Program polskiego romantyzmu zawarty w "Odzie do młodości" i "Romantyczności"
A. Mickiewicza.


Ballada "Romantyczność" bezpośrednio prezentuje romantyczny punkt widzenia na
sprawy tego świata
ukazuje, czym jest owa romantyczność
i jak przebiega
spór romantyków z klasykami. Mickiewicz w swym utworze zakreśla ramy całego
romantyzmu.
Dzieło opowiada historie młodej dziewczyny Karusi, która na rynku małego
miasteczka zachowuje się jak szalona, rozpacza, wyciąga do kogoś ręce. Okazuje
się ze rozmawia ona za swoim ukochanym - zmarłym Jasieńkiem. Gdy słuchamy słow.
dziewczyny widmo zmarłego wydaje się rzeczywiście obecne
"... Zimny, biały
jak chusta". Wokół nieszczęśliwej Karusi zbiera się tłum miejscowych, lecz ona
nikogo nie widzi ani nie słyszy poza swoim Jasienkiem, ten jednak jako duch
jest niewidzialny dla ludu. Czytając zastanawiamy się czy dziewczyna dostała
poplątania zmysłów na skutek nieszczęścia i w obłąkaniu przezywa spotkanie ze
zmarłym ukochanym. Czy może jest inne wyjaśnienie tej sprawy. Prosty lud
zebrany wokół Karusi wierzy jej, iż widzi ona Jaśka, ponieważ uprawnia ja do
tego ich wielka miłość. Lecz wśród tłumu pojawia się starzec
osobnik
reprezentujący wiedze i naukę, słowem pojęcia klasyczne. Starzec szydzi z całej
sprawy, wyśmiewa zabobony ludu i brednie dziewczyny, ogłaszając, iż w myśl
nauki duchów po prostu nie ma. Mówi: "Ufajcie memu oku i szkiełku, nic nie
widzę dookoła". Starzec ten jest typowym przedstawicielem epoki oświecenia i
nie wierzy w istnienie rzeczy nadprzyrodzonych.
Spór rozsadza narrator ballady
poeta,
który ujawnię się pod konie utworu.
Jako argumentów używa 2 centralnych pojęć romantycznych: uczucia i wiary. "
Dziewczyna czuje" a prosty lud "wierzy głęboko"
i to wystarczy by zaprzeczyć
prawom nauki. Słynne SA słowa:
"Czucie i wiara silniej mówią do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko"
Powyższy cytat jest kwintesencją romantycznej ideologii, która zmieni
hierarchię wartości: nie nauka i mądrość są najważniejsze w poznaniu świata,
lecz czucie i wiara. Romantycy będą głosić, że są na ziemi rzeczy i sprawy,
których człowiek nie wyjaśni racjonalnie, że nie wszystko, co prawdziwe można
zbadać "szkiełkiem i okiem". Warto zwrócić uwagę na szekspirowskie motto
utworu:
" Zdaje mi się, że widzę... Gdzie?
Przed oczyma duszy mojej"
Te słowa to równouprawnienie ludzkich wizji i obrazów, które stwarza
wyobraźnia, to mądrość, która głosi, że uczucie jest tak samo ważne jak
myślenie.
Słynny utwór Mickiewicza - "Oda do młodości", powstały w 1820 roku w Wilnie
szybko stał się wierszem
manifestem, realizacją programu " młodych", hymnem
romantycznej młodzieży. Utwór rozpoczyna pełen goryczy okrzyk:
"Bez serc, bez ducha to szkieletów ludy;
Młodości! Dodaj mi skrzydła!"
Tak widzą młodzi starszych, czyli pokolenie oświecenia, jako,martwy świat,
który postrzega rzeczywistość prze umysł i empirię. Cała oda jest apostrofą do
młodości, której przypisuje poeta wielka siłę. Oto młodość jest w stanie
"przypiąć skrzydła do ramion", wynieść poetę ponad poziomy, ukazać mu
perspektywę całego świata. We wstępie utworu łatwo odczytać pragnienie lotu
wzwyż, ponad ziemię. Lot taki dokonuje się w wyobraźni poety. Z wysokości
widzimy właśnie ten martwy świat
świat ludzi oświecenia. Ziemia jest to
obszar gnuśności zalany odmętem, skryty ciemnością, zaś na jej powierzchni

samolubny, samotny w swoim egoizmie "płaz w skorupie"
prawdopodobnie
metaforyczne uosobienie "starych" klasyków. Możemy o nich przeczytać nie
pochlebne słowa: zamroczeni wiekiem, o ciasnych horyzontach i tępym wzroku.
Lecz nad tą smutna planetą błyska jakaś jutrzenka
oznacza zmiany
młodość i
romantyzm. Utwór opisuje także wizję świata ludzi młodych, romantyków. To świat
ułudy i zapału. Następuje kolejna apostrofa
do młodych przyjaciół, o to, aby
działać wspólnie, jednością, z poświęceniem i w myśl hasła: "oko za oko"

"gwałt niech się gwałtem odciska"... Utwór przynosi wiele nakazów: zwalczanie w
sobie słabości, czyny na wzór Heraklesa.
Poeta głosił ideał aktywności większej niż to realnie możliwe: pokonaj zmysły i
rozum, siła młodości jest ponad nie. Młodzi, zjednoczeni w swoim działaniu są w
stanie poruszyć bryłę ziemi z posad., Wyprowadzić ją z zamętu i "nocy głuchej",
w której tonie ludzkość. Utwór kończy optymistyczna wizja
jesteśmy światkami
chwili, gdy "świat rzeczy stanął na zrębie",
czyli zaczyna istnieć od
początku i "pryskają nieczułe lody", pojawia się natomiast jutrzenka swobody,
zapowiadająca "zbawienie słońce". Ten utwór, pełen entuzjazmu, optymizmu i
młodzieńczej energii, prócz wiary w siłę młodości zawiera także niechęć i
pogardę wobec starości
tu oznacza to bierność, egoizm, klasycyzm. Oda
wywołała "burzę mózgów", poruszała serca i mobilizowała do czynu. Stała się
także "żelaznym" utworem polskiej literatury.
Podsumowując oba utwory, możemy wywnioskować, że romantycy głosili następujące
postulaty:
W procesie poznawania świata należy posługiwać się wyobraźnią, intuicją,
przeczuciem
Ducha należy postawić ponad materia w hierarchii wartości
Za pomocą rozumu świata zbadać ani rozpoznać nie można
świat ma w rzeczywistości naturę duchową, materia jest sprawą drugorzędną