Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKAAD 8 F U N D U S Z E E M E RY TA L N E W SY S T E M I E E M E R A L N Y M Y CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne. CEL DZIAAANIA: WYPAACANIE OKRESOWEGO, DOŻYWOTNIEGO DOCHODU OSOBOM, KTÓRE OSIGNAY WIEK EMERYTALNY. DETERMINANTY STRUKTURY SYSTEMU EMERYTALNEGO: metody finansowania świadczeń emerytalnych, zasady nabywania uprawnień do świadczeń, w tym zasady określania wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego, metody i instrumenty akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, w tym wypłaty świadczeń emerytalnych, rodzaje, zakres kompetencji i odpowiedzialności podmiotów tworzących instrumenty (narzędzia) akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, rolę państwa w organizacji i zapewnianiu bezpieczeństwa finansowego systemu emerytalnego. CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (2) Definicja funkcjonalna I filar II filar IIII filar " Publiczny " Publiczny lub " Prywatny prywatny " Obowiązkowy " Dobrowolny " Obowiązkowy " Zaopatrzeniowy " Ubezpieczeniowy lub " Ubezpieczeniowy " Kapitałowy ubezpieczeniowy " Repartycyjny lub " Repartycyjny kapitałowy CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (3) W ujęciu instytucjonalnym system emerytalny tworzą różnego rodzaju FUNDUSZE EMERYTALNE, czyli fundusze akumulujące środki na wypłatę emerytur oraz finansujące z tych środków świadczenia emerytalne. Fundusze emerytalne można rozpatrywać z następujących punków widzenia: ze względu na przeznaczenie, ze względu na odrębność majątkową, ze względu na dostępność do programu, ze względu na sposób finansowania świadczeń, ze względu na sposób określania wartości świadczenia (uprawnień emerytalnych) RODZAJE FUNDUSZY EMERYALNYCH " OGÓLNE PRZEZNACZENIE " CELOWE " WYODRBNIONE ODRBNOŚĆ " NIEWYODRBNIONE MAJTKOWA " REPARTYCYJNE FINANSOWANIE " KAPITAAOWE " POWSZECHNE DOSTPNOŚĆ " PRACOWNICZE " ZDEFINIOWANE ŚWIADCZENIE ŚWIADCZENIA " ZDEFINIOWANA SKAADKA Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (1) Za pomocą funduszy repartycyjnych dokonuje się międzypokoleniowa redystrybucja dochodów, co polega na tym, że osoby aktywne zawodowo finansują świadczenia emerytów. Natomiast fundusze kapitałowe powodują wewnątrz-pokoleniowy transfer dochodów, czyli rezygnację z części bieżącej konsumpcji i jej przenoszenie w postaci kapitału na okres pózniejszy. Metoda kapitałowa przyczynia się do powiększania oszczędności w skali całej gospodarki, które mogą być przeznaczone na działalność inwestycyjną. Natomiast fundusze repartycyjne ograniczają konsumpcję i oszczędności części społeczeństwa na rzecz konsumpcji innej części społeczeństwa. Oszczędności w skali gospodarki są zmniejszane. Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (2) Fundusze repartycyjne nie są z reguły samowystarczalne finansowo. Zazwyczaj muszą być one dotowane w celu spełnienia ustawowych zasad przyznawania świadczeń. Fundusze kapitałowe finansują świadczenia z własnych środków. Koszty funkcjonowania funduszy repartycyjnych są z reguły niższe niż koszty funkcjonowania funduszy kapitałowych. W związku z tym większa część składki finansuje świadczenia emerytalne w przypadku tych pierwszych. Świadczenia wypłacane z funduszy repartycyjnych oparte są na zasadzie solidarności społecznej i/lub zasadzie ekwiwalentności. W przypadku funduszy kapitałowych wysokość świadczeń jest uzależniona wyłącznie od wkładu ubezpieczonego oraz zysków inwestycyjnych. Sytuacja dochodowa emerytów jest uzależniona od dochodów funduszy. Wysokość świadczeń wypłacanych przy wykorzystaniu metody repartycji jest uzależniona od stanu gospodarki i sytuacji dochodowej ludności aktywnej zawodowo. Świadczenia wypłacane z funduszy kapitałowych zależą od dochodów emerytów z okresu ich aktywności zawodowej oraz sytuacji gospodarczej w okresie oszczędzania. Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (3) Składka ubezpieczeniowa na fundusze repartycyjne jest z reguły postrzegana jako obciążenie o cechach podatku (czyli jest obciążeniem parapodatkowym), szczególnie w tym przypadku, gdy jest w całości płacona przez pracodawców. Składka na fundusz kapitałowy jest widziana jako wkład w przyszłą emeryturę, czyli forma gromadzenia oszczędności na ten cel. Wypłacane z funduszy repartycyjnych świadczenia emerytalne są utrzymywane na stałym poziomie realnym dzięki mechanizmowi waloryzacji, która może być dokonywana przy zastosowaniu wskaznika wzrostu płac i/lub wskaznika wzrostu cen. Natomiast w funduszach kapitałowych ich wysokość jest uzależniona od wskaznika zysku na aktywach funduszu, który powinien być wyższy od stopy inflacji. Fundusze emerytalne a ryzyko RYZYKO DEMOGRAFI CZNE RYZYKO RYZYKO OPERACYJNE POLITYCZNE Fundusze emerytalne RYZYKO RYZYKO GOSPODARCZE SPOAECZNE RYZYKO SOCJALNE Fundusze emerytalne a ryzyko gospodarcze Z punktu widzenia równowagi finansowej funduszu Rodzaj ryzyka Fundusze repartycyjne Fundusze kapitałowe (niebezpieczeństwa) Ryzyko inflacji DUŻE MAAE Ryzyko wzrostu DUŻE DUŻE gospodarczego Ryzyko finansowe MAAE DUŻE Ryzyko fiskalne DUŻE MAAE (nierównowagi budżetowej) Instytucjonalne formy kapitałowych funduszy emerytalnych WYODRBNIONY RACHUNEK BANKOWY PORTFEL PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ZARZDZANYCH PRZEZ WYSPECJALIOZWANY PODMIOT (NP. BIURO MAKLERSKIE) UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) ZWYKAE UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) Z FUNDUSZEM KAPITAAOWYM FUNDUSZ INWESTYCYJNY TYPU OTWARTEGO