S P R A W O Z D A N I E
S P R A W O Z D A N I E
INFORMACJE
Sprawozdanie z 11. Europejskiego
Sympozjum o Samobójstwach
i Zachowaniach Samobójczych
(ESSSB, European Symposium
on Suicide and Suicidal Behaviour)
 Portoroż, Słowenia,
9 12 września 2006 roku
Hasło tematyczne sympozjum:
Hasło tematyczne sympozjum:
Hasło tematyczne sympozjum: Od Grenlandii do Kaukazu,
Hasło tematyczne sympozjum:
Hasło tematyczne sympozjum:
od Uralu po Półwysep Iberyjski
Po upływie kolejnych 2 lat odbyło się 11. już spotkanie tekście społecznym. Natomiast ostatnie sympozjum było
europejskich suicydologów, w którym uczestniczyli tak- w dużej mierze poświęcone uwarunkowaniom biologicz-
że goście z odległych regionów świata (Ameryki i Au- nym samobójstw. Jedną z dwóch imprez towarzyszących
stralii). Choć między spotkaniami nie upłynęło wiele było 5. Międzynarodowe Spotkanie  Samobójstwo: wza-
czasu, zmiany, jakie zaszły w podejściu do wielu zagad- jemne oddziaływanie genów i środowiska . Dwie sesje
nień, są ogromne. Sam tytuł sympozjum sygnalizował tego spotkania zatytułowano:  Od samobójczego umy-
już nowe spojrzenie na kwestie różnic kulturowych słu do mózgu; od badań rodzinnych do proteogenomiki
i geograficznych między krajami i regionami:  Od Gren- (proteogenomics) .
landii do Kaukazu, od Uralu po Półwysep Iberyjski . Drugą odrębną imprezą towarzyszącą 11. ESSSB było
Nawiązuje to niewątpliwie do koncepcji ponadnarodo- 1. Międzynarodowe Seminarium na temat postwencji
wych organizacji i stowarzyszeń realizowanych między [zatytułowane  Aktualne podejścia do osób, które prze-
innymi w ramach Unii Europejskiej czy Światowego Sto- żyły (survivors): badania, praktyka i plany ], któremu
warzyszenia dla Zapobiegania Samobójstwom (IASP, In- przewodniczył Karl Andriessen.
ternational Association for Suicide Prevention), które Poprzednie, 10. ESSSB otwierali światowej sławy suicy-
prowadzÄ… do poszukiwania i rozwijania uniwersalnych dolodzy  Keith Hawton (Anglia) i John J. Mann
oraz międzynarodowych strategii prewencyjnych. (USA); 11. sympozjum, obok suicydologów ze Słowe-
Wybór miejsca sympozjum (po raz drugi zorganizowano nii, Andreja Marusica i Saski Roskar (głównych organi-
je w Słowenii) umożliwiał uczestnikom korzystanie z do- zatorów), otwierał Vladimir Voitcekh, dyrektor rosyj-
broczynnego wpływu klimatu śródziemnomorskiego. Por- skiego Federalnego Naukowo-Metodycznego Centrum
toroż to urocze miasteczko i kurort na wąskim pasie wy- Suicydologii. Wszystkie sesje były dwujęzyczne (angiel-
brzeża górzystego kraju; słynie z pięknych jaskiń (ponad sko-rosyjskie), z tłumaczeniem symultanicznym. Także
7600) i wspaniałych górzystych krajobrazów krasowych. streszczenia opublikowano w tych dwóch językach
Organizatorzy poprzedniego sympozjum (25 28 sierp- w Psychiatria Danubina [Psychiat. Danub. 2006 (wrze-
nia 2004 r., Kopenhaga) kładli nacisk na wyodrębnione sień); 18 (supl.): 1 160].
