczania obsługi wszystkich lub większości aplikacji. Do takich należą w szczególności te, które są często wykorzystywane i cechują się dużą uniwersalnością np.: - korzystanie z pomocy, - operacje plikowe, - tworzenie nowych plików o określonym szablonie, - otwieranie plików istniejących, zapisanych na określonym dysku, w określonym folderze, - zamykanie i zapisywanie plików pod nową lub stara nazwą w określonym folderze (katalogu) i na określonym dysku w odpowiednim formacie, - przygotowywanie wydruku, - wybór urządzenia i sposobu drukowania, - ustalanie kolejności i innych parametrów drukowania, - operacje z wykorzystaniem schowka: kopiowanie, wycinanie, wklejanie, - inne operacje związane z obsługą systemu. Wszystkie z tych treści powinny być znane już z wcześniejszych etapów kształcenia. Edytor tekstu to program użytkowy służący do tworzenia i wprowadzania zmian (edycji) w jakimś dokumencie. Bardziej zaawansowane edytory tekstu bywają nazywane procesorami tekstu. W zależności od sytemu komputerowego czy przeznaczenia programy te mogą być bardziej lub mniej skomplikowane. Wykorzystywane dawniej TAG czy WRITER od wielu już lat zostały zastąpione przez Microsoft Word czy jego odpowiednik w pakiecie WORKS. Użytkownicy chętnie korzystają z darmowego oprogramowania, które jest dostępne na stronach internetowych. OpenOffice.org Writer zaawansowany procesor tekstu wchodzący w skład bezpłatnego pakietu biurowego OpenOffice.org, dostępnego na platformach MS Windows, Linux oraz Mac OS jest produktem pochodzącym z pakietu StarOffice, udostępnionym 19 lipca 2000 do dalszego rozwoju. Jest dostępny w kilkudziesięciu wersjach językowych, także w języku polskim, łącznie z niezbędnymi narzędziami językowymi słownikiem ortograficznym i tezaurusem. Writer jest programem odpowiadającym funkcjonalnie komercyjnym edytorom, jak Microsoft Word czy WordPerfect, a więc zawierającym komplet narzędzi edycyjnych, w tym rozbudowane instrumenty biurowe i akademickie oraz wbudowane narzędzie do eksportu dokumentów w międzyplatformowym formacie PDF. Obsługa formatu Worda i WordPerfecta (od wersji 2.0) ułatwia migrację z komercyjnego oprogramowania i zapewnia wymianę dokumentów ze środowiskami biurowymi i uczelnianymi posługującymi się MS Office. Nie da się przedstawić obsługi powszechnie używanych w szkołach edytorów tekstu (np. Word) na kilku stronach. Warto jednak zwrócić uwagę na to, by: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 26 Rys. 9. Okno ustawienia strony dokumentu [26] - pracę z programem rozpocząć od ustawienia strony, właściwych pasków narzędzi na pulpicie komputera oraz sposobu wydruku dokumentu, - pracować w trybie widoku strony, który umożliwia nieuciążliwe tworzenie tekstu, daje dobrą widoczność strony oraz możliwość wstawiania obiektów w sposób bezkolizyjny, - wykorzystywać tak bogate narzędzie wszechstronnie, z możliwością przenoszenia danych między innymi programami. Chcąc dobrze posługiwać się edytorem tekstu należy poznać następujące treści: - ustawianie strony ze względu na wielkość kartki, wielkość marginesów oraz układ strony, - wstawianie i organizację pasków narzędzi na pulpicie oraz dostawianie ikon do pasków, - edycja dokumentów (zmiana czcionek, kolorów, akapitów, marginesów itd.), - wykorzystanie do tworzenia dokumentów następujących obiektów: kliparty, wykresy, diagramy, autokształty, obrazy, pola tekstowe, schematy organizacyjne, wzory matematyczne oraz teksty wordart, - formatowanie dokumentów według zadanego sposobu, - formatowanie obiektów wstawianych ze względu na ich położenie, wielkość, obszar widoczności, - wstawianie, formatowanie i konwertowanie tabel, - wstawianie symboli, odwołań i komentarzy, - praca na kilku dokumentach jednocześnie oraz podział dokumentu. Rys. 10. Wstawianie spisu treści do dokumentów oraz pasek formularzy [26] Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 27 Praca z edytorem tekstu powinna obejmować zasady prawidłowego wprowadzania tekstu (akapit, znaki przestankowe, twarda spacja itp.), formatowanie znaku i akapitu oraz kopiowanie bloku tekstu. Należy przypomnieć ustawianie tabulatorów oraz tworzenie wzorów (matematycznych, fizycznych, chemicznych itp.). Do bieżącego sprawdzania tekstów oraz oferowania podpowiedzi służą słownik pisowni oraz tezaurus. Pisząc teksty w innym języku należy pamiętać o przełączeniu właściwego słownika. Użytkownicy chętnie korzystają z darmowego oprogramowania, które jest dostępne na stronach internetowych. Wcześniejsze przygotowanie gotowych formularzy ułatwia prowadzenie dokumentacji w gospodarstwie. Zabezpiecza to dokument przed uszkodzeniem, a jednocześnie prowadzi użytkownika poprzez cały formularz od początku aż do wpisania ostatnich danych. Miejsca, w które należy wstawić teksty, można zacieniować. Dla zaznaczania określonych opcji wyboru służą pola wyboru formularza lub rozwijane listy formularza. Kończąc pracę z formularzami, należy pamiętać o zabezpieczeniu formularza poprzez włączenie opcji chroń formularz . Przygotowując duże objętościowo dokumenty, należy korzystać z automatycznego wstawiania spisów treści. To dobre i łatwe narzędzie automatycznie przenumerowujące spis treści. Podobnego automatu (WSTAW ODWOAANIE) należy użyć wstawiając podpisy pod rysunkami oraz przypisy przy cytowanych w pracy fragmentach. Arkusz kalkulacyjny Arkusz kalkulacyjny jest programem umożliwiającym przetwarzanie (przeliczanie) i przechowywanie dużej ilości danych. Służy także do opracowywania tych danych, ich szybkiej aktualizacji i prezentacji graficznej. Może wykonywać wiele operacji matematycznych i logicznych na poszczególnych komórkach arkusza i tym samym posiada szerokie zastosowanie szczególnie w obsłudze rachunkowej gospodarstw rolnych. Chcąc sortować dane, należy skorzystać z opcji DANE SORTUJ według zadanego kryterium. Natomiast filtrowania danych dokonujemy najlepiej AUTOFILTREM. Polecenia wielokrotnie wykonywane (często czasochłonne) można wykonywać z użyciem makr . Wystarczy podać nazwę makra, przypisać mu jakąś kombinację klawiszy, które będą je uruchamiać w przyszłości i zarejestrować cały przebieg czynności. Makra są ciągiem poleceń i instrukcji programu, uruchamianych podobnie pojedyncze polecenie, służącym do automatycznego wykonania określonego zadania. Zakres treści programowych przy omawianiu arkusza kalkulacyjnego powinien obejmować: - elementy składowe arkusza kalkulacyjnego, tj.: komórkę, wiersz, kolumnę i zakres, - posługiwanie się adresem bezwzględnym, względnym i mieszanym, - zakładanie arkuszy i skoroszytów, - wprowadzanie, formatowanie i sortowanie różnego rodzaju danych, - wykorzystywanie typowych formuł obliczeniowych, tworzenie własnych formuł w tym zagnieżdżonych, - wykonywanie podstawowych operacji na komórkach, tj.: kopiowanie, wycinanie, usuwanie, czyszczenie, wklejanie, wstawianie, przenoszenie, - formatowanie tabel oraz tworzenie i formatowanie wykresów, - wykonywanie podstawowych operacji na komórkach w ramach tych samych i różnych arkuszy. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 28 Rys. 11. Ustawienie opcji programu [26] Środowisko Windows daje duże możliwości, szczególnie wymiany informacji między poszczególnymi aplikacjami. Korzystając np. z MS Excel, możemy wykorzystać obiekty tworzone w innych aplikacjach, np.: rysunki z Painta, czy teksty i tabele z Worda. Sprzyja to możliwościom uatrakcyjnienia graficznego przygotowanych przez uczniów arkuszy. Tak jak w każdym programie, ważnym dla efektu końcowego jest właściwe ustawienie opcji programu jak i sformatowanie poszczególnych pól. Arkusz kalkulacyjny można