obszary tematyczne:  badania, zapobieganie, leczenie Organizatorzy w wystąpieniu inauguracyjnym określili
i oczekiwania (w zakresie suicydologii), głównie w kon- 11. ESSSB jako przekraczające granice bio-psycho-spo-
łecznego podejścia w suicydologii. Wskazali na 3 różni-
ce  innowacje tego sympozjum w odniesieniu do wczeÅ›-
Suicydologia Tom 2, nr 1, 117 119
niejszego:
Copyright © 2006 Polskie
 przekroczenie barier językowych i podziałów geogra-
Towarzystwo Suicydologiczne
ISSN 1895 3786
ficznych;
www.suicydologia.viamedica.pl
117
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
 opublikowanie streszczeń wystąpień w czasopiśmie nie, suicidality) w obrębie specyficznych grup ryzyka
cytowanym w wielu bazach danych (w tym Excerpta Me- i w populacji ogólnej.
dica  EMBASE, Medline), co zapewnia ich dużą do- 3. Siła wpływu wydarzeń życiowych na zachowania sa-
stępność i rozpowszechnienie; mobójcze, w zależności od etapu życia i podatności.
 odstąpienie od tradycyjnych podziałów problematy- 4. Różne formy leczenia zachowań samobójczych (far-
ki w zakresie uwarunkowań zachowań samobójczych mako-, psycho-, socjoterapia) oraz ich wpływ na po-
 biologicznych, psychologicznych i społecznych. datność (jeśli wpływ jest pozytywny, to pacjent po-
Według organizatorów wydzielanie tych 3 kategorii czyn- wraca na niższy poziom ryzyka samobójczego).
ników ryzyka samobójstw jest fikcyjne i niewystarczają- 5. Interwencje kryzysowe oraz postwencja bezpośred-
ce do wytłumaczenia tego zjawiska. Nowoczesny model nia (w obliczu zagrożenia) lub pośrednia (redukują-
zachowań samobójczych określa je jako toczący się pro- ca czynniki ryzyka dla myśli i zachowań samobój-
ces, zależny od podatności (vulnerability). Sympozja za- czych) na różnych szczeblach  lokalnym, regional-
planowane analogicznie do tego procesu zamiast kate- nym i krajowym.
goryzować stanowiły  podatny grunt do rozważań na 6. Strategie narodowe i międzynarodowe w zakresie
temat rozwoju skłonności samobójczych, krytycznych redukcji czynników ryzyka samobójstwa i ochrony
wydarzeń życiowych, leczenia, interwencji i polityki zdro- zdrowia publicznego.
wotnej. Każdy wyodrębniony czynnik ryzyka może mieć W trakcie sympozjum, z inicjatywy IASP i Światowej Fe-
podłoże biologiczne, psychologiczne i społeczne oraz deracji Zdrowia Psychicznego (WFMH, World Federa-
może działać jako czynnik zwiększający podatność, któ- tion of Mental Health), miały również miejsce uroczyste
ry ma swój udział w rozwoju procesu samobójczego. obchody 4. Światowego Dnia Zapobiegania Samobój-
Może także warunkować najbardziej efektywne strate- stwom. Prezes IASP, Brian L. Mishava, zaznaczył, że obec-
gie interwencji. nie jesteśmy pochłonięci globalnym terroryzmem, po-
Natomiast Voitcekh w przemówieniu inauguracyjnym, wszechną przemocą, zabójstwami i często ignorujemy
dziękując organizatorom za możliwość prezentacji w fakt, iż nadal więcej ludzi odbiera sobie życie (ponad
języku rosyjskim, podkreślił szczególną pozycję Rosji w milion rocznie) niż ginie łącznie we wszystkich wojnach,
dziedzinie suicydologii ze względu na bardzo wysoki aktach terroryzmu i przemocy. Ponadto wiele milionów
współczynnik samobójstw w tym kraju, zróżnicowany osób podejmuje na tyle ciężkie próby samobójcze, że
regionalnie, zależny od gęstości zaludnienia, uprzemy- wymaga kosztownego leczenia, i wiele milionów osób cier-
słowienia, społecznego dobrostanu, czynników etnicz- pi z powodu negatywnych psychospołecznych skutków
nych i innych. Według niego stanowi to ważną podsta- samobójstw. Według Mishavy do najbardziej obiecują-
wę do dalszych badań i praktycznego wykorzystania cych obszarów prewencji samobójstw należą: rozwój lecz-
wyników. Voitcekh powołał się na opinię Jaspera, że nictwa w zakresie zdrowia psychicznego, organizacja wła-
termin  samobójstwo został zastosowany przez psychia- ściwej edukacji lekarzy, ograniczanie dostępności do środ-
trów do opisu obiektywnej rzeczywistości, dlatego czę- ków umożliwiających dokonanie samobójstwa, powszech-
sto jest używany także jako rozpoznanie. Jednak nie na edukacja społeczeństwa, zwiększanie dostępności po-
może być ograniczany jedynie do diagnozowania ze mocy dla osób w kryzysowych sytuacjach życiowych,
względu na jego jakościową wielowarstwowość i histo- wspieranie osób po próbach samobójczych i przeciwdzia-
ryczne związki z typem cywilizacji. łanie zachowaniom samobójczym poprzez media. Nato-
Zgodnie z założeniami organizatorów wystąpienia pod- miast wiedzę suicydologów powinno się wykorzystywać
porządkowano różnym etapom procesu samobójczego, w rozwoju skoordynowanej i wszechstronnej prewencji
w powiązaniu ze wskazaną grupą ryzyka samobójczego samobójstw, jednak adaptując i wykorzystując najlepsze
i nasileniem procesu samobójczego. Przedstawiono osiągnięcia (best practices) lokalne.
6 bloków tematycznych: Autorka sprawozdania była jedyną zarejestrowaną uczes-
1. Podatność na zachowania samobójcze w odniesie- tniczką 11. ESSSB z Polski, która zaprezentowała po-
niu do grup ryzyka (osoby z historią prób samobój- ster zatytułowany:  Związek samouszkodzeń z zaburze-
czych, z zaburzeniami psychicznymi, w starszym wie- niami psychicznymi . Korespondował on tematycznie
ku, w izolacji, bezrobotni itd.). Uzasadnieniem tego z sesją dotyczącą samouszkodzeń (DSH, deliberate self-
wyodrębnienia jest fakt, że na każdym etapie proce- -harm) prowadzoną przez Nicolę Madge. Według Haw-
su samobójczego nie jest jasny wpływ różnych czyn- tona DSH jest pierwszoplanowym czynnikiem ryzyka
ników na skłonności samobójcze zarówno w specy- samobójstw młodzieży w Anglii. Około 40 60% ofiar
ficznych grupach, jak i w populacji ogólnej. Podat- samobójstw ma w wywiadzie DSH. Od 1976 roku funk-
ność na zachowania samobójcze może mieć charak- cjonuje Oksfordzki System Monitorowania Prób Samo-
ter jednostkowy lub łączny. bójczych i Samouszkodzeń. Wieloośrodkowe, ankieto-
2. Rozwój procesu samobójczego od łagodnych do we badania CASE (CASE study, Child and Adolescent
poważnych form zachowań samobójczych (natęże- Self-Harm in Europe) dotyczące rozpowszechnienia DSH
118
www.suicydologia.viamedica.pl
Sprawozdanie z 11. Europejskiego Sympozjum o Samobójstwach i Zachowaniach Samobójczych
wśród dzieci i młodzieży (w 6 krajach Europy i w Austra- roku przebadano psychiatrycznie i za pomocą specjal-
lii) oraz ich uwarunkowań wykazały, że uczniowie z DSH nie skontruowanego kwestionariusza 2 populacje osób
stanowili 2,7 12,9% badanej populacji (n > 30 000), hospitalizowanych z powodu zaburzeń psychicznych
zależnie od kraju. W zakresie czynników ryzyka odno-  w wieku 14 19 lat i powyżej 20. roku życia  oraz
towano także duże różnice kulturowe, co wiąże się z ko- wylosowaną grupę kontrolną młodzieży szkolnej (14 19 lat)
niecznością opracowania różnych programów prewen- tylko przy użyciu anonimowego kwestionariusza  pod
cyjnych. kątem występowania samouszkodzeń bez intencji samo-
Autorka sprawozdania zastosowała w swoich badaniach bójczych i zaburzeń psychicznych.