dostosowywać do potrzeb użytkownika, co ułatwia przygotowanie szablonów, dokumentów, bazy danych oraz wyliczenia kosztów produkcji. Wśród wielu zastosowań komputer może spełniać także istotną rolę we wspomaganiu organizacji pracy w gospodarstwie rolnym. Możliwość jego wykorzystania będzie uzależniona przede wszystkim od rodzaju i jakości sprzętu komputerowego oraz posiadanego oprogramowania, a w szczególności od umiejętności użytkownika. Obszarami działalności, które może wesprzeć komputer są: - przygotowanie wniosków o dopłaty bezpośrednie, fundusze strukturalne w rolnictwie oraz planów rolnośrodowiskowych, - agroturystyka żywienie turysty, obsługa ruchu turystycznego na wsi, zasady prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego, - nowoczesne rozwiązania w produkcji rolnej (komputerowe doradztwo nawozowe, organizacja stada, układanie dawek pokarmowych), - doradztwo ekonomiczno-finansowe, prowadzenie rachunkowości rolnej w gospodarstwie, - funkcjonowanie rynku rolno-spożywczego, - prowadzenie gospodarstwa ekologicznego, - prowadzenie grupy producenckiej, - tworzenie biznesplanów, - nabywanie i dawkowanie środków ochrony roślin, - prowadzenie kompleksowej obsługi gospodarstw z użyciem technologii IT oraz inne. Komputer może być bardzo pomocnym narzędziem w zarządzaniu gospodarstwem, w prowadzeniu rachunkowości, rozliczaniu podatku VAT, czy rozliczaniu ubezpieczeń. To rachunkowość powinna być zródłem informacji, na których podstawie podejmuje się bieżące i perspektywiczne decyzje związane z działalnością gospodarstwa. Przybywa stron internetowych o tematyce rolniczej, począwszy od witryn oferujących maszyny rolnicze, a skończywszy na stronach oferujących specjalistyczne usługi. Bardzo popularne są internetowe giełdy rolne. Można na nich kupić wszystko, co wiąże się z rolnictwem, często po konkurencyjnych cenach. Istnieje kilkanaście polskich serwisów, na Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 29 których każdy rolnik może zamieścić własne ogłoszenie dotyczące kupna lub sprzedaży. Przykładem dobrej merytorycznie strony jest serwis internetowy Giełda Rolna (www.gieldarolna.pl) i Pierwszy Portal Rolny. Oprócz bardzo bogatej bazy ogłoszeń odwiedzający stronę znajdą również bazę firm i forum tematyczne dla zainteresowanych rolnictwem. Według prowadzonych przez serwis statystyk najwięcej ogłoszeń znajduje się w dziale maszyn rolniczych (30%) i w dziale warzyw (15%). Najpopularniejsze internetowe giełdy rolne to: - Giełda Rolna www.gieldarolna.pl, - Targi Rolne www.targirolne.pl, - rolnictwo.com.pl www.rolnictwo.com.pl, - Rolniczy Portal Informacyjny www.agroabc.pl, - Internetowa Giełda Rolnicza www.rolnicza.pl, - Internetowa Giełda Rolnicza i Towarowa www.zir.pl/gielda/index.php, - Warszawska Giełda Towarowa www.wgt.com.pl. 4.3.2 Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaką rolę spełniają edytory tekstów? 2. W jaki sposób dostosować paski narzędzi do własnych potrzeb? 3. Jak dołożyć dodatkowy pasek i ikonę? 4. W jaki sposób przenosić wybrane fragmenty tekstu, obrazy, wykresy w dowolne miejsce dokumentu? 5. Co daje właściwe ustawienie stopki i nagłówka dokumentu? 6. Jak należy sformatować wstawiony obiekt, aby można było go oblać tekstem? 7. Czy edycja klipartów dokonywana w Wordzie pozwala na zmianę kolorów i warstw danego kliparta? 8. Jak dokonać konwersji tabeli na tekst i odwrotnie? 9. Jak można usprawnić sobie pracę nad wieloma tekstami jednocześnie 10. Jak można zabezpieczyć dokument przed niepożądanymi zmianami 11. Które z opcji edytora tekstu można zautomatyzować? 12. Jak dokonać sortowania i filtrowania danych w arkuszu kalkulacyjnym? 13. Jakie przykładowe formuły i funkcje wykorzystuje się w pracy z arkuszem kalkulacyjnym? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie elektronicznej wersji wniosku o płatności bezpośrednie dokonaj przygotowania formularza takiego wniosku w trybie tekstowym oraz uzupełnij go danymi z własnego gospodarstwa. Zapoznaj się z instrukcją wypełniania wniosków i przelicz wielkość dopłaty w arkuszu kalkulacyjnym. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 30 Rys. do ćwiczenia 1. Fragment wniosku o płatności bezpośrednie [24] Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać wniosek i instrukcję wypełniania wniosku o płatności bezpośrednie, 2) wykorzystać druk elektronicznej wersji wniosku (*.doc) lub stworzyć go w edytorze tekstu, 3) zgromadzić potrzebne dane dotyczące własnego gospodarstwa, 4) zdobyć informacje na temat aktualnych stawek dopłat do 1ha, 5) zaprojektować prosty arkusz do przeliczania wielkości dopłat do danego gospodarstwa, 6) wpisać dane do arkusza i dokumentu. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, druki wniosku i instrukcja wypełniania wniosku, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Zaprojektuj formularz druku dowolnego pisma (podanie, wniosek o zwrot podatku akcyzowego do paliwa rolniczego, itp.) składanego do urzędu, agencji i zabezpiecz go tak, by wypełnianie go nie sprawiało kłopotu, a sam druk był uniwersalny z możliwością wykorzystania przez wiele osób. Do formularza dołącz krótką instrukcję wypełniania. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) określić, jakie najczęściej dokumenty urzędowymi wypełnia rolnik, 2) określić zasady tworzenia formularzy z edytorze tekstu, 3) przejrzeć kilka przykładowych zabezpieczonych formularzy (np. podatek PIT, wniosek KRUS, & ), 4) sporządzić jeden z zaplanowanych formularzy. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer z dostępem do Internetu, przykładowe druki urzędowe w wersji papierowej i elektronicznej, literatura z rozdziału 6. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 31 Ćwiczenie 3 Załóż w arkuszu kalkulacyjnym bazę danych obejmującą jeden z obszarów: rozliczenie kwot mlecznych lub książkę stada. Wpisz do tabeli dane z własnego lub innego autentycznego gospodarstwa. Sortuj dane w bazie według zadanego kryterium, poszukując potrzebnych informacji. Staraj się wprowadzić do bazy również zbiory graficzne, np. zdjęcia krów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić dane na temat własnego lub innego autentycznego gospodarstwa rolnego, 2) zgromadzić materiał zdjęciowy do bazy, 3) wykonać w arkuszu kalkulacyjnym dowolną bazę danych o własnym gospodarstwie. Wyposażenie stanowiska pracy: komputer, aparat (najlepiej cyfrowy), książka stada lub inna wymagana dokumentacja, literatura z rozdziału 6. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) ustawić wstępne parametry dla nowego dokumentu, by można było tworzyć profesjonalny dokument urzędowy ? 2) dokonać edycji dowolnego dokumentu poprawiając układ strony, marginesy, wyregulować stopkę i nagłówek tak, by można było poprawnie drukować strony? 3) wstawić we wskazane miejsce podstawowe obiekty: wykres, obraz, diagram, schemat, wzór lub ozdobne pismo? 4) stworzyć dokumenty typu formularz z pełnymi zabezpieczeniami? 5) sformatować wstawione obiekty według zadanego sposobu (w ramkach, z podpisem, obrócone, przycięte, w odcieniach szarości)? 6) wstawić w dowolny sposób numerację stron, numerację rysunków, numerację akapitów? 7) posługiwać się sprawnie podstawowymi formułami i funkcjami przy przeliczaniu danych w arkuszu kalkulacyjnym? 8) sortować i filtrować dane tabelaryczne według przyjętych kryteriów? 9) chronić arkusze przed nieprzewidzianymi zmianami? 10) przenosić dowolne fragmenty dokumentów i arkuszy między sobą? 11) wstawiać i likwidować hiperłącza w tworzonej dokumentacji? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 32 5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Tylko jedna spośród 4 możliwych odpowiedzi jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową. 6. Pracuj samodzielnie. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut. Powodzenia! Materiały dla ucznia: - instrukcja, - zestaw zadań testowych, - karta odpowiedzi. ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Bezpieczne monitory komputerów powinny posiadać następujące parametry techniczne a) rozdzielczość1024x768 pikseli i częstotliwość odświeżania 50Hz. b) rozdzielczość minimum 800x600 pikseli i częstotliwość odświeżania minimum 85Hz. c) rozdzielczość minimum 800x600 pikseli i częstotliwość odświeżania do 85Hz. d) rozdzielczość minimum1024x768 pikseli i częstotliwość bez znaczenia. 2. Optymalna odległość monitora od oczu użytkownika komputera powinna wynosić a) do 50cm. b) powyżej 70cm. c) ok. 1m. d) od 50 do 70cm. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 33 3. Higiena i bezpieczeństwo pracy z komputerem wymaga, by a) używać podpórki pod stopy, robić odpoczynek po każdych 2 godzinach pracy. b) monitor ustawiony był tyłem do zródła światła, nieprzerwany czas pracy nie dłuższy niż 5 godzin. c) używać krzesła z regulowaną wysokością i oparciem oraz pracować wyłącznie na monitorach nie mniejszych niż 17 . d) stosować listwy antyprzepięciowe z bolcami, przestrzegać właściwego włączania sprzętu najpierw wszystkie urządzenia peryferyjne, a na końcu komputer. 4. Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego w Warszawie a) jest biblioteką uczelnianą. b) jest biblioteką udostępnianą wyłącznie pracownikom nauki. c) posiada bardzo bogate zbiory starodruków, czasopism rolniczych oraz kilka baz danych. d) jest jednostką badawczą pracująca na zlecenie SGGW. 5. Przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzona jest od kilku lat baza o nazwie a) NawSald. b) Zalecenia Ochrony Roślin. c) MacroBil. d) Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej. 6. Popularnymi stronami internetowymi o charakterze rolniczym są a) Pierwszy Portal Rolny oraz strona ARiMR. b) VETA AGRO. c) Wirtualna Polska. d) TONAGRO. 7. AltaVista i Google to a) serwery treści. b) system zarządzania klientem. c) odmiana helpdesku . d) przeglądarki internetowe. 8. Serwery FTP pozwalają a) sprawniej kopiować pliki do komputera poprzez sieć. b) kopiować jedynie pliki graficzne. c) przesyłać widomości tekstowe jedynie po sieci LAN. d) archiwizować e maile. 9. Najbardziej popularnym obecnie serwerem poczty elektronicznej z użyciem stosownego protokółu są a) POP3. b) CPYNET. c) MSN Explorer. d) ONET.PL. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 34 10. Alias internetowy to a) adres poczty elektronicznej z podwójną domeną. b) alternatywny adres poczty elektronicznej. c) to darmowe konto internetowe dla firm. d) podwójnej pojemności skrzynka pocztowa. 11. Edytory tekstu, które są i były wykorzystywane w szkołach to a) OpenOffice, Word, TAG. b) StarOffice. c) TAG i Word. d) Word, Excel i Writer. 12. Regulację marginesów, wielkości stopki i nagłówka można dokonać a) w oknie Narzędzia Opcje programu . b) w oknie Format Ustawienia marginesów . c) w oknie Plik Ustawienie strony . d) w oknie Edycja Zamień . 13. Wstawianie obrazów do dokumentów w programie Word można dokonać a) zawsze, ale po ich sformatowaniu. b) zawsze, ale tylko między linie bez możliwości oblewania tekstem. c) zawsze, ale tylko w formie klipartów. d) niezależnie od miejsca i rodzaju. 14. Chroniony formularz arkusza kalkulacyjnego charakteryzuje się a) zabezpieczeniem dokumentu przed uszkodzeniem i wnoszeniem niepożądanych zmian. b) wyłącznie zabezpieczeniem go przed otwarciem. c) brakiem możliwości zapisania dokumentu na dysku. d) jedynie możliwością jego przeglądania. 