kwestionariusz, wzorując się częściowo na narzędziu W przeprowadzonych badaniach wykazano, że:
użytym w CASE, co umożliwia porównanie wyników. 1. Samouszkodzenia u młodzieży leczonej psychiatrycz-
We wstępie pracy wskazała na alarmujący wzrost czę- nie występowały 2-krotnie częściej (> 30%) niż
stości samouszkodzeń bezpośrednich u młodzieży leczo- w populacji dorosłych pacjentów psychiatrycznych oraz
nej psychiatrycznie. W ciągu ostatnich 3 lat każdego roku w grupie kontrolnej młodzieży szkolnej (ok. 15%).
ten wzrost wynosił około 8% (2004 r.: ~27%, 2005 r.: 2. W badanych grupach młodzieży z samouszkodzenia-
~35%, obecnie: ~42%). W praktyce psychiatrycznej mi przeważały dziewczęta, natomiast wśród doro-
w Polsce nie ma obowiązku monitorowania ani zacho- słych  mężczyz
ni.
wań samobójczych, ani DSH, dlatego dostępne dane 3. U osób dokonujących samouszkodzeń i leczonych
majÄ… charakter jedynie lokalny. Wskaz
nik samobójstw psychiatrycznie, bez względu na wiek, najczęściej
w Polsce wzrósł w ciągu ostatnich 12 lat z 13,9/100 000 stwierdzano zaburzenia nastroju i emocji.
w 1991 roku do 15,3/100 000 w 2003 roku, natomiast 4. Samouszkodzenia są obecnie ważnym niespecyficz-
udział ofiar samobójstw poniżej 19. roku życia  o 2,1% nym objawem psychopatologicznym wśród młodzie-
(z 4,8% do 6,9%). Może mieć to związek z okresem ży z różnymi zaburzeniami psychicznymi.
transformacji społecznej, który przyczynił się do zwie-
lokrotnienia liczby młodzieży z zaburzeniami depresyj- Na sesji posterowej zaprezentowano kilkadziesiąt prac.
nymi (obecnie stwierdzanymi u 30%) oraz z zaburze- Wszystkie streszczenia są dostępne we wspomnianym
niami zachowania i emocji, w tym agresywnymi i auto- już miesięczniku Psychiatria Danubina (zamówienia
agresywnymi. O ile udowodniono silny zwiÄ…zek zacho-  dr Miro Jakovljevic: [e-mail]).
wań samobójczych z występowaniem zaburzeń psychicz- Organizatorzy podali, że wszyscy zainteresowani pro-
nych, to w przypadku DSH brakuje jednoznacznego po- blemami suicydologicznymi mają możliwość kolejnych
twierdzenia takiego związku. Wydaje się, że osoby, któ- naukowych spotkań w:
re dokonały DSH z intencją samobójczą i bez tej inten-  XXIV IASP World Congress, 28 sierpnia  1 wrześ-
cji, mogą się różnić pod wieloma względami (np. moty- nia 2007 r., Killarney, Irlandia;
wów), dlatego są potrzebne odrębne badania. Badania  6. Interplay Meeting, maj 2008 r., Dubrownik, Chor-
własne z 2003 roku wykazały obecność DSH bez inten- wacja;
cji samobójczych u 15% uczniów, a z intencją  u 7%.  12. ESSSB, grudzień 2008 r., Szkocja.
Istotne było ustalenie, czy występowanie DSH bez in- Zarówno uczestnictwo autorki w konferencji, jak i prze-
tencji samobójczych zależy od wieku (jest specyfiką okre- prowadzone i prezentowane na sympozjum badania były
su dojrzewania), oraz czy wiąże się z występowaniem finansowane w ramach badań własnych Uniwersytetu
określonych zaburzeń psychicznych. W 1. kwartale 2005 Medycznego w A
odzi nr 502 11 398.
119
www.suicydologia.viamedica.pl