15. Autofiltry używa się w arkuszu kalkulacyjnym w celu a) zabezpieczenia danych w tabelach. b) pokazania danych w tabeli zgodnie z wybranym kryterium. c) automatycznego wywołania ciągu poleceń. d) sformatowania komórek w arkuszu. 16. Wstawianie hiperłączy ma na celu m.in. a) wstawianie tekstu z komentarzami. b) ukrywanie informacji graficznych. c) szybkie przenoszenie się między różnymi zródłami danych. d) przyspieszenie czynności kopiowania danych. 17. Makra to a) dodatkowe instrukcje przyspieszające działanie komputera. b) ciągi poleceń i instrukcji służące do automatyzacji zadań. c) narzędzia do sortowania danych. d) specjalne filtry arkusza kalkulacyjnego. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 35 18. Pliki formatu PDF a) mogą być czytane i edytowane w edytorze tekstu Word. b) mogą być czytane i ale nie edytowane w edytorze Word. c) są specjalnymi dokumentami czytanymi np. przez program Adobe Leader. d) mogą być jedynie odczytywane w programie Excelu. 19. Wstawianie obrazów do dokumentów w programie Word można dokonać a) zawsze, ale po ich sformatowaniu. b) zawsze, ale tylko między linie bez możliwości oblewania tekstem. c) zawsze, ale tylko w formie klipartów. d) niezależnie od miejsca i rodzaju. 20. Przenoszenie wykresów między różnymi programami pakietu OFFICE a) jest możliwe poprzez schowek. b) zawsze wymaga uruchomienia Excela. c) nie jest możliwe bez sformatowania wykresu. d) jest możliwe jedynie poprzez hiperłącze. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 36 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Zastosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej Zakreśl poprawną odpowiedz Nr Odpowiedz Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 37 6. LITERATURA 1. Andrzejewski M., Jonas K., Młodkowski P.: Zastosowania technik komputerowych w rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna. Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych 2004 2. Benicewicz-Miazga A.: e-Business w Internecie i multimediach. MIKOM 2003 3. Brookshear Glenn J.: Informatyka w ogólnym zarysie. WNT 2003 4. Czarny P.: Excel 2007 PL. Kurs. Helion, Gliwice 2007 5. Dec Z., Konieczny R.: ABC komputera 2005. Edition 2000, 2005 6. Heathcote O. H. U.: Internet. Książka ucznia. Informatyka w szkole. Read Me 2000 7. Koba G.: Informatyka. Podstawowe tematy + CD. Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2005 8. Kowalczyk G.: Word 2007 PL. Kurs. Helion, Gliwice 2007 9. Langer M.: Po prostu Word 2003. Helion, Gliwice 2004 10. Auszczyk E., Kopertowska M.: Ćwiczenia z Word 2003. Wersja polska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 11. Mendrela D., Szeliga M.: Acces 2007 PL. Kurs. Helion, Gliwice 2007 12. Michael J. Hernandez: Bazy danych dla zwykłych śmiertelników. MIKOM, Warszawa 2004 13. Microsoft Press: Microsoft Offiec Access 2003 krok po kroku. ReadMe, Warszawa 2004 14. Nowakowski Z.: Dydaktyka informatyki i technologii informacyjnej w praktyce. Wybrane zagadnienia 2. Jak uczyć. MIKOM, Warszawa 2003 15. Tanaś M. (red.):Technologia informacyjna w procesie dydaktycznym. MIKOM, Warszawa 2005 16. http://portalwiedzy.onet.pl/76754,rolnictwo,haslo.html 17. http://bg.au.poznan.pl/ 18. http://www.iung.pulawy.pl/Macrobil.html 19. http://www.ior.poznan.pl/zalecenia.htm 20. http://www.onet.pl/ 21. http://www.google.pl/ 22. http://pl.wikipedia.org/wiki/Poczta_elektroniczna 23. http://www.bip.minrol.gov.pl/strona/DesktopModules/Announcement/ViewAnnounceme nt.aspx?ModuleID=780&TabOrgID=890&LangId=0&AnnouncementId=7315&ModuleP ositionId=968 24. http://www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1379&LangId=0 25. Program Wymarzony ogród 3.0 , Intersoft 26. System WINDOWS XP SP2 27. FARM WORKS. CALIBRATE. Oprogramowanie do kompleksowej obsługi gospodarstw Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 38